10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 20 • 11.03.2010 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Jednostki, które mają obowiązek poddać swoje roczne sprawozdanie finansowe ba-

daniu przez biegłego rewidenta, w ramach tego sprawozdania muszą sporządzić, oprócz

bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej, także zestawienie zmian w ka-

pitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych. Rachunek przepły-

wów pieniężnych obejmuje dane za bieżący i poprzedni rok obrotowy w zakresie ustalonym

dla jednostek innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji w załączniku

nr 1 do ustawy o rachunkowości. Należy w nim uwzględnić wszystkie wpływy i wydatki

z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej jednostki, z wyjątkiem wpływów

i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych.

Przez działalność operacyjną rozumie się podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz

inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności inwestycyjnej (lokacyjnej) lub fi-

nansowej. Przez działalność inwestycyjną (lokacyjną) rozumie się nabywanie lub zbywanie

składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie

z nimi związane pieniężne koszty i korzyści. Z kolei przez działalność finansową rozumie

się pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania [zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału

(funduszu) własnego i obcego w jednostce] oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty

i korzyści. Wynika to z art. 48b ustawy o rachunkowości.

Sposoby prezentacji przepływów pieniężnych

Ustawodawca założył możliwość wyboru metody, według której jednostka sporządza

rachunek przepływów pieniężnych – bezpośredniej albo pośredniej. Różnią się one spo-

sobem prezentacji przepływów pieniężnych z działalności operacyjnej. Przepływy z dzia-

łalności inwestycyjnej i finansowej przedstawia się w obu metodach w ten sam sposób.

Metoda bezpośrednia polega na wykazywaniu podstawowych tytułów wpływów i wy-

datków działalności operacyjnej jako odrębnych pozycji rachunku przepływów pieniężnych,

a następnie ich zsumowaniu do kwoty przepływów pieniężnych netto z działalności ope-

racyjnej. Informacje finansowe niezbędne do zastosowania metody bezpośredniej można

uzyskać ze szczegółowej ewidencji księgowej prowadzonej do kont środków pieniężnych

i ich ekwiwalentów. Można też dojść do nich poprzez korygowanie wielkości sprzedaży oraz

kosztów działalności operacyjnej o zmiany stanu zobowiązań, należności i zapasów oraz

innych pozycji niepieniężnych lub takich, których efekt w postaci przepływów pieniężnych

zalicza się do działalności inwestycyjnej bądź finansowej.

Metoda pośrednia polega na tym, że wynik finansowy netto roku obrotowego koryguje

się o pozycje niepowodujące zmian stanu środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów, jak

też o wyniki innych działalności niż operacyjna oraz elementy pieniężne wyniku, które

zalicza się do właściwych rodzajów działalności (inwestycyjnej, finansowej).

Bez względu na rodzaj zastosowanej metody ostateczna wartość przepływów pienięż-

nych netto z działalności operacyjnej pozostaje taka sama, inne są jednak informacje

wykazywane zależnie od przyjęcia jednej z nich. Wyboru metody prezentacji przepływów

pieniężnych dokonuje kierownik jednostki.

Najczęściej jednostki sporządzają rachunek przepływów pieniężnych metodą po-

średnią. Wynika to przede wszystkim z tego, że wówczas można powiązać pozycje rachunku

przepływów pieniężnych z pozycjami bilansu oraz rachunku zysków i strat – uzyskanie

odpowiednich danych w zasadzie nie wymaga większej rozbudowy ewidencji księgowej.

Ponadto w przypadku sporządzania przez jednostkę rachunku przepływów pieniężnych

metodą bezpośrednią w pkt 3 dodatkowych informacji i objaśnień należy przedstawić

korekty prowadzące do uzgodnienia wartości wyniku finansowego netto i przepływów pie-

niężnych netto z działalności operacyjnej. Zatem i tak wystąpi konieczność przedstawienia

przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej metodą pośrednią.

Rachunek przepływów według metody pośredniej

Przy metodzie pośredniej za punkt wyjścia przyjmuje się wynik finansowy netto roku

obrotowego, na którego wysokość wpływają m.in. przychody i koszty ustalone według

zasady memoriałowej, a następnie koryguje się go w celu doprowadzenia go do „wyniku

kasowego”. Korekty polegają głównie na:

– wyłączeniu pozycji niepieniężnych (np. amortyzacji, zmiany stanu rezerw, wyniku

na działalności inwestycyjnej),

– wyłączeniu przychodów i kosztów wpływających na wynik finansowy, ale dotyczą-

cych działalności inwestycyjnej lub finansowej (np. zapłacone odsetki od kredytów,

odsetki otrzymane z tytułu inwestycji, otrzymane dywidendy),

– uwzględnieniu zmian stanu krótkoterminowych aktywów (zapasów, należności, rozli-

czeń międzyokresowych) oraz zobowiązań związanych z działalnością operacyjną.

Różnica między wynikiem finansowym netto jednostki a sumą korekt stanowi prze-

pływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (pozycja A rachunku przepływów).

Kwota ta odzwierciedla zdolność jednostki, w okresie objętym rachunkiem, do wypraco-

wania nadwyżki (lub niedoboru) środków pieniężnych z działalności operacyjnej.

Przepływy netto z działalności inwestycyjnej (pozycja B) ustala się porównując

wpływy i wydatki dotyczące tej działalności. Dotyczą one zbycia/nabycia wartości nie-

materialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych, zbycia/nabycia inwestycji

w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, wpływów/wydatków na aktywa

finansowe, innych wpływów i wydatków inwestycyjnych.

Natomiast przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (pozycja C) bieżącego

okresu ustala się porównując wpływy i wydatki dotyczące tej działalności. Określają one

wysokość nadwyżki dopływu nad spłatą (lub odwrotnie) własnych i obcych źródeł finan-

sowania oraz wysokość wydatków na obsługę źródeł finansowania.

Pozycje D-G rachunku przepływów pieniężnych obrazują wpływ przepływów pie-

niężnych na stan środków pieniężnych i ich ekwiwalentów oraz zgodność tych stanów

z bilansem.

W pozycji D wykazuje się kwotę przepływów pieniężnych netto z całej działalności jed-

nostki (operacyjnej, inwestycyjnej oraz finansowej) w okresie objętym sprawozdaniem.

Do pozycji E przenosi się z pozycji B.III.1 lit. c) aktywów bilansu różnicę między

stanem na początek i koniec okresu sprawozdawczego. Jeżeli treść pozycji „środki pie-

niężne” w rachunku przepływów pieniężnych i w bilansie jest taka sama, to pozycje D i E

są identyczne. W razie gdy treść tej pozycji jest inna dla potrzeb rachunku przepływów

pieniężnych i bilansowych lub w przypadku wystąpienia w jednostce na koniec okresu

objętego sprawozdaniem różnic kursowych od środków pieniężnych zgromadzonych na

rachunkach walutowych i w kasie, pozycje D i E różnią się. Zachodzi wtedy konieczność

wyjaśnienia tych różnic w dodatkowych informacjach i objaśnieniach.

W pozycji F podaje się środki pieniężne na początek okresu.

Wreszcie w pozycji G wykazuje się stan środków pieniężnych na koniec okresu sprawo-

zdawczego przyjęty do rachunku przepływów pieniężnych. W pozycji tej dodatkowo wyod-

rębnia się środki pieniężne, którymi jednostka może dysponować jedynie w ograniczonym

stopniu. Są to środki, które nie mogą być dowolnie wykorzystane, np. kwoty zablokowane

na rachunkach bankowych w celu zabezpieczenia operacji, blokady zabezpieczające kredyty

i pożyczki, środki ZFŚS.

Niezwykle pomocny przy sporządzeniu rachunku przepływów pieniężnych jest Krajowy

Standard Rachunkowości nr 1 „Rachunek przepływów pieniężnych”. Jego treść jest do-

stępna na stronie internetowej naszego Wydawnictwa: www.gofin.pl, w dziale „Przepisy

prawne”.

W załączniku nr 1 do Standardu zamieszczono przykład liczbowy rachunku przepływów

pieniężnych sporządzonego metodą bezpośrednią i pośrednią. Jego celem jest przybliże-

nie określonych w Standardzie zasad oraz pomoc w praktycznym wyjaśnieniu ich istoty.

Przykład zawiera też informacje uzupełniające, mające pokazać, w jaki sposób sporządzono

rachunek przepływów pieniężnych.

Praktyczne i przydatne wskazówki

Przy sporządzaniu rachunku przepływów pieniężnych warto pamiętać m.in., że:

1)

dla ujednolicenia podejścia zaleca się, aby pieniężne koszty i korzyści związane

z daną operacją lub zdarzeniem były zaliczane do tego samego rodzaju dzia-

łalności co właściwe zdarzenie (operacja), z którym się wiążą (pkt 14 KSR nr 1).

Przykładowo, gdy spłata kredytu dewizowego obejmuje zarówno spłatę należności

głównej, jak i odsetki oraz zrealizowane różnice kursowe, kwotę główną kredytu

łącznie z odsetkami i różnicami kursowymi zaliczyć należy do przepływów działal-

ności finansowej,

2)

podatki wykazuje się w przepływach z działalności operacyjnej – zgodnie z pkt 19

KSR nr 1, działalność ta obejmuje wydatki z tytułu podatku dochodowego oraz innych

podatków i opłat o charakterze publicznoprawnym, to jest takich, do których stosują

się postanowienia Ordynacji podatkowej, lub wpływy z ich zwrotu,

3)

niezgodność wykazanej w bilansie zmiany stanu środków pieniężnych ze zmianą

ich stanu w rachunku przepływów powinna zostać wyjaśniona. Przyczyną po-

wstania różnicy może być:

a) wycena bilansowa środków pieniężnych w walucie obcej i wystąpienie różnic

kursowych,

b) przekwalifikowanie w rachunku przepływów pieniężnych niektórych krótkoter-

minowych aktywów finansowych do środków pieniężnych,

c) błąd popełniony przy sporządzaniu rachunku przepływów.

Błąd należy każdorazowo zlokalizować i poprawić. Niekiedy gdy przepływy „nie bi-

lansują się”, sporządzający przepływy „uszczelniają” sprawozdanie wpisując kwotę różnicy

w pozycji „Pozostałe”. Takie dopasowywanie danych nie jest właściwe, nawet gdy różnica

jest kwotą nieistotną. Tak naprawdę bowiem nie wiadomo czy nie jest ona skutkiem popeł-

nienia błędów na kwoty istotne, które per saldo dają błąd stanowiący kwotę nieistotną.

Podstawa prawna:

– ustawazdnia29.09.1994r.orachunkowości(Dz.U.z2009r.nr152,poz.1223zezm.),

– uchwałanr5/03KomitetuStandardówRachunkowościzdnia22.07.2003r.wsprawieprzyjęciakrajowego

standardurachunkowościnr1„Rachunekprzepływówpieniężnych”(Dz.Urz.Min.Fin.nr12,poz.69).

Dorota Przybyszewska

Rachunek przepływów pieniężnych