1

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Analiza i interpretacja

„Wiersza na koniec stulecia”

Czesława Miłosza.

Czesław Miłosz

Wiersz na koniec stulecia

Kiedy już było dobrze
I znikło pojęcie grzechu
I ziemia była gotowa
W powszechnym pokoju
Spożywać i weselić się
Bez wiar i utopii,

Ja, nie wiadomo czemu,
Obłożony księgami
Proroków i teologów,
Filozofów, poetów,
Szukałem odpowiedzi
Marszcząc się, wykrzywiając,
Budząc się w środku nocy,
Wykrzykując nad ranem.

Co mnie tak pognębiało,
Było zawstydzające.
Brak taktu i rozwagi
Byłby w mówieniu o tym,
A nawet jakby zamach
Na zdrowie ludzkości.

Niestety moja pamięć
Nie chciała mnie opuścić,
A w niej żywe istoty
Każda z jej własnym bólem,
Każda z jej własną śmiercią,
Z jej własnym przerażeniem.

I skąd by tam niewinność
Na plażach ziemskiego raju,
Niepokalane niebo
Nad kościołem higieny?
Czy dlatego, że Tamto
Było już bardzo dawno?

Do mędrca świątobliwego
– Głosi arabska przypowieść –
Bóg rzekł nieco złośliwie:
„Gdybym ludziom wyjawił,
Jakim jesteś grzesznikiem,
Nie chwaliliby ciebie”.

„A ja, gdybym im odkrył,
Jak jesteś miłosierny
– Odparł mąż świątobliwy –
Pogardzaliby Tobą”.

2

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ciekawy, wciąż aktualny utwór noblisty ma spore szanse, by znależć się w
arkuszu maturalnym. Jest to utwór podniosły, dotykający najważniejszych
problemów ludzkości schyłku XX w.

Jak rozumiesz tytuł wiersza?

Jak rozumiesz tytuł wiersza?

Jak rozumiesz tytuł wiersza?

Jak rozumiesz tytuł wiersza?

Jak rozumiesz tytuł wiersza?

Nie pozostawia żadnych wątpliwości, czego dotyczy wiersz. Wierzymy, że będzie to pró-
ba mniej czy bardziej subiektywnego podsumowania ubiegłego wieku, można się domy-
ślić, znając Miłosza, że będzie to synteza, w której poruszy najważniejsze zagadnienia
historii i współczesności, dorobku kultury i cywilizacji. Pamiętamy, że Miłosz, wbrew
tytułom, będącym konstatacjami, oznajmieniami, szuka drugiego dna, podważa po-
wszechne sądy, zgłębia trudne pytania, stawia w nowy sposób, wydawałoby się, oczywi-
ste, problemy. Nie dajmy się zwieść pozornej prostocie, a nawet pewnej naiwności sfor-
mułowania tytułu.

Czy dostrzegasz główną ideę utworu?

Czy dostrzegasz główną ideę utworu?

Czy dostrzegasz główną ideę utworu?

Czy dostrzegasz główną ideę utworu?

Czy dostrzegasz główną ideę utworu?

Jest dla nas niespodzianką. Nie mamy tu bowiem zapowiedzianej syntezy stulecia, a po-
wraca z całą mocą odwieczny konflikt między wrażliwym artystą a światem. Powszechny
kult sukcesu oraz kultury masowej stoi w sprzeczności z doświadczeniem poety. Jego
pamięć (skażona okropnościami wojny) nie pozwala się zgodzić na „optymistyczną”
wizję świata. Inny wymiar tego wewnętrznego konfliktu – to „odbóstwienie świata”:
konsumpcyjny raj jest możliwy na ziemi („plaże ziemskiego raju”), szczęście stało się
odczuciem zmysłowym, niezależnym od sfery wartości. Natomiast dla poety chrześcijań-
ski obraz świata, śmierć Chrystusa, niedoskonałość Boskiego dzieła są czymś boleśnie
przeżywanym. Miłosz kreuje tutaj siebie na swoistego poetę przeklętego, który nie może
mówić prawdy, w sytuacji, gdy burzy ona iluzoryczne szczęście ludzkości i jest niepożą-
dana. Obcość artysty wobec współczesnych, odrębność jego języka i psychiki – oto pro-
blem. Czy trzeba wobec tego zamilknąć? – to pytanie, które pojawia się u Miłosza czę-
sto, tutaj jest ukryte między wierszami.

Do kogo mam się zwrócić
Z tą całkiem ciemną sprawą
Bólu i razem winy
W architekturze świata,
Jeżeli tutaj nisko
Ni tam w górze wysoko
Żadna moc nie obali
Przyczyny i skutku?

Nie myśleć, nie wspominać
O śmierci na krzyżu,
Chociaż co dzień umiera
Jedyny miłujący,
Który bez żadnej potrzeby
Zgodził się i zezwolił,
Żeby co jest, istniało
Razem z narzędziem tortur.

Całkiem enigmatyczne.
Niepojęcie zawiłe.
Lepiej mowy zaprzestać.
Ten język nie dla ludzi.
Błogosławiona radość.
Winobranie i żniwo.
Choćby nie na każdego
Przyszło uspokojenie.

1990

3

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Wiersz w temacie maturalnym

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Co, Twoim zdaniem, jest centralnym motywem wiersza?

Co, Twoim zdaniem, jest centralnym motywem wiersza?

Co, Twoim zdaniem, jest centralnym motywem wiersza?

Co, Twoim zdaniem, jest centralnym motywem wiersza?

Co, Twoim zdaniem, jest centralnym motywem wiersza?

Rozdźwięk między poetą a światem. Z jednej strony pozorny i wygodny ład świata, zbu-
dowanego przez ludzi według praw przyczyny i skutku – konstrukcja sztuczna. Z drugiej
– cierpiący i pamiętający człowiek ze swoimi uczuciami. Świat przyjmuje łatwe i wygod-
ne odpowiedzi, poeta szuka. Świat udaje, że jest doskonały, poeta widzi w jego „archi-
tekturze” ból i winę (grzech). Rozdźwięk, rozłam istnieje także w innych wymiarach –
między subiektywizmem a obiektywizmem, między tym, co racjonalne a intuicyjne, mię-
dzy teraźniejszością a przeszłością. Ów konflikt powoduje alienację i osamotnienie poety,
ale też jego niezgodę na proponowaną przez panujące ideologie fikcję rzeczywistości.

Czy dostrzegasz dominantę kompozycyjną utworu?

Czy dostrzegasz dominantę kompozycyjną utworu?

Czy dostrzegasz dominantę kompozycyjną utworu?

Czy dostrzegasz dominantę kompozycyjną utworu?

Czy dostrzegasz dominantę kompozycyjną utworu?

Wiersz jest przykładem poezji konfesyjnej, czyli utrzymanej w konwencji wyznania. Jest
napisany w pierwszej osobie, co daje prawo do niemal utożsamienia podmiotu mówią-
cego z samym Miłoszem, jego oglądem świata. Kompozycja nie jest zbyt przejrzysta, ale
intrygująca. Utwór spinają jakby klamry strofek mówiących o „szczęśliwej erze ludzko-
ści”, bez wiary i utopii, gdzie tylko „winobranie i żniwo” – to oczywiście ironiczne para-
frazy biblijnej poetyki. Pomiędzy nimi – wahania, wątpliwości i cierpienia poety. Nato-
miast za centrum (kompozycyjne, ale i znaczeniowe) utworu możemy uważać wplecioną
w 1-osobowe wyznanie, „przypowieść arabską”. Jej sens można by spróbować uprościć –
człowiek jak niegdyś Hiob polemizuje z Bogiem, nie akceptując świata, w którym całe
zło mogłoby być zbyt łatwo wybaczone, a więc zapomniane.

Miłosz używa wiersza białego, łączy elementy liryczne z przewagą filozoficznego

dyskursu.

Jakie odnajdujesz konteksty interpretacyjne wiersza?

Jakie odnajdujesz konteksty interpretacyjne wiersza?

Jakie odnajdujesz konteksty interpretacyjne wiersza?

Jakie odnajdujesz konteksty interpretacyjne wiersza?

Jakie odnajdujesz konteksty interpretacyjne wiersza?

•

Wisława Szymborska Schyłek wieku

– równie pesymistyczna co u Miłosza ocena ubie-

głego wieku jako klęski etycznej i cywilizacyjnej ludzkości; niemożność zrozumienia
świata – ciągłe stawianie „pytań najprostszych”.

•

Czesław Miłosz Ars poetica?

– istotne pytanie o rolę poety, o to, jak dalece może on

ingerować w mentalność i sumienia innych; przewijający się motyw milczenia jako
najlepszego wyboru.

Jak mógłby brzmieć temat?

Jak mógłby brzmieć temat?

Jak mógłby brzmieć temat?

Jak mógłby brzmieć temat?

Jak mógłby brzmieć temat?

W jaki sposób artysta wadzi się z Bogiem w utworze Miłosza Wiersz na koniec stulecia?