„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Iwona Kowalczyk

Prowadzenie działalności cukierniczej 741[01].Z5.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom

2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Dorota Andrzejewska
mgr inż. Lucyna Kubicka



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Joanna Kośka


Konsultacja:
mgr inż. Barbara Kapruziak

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej Prowadzenie
działalności cukierniczej 741[01].Z5.02 zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu cukiernik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Materiał nauczania

7

4.1.

Zarządzanie przedsiębiorstwem

7

4.1.1.

Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania

sprawdzające 14

4.1.3. Ćwiczenia 15
4.1.4. Sprawdzian

postępów 17

4.2.

Pracownik w przedsiębiorstwie

18

4.2.1. Materiał

nauczania

18

4.2.2.

Pytania sprawdzające 21

4.2.3.

Ćwiczenia 21

4.2.4.

Sprawdzian postępów 24

4.3.

Majątek przedsiębiorstwa

25

4.3.1. Materiał

nauczania

25

4.3.2. Pytania

sprawdzające 27

4.3.3. Ćwiczenia 27
4.3.4. Sprawdzian

postępów 29

4.4.

Uproszczone formy rachunkowości w przedsiębiorstwie

30

4.4.1. Materiał

nauczania

30

4.4.2. Pytania

sprawdzające 33

4.4.3. Ćwiczenia 33
4.4.4. Sprawdzian

postępów 35

5.

Sprawdzian osiągnięć

36

6. Literatura

41

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności z zakresu

podejmowania działalności cukierniczej.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opracowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

741[01].Z5

Przedsiębiorstwo

cukiernicze

741[01].Z5.01

Podejmowanie działalności

gospodarczej

741[01].Z5.02

Prowadzenie działalności

cukierniczej

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi zagadnieniami z zakresu planowania i podejmowania
działalności gospodarczej,

−

podejmować decyzje w sytuacjach trudnych i ryzykownych,

−

współpracować w zespole / grupie,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

dokonać prezentacji własnego stanowiska, stosując różne środki komunikacji werbalnej
i niewerbalnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić i scharakteryzować funkcje zarządzania,

−

sporządzić schemat struktury organizacyjnej zakładu cukierniczego,

−

zaplanować i zorganizować stanowiska pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

określić rolę i funkcję kierownictwa przedsiębiorstwa,

−

określić zasady rozwiązywania konfliktów,

−

prowadzić negocjacje,

−

określić podstawowe źródła prawa pracy,

−

określić sposób sporządzania umowy o pracę i umowy zlecenia,

−

określić prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy,

−

określić składniki wynagrodzeń,

−

rozróżnić środki trwałe i obrotowe,

−

określić różnice pomiędzy leasingiem i kredytem,

−

sporządzić bilans majątkowy zakładu cukierniczego,

−

sklasyfikować i obliczyć koszty,

−

ustalić cenę wyrobów cukierniczych,

−

sklasyfikować i obliczyć podatki,

−

określić sposoby rozliczania się z urzędem skarbowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zarządzanie przedsiębiorstwem

4.1.1. Materiał

nauczania

Zarządzanie to działania zmierzające do sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa,

zgodnie z założonymi celami.

Funkcje zarządzania:

−

planowanie to działania decyzyjne, których istotą jest wyznaczanie celów oraz określenie
sposobów ich osiągania. Planowanie może być długookresowe, średniookresowe
i krótkookresowe,

−

organizowanie polega na tworzeniu formalnej struktury firmy, stanowisk i przypisanych
im zadań, sposobów komunikacji między nimi. Dobra organizacja jest kluczowym
warunkiem wykonania zadań, zapewnia płynność zaopatrzenia w materiały oraz sprawne
współdziałanie zatrudnionych osób,

−

kierowanie to działania, na które składa się właściwy dobór pracowników, przekazywania
im poleceń dotyczących wykonania zadań oraz motywowania za pomocą różnych
środków,

−

kontrolowanie polega na sprawdzeniu zgodności wykonanych zadań z założonymi celami
oraz na wprowadzeniu niezbędnych zmian.

Na etapie tworzenia firmy i w całym jej „życiu” bardzo istotne jest zarządzanie

strategiczne. To ono nadaje kierunki rozwoju przedsiębiorstwa. W małych
przedsiębiorstwach, szczególnie początkujących, za zarządzanie strategiczne często
odpowiedzialna jest jedna osoba – właściciel. Tylko właściciel ma wyobrażenie o tym, jak ma
wyglądać jego firma w przyszłości, to on wyznacza kierunki jej rozwoju, robi dalekosiężne
plany i zastanawia się jak te plany zrealizować. Gdy właścicieli jest kilku lub firma rozrasta
się i powiększa swoją kadrę menedżerską zarządzaniem strategicznym zajmuje się zespół
osób, niemniej zawsze jest to ścisłe kierownictwo firmy.

Wizja i misja firmy

Wizja i misja firmy to dwa bardzo ważne pojęcia zarządzania strategicznego. Określone

są w następujący sposób:

Wizja firmy to jej fundamentalne wartości i cele, do których firma powinna dążyć oraz

przyszłość, w kierunku której należy stymulować wzrost firmy.

Misja firmy określa jej tożsamość i główny cel istnienia. Może zawierać informacje

o docelowych klientach, najważniejszych produktach lub usługach. Misja musi być
pozytywna i przekonująca, ponieważ powinna motywować pracowników. Należy ją wyraźnie
sformułować i zakomunikować podwładnym oraz klientom i otoczeniu.

Cele firmy

Wizja i misja firmy powinny być tak sformułowane, aby przetrwać przez wiele lat

w niezmienionej formie. Z tego powodu nie zawierają one zazwyczaj szczegółowych i zbyt
ściśle określonych informacji. Informacje takie ujęte są w celach firmy. Cele firmy można
podzielić na trzy kategorie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

cele długoterminowe,

−

cele średnioterminowe,

−

cele krótkoterminowe.
Cele długoterminowe to najważniejsze, strategiczne cele przedsiębiorstwa. Realizowane

są w długim okresie – w ciągu 10, 15, 20 lat. Wskazują kierunek rozwoju firmy i koncentrują
się na rezultatach a nie działaniach.

Cele średnioterminowe służą do realizacji celów strategicznych. Są bardziej szczegółowe,

ujęte w planach kilkuletnich – 3, 5 lat.

Cele krótkoterminowe, do realizacji w ciągu np. roku, kilku miesięcy, są jeszcze bardziej

szczegółowe.

Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa
W małych przedsiębiorstwach wszystkie czynności najczęściej wykonuje właściciel tego

przedsiębiorstwa. W dużych przedsiębiorstwach poszczególne zadania realizowane są
w wyniku podziału pracy przez różne osoby. Odpowiedni podział pracy jest jednym
z istotnych warunków sprawnego działania przedsiębiorstwa.

Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa obejmuje wyodrębnione na skutek podziału

pracy komórki organizacyjne wraz z zachodzącymi między nimi zależnościami. Struktura
organizacyjna przedsiębiorstwa najczęściej przedstawiana jest w postaci schematu struktury
organizacyjnej, który ma postać graficzną i pokazuje zależności hierarchiczne między
poszczególnymi komórkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa. Każdą strukturę
organizacyjną charakteryzują cztery cechy: specjalizacja, hierarchia, centralizacja
i formalizacja. Specjalizacja określa podział pracy i rodzaj więzi wewnątrz przedsiębiorstwa.
Można wyróżnić specjalizację funkcjonalną, produktową (rys. a, b). Specjalizacji dokonuje się
na każdym szczeblu organizacyjnym. Hierarchia określa liczbę stanowisk organizacyjnych
i kierowniczych oraz sposobów ich powiązania. Rozstrzyga, kto komu podlega w danej
strukturze i jaką w związku z tym ponosi odpowiedzialność (rys. b, c, d, e, f). Przykładowe
struktury organizacyjne przedstawiają poniższe rysunki:

a)

według funkcji

b)

według produktu

kierownik

przedsiębiorstwa

badania rozwój

zaopatrzenie produkcja marketing

kierownik

przedsiębiorstwa

Produkt A

Produkt B

Produkt C

Produkt D

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

c)

struktura wysmukła – znaczna liczba szczebli organizacyjnych spowodowana małą
rozpiętością kierowania

d)

struktura płaska – spowodowana dużą rozpiętością kierowania, struktura bardziej
elastyczna i oszczędna o małej liczbie szczebli

e)

struktura jednoliniowa – podwładny w każdej sprawie musi zwracać się do jednego
przełożonego

f)

struktura wieloliniowa – podwładny może podlegać równocześnie kilku przełożonym,
odpowiedzialnym za różne funkcje

Rys. 1. Przykładowe schematy struktur organizacyjnych [3, s. 117]

Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa to nie tylko schemat; określają ją również

regulamin organizacyjny i zakres obowiązków. Regulamin organizacyjny to dokument,
w którym opisane są zadania poszczególnych komórek organizacyjnych, a także zakres
kompetencji, odpowiedzialności i współpracy tych komórek i ich kierowników. Zakres
obowiązków jest dokumentem opracowanym dla każdego stanowiska pracy. Określa on
zadania jakie ma wykonywać pracownik zatrudniony na danym stanowisku pracy. Zakres
obowiązków podpisywany jest przez pracownika i jego bezpośredniego przełożonego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Ergonomia – zajmuje się dostosowaniem materialnych środków produkcji do

psychofizycznych możliwości człowieka. To dostosowanie powinno zapewnić warunki pracy
w pełni bezpieczne, wygodne i komfortowe oraz możliwie najniższy koszt wykonywanej
pracy.

Do czynników określających materialne warunki środowiska pracy można zaliczyć:

−

rodzaj i charakter środków pracy,

−

mikroklimat,

−

hałas i wibrację,

−

oświetlenie i barwy,

−

czynniki fizyczne i chemiczne na stanowisku pracy.
Środki pracy powinny być tak dobrane, by konstrukcja i usytuowanie budynków, hal

fabrycznych i innych pomieszczeń zapewniały jak największe bezpieczeństwo pracy
i minimalny wysiłek fizyczny i psychiczny oraz stwarzały warunki do dobrego samopoznania
pracownika.

Mikroklimat środowiska pracy nazywa się zespół czynników, takich jak temperatura,

ruch, wilgotność, i ciśnienie powietrza, naturalnych na tym stanowisku. Czynniki te działają
w poważnym stopniu na organizm ludzki i wpływają na samopoczucie pracownika, a więc na
jego sprawność w pracy.

Hałas i wibracja nie są dla organizmu człowieka obojętne, a skutki ich działania zależą od

intensywności i czasu działania. Ogólnie przyjętą w przemyśle granicą szkodliwości hałasu
jest jego poziom wynoszący 80-100 dB (decybeli). W pomieszczeniach pracy umysłowej
hałas nie powinien przekraczać 25 dB, w halach fabrycznych – 90 dB. Hałas o intensywności
120 dB powoduje już ból w uszach.

Wady oświetlenia powodują narastanie zmęczenia i obniżają wydajność pracownika.

Najbardziej korzystne jest oświetlenie dzienne. Niedostateczne oświetlenie pogarsza
samopoczucie pracownika i zmniejsza chęć do pracy.

Oddziaływanie barw stosowanie odpowiednich barw w miejscu pracy może wpływać na

poprawę widoczności, zmniejszenie zmęczenia wzroku. Istotną sprawą jest oznaczenie części
poruszających się odmienną barwą, co poprawia bezpieczeństwo pracy. Zbyt kontrastowa
kolorystyka otoczenia powoduje natomiast niepokój i rozprasza uwagę pracownika.

Czynniki chemiczne i fizyczne na które narażony jest człowiek w czasie wykonywania

pracy to: substancje toksyczne, pył przemysłowy, promieniowanie, dym powodowany
paleniem tytoniu w miejscu pracy i inne. Zawartość tych substancji w atmosferze na
stanowisku pracy lub w przedmiotach, z jakimi spotyka się pracownik w trakcie wykonywania
swojej pracy, wpływa ujemnie na organizm ludzki. Często prowadzi do chorób zawodowych.

Obciążenia fizyczne i psychiczne pracą wywołują u pracownika objawy zwane

zmęczeniem. Zmęczenie związane jest ze spadkiem zdolności człowieka do pracy i jest
zjawiskiem odwracalnym w czynniku stosowania przerw wypoczynkowych. Celem przerwy
wypoczynkowej jest usunięcie skutków zmęczenia pracą.

Kierowanie ludźmi

Kierowanie to wzajemne oddziaływanie kierownika i pracownika, które powinno

doprowadzić do realizacji założonych celów, niezależnie od sprzyjających lub
niesprzyjających czynników zewnętrznych. Postępowanie kierownika w stosunku do
podwładnych nazywamy stylem kierowania. Wyróżniamy następujące style kierowania:

−

autokratyczny – kierownik podejmuje decyzje bez konsultacji z podwładnymi, nie
wyjaśnia im celu działań,

−

demokratyczny – kierownik konsultuje decyzje z podwładnymi, daje im większą
samodzielność w działaniu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

liberalny – kierownik pozostawia podwładnym pełną swobodę w podejmowaniu decyzji.
Do zadań kierownika związanych z kierowaniem personelem należą:

−

wydawanie poleceń dotyczących czynności, jakie pracownik ma wykonać,

−

udzielanie informacji na temat powodów i danych niezbędnych do wykonania zadania,

−

motywowanie pracowników, które ma na celu wywołanie zachowań pożądanych ze
względu na wytyczony przez przedsiębiorstwo cel,

−

kontrola wyników pracy mająca na celu sprawdzenie prawidłowości wykonanych zadań,

−

ocena pracowników polegająca na wydawaniu opinii o ich pracy na podstawie przyjętych
kryteriów, niezbędna przed podjęciem decyzji o awansowaniu, wyróżnieniu lub ukaraniu.

Kierownik, który chce wypełniać powierzone mu funkcje, takie jak: planowanie,
organizowanie, motywowanie i kontrolowanie, powinien dysponować konkretnymi
kwalifikacjami tzw. umiejętnościami kierowniczymi:

−

umiejętności techniczne – są potrzebne do wykonywania lub zrozumienia sposobu
wykonania pracy,

−

umiejętności koncepcyjne – pozwalają dostrzegać zależności między poszczególnymi
czynnościami przedsiębiorstwa oraz przedsiębiorstwem a jego otoczeniem,

−

umiejętności diagnostyczne i analityczne umożliwiają odpowiednią diagnozę sytuacji
i wybór najlepszego rozwiązania,

−

umiejętności interpersonalne umożliwiają współpracę z innymi pracownikami
przedsiębiorstwa. Są to umiejętności nawiązywania kontaktu, rozumienia, empatii oraz
motywowania poszczególnych osób i grup.

Motywowanie polega na skłanianiu ludzi za pomocą różnych działań do chętnego

i dobrego wykonywania powierzonych im zadań i osiągania zakładanych celów.

Narzędzia motywacyjne są to bodźce stosowane w celu osiągania określonych postaw

i zachowań. Mogą to być zachęty, które skłaniają do określonych pozytywnych zachowań lub
kary, które ograniczają postawy niepożądane. Zachęty mogą być materialne: premie i nagrody
pieniężne, świadczenia zdrowotne i emerytalne, świadczenia materialne – samochód
służbowy, pożyczki. Niematerialne to: awans pracownika, umożliwienie jego rozwoju,
uznanie, dobre warunki pracy lub zapewnienie bezpieczeństwa. Karą może być upomnienie,
nagana, odebranie każdej z powyższych zachęt, zwolnienie z pracy.

Należy cały czas motywować podwładnych, ponieważ wtedy lepiej pracują. Kierownik

powinien nagradzać zachowania pozytywne (zgodnie z jego oczekiwaniami) oraz karać
zachowania sprzeczne z jego oczekiwaniami. Pracownicy muszą dokładnie wiedzieć, jakie
zachowania mają powtarzać, a jakich unikać.

Komunikacja (komunikowanie się) – proces, w trakcie którego ludzie w różny sposób

(słowny lub bezsłowny) przekazują sobie informacje (komunikaty).
Komunikat – informacja przekazana od nadawcy do odbiorcy. W komunikacie poza treścią
(np. poprzez barwę głosu, gesty, mimikę) przekazywane są informacje o nadawcy (np. o jego
stanie emocjonalnym) oraz intencje, postawy i uczucia wobec odbiorcy komunikatu.
Sposób nawiązywania kontaktów, prowadzenia rozmów, treśc przesyłanych komunikatów
oraz sposobów ich przyjmowania w dużym stopniu decydują o życiowych sukcesach lub
porażkach.

Umiejętności interpersonalne są ważne dla każdego. Szef powinien być dobrze

zorientowany w tym, co dzieje się w przedsiębiorstwie. Do tego potrzebne są rzetelne
informacje otrzymywane od wyznaczonych osób. Do zarządzania firmą warto w różnym
stopniu włączyć wszystkich pracowników. Mogą oni przyczynić się do poprawy warunków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

pracy, a także lepszych relacji pomiędzy przełożonymi a podwładnymi. Udział pracowników
w zarządzaniu firmą wymaga zapewnienia warunków sprawnego komunikowania się na
wszystkich szczeblach (między dyrektorem, kierownikiem, pracownikami). Warto podjąć taką
próbę, gdyż daje to szansę stworzenia emocjonalnych więzi pracowników z firmą, co
korzystnie wpływa na atmosferę, jakość produkcji oraz wizerunek zewnętrzny firmy.

Precyzyjne przekazywanie informacji o tym, kto odpowiada za to, co dzieje się w firmie,

pozwala wzmocnić dyscyplinę pracy, a także określić hierarchię w zakresie podejmowania
decyzji i odpowiedzialności. Szef kontroluje i ocenia wykonywanie poleceń, powinien
rozmawiać o tym z pracownikami zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Pozwala to na
indywidualizację odpowiedzialności za wykonaną pracę i nagradzanie za dobre wyniki.

Komunikacja rzadko przebiega bez zakłóceń. Najczęstsze utrudnienia w komunikacji, to:

krytykowanie, pochopne osądzanie, nakazywanie, grożenie, obrażanie, nadmierne
wykorzystywanie, popędzanie, odwracanie uwagi. Należy unikać takich zachowań
w komunikacji z pracownikami i partnerami w biznesie.

Konflikt – to sytuacja, w której zaistniała sprzeczność interesów, a jej uczestnicy próbują

narzucić swoją wolę sobie nawzajem.

W firmie występują konflikty organizacyjne. Uczestniczą w nich co najmniej dwie osoby

lub grupy. Występuje pomiędzy nimi sprzeczność przekonań lub celów, które chcą
realizować.

Konflikty

organizacyjne

Konflikty

interpersonalne

Konflikty

międzygrupowe

Rys. 2. Konflikty organizacyjne [ 3, s. 153]

Konflikty interpersonalne występują pomiędzy poszczególnymi pracownikami danej

firmy. Konflikty międzygrupowe występują pomiędzy grupami jej pracowników. Przyczyny
powstawania konfliktów organizacyjnych:

Różnice poglądów, celów

Różnice osobowości

Podział

dóbr

Przyczyny powstawania

konfliktów organizacyjnych

Dostęp do informacji

Struktura sytuacji, w której znajdują się
uczestnicy konfliktu

Blokada realizacji potrzeb

Rys. 3. Przyczyny powstawania konfliktów organizacyjnych [3, s. 153]

Różnice poglądów, celów – realizacja różnych celów wymaga współdziałania pomiędzy

uczestnikami i grupami firmy. Wzajemne uzależnienie i wspólna odpowiedzialność za
sukcesy i porażki stwarza między nimi konflikty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Różnice osobowości – sprzyjają temu cechy ludzkie takie jak: chęć objęcia kontroli nad

innymi, niska odporność na stres, brak empatii (nieumiejętność wczuwania się w położenie
innych ludzi), brak umiejętności komunikowania się.

Podział dóbr – źródłem konfliktu stają się wszystkie te dobra, których zasoby są mniejsze

niż żądania pragnących je osiągnąć.

Dostęp do informacji – konflikt wynika z braku dostępu do informacji przez uczestników

konfliktu. Taka sytuacja może doprowadzić do narastania żądań, ponieważ strony zazwyczaj
oskarżają się o nie ujawnianie danych, manipulację lub celowe wprowadzanie w błąd.

Struktura sytuacji – konflikt może wynikać ze struktury organizacji, ograniczeń

czasowych, zbyt dużej liczby zadań, jakie mają być wykonane w tym samym czasie.

Blokada realizacji potrzeb – konflikt wynikający ze współzależności między

uczestnikami konfliktu najczęściej powstaje wówczas, gdy jakaś ze stron chce zaspokoić
swoje potrzeby kosztem drugiej strony.

Metody rozwiązywania konfliktów:

−

kompromis – hamuje rozwój konfliktów, ale nie przynosi skutecznych rozwiązań.
Mankamentem rozstrzygnięć kompromisowych jest to, że w ich wyniku przeważnie
żadna ze stron nie jest zadowolona,

−

metoda dominacji – polega na dążeniu do uzyskania przewagi nad drugą stroną
i wykorzystania dominującej pozycji do osiągnięcia założonych celów. Rozwiązanie
konfliktu za pomocą tej metody stwarza sytuację zwycięzcy i pokonanego. Przegrany
zmuszony jest do podporządkowania się silniejszemu,

−

metoda liberalna – polega na zostawieniu spraw własnemu biegowi, dawaniu dużej
swobody w podejmowaniu decyzji. Może to pozytywnie oddziaływać na ludzi
i prowadzić do twórczego rozwiązywania konfliktów. Może jednak również spowodować
chaos i anarchię,

−

metoda „dwóch zwycięzców” polega na zrezygnowaniu z walki i przemocy. Rozwiązanie
konfliktu następuje poprzez współpracę, w wyniku której dwie strony są
usatysfakcjonowane.
Negocjacje to dwustronny proces komunikowania się, którego celem jest osiągnięcie

porozumienia. Celem negocjacji jest znalezienie takiego rozwiązania problemu, które
zadowoli wszystkie strony biorące w nich udział.

Negocjacje są podstawowym mechanizmem porozumiewania się ludzi, dzięki któremu

partnerzy osiągają możliwie korzystne rozwiązanie konfliktu interesu. Dlatego tak ważną
umiejętnością jest skuteczne komunikowanie się. Negocjator powinien cały czas inicjować
i podtrzymywać kontakt z partnerem, dopóki wymiana informacji nie doprowadzi do
wypracowania wspólnego stanowiska. W negocjacjach niewskazany jest pośpiech
i kierowanie się emocjami. Należy dążyć do realizacji najważniejszych celów przy
zachowaniu elastyczności wobec mniej ważnych kwestii. Jeśli nie można uzgodnić, któregoś
punktu, trzeba przejść do następnego.

Umiejętności i cechy przydatne podczas negocjacji:

−

staranne przygotowanie (ustalenie celów negocjacji, analiza sytuacji dwóch stron),

−

koncentracja uwagi na partnerze negocjacyjnym (kontakt wzrokowy, gesty, słowa),

−

poszukiwanie informacji u partnera (umiejętność zadawania pytań),

−

przekazywanie partnerowi informacji (należy ujawnić swoje uczucia i opinie na temat
zachowań partnera lub konkretnej sprawy),

−

podtrzymywanie korzystnej atmosfery (ustalić porządek omawianych spraw, dbać
o satysfakcję partnera),

−

skuteczne argumentowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Podczas negocjacji może okazać się, że będzie trzeba wybrać jeden ze sposobów ich

prowadzenia:

−

negocjacje twarde – polegają na dążeniu do uzyskania przewagi i osiągnięcia jak
największych korzyści, prowadzone są zwykle przy braku zaufania do drugiej strony,

−

negocjacje rzeczowe – polegają na poszukiwaniu rozwiązań akceptowanych
i przynoszących korzyści wszystkim stronom.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co określają terminy zarządzanie, kierowanie?

2.

Jaka jest różnica między wizją a misją firmy?

3.

Co to są cele strategiczne przedsiębiorstwa?

4.

Co to jest konflikt?

5.

Jakie znasz rodzaje konfliktów organizacyjnych?

6.

Jakie znasz metody rozwiązywania konfliktów?

7.

Jakie są przyczyny powstawania konfliktów?

8.

Co to są negocjacje?

9.

Jakie są style prowadzenia negocjacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pracując w zespole 3–4-osobowym, opracuj strategię rozwoju firmy cukierniczej tzn.

misję, wizję i cele strategiczne. Ułatwi Ci to tabela do ćwiczenia.

Tabela do ćwiczenia 1. Strategia rozwoju firmy [opracowanie własne]

Misja firmy ..............................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Wizja firmy w roku .................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Cele strategiczne i ich osiąganie:

Cel strategiczny

Termin osiągnięcia celu

Zadania, kroki jakie zostaną
podjęte

1.

2.

3.

4.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

stworzyć zespół, wybrać lidera,

2)

sformułować w kilku zdaniach misję firmy. Odpowiedzieć na pytanie: Jaki jest powód
istnienia firmy? Co firma chce zrobić dla swoich klientów? Czym firma będzie różnić się
od innych?

3)

sformułować wizję firmy. Jaka będzie firma za 5 lat?

4)

sformułować kilka celów strategicznych, np. w zakresie jakości produktów, pozycji
rynkowej, wielkości sprzedaży,

5)

zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj wybrane metody rozwiązywania konfliktów do ich opisu. Uzupełnij tabelę

do ćwiczenia.
Metody: kompromis, dominacja, liberalna, „dwóch zwycięzców”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Tabela do ćwiczenia 2. Metody rozwiązywania konfliktów [opracowanie własne]

Lp. Opis

Metoda

1.

Pełna współpraca w celu doprowadzenia do satysfakcji
obu stron

2.

Zostawienie spraw własnemu biegowi, aż same się
jakoś ułożą

3. Odstępstwo od pewnych zasad i przekonań,

rozstrzygnięcie sporu w wyniku ustępstw

4. Dążenie do uzyskania przewagi nad drugą stroną

i osiągnięcia założonych własnych celów

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeanalizować podane w tabeli opisy konfliktów,

2)

przyporządkować metody rozwiązywania konfliktów do podanych opisów,

3)

przeanalizować otrzymane wyniki na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Przygotuj się do negocjacji cen i warunków sprzedaży. Pracujesz w zespole 3–4-

-osobowym. Jesteś właścicielem Cukierni w Łodzi o dość szerokim asortymencie. Pragniesz
zawrzeć z supermarketem w Łodzi kontrakt na regularne dostawy Twoich wyrobów
cukierniczych. W przygotowaniu do negocjacji pomocna Ci będzie tabela do ćwiczenia.

Tabela do ćwiczenia 3. Obszary negocjacji w firmie [opracowanie własne]

Lp.

Wyszczególnienie obszarów negocjacyjnych

Twoje propozycje

1.

Jakie produkty im zaproponujesz?

2.

Jaką zaproponujesz wielkość opakowań?

3.

Jakie zaproponujesz terminy i sposób dostawy?

4.

Jakie zaproponujesz warunki w zakresie zwrotu
przeterminowanych produktów?

5.

Jakie zaproponujesz warunki w zakresie sposobu
zapłaty?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

utworzyć zespół 3–4-osobowy, w którym będziesz opracowywał plan negocjacji,

2)

przeanalizować treść ćwiczenia oraz zamieszczone w tekście propozycje obszarów
negocjacyjnych,

3)

uzupełnić tabelę do ćwiczenia, wpisując swoje propozycje do poszczególnych obszarów
negocjacyjnych,

4)

wyniki pracy zaprezentować na forum grupy przez lidera zespołu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian

postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wymienić i scharakteryzować funkcje zarządzania?

!

!

2)

zdefiniować pojęcia misja, wizja?

!

!

3)

zaplanować strukturę organizacyjną firmy?

!

!

4)

zdefiniować pojęcie ergonomii?

!

!

5)

określić wpływ czynników ergonomicznych na jakość i wydajność
pracy?

!

!

6)

rozróżnić style kierowania?

!

!

7)

rozróżnić płacowe i pozapłacowe czynniki motywacyjne?

!

!

8)

zdefiniować pojęcia konflikt, negocjacje?

!

!

9)

wymienić przyczyny powstawania konfliktów organizacyjnych?

!

!

10)

wymienić i scharakteryzować metody rozwiązywania konfliktów?

!

!

11)

wymienić i scharakteryzować sposoby prowadzenia negocjacji?

!

!

12)

wymienić umiejętności i cechy przydatne podczas negocjacji?

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.2. Pracownik w przedsiębiorstwie

4.2.1. Materiał

nauczania

Przepisy dotyczące zatrudniania reguluje ustawa z 26 czerwca 1974 roku z późniejszymi

zmianami – kodeks pracy. Kodeks pracy to akt prawny, który reguluje wzajemne stosunki
pracy między pracodawcami a pracownikami. Przepisy zawarte w kodeksie pracy dotyczą:

−

stosunku pracy (zobowiązania pracownika do wykonania pracy na rzecz pracodawcy, pod
jego kierownictwem; pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia pracownika za
wynagrodzeniem),

−

wysokości wynagrodzeń za pracę,

−

obowiązków pracownika i pracodawcy,

−

czasu pracy,

−

urlopów pracowniczych, zatrudniania młodocianych, bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

sposobów rozpatrywania sporów o roszczenia wynikające ze stosunku pracy.
Warunkiem powstania stosunku pracy jest zatrudnienie pracownika. Możemy wyróżnić

różne formy zatrudnienia.

Formy zatrudnienia

ze względu na czas pracy

ze względu na rodzaj umowy o pracę

w pełnym wymiarze czasu

forma stała

w niepełnym wymiarze czasu

forma czasowa

forma dorywcza

forma sezonowa

Rys. 4. Formy zatrudnienia [3, s. 191]

Ze względu na czas pracy zatrudnionych dzieli się na:

−

pełnozatrudnionych (pracujących w pełnym wymiarze czasu),

−

niepełnozatrudnionych (pracujących w niepełnym wymiarze czasu).
Ze względu na rodzaj umowy o pracę, wyodrębniamy formy zatrudnienia:

−

stałą (na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony),

−

czasową (na podstawie umowy o pracę na czas określony),

−

dorywczą (na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło),

−

sezonową (na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło).
Zatrudnienie stałe to praca długotrwała, bez wyznaczonego terminu jej zakończenia.

Zatrudnienie czasowe trwa w okresie zapisanym w umowie, np. rok lub trzy lata. Praca
dorywcza to praca krótkotrwała, do jednego miesiąca, o charakterze pomocniczym. Praca
sezonowa dotyczy kilku miesięcy i ma powtarzalny charakter.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Pracodawca ma obowiązek potwierdzić

pracownikowi na piśmie rodzaj umowy i jej warunki (najpóźniej w ciągu 7 dni od rozpoczęcia
pracy).

Rozwiązanie umowy o pracę
Kodeks pracy przewiduje następujące sposoby rozwiązania umowy o pracę:

−

za porozumieniem stron – jest to najkorzystniejsza forma z punktu widzenia pracodawcy
i pracownika, ponieważ strony nie mają w stosunku do siebie żadnych zobowiązań,

−

za wypowiedzeniem przez jedną ze stron – oznacza złożenie drugiej stronie pisemnego
oświadczenia woli o zakończeniu stosunku pracy.
Jeśli pracodawca wypowiada umowę o pracę na czas nieokreślony, powinien wskazać

przyczyny uzasadniające wypowiedzenie, zachowanie okresów wypowiedzenia obowiązuje
zarówno pracodawcę, jak i pracownika. Długość okresu wypowiedzenia wynosi:

−

dla umów zawartych na czas nieokreślony: 2 tygodnie, gdy pracownik jest zatrudniony
krócej niż 6 miesięcy, 1 miesiąc – przy stażu co najmniej 6-miesięcznym i 3 miesiące
przy stażu wynoszącym co najmniej 3 lata,

−

dla umów zawartych na okres próbny: 3 dni robocze, gdy okres próbny nie przekracza
2 tygodni, 1 tydzień, gdy okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, 2 tygodnie przy
3 miesięcznym okresie próbnym,

−

umowa na czas określony, może być rozwiązana za 2-tygodniowym wypowiedzeniem,

−

bez wypowiedzenia – jest natychmiastowa (z dnia na dzień) forma ustania stosunku
pracy. Ten sposób rozwiązania umowy może być wykorzystywany tylko w wyjątkowych
przypadkach:

–

jeśli pracownik poważnie naruszył obowiązki pracy,

–

jeśli pracownik popełnił przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie go na
zajmowanym stanowisku, jeśli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone
prawomocnym wyrokiem,

–

zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywanej pracy
na zajmowanym stanowisku (np. utrata prawa jazdy przez kierowcę),

–

z powodu długotrwałej choroby pracownika lub dłuższej niż 1 miesiąc
usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Pracownik także może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenie, ale tylko

w sytuacjach, gdy:

−

zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej
pracy na jego zdrowie,

−

pracodawca dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec
pracownika.
Umowy cywilnoprawne:

−

umowa zlecenie,

−

umowa o dzieło.
Stron umowy nie obowiązują wtedy przepisy Kodeksu Pracy. Umowa zlecenie jest

zawierana na wykonanie określonej pracy i nie gwarantuje ciągłości pracy ani jej ukończenia.
Umowa o dzieło dotyczy natomiast wykonywania pracy, której czynnikiem jest konkretny
rezultat, np. zbudowanie domu.

Prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy
Prawo pracy określa prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy. Obowiązki pracownika

wynikają z układów zbiorowych, regulaminu pracy, przepisów BHP i przepisów
przeciwpożarowych, praw pracodawcy np.:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

sumienne i staranne wykonywanie zadań oraz stosowanie się do poleceń przełożonych,
które dotyczą pracy,

−

przestrzeganie ustalonego w zakładzie czasu pracy,

−

przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego porządku,

−

wykonywanie okresowych badań lekarskich,

−

wykonywanie pracy zgodnie z przepisami BHP,

−

współdziałanie w kreowaniu pozytywnego wizerunku firmy,

−

przestrzeganie tajemnicy, czyli nie przekazywanie na zewnątrz informacji o zakładzie,
produkcji, pracownikach.
Wybrane prawa pracownika, to:

−

prawo do poszanowania godności,

−

równouprawnienie pod względem płci, wieku, narodowości, przekonań politycznych
i religijnych,

−

prawo do terminowego wypłacania wynagrodzenia,

−

prawo do wypoczynku oraz przynajmniej jednej 15-minutowej przerwy w pracy,

−

prawo do płatnego urlopu,

−

bezpieczne warunki pracy,

−

prawo do świadczeń socjalnych,

−

prawo do ubezpieczeń (obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego przez
pracodawcę),

−

ochrona pracy kobiet.
Do obowiązków pracodawcy należą:

−

zapoznanie pracowników z ich obowiązkami oraz sposobem wykonywania pracy,

−

organizowanie pracy z uwzględnieniem kwalifikacji pracowników i przepisów BHP,

−

terminowe wypłacanie wynagrodzeń,

−

informowanie pracowników o możliwości zatrudnienia w pełnym lub niepełnym
wymiarze czasu pracy, a pracowników zatrudnionych na czas określony – o wolnych
miejscach pracy,

−

stwarzanie warunków do podnoszenia kwalifikacji.
Prawem pracodawcy jest stosowanie sankcji w razie nie wywiązywania się pracownika

z powierzonych zadań, np.:

−

odpowiedzialność porządkowa: kara upomnienia, kara nagany,

−

odpowiedzialność materialna: do wysokości rzeczywistych strat powstałych z winy
pracownika,

−

odpowiedzialność karna: za popełnienie czynu przestępczego np. kradzież mienia, jej
ustalenie należy do policji i sądu, sąd może orzec zakaz wykonywania zawodu.

Wynagrodzenie jest to świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika z tytułu wykonanej

przez niego pracy. Wypłacane pracownikowi zazwyczaj raz w miesiącu. Rozróżniamy płacę:

−

minimalną (w Polsce co roku jej wysokość określa Minister Gospodarki Pracy i Polityki
Społecznej),

−

netto – wynagrodzenie po potrąceniu podatków i składki na ZUS,

−

brutto – wynagrodzenie bez uwzględnienie podatków i składek na ZUS.
Płaca brutto – składki ZUS płacone przez pracownika – zaliczka na podatek = Płaca netto
Składka ZUS płacona przez pracownika obejmuje składkę: emerytalną, rentową,

chorobową. W skład zaliczki na podatek dochodowy wchodzi składka na powszechne
ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne są przychody pracownika. Podstawą
wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne są przychody pracownika pomniejszone
o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne.
W 2007 roku wysokość składek ustalono na następującym poziomie:

−

ubezpieczenie emerytalne – 9,76% podstawy wymiaru składki płaci pracownik oraz
9,76% pracodawca, razem 19,25% podstawy. Ubezpieczenie to polega na comiesięcznej
wypłacie określonej kwoty osobom, które osiągnęły wiek emerytalny.

−

ubezpieczenie rentowe – 6,50% podstawy wymiaru składki płaci pracownik oraz 6,50%
pracodawca, razem 13 % podstawy. Z tytułu ubezpieczenia rentowego wypłacane są renty
osobom niezdolnym do pracy, renty rodzinne, dodatki do rent rodzinnych.

−

ubezpieczenie wypadkowe – 1,93-3,80% podstawy wymiaru składki płaci pracodawca.
Polega na wypłacaniu określonej kwoty w postaci zasiłków, odszkodowań z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

−

ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru składki płaci pracownik. Polega na
wypłacie określonej kwoty w razie chorób oraz za urlopy macierzyńskie.

−

Ubezpieczenie zdrowotne – 7,75% podstawy wymiaru składki płaci pracownik (składka
ta pomniejsza zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych)

−

Fundusz Pracy – 2,45% podstawy wymiaru płaci pracodawca

−

Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,15% podstawy wymiaru
składki płaci pracodawca.
Wynagrodzenie powinno być czynnikiem motywującym do pracy. Nie może ono być zbyt

niskie, bowiem wtedy pracownicy będą poszukiwali lepiej płatnej pracy. Wynagrodzenie nie
może być zbyt wysokie, ponieważ obniża ono zysk przedsiębiorstw. W niektórych
przedsiębiorstwach opracowywane są zakładowe systemy płac. Do najczęściej stosowanych
systemów płac należą:

−

system czasowy – płaca określana jest jako miesięczna kwota wynagrodzenia lub też jako
stawka godzinowa, która po ustaleniu liczby przepracowanych godzin i pomnożeniu tych
dwóch wielkości pozwala na ustalenie miesięcznego wynagrodzenia,

−

system czasowo-premiowy – polega na tym, że pracownik otrzymuje nie tylko kwotę
płacy podstawowej, ale także otrzymuje premię za wykonanie przydzielonych mu
dodatkowych zadań. Płaca składa się z dwóch części: płacy zasadniczej i premii,

−

system akordowy – pracownik otrzymuje wynagrodzenie za ilość wykonanej pracy
(produkcji),

−

system prowizyjny – stosowany w handlu i polega na tym, że wynagrodzenie zależy
wyłącznie od wielkości sprzedaży towarów. Wynagrodzenie w tym systemie jest
określane jako procent wartości sprzedaży.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz prawa i obowiązki pracownika?

2.

Jakie znasz prawa i obowiązki pracodawcy?

3.

Co jest źródłem prawa pracy?

4.

Jakie znasz umowy cywilnoprawne?

5.

Co charakteryzuje poszczególne umowy cywilnoprawne?

6.

W jaki sposób obliczamy dochód pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z kodeksu pracy zapoznaj się z podstawowymi przepisami dotyczącymi

obowiązków pracownika. Wpisz podstawowe obowiązki pracownika w tabelę do ćwiczenia.

Tabela do ćwiczenia 1. Obowiązki pracownika [opracowanie własne]

Lp. Podstawowe

obowiązki pracownika

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w kodeksie pracy przepisy dotyczące obowiązków pracownika,

2)

przeanalizować podstawowe obowiązki pracownika,

3)

uzupełnić tabelę do ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kodeks pracy (ewentualnie kserokopia odpowiednich fragmentów kodeksu pracy).

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj wybrane cechy umowy–zlecenia i umowy o dzieło do odpowiednich

kolumn w tabeli do ćwiczenia.
Cechy:

−

zobowiązanie do wykonania określonej czynności dla innej osoby,

−

zobowiązanie do wykonania oznaczonego działa dla zamawiającego,

−

nie musi być wykonane osobiście, jeśli umowa tego zabrania,

−

nie odpowiada się za efekt końcowy, a jedynie jest się zobowiązanym do strategicznego
i sumiennego wykonywania pracy,

−

wynagrodzenie jest wypłacane za efekt końcowy,

−

wynagrodzenie jest wypłacane niezależnie od efektu końcowego,

−

wykonuje się ze swoich lub powierzonych materiałów,

−

w razie sporu roszczenia są kierowane do sądu cywilnego, a nie Sądu Pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Tabela do ćwiczenia 2. Umowy cywilnoprawne [opracowanie własne]

Cechy

Umowy – zlecenia

Cechy

Umowy o dzieło

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać w kodeksie cywilnym odpowiednich fragmentów dotyczących umowy zlecenia
i umowy o dzieło,

2)

dokonać analizy umów cywilnoprawnych i ich wymienionych cech,

3)

uzupełnić tabelę do ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kodeks cywilny (ewentualnie kserokopię odpowiednich fragmentów kodeksu cywilnego:
Tytuł XV, art. 627-646, Tytuł XXI, art. 734-751).

Ćwiczenie 3

Oblicz dochód pracownika, korzystając z danych:
Pracownik zatrudniony na postawie umowy o pracę w Przedsiębiorstwie X, otrzymuje

zgodnie z umową miesięczne wynagrodzenie brutto w wysokości 1680 zł. Składki na
ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracownika wynoszą 314,33 zł. Koszty uzyskania
przychodu wynoszą 92,56 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokonać analizy treści ćwiczenia,

2)

dokonać analizy formularzy PIT,

3)

obliczyć dochód pracownika z wykorzystaniem odpowiedniego wzoru.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

formularze PIT,

−

kalkulator prosty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.2.4. Sprawdzian

postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wymienić formy zatrudnienia ze względu na czas pracy?

!

!

2)

wymienić formy zatrudnienia ze względu na rodzaj umowy o pracę?

!

!

3)

scharakteryzować rodzaje umów o pracę?

!

!

4)

wymienić źródło prawa pracy?

!

!

5)

wymienić i scharakteryzować sposoby rozwiązywania umów o pracę?

!

!

6)

wymienić umowy cywilnoprawne?

!

!

7)

wymienić co najmniej trzy prawa i obowiązki pracownika?

!

!

8)

rozróżnić wynagrodzenie brutto od netto?

!

!

9)

wymienić i scharakteryzować systemy płac

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.3. Majątek przedsiębiorstwa

4.3.1. Materiał

nauczania

Warunkiem wykonywania działalności gospodarczej jest dysponowanie przez

przedsiębiorstwo określonym majątkiem, czyli majątkiem trwałym i obrotowym.

−

Majątek trwały to rzeczowy majątek trwały, czyli środki trwałe np.: maszyny, urządzenia,
grunty, budynki produkcyjne, punkty usługowe, sprzedaży detalicznej, budynki
magazynowe. Środki trwałe zużywają się w procesie produkcji w okresie dłuższym niż
jeden rok.

−

Majątek obrotowy, czyli środki obrotowe, np.: zapasy materiałów i wyrobów gotowych,
środki pieniężne, należności krótkoterminowe, papiery wartościowe. Środki obrotowe
w procesie produkcji w okresie dłuższym niż jeden rok zużywają się całkowicie lub
ulegają przeobrażeniom np.: mąka do wypieku chleba.

Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa

Fundusze własne przedsiębiorstwa:

-

kapitał wniesiony przez właścicieli
przedsiębiorstwa

-

kapitał wygospodarowany przez
przedsiębiorstwo w toku jego działania

Fundusze

obce przedsiębiorstwa:

-

kredyty i pożyczki bankowe zaciągnięte
na zakup maszyn, urządzeń itp.

-

zobowiązania wobec dostawców

Rys. 5. Źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa [4, s. 117]

Leasing to forma odpłatnego udostępniania do użytkowania dóbr służących do

prowadzenia działalności gospodarczej. Te dobra to przede wszystkim maszyny, urządzenia
oraz inne środki długotrwałego użytkowania. Właściciel maszyny lub urządzenia
(leasingodawca) w zamian za jego udostępnienie pobiera opłatę w postaci rat leasingowych.
Leasingodawca pozostaje właścicielem przedmiotu leasingu w czasie trwania umowy i po jej
wygaśnięciu. Leasingobiorca może po wygaśnięciu umowy nabyć przedmiot leasingu
najczęściej na zasadzie pierwokupu.

Bilans majątkowy przedsiębiorstwa

Cały majątek przedsiębiorstwa – trwały i obrotowy – jest określany jako aktywa.

Fundusze własne i obce, finansujące majątek przedsiębiorstwa, nazywamy pasywami. Suma
aktywów musi się równać sumie pasywów. Zestawienie wszystkich elementów majątku
i źródeł ich finansowania jest nazywane bilansem przedsiębiorstwa.

Bilans otwarcia to bilans sporządzony na dzień rozpoczęcia działalności firmy.

Zobowiązania to kwoty, które firma powinna w zaplanowanym momencie zapłacić innym
(bankowi, dostawcom itp.). Należności to kwoty, które inni płatnicy powinni
w zaplanowanym momencie zapłacić firmie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Aktywa Pasywa

Majątek trwały

Kapitał własny

Majątek obrotowy

Kapitał obcy

Ogółem aktywa

Ogółem pasywa

Rys. 6. Składniki bilansu [opracowanie własne]

Koszty w przedsiębiorstwie

Koszty to celowe zużycie materiałów, pracy ludzkiej, składników majątku trwałego lub

usług własnych.

Strata to niecelowe, gospodarczo nieuzasadnione zużycie wymienionych wyżej środków.
Prowadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorstwo ponosi koszty:

−

koszty zmienne – zmieniają się wraz ze zmianą rozmiarów produkcji i wielkości firmy

−

koszty stałe – niezależne od wielkości produkcji.

Podział kosztów przedsiębiorstwa

Koszty zmienne:

-

surowce, materiały, półprodukty

-

płace pracowników produkcyjnych

-

energia, woda

Koszty

stałe:

-

płace pracowników administracji

-

wynajem lokalu

-

zużywanie się maszyn, urządzeń,
budynków

Rys. 7. Podział kosztów przedsiębiorstwa [6, s. 18]

Ustalenie ceny produktu
W celu skalkulowania ceny produktu finalnego (wyrobu gotowego lub usługi) właściciel

przedsiębiorstwa posługuje się sumą tych kosztów, czyli kosztem całkowitym.

K

c

= K

z

+ K

s

gdzie:

K

c

– koszt całkowity

K

z

– koszty zmienne

K

s

– koszty stałe

K

j

= K

c

/ W

p

gdzie:

K

j

– koszt jednostkowy wyrobu

K

c

– koszty całkowity

W

p

– wielkość produkcji (liczba wyrobów gotowych)

Rozróżniamy dwa modele ustalania cen: model ekonomiczny i model księgowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

−

model ekonomiczny, polega na ustaleniu ceny na podstawie sytuacji na rynku.
Przedsiębiorca kieruje się cenami konkurentów i tym, ile klienci byliby skłonni zapłacić
za jego produkt. Bierze również pod uwagę koszty własne, ale tylko dla porównania, czy
koszt jednostkowy nie jest wyższy niż cena.

−

model księgowy, polega na ustaleniu ceny, doliczając do kosztu jednostkowego zysk, jaki
przedsiębiorca chce otrzymać.

Cena zbytu produktu = koszt jednostkowy + zysk producenta
Cena hurtowa = cena zbytu + marża hurtowa
Cena detaliczna = cena hurtowa + marża detaliczna
Cena sprzedaży = cena zakupu + marża handlowa

Wynik finansowy firmy
Przychody powstają w momencie sprzedaży produktów firmy (wyrobów lub usług),

niezależnie od tego, czy wpływ gotówki następuje w chwili sprzedaży, czy po pewnym czasie.

przychód ze sprzedaży = liczba sprzedanych produktów x cena produktu

Odejmując od przychodów koszty działalności, otrzymujemy wynik finansowy. Dodatni

wynik finansowy nazywamy zyskiem, ujemny zaś stratą.

wynik finansowy = przychód – koszty działalności

Firma ma zyski, gdy jej przychody są większe od ponoszonych kosztów. Jeśli przychody

są mniejsze od kosztów, firma ma straty.

zysk brutto = przychód – koszty

zysk netto = zysk brutto – podatek dochodowy

Zysk netto przedsiębiorstwa można przeznaczyć na konsumpcję, inwestycje,

modernizację produkcji lub nagrody dla pracowników.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

1.

Co to są koszty?

2.

Jaka jest różnica między kosztami stałymi i zmiennymi?

3.

Jakie znasz metody ustalania cen w przedsiębiorstwie?

4.

Co charakteryzuje ekonomiczny model ustalania ceny?

5.

Jaki jest wzór na obliczenie kosztu całkowitego produktu?

6.

Jakie wyróżniamy składniki bilansu firmy?

7.

Jaka występuje różnica między pojęciami aktywa i pasywa?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz metodą kosztową cenę produktu, którego koszty bezpośrednie wynoszą 50 zł,

koszty pośrednie stanowią 80% kosztów bezpośrednich, a zysk ma wynosić 15% kosztów
własnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Tabela do ćwiczenia 1.

Elementy ceny[opracowanie własne]

Elementy ceny

Obliczenia

1. Koszty bezpośrednie

2. Koszty pośrednie

3. Koszt własny

4. Zysk

5. Cena produktu

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

obliczy wysokość kosztów pośrednich,

2)

obliczyć koszt własny,

3)

obliczyć wysokość zysku,

4)

obliczyć cenę produktu,

5)

przeanalizować otrzymane wyniki na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator prosty.

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj wymienione koszty przedsiębiorstwa cukierniczego do kosztów

zmiennych lub stałych:
płace pracowników produkcji, surowce, materiały, energia, zużywanie się maszyn i urządzeń,
wynajem lokalu, kredyt, woda.

Tabela do ćwiczenia 2. Koszty w przedsiębiorstwie [opracowanie własne]

koszty zmienne

koszty stałe

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokonać analizy kosztów zmiennych i stałych w przedsiębiorstwie,

2)

przyporządkować podane koszty do odpowiednich kolumn w tabeli ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Ćwiczenie 3

Zalicz do aktywów lub do pasywów podane przykłady:

zobowiązania wobec banku, budynek, pieniądze na koncie w banku, kapitał właściciela,
gotówka w kasie, samochód dostawczy, maszyny i urządzenia, komputer, materiały do
produkcji.

Tabela do ćwiczenia 3. Składniki bilansu [opracowanie własne]

Aktywa Pasywa

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinniście:

1)

dokonać analizy struktury bilansu przedsiębiorstwa,

2)

rozróżniać składniki bilansu przedsiębiorstwa: aktywa, pasywa,

3)

przyporządkować podane składniki bilansu do odpowiednich kolumn w tabeli do
ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian

postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

rozróżnić i scharakteryzować majątek trwały i obrotowy?

!

!

2)

wskazać źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa?

!

!

3)

zdefiniować pojęcie leasingu?

!

!

4)

rozróżnić aktywa i pasywa?

!

!

5)

rozróżnić koszty zmienne i stałe przedsiębiorstwa?

!

!

6)

scharakteryzować metody ustalania cen w przedsiębiorstwie?

!

!

7)

zastosować wzór na obliczenie przychodów ze sprzedaży?

!

!

8)

zastosować wzór na obliczenie wyniku finansowego netto
przedsiębiorstwa?

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4.4. Uproszczone formy rachunkowości w przedsiębiorstwie

4.4.1. Materiał

nauczania

Rachunkowość to system, który dostarcza informacji niezbędnych do podejmowania

decyzji gospodarczych. System ten obejmuje:

−

księgowość,

−

kalkulację,

−

sprawozdawczość.
Księgowość zajmuje się ewidencją transakcji gospodarczych w sposób chronologiczny

i systematyczny.

Kalkulacja określa koszt jednostkowy wytworzenia produktu finalnego.
Sprawozdawczość obejmuje przetwarzanie i systematyzowanie wcześniej

zaewidencjonowanych zadań.

Funkcje rachunkowości:

−

informacyjna – pozwala na uzyskanie informacji potrzebnych do zarządzania finansami
firmy,

−

kontrolna – umożliwia wykrycie niedoborów w majątku firmy powstałych na skutek np.
kradzieży,

−

analityczna – pozwala na weryfikację wyników finansowych firmy.

Podatek to przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne i powszechne świadczenie pieniężne,

które pobierane jest przez państwo lub gminę. Podatki dzielimy na bezpośrednie i pośrednie.

Podatki bezpośrednie to podatki dochodowe od osób fizycznych i prawnych oraz podatki

majątkowe (np. od darowizn, nieruchomości, środków transportu). Podatki pośrednie to
podatek od towarów i usług VAT, akcyzowy, cło. Podatek akcyzowy nakładany jest na
niektóre artykuły spożywcze (alkohol, papierosy), paliwa silnikowe, artykuły luksusowe
(wysokiej klasy sprzęt elektroniczny, samochody) i wliczany w cenę produktu
wprowadzonego do obrotu. Stawki podatku są zróżnicowane, a ich wysokość reguluje ustawa
o podatku akcyzowym.

Rozliczanie podmiotu gospodarczego z Urzędem Skarbowym
Podatek dochodowy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest ustalany

w formie:

−

karty podatkowej

−

ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

−

księgi przychodów i rozchodów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Tabela 1. Formy opodatkowania [opracowanie własne]

Formy opodatkowania

Zasady prowadzenia ewidencji

Karta podatkowa

−

przedsiębiorca jest zwolniony z obowiązku prowadzenia
ksiąg i składania zeznań podatkowych

−

nie musi składać deklaracji o wysokości uzyskanego
dochodu oraz wpłacać zaliczek na podatek dochodowy

−

obowiązek do wydawania na żądanie klienta rachunków
i faktur stwierdzających sprzedaż wyrobów i usług

−

obowiązek prowadzenia ewidencji związanej
z zatrudnieniem pracowników

−

podatek należy opłacać co miesiąc – do dnia 7 każdego
miesiąca za miesiąc poprzedni

−

kwota podatku odprowadzana do urzędu skarbowego jest
określona przez naczelnika urzędu w decyzji pomniejszona
o zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne

−

po zakończeniu roku podatkowego ma obowiązek złożyć
w urzędzie skarbowym deklarację o wysokości zapłaconej
i odliczonej od karty podatkowej, w poszczególnych
miesiącach, składki na powszechne ubezpieczenie
zdrowotne

Ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych

−

przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia, ewidencji
przychodów, prowadzenia wykazu środków trwałych,
ewidencji wyposażenia, przechowywania dowodów
zakupu towarów, sporządzanie spisu z natury

−

zryczałtowany podatek dochodowy przedsiębiorca musi
odprowadzać co miesiąc do urzędu skarbowego do dnia
20-go następnego miesiąca

−

po zakończeniu roku podatkowego należy złożyć
w urzędzie skarbowym zeznanie PIT-28 o wysokości
uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń
i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

Księga przychodów
i rozchodów

−

każdy przedsiębiorca powinien prowadzić księgowość
według przepisów ustawy o rachunkowości

−

właściciel firmy powinien zadbać, aby księgowość
prowadziła osoba wykształcona w zawodach ekonomisty,
księgowego

−

księgi rachunkowe muszą być prowadzone rzetelnie,
terminowo, chronologicznie, zgodnie ze stanem
faktycznym, według zasad wynikających z przepisów
ustawy o rachunkowości

−

przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia podatkowej
księgi przychodów i rozchodów w oparciu o dowody
księgowe (tj. faktury, dowody opłat bankowych,
pocztowych)

−

oprócz samej księgi przychodów i rozchodów,
przedsiębiorca ma obowiązek do prowadzenia innych
ewidencji, tj.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

-

ewidencja środków trwałych

-

ewidencja wyposażenia, sprzedaży

-

ewidencja przebiegu pojazdów

-

koszty przychodów pracowników

-

spis z natury towarów, materiałów, półwyrobów,
wyrobów gotowych, braków i odpadów

−

obowiązek ustalenia wysokości podatku dochodowego za
obrany rok podatkowy następuje do dnia 30 kwietnia
następnego roku podatkowego poprzez wypełnienie
deklaracji PIT-36.

Podatek od towarów i usług (VAT)
VAT jest powszechnym, wielofazowym podatkiem obrotowym. Powszechnym, ponieważ

obowiązek jego odprowadzania do urzędu skarbowego spoczywa na każdym, kto zajmuje się
produkcją oraz sprzedażą towarów i usług. Wielofazowym, ponieważ jest płatny w każdej
fazie produkcji i sprzedaży. VAT jest liczony od wartości netto towarów i usług. Oznacza to,
że przedmiot opodatkowania, np. chleb jest obciążony podatkiem VAT w fazie końcowej,
czyli wtedy, gdy zostaje kupiony przez konsumenta.

Obowiązki podatnika VAT
Do głównych obowiązków podatników rozliczających podatek VAT na zasadach

ogólnych należy zaliczyć:

−

dokonanie zgłoszenia rejestracyjnego (VAT-R),

−

prowadzenie ewidencji sprzedaży i zakupów,

−

wystawianie faktury VAT,

−

składanie deklaracji podatkowych dla podatku VAT,

−

terminowe wpłacanie podatku do urzędu skarbowego.
Deklaracje dla podatku od towarów i usług (formularze VAT-7) składa się we właściwym

urzędzie skarbowym za okresy miesięczne, w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po
miesiącu, za który składana jest deklaracja. W tym terminie należy również dokonać wpłaty
podatku na rachunek urzędu skarbowego.

Stawki VAT
Ustawa o VAT przewiduje następujące stawki podatku:

−

podstawowa 22%

−

obniżona – 7% np. obuwie dziecięce, odzież dla niemowląt

−

obniżona 3%

−

stawka 0%

−

stawka zwolniona.
Faktura VAT powinna zawierać

−

imiona i nazwiska sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,

−

numery NIP,

−

datę wystawienia,

−

numer faktury,

−

nazwę towaru lub usługi,

−

jednostkę miary oraz ilość sprzedanych towarów, usług,

−

cenę jednostkową netto (bez podatku),

−

stawkę podatku,

−

kwotę podatku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

−

wartość sprzedaży wraz z podatkiem,

−

kwotę należności ogółem wyrażoną liczbowo i słownie,

−

czytelne podpisy osób uprawnionych do wystawienia oraz otrzymania faktury.

Przy wypełnianiu faktury niezbędna jest umiejętność obliczania podatku VAT. Wartość

podatku VAT liczona jest od cen netto i brutto.

−

od ceny netto

cena netto x stawka podatku

−

od ceny brutto

cena brutto x 22

cena brutto x 7

122

lub

107

cena netto + kwota VAT = cena brutto

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

1.

Jakie znasz zasady obliczania podatku VAT?

2.

Jaki jest układ księgi przychodów i rozchodów?

3.

Jakie zdarzenia należy księgować w poszczególnych kolumnach książki przychodów
i rozchodów?

4.

W jakiej kolejności należy księgować dokumenty księgowe w księdze przychodów
i rozchodów?

5.

Jakie podstawowe informacje powinna zawierać faktura VAT?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz kwotę podatku VAT i cenę brutto wiedząc, że cena netto wynosi 160 zł, stawka

podatku VAT 22%.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

znać zasadę obliczania podatku VAT od ceny netto,

2)

obliczyć kwotę podatku VAT,

3)

obliczyć cenę brutto,

4)

porównać wyniki na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Ćwiczenie 2

Wystaw fakturę sprzedaży, dysponując następującymi informacjami:

Sprzedawca:

−

Julian Pliszek Cukiernia „Łodzianka” z siedzibą w Łodzi ul. Pawia 5

−

Nr NIP 778-654-14-44

−

rachunek bankowy: PKO S.A. w Łodzi nr 385741-88751-823210

−

płatność – gotówka

Nabywca:

−

Janina Kruk, Sklepik Szkolny w SP Nr 5, Łódź, ul. Kamienna 42

−

Nr NIP 757-188-09-05

Sprzedano:

−

50 szt. bułek z serem w cenie netto: 1,00 zł/szt. – stawka VAT – 22%

−

150 szt. pączków z jabłkiem w cenie netto: 1,00 zł/szt. – stawka VAT – 22%

−

200 szt. pączków z marmoladą w cenie netto: 0,09 zł/szt. – stawka VAT – 22%

−

300 szt. bułek z makiem w cenie netto: 0,08 zł/szt. – stawka VAT – 22%

−

numer faktury: 40/04

−

data wystawienia: 13.04.2007r.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

dokonać analizy treści ćwiczenia,

2)

odszukać informacje na temat zasad wypełniania faktur VAT w poradniku dla ucznia,

3)

wypełnić fakturę VAT, tak aby wszystkie pola były wypełnione w sposób prawidłowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

faktura VAT,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonać zapisów w księdze przychodów i rozchodów przedsiębiorstwa – Cukiernia

„Łodzianka” w miesiącu kwietniu X r., dysponując podanymi informacjami:
1)

faktura nr 273 za opłatę za telefon, otrzymana z Zakładu Telekomunikacji w Łodzi,
ul. Chóralna 2 z 26.03.Xr. wartość netto 100 zł

2)

faktura nr 178 z 15.03.Xr. za zakup surowców do produkcji wyrobów cukierniczych
o wartości netto 2.000 zł, w hurtowni artykułów spożywczych w Łodzi, ul. Piękna 25

3)

faktura sprzedaży nr 350 z 18.03.Xr.dla Restauracji „Orfeusz” w Łodzi, ul. Tuwima 25,
wartość netto 800 zł

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

uporządkować chronologicznie zdarzenia gospodarcze,

2)

dokonać zapisów w księdze przychodów i rozchodów,

3)

dokonać podsumowania strony po zaksięgowaniu zdarzeń gospodarczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

księga przychodów i rozchodów,

−

poradnik dla ucznia,

−

kalkulator prosty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

4.4.4. Sprawdzian

postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcie rachunkowości?

!

!

2)

określić funkcje rachunkowości?

!

!

3)

rozróżnić podatki bezpośrednie i pośrednie?

!

!

4)

wymienić i scharakteryzować formy opodatkowania z tytułu
prowadzenia działalności gospodarczej?

!

!

5)

zdefiniować pojęcie podatku VAT?

!

!

6)

obliczyć podatek VAT od ceny netto i brutto?

!

!

7)

wymienić stawki podatku VAT?

!

!

8)

określić zasady wypełniania faktur VAT?

!

!

9)

określić układ księgi przychodów i rozchodów?

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi, wpisz klasę i datę.

3.

Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

4.

Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Są to pytania zamknięte, wielokrotnego
wyboru.

5.

Za każdą poprawną odpowiedź uzyskujesz jeden punkt.

6.

Odpowiedzi wpisz w „Karcie odpowiedzi”, przekreślając odpowiednią literę znakiem „X”

7.

Jeżeli się pomylisz – zakreśl kółkiem (nie przeprawiaj!) błędną odpowiedź i znakiem „X”
zaznacz odpowiedź prawidłową.

8.

W przypadku zakreślenia więcej niż jednej litery uzyskujesz za daną odpowiedź
0 punktów.

9.

Pracuj samodzielnie, gdyż w przypadku porozumiewania się z kolegą rozwiązywanie
przez Ciebie testu zostanie przerwane i otrzymasz ocenę niedostateczną.

10.

Możesz korzystać z kalkulatora.

11.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

12.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Funkcja zarządzania, na którą składa się właściwy dobór pracowników, przekazywanie
im poleceń dotyczących wykonywania zadań oraz motywowanie za pomocą różnych
środków, to
a)

planowanie.

b)

organizowanie.

c)

kierowanie.

d)

kontrolowanie.

2.

Wartości i cele, którymi firma się kieruje oraz wyobrażenie przyszłości, do której dąży to
a)

misja firmy.

b)

wizja firmy.

c)

zarządzanie strategiczne.

d)

cele operacyjne.

3.

Zarządzanie strategiczne dotyczy
a)

krótkiego okresu działania przedsiębiorstwa.

b)

wyznaczenia pojedynczych krótkoterminowych celów i podejmowanie, decyzji
mających duże znaczenia dla najbliższej przyszłości firmy.

c)

wyznaczanie celów oraz ustalanie programu działań zmierzających do sprawnego
funkcjonowania przedsiębiorstwa zgodnie z założonymi celami.

d)

sprawnej realizacji szczegółowego planu działania i szybkiego rozwiązania
doraźnych problemów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

4.

Umiejętności kierownicze, które umożliwiają współpracę z innymi pracownikami
przedsiębiorstwa, poprzez nawiązywanie kontaktów, rozumienia, empatii oraz
motywowania poszczególnych osób i grup nazywamy umiejętnościami
a)

technicznymi.

b)

koncepcyjnymi.

c)

analitycznymi.

d)

interpersonalnymi.

5.

Narzędzia motywacyjne to
a)

bodźce stosowane przez przełożonego, w celu osiągania określonych postaw
i zachowań podwładnych.

b)

wszelkie urządzenia i maszyny za pośrednictwem, których przełożony może
realizować proces motywowania.

c)

zestaw materialnych środków kształtujących zachowania podwładnych.

d)

ocena pracowników polegająca na wydawaniu opinii o ich pracy.

6.

Konflikt, który wynika z różnicy poglądów lub celów, do których dążą jego uczestnicy
odpowiedzialni za sukcesy i porażki firmy, to
a)

konflikt wartości.

b)

konflikt organizacyjny.

c)

konflikt racji.

d)

konflikt dwóch osobowości.

7.

Jeżeli jedna ze stron konfliktu, chce osiągnąć swoje cele, nie bierze pod uwagę celów
drugiej strony, to zostaje rozwiązanie konfliktu metodą
a)

kompromisu.

b)

dominacji.

c)

liberalną.

d)

dwóch zwycięzców.

8.

Jeżeli jednej ze stron negocjacyjnych zależy na poszukaniu rozwiązań akceptowanych
i przynoszących korzyści wszystkim stronom, zastosuje prowadzenie negocjacji w sposób
a)

twardy.

b)

ugodowy.

c)

rzeczowy.

d)

liberalny.

9.

Ścisła zależność wysokości wynagrodzenia od ilości wykonywanej pracy występuje
w formie płacy
a)

czasowej.

b)

akordowej.

c)

czasowo-premiowej.

d)

prowizyjnej.

10.

Wynagrodzenie to
a)

świadczenie urzędu pracy na rzecz zarejestrowanego.

b)

świadczenie pracownika na rzecz pracodawcy.

c)

świadczenie pracodawcy na rzecz pracownika z tytułu wykonywanej pracy.

d)

świadczenie emerytalne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

11.

Tegoroczny absolwent Technikum Przemysłu Spożywczego poszukuje stałej pracy.
Najkorzystniejsza dla niego umowa o pracę to
a)

umowa na czas nieokreślony.

b)

umowa na okres próbny.

c)

umowa na czas wykonania określonej pracy.

d)

umowa na czas określony (w tym na zastępstwo).

12.

Elementami majątku obrotowego przedsiębiorstwa są:
a)

zapasy, rzeczowy majątek trwały, należności.

b)

zapasy, należności, gotówka w kasie.

c)

zapasy, materiały, budynki.

d)

maszyny, akcje, licencje.

13.

Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla
a)

wszystkie koszty poniesione przez przedsiębiorstwo.

b)

majątek przedsiębiorstwa oraz źródła jego finansowania w danej chwili.

c)

straty i zyski w poszczególnych latach.

d)

wynik finansowy przedsiębiorstwa.

14.

Koszty zmienne związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i zależą od wielkości
produkcji, zaliczamy do nich:
a)

koszty surowców i robocizny.

b)

koszty czynszu za lokal i zużywanie się maszyn.

c)

koszty ubezpieczenia pracowników produkcyjnych i administracyjnych.

d)

koszty robocizny i odsetki kredytu.

15.

Piekarnia „Rogalik” osiągnęła przychód ze sprzedaży wyrobów w wysokości 100.000 zł,
a koszty własne produkcji wynosiły 60.000

zł. Zapłacono podatek dochodowy

w wysokości 20%. Ustal zysk netto:
a)

24 000 zł

b)

32 000 zł

c)

40 000 zł

d)

8 000 zł

16.

Jeżeli przedsiębiorca ustala cenę produktu na podstawie sytuacji na rynku, kierując się
cenami konkurentów i potrzebami klientów, to stosuje model ustalania cen
a)

księgowy.

b)

ekonomiczny.

c)

bilansowania cen.

d)

tylko na podstawie cen produktów konkurencji.

17.

Podatek to
a)

dobrowolna kwota płacona na rzecz państwa.

b)

obligatoryjna kwota płacona na rzecz państwa przez każdego obywatela wynosząca
100 zł miesięcznie.

c)

stawka procentowa od transakcji na giełdzie.

d)

przymusowe świadczenie pieniężne, które pobierane jest przez państwo lub gminy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

18.

Podatek akcyzowy jest podatkiem
a)

od towarów luksusowych i produktów o niskim koszcie wytworzenia.

b)

od wszystkich produktów krajowych.

c)

od wszystkich produktów importowanych.

d)

tylko od usług.

19.

Forma opodatkowania kartą podatkową, charakteryzuje się tym, że
a)

stawka podatku ustalana jest kwotowo, niezależnie od osiągniętego dochodu.

b)

stawki podatku są zależne od rodzaju prowadzonej działalności.

c)

podatek płacony jest od dochodu pomniejszonego o wydatki.

d)

występuje obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

20.

Przedsiębiorca, który prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, ma
obowiązek ustalenia wysokości podatku dochodowego za dany rok podatkowy poprzez
wypełnianie
a)

deklaracji PIT-36.

b)

deklaracji PIT-28.

c)

deklaracji VAT-7.

d)

deklaracji ZUS.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie działalności cukierniczej

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź Punkty

1

a b c d

2

a b c d

3

a b c d

4

a b c d

5

a b c d

6

a b c d

7

a b c d

8

a b c d

9

a b c d

10

a b c d

11

a b c d

12

a b c d

13

a b c d

14

a b c d

15

a b c d

16

a b c d

17

a b c d

18

a b c d

19

a b c d

20

a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

6.

LITERATURA

1.

Bieńkowska K.: Uproszczone formy ewidencji gospodarczej stosowane w małych
firmach. WSIP, Warszawa 1998

2.

Flis I., Makiewicz M..: Własna firma. Wydawnictwo Park Sp. z o.o., Bielsko Biała 2004

3.

Gregorczyk S., Romanowska M., Sopińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez
tajemnic. WSIP, Warszawa 2002

4.

Makieła Z., Rachwał T.: Podstawy przedsiębiorczości. Nowa Era, Warszawa 2005

5.

Sepkowska Z., Żurakowski F.: Wprowadzenie do zarządzania. WSIP, Warszawa 2000

6.

Żurakowski F.: Przedsiębiorczość – Poszukiwanie pomysłu na firmę i jej uruchomienie.
WSIP, Warszawa 1999