P R A C E NA U K O W E A k a d e mi i i m. J a n a D

áugosza w CzĊstochowie

Seria: Zeszyty Historyczne

2009, z. X

Aleksander Swie

Īawski

Ma

ágorzata brandenburska –

zapomniana królowa Polski

W trzynastowiecznych

Ĩródáach polskich dochowaáy siĊ zaledwie dwie

wzmianki o królowej Ma

ágorzacie. Pierwsza z nich podaje, Īe 26 czerwca 1295 r.

arcybiskup Jakub

ĝwinka koronowaá Przemysáa w GnieĨnie wraz z maáĪonką

królow

ą (una cum regina uxore sua)

1

. Druga wzmianka pochodzi z dokumentu

ugody W

áadysáawa àokietka z Henrykiem gáogowskim, wystawionego 10 marca

1296 r. w Krzywinie. W dokumencie tym

àokietek wyraĪa zgodĊ na wykupienie

przez Henryka z r

ąk wdowy po królu Polski (relicta regis Polonie) kasztelanii

zb

ąskiej (zbąszyĔskiej)

2

.

Dziwnym trafem obie te wzmianki nie podaj

ą imienia Maágorzaty. Ten brak

doprowadzi

á historyków polskich do mylnych wniosków, które dopiero w XIX w.

zosta

áy sprostowane i wyjaĞnione.

Jak wiadomo, drug

ą Īoną Przemysáa II byáa ksiĊĪniczka szwedzka Ryksa.

Ostatnia wzmianka o Ryksie pochodzi z 1 wrze

Ğnia 1288 r. Tego dnia urodziáa

ona córk

Ċ, którą ochrzczono imieniem matki

3

. Daty i miejsca zgonu ksi

ĊĪny

Ryksy nie podaj

ą ani Ĩródáa polskie, ani szwedzkie. Wiadomo jedynie, Īe zosta-

áa pochowana w Poznaniu i na pewno 19 kwietnia 1293 r. juĪ nie Īyáa

4

.

1

Rocznik kapitu

áy poznaĔskiej 965–1309, [w:] Monumenta Poloniae Historica, Series nova (cyt.

dalej MPH SN), t. VI, Warszawa 1962, s. 47; confer: Rocznik wielkopolski, [w:] MPH, t. III,
Lwów 1878, s. 40.

2

Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski (cyt. dalej KDW), wyd. I. Zakrzewski, t. II, Pozna

Ĕ 1878,

nr 745.

3

Rocznik Traski, [w:] MPH, t. II, Lwów 1872, s. 852; J. D

áugosz, Annales seu cronicae incliti

Regni Poloniae, lib. VII, Varsaviae 1975, s. 240; J. Pakulski, Itinerarium ksi

ąĪĊco-królewskie

Przemys

áa II, „Studia ħródáoznawcze”, t. 39, 2001, s. 78, przyp. 63, podaje, Īe powyĪsze Ĩródáa

informuj

ą o Ğmierci Ryksy. Tymczasem te Ĩródáa takiej informacji nie zawierają.

4

KDW, t. II, nr 694.

44

Aleksander Swie

Īawski

Jan D

áugosz najprawdopodobniej nie znaá wspomnianego dokumentu, a nie

maj

ąc wiadomoĞci ani o zgonie Ryksy, ani o Ğlubie Przemysáa z Maágorzatą,

wysun

ąá mylny wniosek, Īe w chwili koronacji Przemysáa Ryksa jeszcze Īyáa,

poda

á wiĊc w swoim dziele, Īe to Ryksa zostaáa koronowana wraz z Przemy-

s

áem

5

. Ta mylna informacja D

áugosza przetrwaáa w polskich pracach historycz-

nych a

Ī do drugiej poáowy XIX w. Jeszcze Kazimierz Wáadysáaw Wójcicki

w swym zwi

Ċzáym biogramie króla Przemysáa podaá, Īe miaá on tylko dwie Īo-

ny: Ludgard

Ċ i RyksĊ

6

.

Dopiero w 1884 r. Boles

áaw Ulanowski, po zapoznaniu siĊ z bĊdącymi do-

tychczas poza obiektem zainteresowa

Ĕ historyków polskich archiwaliami bran-

denburskimi, poda

á pierwsze wiadomoĞci o Maágorzacie

7

. Wiadomo

Ğci te zresz-

t

ą są bardzo skąpe.

Wed

áug Wáodzimierza Dworzaczka Maágorzata urodziáa siĊ po 1270 r.

8

Ka-

zimierz Jasi

Ĕski przyjmuje, Īe mogáa siĊ urodziü w latach 1270–1280

9

. Przyj

Ċcie

przez historiografi

Ċ daty 1270 zdaje siĊ wynikaü z faktu, Īe rodzice Maágorzaty:

Albrecht III margrabia brandenburski z linii panuj

ącej na Salzwedel

10

i Matylda,

córka Krzysztofa I króla Danii, pobrali si

Ċ w latach 1269–1272

11

. Ma

ágorzata

mia

áa troje rodzeĔstwa: siostrĊ Beatrycze, póĨniej ĪonĊ Henryka II ksiĊcia Me-

klemburgii, zmar

áą w 1314 r., oraz dwóch braci, Ottona i Henninga, którzy

zmarli w 1299 b

ądĨ w 1300 r.

12

Daty ich urodzin nie s

ą znane; jedynie o Ottonie

wiadomo, i

Ī urodziá siĊ przed 1276 r.

13

O dzieci

Ĕstwie i pierwszych latach Īycia Maágorzaty nie mamy Īadnych

wiadomo

Ğci; moĪemy jedynie przypuszczaü, Īe spĊdziáa je w Salzwedel. Zresztą

pierwsze, pewne informacje o Ma

ágorzacie dotyczą dopiero jej maáĪeĔstwa

z ksi

Ċciem Wielkopolski Przemysáem II, ale i w tym przypadku nie znamy ani

daty, ani miejsca zawarcia zwi

ązku maáĪeĔskiego, ani teĪ okolicznoĞci, w jakich

ów

Ğlub nastąpiá.

5

J. D

áugosz, op. cit., lib. VIII, 1975, s. 285.

6

K.W. Wójcicki, Przemys

áaw I król Polski, [w:] Encyklopedyja powszechna, t. 21, Warszawa

1865, s. 680.

7

B. Ulanowski, Kilka s

áów o maáĪonkach Przemysáawa II, „Rozprawy i Sprawozdania z Posie-

dze

Ĕ Wydziaáu Historyczno-Filozoficznego Akademii UmiejĊtnoĞci”, t. XVII, 1884, s. 252–274.

8

W. Dworzaczek, Genealogia. Tablice, Warszawa 1959, tbl. 58.

9

K. Jasi

Ĕski, Maágorzata (zm. 1315) królowa polska, [w:] Polski Sáownik Biograficzny, t. 19,

Wroc

áaw – Warszawa – Kraków – GdaĔsk 1974, s. 439.

10

J.E. Morby, Dynastie

Ğwiata. Przewodnik chronologiczny i genealogiczny, Kraków 1995, s. 214.

11

W. Dworzaczek, op. cit., tbl. 39, 58.

12

Ibidem, tbl. 58.

13

Ibidem, tbl. 58.

Ma

ágorzata brandenburska – zapomniana królowa Polski

45

Poniewa

Ī wiadomo, Īe 23 kwietnia 1293 r. druga Īona Przemysáa juĪ nie Īy-

áa

14

, B. Ulanowski przypuszcza,

Īe Ğlub Przemysáa z Maágorzatą odbyá siĊ naj-

pó

Ĩniej na początku tegoĪ roku

15

. Jednak

Īe w innym miejscu w tej samej pracy

twierdzi,

Īe najpóĨniej po 19 kwietnia, a przed 23, Maágorzata byáa juĪ Īoną

Przemys

áa

16

. Oswald Balzer równie

Ī sądzi, Īe Ğlub Przemysáa z Maágorzatą na-

st

ąpiá przed 23 kwietnia

17

, motywuj

ąc to faktem, Īe w wystawionym tego dnia

dokumencie wyst

Ċpuje w charakterze Ğwiadka „comes Lasch subdapifer domine

ducisse”

18

. Aczkolwiek przypuszczenie to jest bardzo prawdopodobne, nie mo

Īe

ono by

ü traktowane jako pewnik; nie moĪna bowiem stanowczo wykluczyü, Īe

ów Lasch móg

á byü byáym podczaszym Ryksy. Autorka komentarza do Roczni-

ka kapitu

áy poznaĔskiej, Brygida Kürbis pisze: „Maágorzata (†1315) córka Al-

brechta III margrabiego brandenburskiego, trzecia

Īona Przemysáa II, co naj-

mniej od 1293, ale raczej od 1289–1291”

19

. Natomiast Kazimierz Jasi

Ĕski przy-

puszcza,

Īe data Ğlubu przypada na lata 1289–1292, i sądzi, iĪ maáĪeĔstwo to

stanowi

áo zapewne jeden z elementów ukáadu zawartego przez Przemysáa z Wa-

c

áawem II czeskim na przeáomie lat 1290/1291

20

. Jednak

Īe twierdzenie to nie

znajduje oparcia w

Ĩródáach, które na ten temat milczą. Tak wiĊc daty zawarcia

ma

áĪeĔstwa Przemysáa z Maágorzatą nie sposób ustaliü.

Natomiast jest bardzo prawdopodobne,

Īe w dniu Ğlubu lub teĪ wkrótce po

nim Przemys

á nadaá Maágorzacie w oprawie kasztelaniĊ zbąską. Dokument na-

dania tej oprawy nie dochowa

á siĊ, ale wiemy z dokumentu Wáadysáawa àokiet-

ka z 10 marca 1296 r.,

Īe kasztelania ta znajdowaáa siĊ we wáadaniu Maágorza-

ty

21

. Niestety, nie wiemy, czy nadanie to dotyczy

áo tylko obszaru kasztelanii,

czy te

Ī obejmowaáo i sam ZbąszyĔ; Ĩródáo dostatecznie wyraĨnie tego nie pre-

cyzuje.

K. Jasi

Ĕski przypuszcza, Īe przy okazji maáĪeĔstwa Przemysáa z Maágorzatą

zawarto uk

áad zarĊczynowy pomiĊdzy córką Przemysáa z drugiego maáĪeĔstwa

Ryks

ą, a bratem Maágorzaty Ottonem

22

, co wydaje si

Ċ bardzo prawdopodobne.

Na zar

Ċczynach zresztą skoĔczyáo siĊ, gdyĪ Otton zmará juĪ w 1299 lub 1300 r.

23

14

KDW, t. II, nr 694.

15

B. Ulanowski, op. cit., s. 266.

16

Ibidem, s. 269.

17

O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895, s. 248–249.

18

KDW, t. II, nr 695.

19

Rocznik kapitu

áy poznaĔskiej 965–1309, [w:] MPH SN, t. VI, s. 73.

20

K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 439.

21

KDW, t. II, nr 745.

22

K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 439.

23

W. Dworzaczek, op. cit., tbl. 58.

46

Aleksander Swie

Īawski

Nast

Ċpna wiadomoĞü o Maágorzacie dotyczy dopiero jej koronacji wraz

z Przemys

áem w GnieĨnie 26 czerwca 1295 r. JednakĪe i z okresu po koronacji

nie posiadamy o nowej królowej

Īadnych wiadomoĞci. Nie wiemy wiĊc, ani czy

towarzyszy

áa ona mĊĪowi w jego dwóch podróĪach na Pomorze, ani nawet, czy

znajdowa

áa siĊ w RogoĨnie w momencie zamordowania króla 8 lutego 1296 r.

Cho

ü brak wiadomoĞci na temat sytuacji Maágorzaty po tragicznym zgonie

Przemys

áa, sytuacja ta wedáug wszelkiego prawdopodobieĔstwa nie byáa áatwa.

Zapewne ju

Ī samo maáĪeĔstwo Przemysáa z margrabianką brandenburską zosta-

áo niechĊtnie przyjĊte przez spoáeczeĔstwo wielkopolskie. W kaĪdym razie zna-
na jest niech

Ċü do Niemców i niemczyzny najbardziej reprezentatywnego przed-

stawiciela tego spo

áeczeĔstwa, jakim byá bez kwestii arcybiskup Jakub ĝwinka.

ĝwinka kilkakrotnie podkreĞlaá bez ogródek swój wrogi stosunek do Niemców,
i to zarówno za

Īycia, jak i po Ğmierci Przemysáa

24

. Mo

Īna wiĊc sądziü, Īe i bran-

denburskie plany matrymonialne Przemys

áa nie byáy początkowo aprobowane

przez

ĝwinkĊ i arcybiskup przystaá na nie tylko dla zachowania zgody i peánej

jedno

Ğci z polityką wáadcy Wielkopolski.

Nie ulega wi

Ċc chyba wątpliwoĞci, Īe fakt, iĪ Przemysá zginąá z rąk siepaczy

brandenburskich, nas

áanych przez margrabiów, z rodziny których wywodziáa siĊ

królowa, wzmóg

á niechĊü do osoby Maágorzaty wĞród spoáeczeĔstwa Wielko-

polski. Sama Ma

ágorzata zapewne nie byáa zamieszana w spisek skierowany

przeciwko osobie jej m

ĊĪa, gdyĪ osáabiáoby to jej królewską pozycjĊ. Zresztą

fakt,

Īe Maágorzaty nie spotkaáy Īadne przykre konsekwencje po Ğmierci Prze-

mys

áa, moĪe Ğwiadczyü, iĪ nie miano Īadnych niezbitych dowodów zbrodniczej

dzia

áalnoĞci królowej. Jednak nie moĪna wykluczyü, Īe w brandenburskim oto-

czeniu Ma

ágorzaty (a wĞród jej dworzan zapewne byáo kilka osób pochodzenia

brandenburskiego) znalaz

áy siĊ jednostki wspóápracujące z uczestnikami napadu.

K. Jasi

Ĕski stwierdza: „niechĊtny Maágorzacie kronikarz lubecki z drugiej poáo-

wy XIV w. Detmar obci

ąĪa ją winą za tragiczną Ğmierü Przemysáa; oskarĪenie

jego nale

Īy traktowaü z ostroĪnoĞcią, gdyĪ brak w tym kierunku pewniejszych

poszlak”

25

.

Wydaje si

Ċ teĪ, Īe niechĊtnie (a moĪe nawet wrogo?) do Maágorzaty nasta-

wiony by

á Wáadysáaw àokietek. Zwraca bowiem uwagĊ fakt, Īe w jego doku-

mencie wystawionym 10 marca 1296 r. w Krzywiniu, ko

Ĕczącym krótkotrwaáy

konflikt zbrojny pomi

Ċdzy nim a Henrykiem I gáogowskim, Maágorzata nazwa-

na jest tylko „wdow

ą po królu Polski”, bez wymienienia nie tylko grzeczno-

24

KDW, t. I, nr 616 (552

a

).

25

K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 439.

Ma

ágorzata brandenburska – zapomniana królowa Polski

47

Ğciowych tytuáów, ale nawet i jej imienia. Kontrastuje to wyraĨnie z peáną aten-
cj

ą, z którą odnosi siĊ wspomniany dokument do osoby zmaráego króla

26

.

We wspomnianym dokumencie

àokietek m.in. wyraziá zgodĊ na wykup

przez Henryka g

áogowskiego z rąk Maágorzaty kasztelanii zbąskiej. Henryk –

jak si

Ċ wydaje – z tej moĪliwoĞci nie skorzystaá. W kaĪdym razie w zupeánie

nieznanych okoliczno

Ğciach (byü moĪe początkowo za zgodą Maágorzaty) wáa-

dza nad kasztelani

ą przeszáa w rĊce margrabiów brandenburskich. W kaĪdym

razie w kwietniu 1315 r. szwagier Ma

ágorzaty ksiąĪĊ sasko-lauenburski Eryk

zawar

á porozumienie z ksiąĪĊtami z Werle w sprawie jej wiana nadanego przez

Przemys

áa, które znajdowaáo siĊ wówczas we wáadaniu margrabiego Waldema-

ra

27

. Mo

Īna wiĊc sądziü, Īe doszáo wówczas do jakichĞ nieporozumieĔ pomiĊ-

dzy Ma

ágorzatą a jej brandenburską rodziną.

Analiza tych wydarze

Ĕ sugeruje, Īe Przemysá nadaá Maágorzacie kasztelaniĊ

zb

ąską, ale bez samego grodu. Wprawdzie w dokumencie Wáadysáawa àokietka,

wystawionym w Poznaniu 10 maja 1296 r., wyst

Ċpuje wĞród Ğwiadków kaszte-

lan zb

ąski Kieácz

28

, ale te

Ī nie ma Īadnych dowodów na to, by sprawowaá on

wówczas swe funkcje na terenie kasztelanii. Jest to zreszt

ą ostatnia wzmianka

o Kie

áczu; nastĊpny kasztelan zbąski, Sulko Lasocic, wystĊpuje w Ĩródáach do-

piero w 1305 r.

29

Kiedy i w jakich okoliczno

Ğciach caáa kasztelania powróciáa

w granice Polski, niestety nie uda

áo siĊ stwierdziü.

Brak jakichkolwiek podstaw, by przypu

Ğciü, Īe Maágorzata nie wziĊáa udzia-

áu w pogrzebie Przemysáa, ale zapewne wkrótce po uroczystoĞciach Īaáobnych
opu

Ğciáa PolskĊ, co zapewne zostaáo przyjĊte z wielką ulgą przez Wáadysáawa

àokietka, dla którego pobyt w kraju nielubianej królowej mógá w obliczu jego
konfliktu z Henrykiem g

áogowskim stanowiü dodatkową komplikacjĊ. W tych

okoliczno

Ğciach trudno jest zrozumieü zarzut Karola Górskiego, Īe jeĞli Maágo-

rzata wyjecha

áa z Polski za wiedzą Wáadysáawa àokietka, to ciąĪy na nim zarzut

karygodnej lekkomy

ĞlnoĞci

30

. Przetrzymywanie na si

áĊ owdowiaáej królowej w

Polsce nie mog

áoby przynieĞü àokietkowi Īadnej korzyĞci, natomiast mogáoby

doprowadzi

ü do konfliktu zbrojnego z Brandenburgią na wielką skalĊ.

Ma

ágorzata, opuszczając PolskĊ, zabraáa z sobą królewnĊ RyksĊ i tu K. Gór-

ski uwa

Īa, Īe jeĞli àokietek wyraziá zgodĊ na wyjazd królewny, to staáo siĊ to

26

KDW, t. II, nr 745.

27

K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 440.

28

Dokumenty kujawskie i mazowieckie przewa

Īnie z XIII wieku, zebr. i wyd. Bolesáaw Ulanow-

ski, V. Dokumenty wielkopolskie, „Archiwum Komisyi Historycznej”, t. IV, 1888, nr 14.

29

KDW, t. II, nr 889; confer: J. Kraso

Ĕ, ZbąszyĔ do przeáomu wieku XVI-go i XVII-go, ZbąszyĔ

1935, s. 38.

30

K. Górski,

ĝmierü Przemysáa II, „Roczniki Historyczne”, t. 5, 1929, s. 195.

48

Aleksander Swie

Īawski

„z niskiej ch

Ċci pozbycia siĊ córki poprzednika”

31

. I z t

ą tezą trudno siĊ zgodziü,

zw

áaszcza Īe nie wiemy, czym àokietek kierowaá siĊ, zezwalając na wyjazd

Ryksy. Nie mo

Īna teĪ do koĔca odrzuciü przypuszczenia, Īe ksiąĪĊ nie zorien-

towa

á siĊ w pierwszej chwili, Īe Maágorzata, opuszczając PolskĊ, zabraáa z sobą

Ryks

Ċ; moĪliwe teĪ, Īe funkcjonariusze àokietka, którzy byli obecni przy wy-

je

Ĩdzie Maágorzaty, uwaĪali, Īe ma ona peáne prawo zabraü z sobą pasierbicĊ.

Je

Ğli jednak Ryksa opuĞciáa PolskĊ za wiedzą i zgodą àokietka, to w przy-

padku tego wyjazdu (a nie w przypadku wyjazdu Ma

ágorzaty!) moĪna ksiĊcia

obci

ąĪyü zarzutem lekkomyĞlnoĞci. àokietek nie wziąá bowiem pod uwagĊ fak-

tu,

Īe choü z prawnego punktu widzenia Ryksa nie miaáa Īadnych praw do koro-

ny po Przemy

Ğle, to jednak juĪ wówczas pojawiáy siĊ poglądy, Īe poĞlubienie

córki zmar

áego daje jej mĊĪowi jakieĞ prawa do spadku. Wáadca Wielkopolski

zrezygnowa

á z moĪnoĞci decydowania w przyszáoĞci o maáĪeĔstwie Ryksy, co

sprawi

áo mu póĨniej zresztą sporo káopotów.

Najprawdopodobniej Ma

ágorzata bardzo szybko po Ğmierci i pogrzebie

Przemys

áa opuĞciáa PolskĊ i udaáa siĊ do Brandenburgii – zapewne na dwór

swego ojca Albrechta III. Bardzo w

ątpliwe, by kiedykolwiek jeszcze pokazaáa

si

Ċ na obszarze Polski.

Mo

Īna przyjąü, Īe ostatni Ğlad zaangaĪowania – i to poĞredniego – Maágo-

rzaty w sprawy polskie pochodzi z lipca 1300 r. Wówczas bowiem margrabio-
wie brandenburscy przekazali prawie dwunastoletni

ą juĪ królewnĊ RyksĊ w rĊce

króla czeskiego Wac

áawa II, który wáaĞnie ĞwieĪo opanowaá PolskĊ. Wacáaw

sprowadzi

á wówczas RyksĊ do Pragi, zarĊczyá siĊ z nią i oddaá pod opiekĊ swej

ciotki Gryfiny, wdowy po Leszku Czarnym

32

. Trudno przypu

Ğciü, by wydarzenie

to odby

áo siĊ bez uprzedniego – choüby tylko formalnego – konsensu Maágorzaty.

Dalsze losy Ma

ágorzaty przeĞledziá w Ĩródáach niemieckich Kazimierz Ja-

si

Ĕski. JuĪ przed 15 maja 1298 r. zawarto ukáad zarĊczynowy pomiĊdzy Maágo-

rzat

ą a Mikoáajem (Niklotem) zwanym Dziecko, ksiĊciem meklemburskim na

Roztoku

33

. Uk

áad ten nie zostaá zrealizowany, gdyĪ juĪ w 1300 r. Mikoáaj oĪeniá

si

Ċ z inną Maágorzatą, córką Bogusáawa IV ksiĊcia pomorskiego na Woáogosz-

czy, co narazi

áo go zresztą na konflikt z margrabiami brandenburskimi i w rezul-

tacie na konieczno

Ğü szukania pomocy u króla Danii Eryka VI (zwanego mylnie

przez niektórych historyków Erykiem VIII) i uznania si

Ċ jego lennikiem

34

.

31

Ibidem, s. 195.

32

K. Jasi

Ĕski, Ryksa ElĪbieta – Boemie et Polonie bis regina, [w:] Przemysá II. Odnowienie Kró-

lestwa Polskiego, Pozna

Ĕ 1997, s. 270.

33

Ibidem.

34

O. Balzer, op. cit., s. 249; W. Dworzaczek, op. cit., tbl. 18, 53, przesuwa te wydarzenia na lata

1298/1299. K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 439, uwaĪa, Īe miaáy one miejsce najpóĨniej w 1299 r.

Ma

ágorzata brandenburska – zapomniana królowa Polski

49

Wdowa po królu Przemy

Ğle wyszáa powtórnie za mąĪ dopiero 24 wrzeĞnia

1302 r. M

ĊĪem jej zostaá wówczas Albrecht II ksiąĪĊ sasko-lauenburski

35

.

Oczywi

Ğcie wraz z zawarciem drugiego maáĪeĔstwa Maágorzata straciáa tytuá

królowej Polski. Zgodnie z prawem powinna ona by

áo wówczas utraciü teĪ kasz-

telani

Ċ zbąską, która powinna byáa powróciü do nastĊpcy Przemysáa; obszar ten

jednak znajdowa

á siĊ wówczas faktycznie we wáadaniu margrabiów brandenbur-

skich, a

ĞciĞle rzecz biorąc, w rĊkach margrabiego Waldemara.

Nowy m

ąĪ zapisaá Maágorzacie w oprawie Ratzeburg, Dutzow, Durzing,

Gamme, Kirchwärder i Krawel; do

Īywotnie posiadanie tej oprawy zatwierdziá

Ma

ágorzacie król niemiecki Ludwik IV 20 grudnia 1314 r.

36

W latach 1306 i 1307

Ma

ágorzata braáa udziaá w rokowaniach ksiąĪąt sasko-lauenburskich z Lubeką;

by

áa teĪ inicjatorką zbliĪenia Brandenburgii z tym miastem hanzeatyckim.

W pa

Ĩdzierniku 1308 r. zmará ksiąĪĊ sasko-lauenburski Albrecht; maáĪeĔ-

stwo jego z Ma

ágorzatą byáo bezdzietne

37

.

Informacje w sprawie zgonu Ma

ágorzaty są rozbieĪne. O. Balzer podaje, Īe

zmar

áa na pewno przed 22 paĨdziernika 1318 r., W. Dworzaczek podaje, Īe

zmar

áa pomiĊdzy 10 kwietnia a 1 maja 1315 r., a K. JasiĔski ogranicza siĊ do da-

ty rocznej – 1315 r.

38

Równie

Ī miejsca zgonu i pochówku Maágorzaty nie są

znane. S

ądzĊ, Īe miejscem jej zgonu mógá byü Ratzeburg, a pochowano ją w kryp-

cie z grobami ksi

ąĪĊcymi w Lauenburgu – są to jednak tylko przypuszczenia.

Przy dokumencie wystawionym wspólnie przez Albrechta, jego brata Eryka

i Ma

ágorzatĊ 8 wrzeĞnia 1307 r. w Lauenburgu, a dotyczącym sprzedaĪy przez

ksi

ąĪąt kapitule w Ratzeburgu 6

1

Ú

2

áana w Schlagstorf, przywieszona jest na je-

dwabnych niciach zielonych i czerwonych okr

ągáa pieczĊü Maágorzaty, którą

wydawca kodeksu tak opisuje: „pod umieszczonym w

Ğrodku pola drzewem

znajduje si

Ċ po prawej stronie saska tarcza z heámem na którym kapelusz, po le-

wej stronie tarcza z or

áem pod heámem ze skrzydáami; napis w otoku:

S MARGAR. D......SAXO – WEST – – –”

39

S

ądzĊ, Īe w tym przypadku „kape-

lusz” oznacza mitr

Ċ ksiąĪĊcą (Fürstenhut). Z czasów królewskich nie zachowaá

si

Ċ Īaden odcisk pieczĊci Maágorzaty, ale niewątpliwie królowa taką posiadaáa.

Ma

ágorzata nie cieszyáa siĊ najlepszą opinią, ani wĞród jej wspóáczesnych,

ani w

Ğród póĨniejszych historyków. U historyków polskich niechĊü do osoby

Ma

ágorzaty wynika niewątpliwie z faktu, Īe pochodziáa ona z dynastii branden-

35

Dat

Ċ dzienną Ğlubu podaje tylko W. Dworzaczek, op. cit., tbl. 2, 58. O. Balzer, op. cit., s. 249

i K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 439–440, ograniczają siĊ do daty rocznej. O. Balzer daje Al-

brechtowi liczb

Ċ porządkową „II”, W. Dworzaczek i K. JasiĔski liczbĊ „III”.

36

O. Balzer, op. cit., s. 249.

37

O. Balzer, op. cit., s. 249; W. Dworzaczek, op. cit., tbl. 2, 58; K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 440.

38

O. Balzer, op. cit., s. 249; W. Dworzaczek, op. cit., tbl. 2, 58; K. Jasi

Ĕski, Maágorzata..., s. 440.

39

Meklenburgisches Urkundenbuch, t. V, 1301–1312, Schwerin 1869, nr 3187, s. 361.

50

Aleksander Swie

Īawski

burskiej, a jej bliscy kuzyni byli inspiratorami morderstwa pope

ánionego na kró-

lu Przemy

Ğle. I choü brak Ğladów powiązaĔ osoby Maágorzaty z mordercami, to

jednak K. Górski pisze,

Īe „w kaĪdym razie Maágorzata musiaáa pewną, choüby

biern

ą rolĊ odegraü w zamachu”, a ponadto przytacza opiniĊ Paula von Niesse-

na,

Īe „skądinąd uchodziáa ona za osobĊ záego charakteru”

40

.

Jednak

Īe twierdze-

nia niektórych historyków, traktowane przez nich jako pewnik,

Īe maáĪeĔstwo

Przemys

áa z Maágorzatą nie byáo szczĊĞliwe, idą stanowczo za daleko, gdyĪ na

ten temat nie mamy absolutnie

Īadnych wiadomoĞci.

40

K. Górski, op. cit., s. 195.