1

prof. dr inż Zbigniew Kozłowski

Historia budowy Zespołu Górniczo-Energetycznego Bełchatów

Początek przygotowań do przemysłowego zagospodarowania złoża Bełchatów datuje się od

jego odkrycia gdy Przedsiębiorstwo Poszukiwań Nafty z Piły wykonując w rejonie wsi Piaski

wiercenia, w grudniu 1960 roku wiercąc otwór Geo2 stwierdziło występowanie pokładu

węgla brunatnego o miąższości 127 m. To odkrycie spowodowało zainteresowanie

Ministerstwa Górnictwa i Energetyki dzięki czemu w tempie rekordowym wykonano w tym

rejonie 50 otworów rozpoznawczych na podstawie, których już w styczniu 1962 roku

przedstawiono pierwszą dokumentację geologiczną złoża Bełchatów szacującą jego zasoby na

ponad 2,1 mld Mg.

W lipcu 1962 roku w oparciu o tą dokumentację zostały rozpatrzone pierwsze analizy

systemów eksploatacji złoża Bełchatów opracowane przez specjalistyczne biura projektowe

Czechosłowacji, byłego NRD i krajowe, które równocześnie ukierunkowały dalsze badania

geologiczne.

W wyniku pozytywnych ocen możliwości przemysłowego zagospodarowania złoża

Bełchatów już w lutym 1963 r. Ministerstwo Górnictwa i Energetyki podjęło uchwałę w

sprawie rozpoczęcia inwestycji BOGE czyli Bełchatowskiego Okręgu Górniczo-

Energetycznego a Zjednoczenie Przemysłu Węgla Brunatnego powołało w Piotrkowie swoją

delegaturę zajmującą się przygotowaniem budowy kopalni.

Tak energiczne poczynania Rządu w zakresie rozeznania geologicznego złoża Bełchatów oraz

działań przygotowawczych dla jego przemysłowego zagospodarowania wynikały z faktu, że w

początku lat sześćdziesiątych w Polsce zaczęto rozbudowywać krajową energetykę w oparciu

o węgiel brunatny budując kopalnie i elektrownie w Turowie, Koninie i Adamowie głównie z

powodów ekonomicznych oraz aspektów bezpieczeństwa energetycznego kraju.

W krajowym planie energetyki przewidziane było również zagospodarowanie złoża Rogóźno

w województwie łódzkim, z którego zrezygnowano po stwierdzeniu zasolenia dolnego

pokładu węglowego uniemożliwiającego wykorzystanie go w klasycznej energetyce.

Zagospodarowanie złoża Bełchatów nie tylko rekompensowało zaniechanie eksploatacji złoża

Rogóźno ale z uwagi na olbrzymie zasoby umożliwiało w centrum Polski budowę znacznie

większego niż w innych rejonach ośrodka górniczo-energetycznego.

2

W 1964 r., po wykonaniu kolejnych otworów geologicznych (łącznie 764 otwory o metrażu

ca. 150.000 m), opracowana została kompleksowa dokumentacja geologiczna, którą w 1965 r.

zatwierdził Prezes Centralnego Urzędu Geologii.

Dokumentacja obejmowała całość złoża Bełchatów w obrębie, którego wydzielono trzy pola

węglowe:

- Pole Szczerców (cz. zachodnia)

- długość ca. 8 km

- zasoby bilansowe 823,9 mln Mg

- Pole Bełchatów (cz. środkowa)

- długość ca. 12 km

- zasoby bilansowe 1270,2 mln Mg

- Pole Kamieńsk (cz. wschodnia)

- długość ca. 13 km 147,9 mln Mg

- (zasoby tej części złoża zaliczano do

zasobów pozabilansowych).

W dokumentacji geologicznej stwierdzono, że złoże o formie pokładowej ma wąski,

wydłużony kształt ponieważ powstało w obrębie tektonicznej wąskiej strefy zapadliskowej

zaznaczającej się w podłożu jurajsko-kredowym tworzącej rów tektoniczny.

Rów ten znany w literaturze geologicznej rowem kleszczowskim rozciąga się

równoleżnikowo na długość ~40 km przy przeciętnej szerokości od 1 do 2 km i głębokości w

granicach 150-250 m lokalnie przekraczającej 500 m.

Dokumentacja geologiczna wykazała równocześnie, że złoże Bełchatów z punktu widzenia

technologii eksploatacji górniczej i jest przykładem jednych z najbardziej skomplikowanych

warunków zalegania w skali światowej z uwagi na zmienne zaleganie pokładu, uskoki

tektoniczne, zróżnicowaną jakość złoża, skomplikowane warunki geotechniczne i

hydrogeologiczne. Trudne warunki złożowe przy olbrzymich zasobach możliwych do

eksploatacji były powodem podjęcia projektowania zagospodarowania tego złoża aż przez

trzy specjalistyczne ośrodki projektowe co miało również uzasadnienie w braku

doświadczenia w projektowaniu większych kopalń odkrywkowych węgla brunatnego w

Polsce.

Pierwsze koncepcje górniczego zagospodarowania zakładały udostępnienie złoża wkopami

centralnymi umożliwiającymi prowadzenie eksploatacji łącznie pola Bełchatów i Szczerców

2-4 frontami górniczymi przy wielkości wydobycia łącznego 40-80 mln Mg rocznie.

3

Późniejsze stwierdzenie w dokumentacji geologicznej wypiętrzenia podłoża skalnego i

przerwania ciągłości zalegania pokładu węgla pomiędzy polem Bełchatów i Szczerców

spowodowało zakładanie w dalszych koncepcjach oddzielnych udostępnień i eksploatacji pola

Bełchatów i Szczerców z pominięciem pola Kamieńsk uznanego za mało atrakcyjne do

eksploatacji odkrywkowej. Opracowywane warianty poza wielkością wydobycia różniły się

lokalizacją wkopów, usytuowaniem zboczy transportowych, lokalizacjami elektrowni i

sposobem chłodzenia elektrowni, usytuowaniem zwałowisk zewnętrznych oraz zaplecz

technologicznych kopalni, elektrowni i wykonawców.

Jako maszyny podstawowe w opracowywanych wariantach przyjmowano zgodnie z

prowadzoną wówczas strategią gospodarczą, koparki i zwałowarki produkowane w NRD lub

Czechosłowacji a przenośniki taśmowe produkcji krajowej.

W listopadzie 1963 r. spośród licznych wariantów zagospodarowania złoża Bełchatów

postanowiono:

− przyjąć lokalizację wkopu udostępniającego w polu Bełchatów w centralnej jego części po

stronie północnej oraz system dwufrontowej eksploatacji,

− zlokalizować zwałowisko zewnętrzne na północ od wkopu pola Bełchatów,

− przyjąć rozpoczęcie pracy pierwszego ciągu KTZ w 1968 r. a osiągnięcie ciągłego

wydobycia w latach 1973-1974,

− po kilku latach spadek wydobycia z pierwszego frontu pola Bełchatów miał być

uzupełniony z jednego frontu wydobywczego pola Szczerców udostępnianego w

zachodniej jego częśći,

− roczne wydobycie z kopalni Bełchatów określono na 50 mln Mg dla potrzeb 2-ch

elektrowni o łącznej mocy 6000 MW.

Od początku 1964 r. budowa kopalni Bełchatów stanęła jednak pod znakiem zapytania, gdyż

w styczniu tego roku na naradzie URM stwierdzono, że budowa takiego KGE z uwagi na

wielkość nakładów inwestycyjnych nie mieści się w programie rządowym do roku 1980-tego.

Również próby podjęcia budowy kopalni Bełchatów w ramach RWPG nie przyniosły efektu.

Nie zmieniły również malejącego zainteresowania opracowane warianty zakładające

zmniejszenie wydobycia do ~ 30 mln Mg rocznie dla potrzeb elektrowni o mocy 3000 MW i

brykietowni (2,4 mln Mg rocznie).

W grudniu 1965 roku delegatura ZPWB w Piotrkowie została rozwiązana.

4

Projekty przemysłowego zagospodarowania złoża Bełchatów dla potrzeb energetyki

porównywane były z koncepcjami budowy kopalń węgla kamiennego w Rejonie

Nadwiślańskim oraz kopalni Bieruń jako bazy elektrowni Kozienice. Porównania te nie

wykazały jednak wystarczającej przewagi ekonomicznej dla podtrzymania przygotowań

inwestycyjnych i w 1967 r. prace projektowe, dla kopalni Bełchatów finansowane centralnie

zostały przerwane.

Na szczęście poza preferowanymi przez ZPWB pracami określającymi sposób

zagospodarowania złoża Bełchatów, gdzie zakładano konieczność prowadzenia eksploatacji

2-frontowej dla zapewnienia ciągłości dostaw odpowiedniej jakości paliwa do elektrowni

olbrzymiej mocy większej od jakiejkolwiek znanej elektrowni cieplnej na świecie prowadzone

były odrębnym tryybem prace zakładające znacznie ekonomiczniejsze rozwiązanie.

Prace te miałem możliwość zapoczątkować jako jeden z wielu projektantów kopalni

Bełchatów zdający sobie równocześnie sprawę, że preferowane projekty kopalni Bełchatów z

uwagi na 2-frontową eksploatację wymagają olbrzymich nakładów inwestycyjnych, powodują

wysokie koszty eksploatacyjne przez opóźnienie możliwości zwałowania wewnętrznego a w

efekcie zagospodarowania wyrobiska końcowego przez co nie są konkurencyjne

ekonomicznie dla elektrowni opierających się na węglu kamiennym.

W początkach 1965 r. przedstawiłem jako rozwiązanie alternatywne "Studium jednofrontowej

eksploatacji złoża "Bełchatów". Koncepcja ta proponowała budowę wkopu udostępniającego

w zachodniej części pola Bełchatów - w rejonie dochodzącego do kilkunastu metrów od

powierzchni terenu lokalnego wypiętrzenia pokładu węglowego - oraz przyjęcie

jednofrontowej eksploatacji. Blisko stumetrowe wyniesienie tej części pokładu w stosunku do

głównych jego partii umożliwiało ograniczenie objętości wkopu udostępniającego do ok. 50

mln m

3

(o ponad połowę w stosunku do dotychczasowych założeń przewidujących 100-180

mln m

3

) oraz istotne skrócenie cyklu jego budowy.

Efektem usytuowania wkopu na skraju złoża była możliwość wcześniejszego rozpoczęcia

zwałowania wewnętrznego. Zgromadzenie koparek na jednym froncie dawało gwarancję

lepszego ich wykorzystania, niż w przypadku frontów rozwijanych z wkopu centralnego, przy

którym ilość maszyn dyktowały głównie ich zasięgi, co nie sprzyjało pełnemu wykorzystaniu

ich wydajności.

Dokonywane porównania techniczne wykazywały wyraźną przewagę zachodniego

udostępnienia pola Bełchatów z eksploatacją jednofrontową.

5

Warianty z udostępnieniem zachodnim były równocześnie podstawą do prowadzenia

zaleconych geologicznych badań uzupełniających w rejonie przewidywanego nowego rejonu

udostępnienia. Na przełomie lat 1966/1967 okazało się, że badania te potwierdziły

kwestionowaną hipotezę ciągłości zalegania pokładu węgla w zachodniej części złoża,

przyjmowaną przy projektowaniu udostępnienia złoża w tym rejonie. Porównanie wariantów

oraz pozytywne wyniki badań uzupełniających pozwoliły w końcu 1967 r. przyjąć w pracach

perspektywicznych jako preferowany wariant jednofrontowej eksploatacji złoża Bełchatów z

udostępnieniem zachodnim. Nie zdążyło to już jednak zapobiec decyzji o przerwaniu prac

przygotowawczych. W chwili jej podejmowania nie wzięto bowiem pod uwagę możliwości,

jaką stanowił ten bardziej ekonomiczny wariant eksploatacji złoża. Powołano się przy tym na

utrzymujące się niejasności w zakresie budowy geologicznej nowego rejonu udostępnienia i

wobec tego w koncepcji przezentowanej w początku 1967 r. w MGiE wskaźniki techniczno-

ekonomiczne kop. Bełchatów stanowiły wartości pośrednie pomiędzy wariantami z

udostępnieniem centralnym i zachodnim.

Mimo oficjalnego wstrzymania prac nad przygotowaniem budowy kopalni Bełchatów jako

inwestycji centralnej prace nad ustaleniem projektu zagospodarowania tego złoża nie były

zaniechane i w oparciu o uzupełniające badania geologiczne w ramach prac badawczych z

funduszu postępu technicznego Zjednoczenia Przemysłu Węgla Brunatnego były prowadzone.

W ramach tych prac opracowano m.in. model matematyczny złoża umożliwiający szybkie

projektowanie robót górniczych w oparciu o geologiczny model cyfrowy złoża, aktualizowano

programy wyposażenia kopalni w maszyny podstawowe zgodnie z światowym postępem

techniki w tym zakresie, analizowano dobór systemu odwodnienia oraz aktualizowano

harmonogramy budowy. Prace te stanowiące praktycznie aktualne projekty budowy kopalni

opierane były już na koncepcji jednofrontowej eksploatacji i były znacznie pod względem

ekonomicznym korzystniejsze niż poprzednie wersje eksploatacji dwufrontowej.

W oparciu o aktualizowane projekty zagospodarowania złoża Bełchatów w sierpniu 1970

roku Minister Górnictwa Jan Mitręga wystąpił do Komisji Planowania z wnioskiem o

wyrażenie wstępnej zgody na budowę kopalni i elektrowni Bełchatów o mocy 4000-6000

MW, co stało się impulsem do podjęcia przerwanych działań w zakresie przygotowania

uruchomienia tej inwestycji.

W marcu 1971 r. wiodące biura projektowe Poltegor w zakresie kopalni i Energoprojekt-

Warszawa w zakresie elektrowni opracowały z inicjatywy MGiE "Program budowy odkrywki

6

kopalni węgla brunatnego i elektrowni Bełchatów". Program ten przewidywał już eksploatację

jednofrontową wpierw pola Bełchatów z udostępnieniem zachodnim w rejonie wypiętrzonego

pokładu węgla a następnie pola Szczerców dla potrzeb 2-ch elektrowni o łącznej mocy 5000

MW.

Wydobycie kopalni zakładano na poziomie 33 mln Mg rocznie a jako maszyny podstawowe

planowano w nadkładzie koparki kołowe produkcji czeskiej KU-800, w węglu koparki NRD

SRs-1200 i czeską RK 400 również do zwałowania zaplanowano maszyny czeskie ZP 6600 i

ZP 12500. Transport nadkładu i węgla zgodnie ze specjalizacją stosowana w RWPG opierał

się o krajowe przenośniki taśmowe,

W oparciu o ten program już w czerwcu 1971 r. kolegium MGiE podjęło "Uchwałę nr 31 w

sprawie koncepcji budowy odkrywkowej kopalni węgla brunatnego i elektrowni w

Bełchatowie" uznając za bardzo celową i ekonomicznie usadanioną budowę takiego

kompleksu podając jako uzasadnienie:

− konkurencyjność pod względem technicznym i ekonomicznym w porównaniu z innymi

kompleksami górniczo-energetycznymi w kraju,

− możliwość zapewnienia dużych dostaw tańszego paliwa dla dynamicznie rozwijającej się

polskiej elektroenergetyki,

− korzystną lokalizację.

Kolegium określiło również tryb prowadzenia dalszych prac badawczych i projektowych oraz

działań umożliwiających rozpoczęcie w latach 1973-1975 robót przygotowawczych, a w

latach 1975-1976 robót w cyklu inwestycyjnym.

W dniu 1.09.1971 r. w Poltegorze zostałem powołany na generalnego projektanta kopalni

Bełchatów, równocześnie z powołaniem wielobranżowego zespołu ds. projektowania jej

budowy.

W dniu 1.10.1971 r. WKPG w Łodzi dokonała ustaleń w zakresie prac przygotowawczych i

lokalizacyjnych kopalni Bełchatów.

Dnia 20.10.1971 r. Prezydium Rządu podjęło "Decyzję 143/71 w sprawie prac

przygotowawczych do budowy Kombinatu Paliwowo-Energetycznego Bełchatów". Decyzja

ta, opierając się na założeniach wysokiej efektywności KPE Bełchatów oraz wykorzystania

produkowanej w nim energii w połowie przez gospodarkę krajową a w drugiej połowie na

eksport, uzależniała termin budowy kombinatu od terminów uzyskania kredytu. Przyjęto

7

wtedy postanowienia umożliwiające rozpoczęcie robót przygotowawczych w okresie 1973-

1975 r.

W 1971 r. ZEOC powołało Dyr. B. Pertkiewicza na przewodniczącego zespołu ds.

przygotowania budowy KPE Bełchatów z siedzibą w EC Łódź II. W skład tego zespołu weszli

generalni projektanci zainteresowanych biur projektów oraz przedstawiciele inwestorów i

urzędu wojewódzkiego w Łodzi. Główną sferą działań zespołu była koordynacja prac

związanych z zagospodarowaniem przestrzennym rejonu, uzgodnień różnych elementów

kopalni, elektrowni oraz infrastruktury technicznej. Uczestnictwo kompetentnych

przedstawicieli władz wojewódzkich sprawiło, że uzgodnienia te zanajdowały odbicie w

formalnych dokumentach niezbędnych do uzyskania lokalizacji przedsięwzięcia.

Rok 1972 był okresem wytężonej pracy nad opracowaniem "Założeń techniczno-

ekonomicznych kopalni i elektrowni" oraz uzgodnieniami związanymi z planowanymi w

najbliższym czasie robotami przygotowawczymi i cyklowymi budowy kopalni. Założenia

techniczne kopalni, nad którymi pracę rozpoczęto w 1971 r. oparte zostały na wariancie

górniczym, który proponował udostępnienie złoża w zachodniej części pola Bełchatów oraz

eksploatację jednofrontową.

Intensywne badania geologiczne prowadzone w rejonie projektowanego wkopu

udostępniającego otworem wiertniczym 45/19 (w lutym 1972 r.) stwierdziły sól kamienną na

głębokości 170 m, pod stumetrową czapą iłowo-gipsową. Dalsze analizy potwierdziły, że

pomiędzy polami Bełchatów i Szczerców, pod czapą iłowo-gipsową zalega wysad solny, na

szczęście otulony szczelnymi warstwami izolującymi. Udokumentowanie wysadu solnego w

obrębie złoża w 8 lat po zatwierdzeniu kompleksowej dokumentacji geologicznej było

zaskoczeniem dla większości dokumentatorów, a zwłaszcza dla projektantów.

W zmienionych warunkach stała się niezbędna zmiana technologii budowy wkopu

udostępniającego. Wybranie wypiętrzonej partii węgla w rejonie projektowanego wkopu

wymagałoby wcięcia się w skały czapy iłowo-gipsowej. Ponieważ skały te są izolacją wysadu

solnego, zachodnią granicę wkopu udostępniającego trzebaby było przesunąć conajmniej o

250 m na wschód, co oznaczałoby rezygnację z wybierania najkorzystniej zalegającej części

pokładu węgla w tym rejonie.

W nowej sytuacji rozpoczęto więc poszukiwanie innej lokalizacji wkopu udostępniającego,

spełniającej takie założenia jak:

− uzyskanie pierwszego węgla po trzech latach zdejmowania nadkładu,

8

− zapewnienie geotechnicznych i hydrogeologicznych warunków bezpiecznej eksploatacji,

wysokiej stateczności stałego zbocza zjazdowego koparek i zwałowarek i stałego zbocza

transportowego, pochylnia transportowa nadkładu i węgla winna być posadowiona przy

prawie 100% pewności, pod względem jej stateczności,

− ukształtowanie złoża w rejonie wkopu w takiej formie, aby można było uzyskiwać

wymagane harmonogramem budowy elektrowni wydobycie przy jednofrontowej

eksploatacji,

− usytuowanie zwałowiska zewnętrznego w obszarze najmniej odległym od rozdzielni

nadkładu i węgla.

Wymaganiom tym odpowiadała lokalizacja wkopu udostępniającego w rejonie wsi Piaski

między liniami 84 i 96 NS, dla której opracowano w rekordowym tempie jednofrontowy

wariant eksploatacji z udostępnieniem "wschodnim".

Wariant ten zmieniał lokalizację udostępnienia złoża, lokalizację zwałowiska zewnętrznego

oraz całą związaną z tym infrastrukturę jak: zaplecza kopalni i elektrowni, drogi, bocznice

kolejowe, zasilanie zaplecz i obiektów kopalnianych, gospodarkę wodnościekową, przejęcie

terenu i szereg drobniejszych spraw.

Dzięki działalności wspomnianego koordynacyjnego zespołu dyr. Pertkiewicza ta generalna

zmiana w koncepcji budowy kopalni została przeprowadzona w rekordowym tempie, o czym

świadczy m.in. fakt wydania przez Wojewódzki Wydział Budownictwa i Architektury w

Łodzi w lutym 1972 r. "Informacji o terenie projektowanego KPE Bełchatów - wariant

zachodni" a już w listopadzie tego roku wydanie "Uzupełnienia informacji o terenie KPE

Bełchatów - wariant II wschodni".

O rekordowym trybie projektowania w tym okresie najwymowniej świadczy fakt, że mimo

generalnej zmiany koncepcji już po czterech miesiącach od wykrycia wysadu solnego, bo 8

czerwca 1972 r. został zatwierdzony przez MGiE po porównaniu ze skorygowanym

wariantem "zachodnim" nowy wariant z udostępnieniem wschodnim jako wariant zasadniczy

do dalszej realizacji. Do tej operatywnej działalności w sposób istotny przyczyniło się

wcześniejsze powołanie przez wicepremiera Jana Mitręgę 2 marca 1972 r. "stałego zespołu

konsultacyjnego do spraw kompleksowego zagospodarowania kombinatu paliwowo-

energetycznego "Bełchatów" pod przewodnictwem pierwszego zastępcy ministra górnictwa i

energetyki E. Porąbki. Zespół ten stanowili wiceministrowie: B, Bartoszek i M. Glanowski,

Generalny Dyrektor MGiE J. Stowski, dyrektorzy departamentów W. Fiszer i W. Frost,

9

generalny projektant kopalni, generalny projektant elektrowni, dyr. ZPWB, dyr. techn.

Zjednoczenia Energetyki i dyr. Poltegoru. Zespół ten we współpracy z branżowymi

specjalistami równolegle z opracowywaniem ZTE rozstrzygał węzłowe problemy jak wybór

systemu odwadniania, dobór urządzeń do transportu technologicznego, wybór maszyn

podstawowych oraz program rozwoju wydobycia węgla.

Te działania pozwoliły na bieżącą realną ocenę możliwości i efektów budowy KPE Bełchatów

i doprowadziły do podjęcia 9.03.1973 r. Decyzji Prezydium Rządu nr 38/73 w sprawie

dalszych prac przygotowawczych do budowy KPE Bełchatów, w której określono m.in. jako

niezbędne podjęcie prac przygotowawczych w zakresie odwadniania złoża już w 1973 r. w

oparciu o antycypacyjny kredyt bankowy. W dniach 14 i 15 czerwca 1973 r. Zespół eskpertów

dla oceny projektów inwestycyjnych: MGiE w rozszerzonym składzie zatwierdził ZTE

przedsięwzięć inwestycyjnych:

- budowa Kopalni Bełchatów

- budowa Elektrowni Bełchatów

ZTE kopalni zakładały udostępnienie pola Bełchatów od strony wschodniej oraz osiągnięcie

zdolności wydobywczej 38,5 mln Mg/rok. Jako maszyny podstawowe do pracy w nadkładzie

przewidziane były trzy koparki SchRs-4600 od Kruppa do czego walnie przyczynił się

wicepremier Jan Mitręga uzyskując jesienią 1972 r. zgodę na zmianę obowiązujących w

RWPG kierunków importu maszyn w związku z brakiem możliwości dostaw maszyn

podstawowych z NRD i Czechosłowacji w potrzebnym terminie. Równocześnie jako

podstawowe wyposażenie elektrowni w turbozespoły i generatory przyjęto urządzenia oparte

o licencję zawartą ze szwajcarską firmą BBC.

Przyjęcie ZTE było ukoronowaniem prowadzonych od 1964 r. prac nad nową koncepcją

zagospodarowania złoża Bełchatów i zbiegło się również z powołaniem dnia 2 kwietnia 1973

r. przez dyrektora ZPWB zarządzeniem nr 7/73 delegatury ZPWB w Bełchatowie, co

stworzyło nową formę działalności inwestycyjnej na terenie budowanej kopalni.

Lata 1973-1974 były okresem realizacji prac przygotowawczych do budowy kopalni

wykonywanych z kredytu antycypacyjnego w ramach, których przygotowywano głównie

infrastrukturę rejonu planowanego udostępnienia kopalni.

Ważniejsze osiągnięcia tego okresu to:

− rozpoczęcie w lutym a zakończenie w marcu 1973 r. wiercenia i budowy pierwszej studni

odwadniającej (Nr 3A)

10

− rozpoczęcie w kwietniu 1973 r. budowy pierwszych obiektów zaplecza kopalni w

Rogowcu oraz hotelu robotniczego w Bełchatowie

− powołanie w lutym 1974 r. przez dyrektora KWB Konin terenowych oddziałów SOWI i

Zakładu Transportu w Bełchatowie

− rozpoczęcie w marcu 1974 r. budowy pierwszego ujęcia wodnego w miejscowości

Łękińsko realizowanego w ramach programu zaopatrzenia gromad w wodę

− rozpoczęcie w kwietniu 1974 r. budowy placu montażowego maszyn podstawowych w

Piaskach

− rozpoczęcie w maju 1974 r. budowy kopalnianego Ośrodka Wczasowo-Wypoczynkowego

"Wawrzkowizna"

− oddanie w czerwcu 1974 r. do użytku pierwszego obiektu przyszłego zaplecza kopalni

(warsztat mechaniczny oddziału wierceń w Rogowcu)

− oddanie w lipcu 1974 r. do użytku pierwszego etapu Ośrodka Wczasowo-

Wypoczynkowego "Wawrzkowizna".

Rok 1975 był w zakresie budowy kopalni i elektrowni przełomowym z uwagi na podjęcie 17

stycznia Uchwały Nr 14/75 Rady Ministrów w sprawie budowy Zespołu Górniczo-

Energetycznego "Bełchatów" i wydanie Zarządzenia Nr 3 Ministra Górnictwa i Energetyki w

sprawie powołania przedsiębiorstwa Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów w budowie i

Elektrowni Bełchatów w budowie.

Ponadto w tym roku:

− rozpoczęto w marcu budowę nowego koryta rzeki Widawki w rejonie wsi Piaski

− oddano w kwietniu do użytku Hotel Pracowniczy przy ul. Okrzei w Bełchatowie,

− 26.VII. MGiE zatwierdziło Aktualizację Założeń Techniczno-Ekonomicznych budowy

KWB "Bełchatów" opracowaną przez Poltegor oraz Aktualizację ZTE budowy El.

Bełchatów w miejscowości Rogowiec o mocy 4320 MW opracowaną przez Energoprojekt

Warszawa, gdzie założono jej wyposażenie w m.in. w turbozespoły o mocy 360 MW i

odpowiednie generatory wg licencji szwajcarskiej firmy BBC,

− w lipcu rozpoczęto roboty ziemne w rejonie budynku głównego elektrowni Bełchatów i

zakończono budowę nowego koryta rzeki Widawki,

− w sierpniu oddano do użytku pierwszy blok mieszkalny na Osiedlu 1 Maja Wschód w

Bełchatowie,

11

− 12 września została podjęta Uchwała Nr 168/75 Rady Ministrów w sprawie budowy

Zespołu Górniczo-Energetycznego "Bełchatów" regulująca podstawowe kwestie w zakresie

organizacji budowy i współdziałania resortów oraz władz terenowych,

− we wrześniu zakończono budowę pierwszego stanowiska montażowego maszyn

podstawowych

− w październiku uruchomiono działanie systemu odwodnienia wgłębnego i rozpoczęto

montaż pierwszej koparki nadkładowej SchRs4600x50 o wydajności 130 tys. m

3

/dobę,

W roku 1976 prowadzono dalsze prace inwestycyjne polegające na rozpoczęciu montażu

pierwszej zwałowarki A

2

RsB-12500 o wydajności 12 500 m

3

/h i przenośników nadkładowych

I układu KTZ (koparka-taśmociąg-zwałowarka) o długości 4,1 km.

W roku 1977 oddano w styczniu do użytku pierwszy blok mieszkalny na Osiedlu

Świerczewskiego w Bełchatowie a w kwietniu przekazano do eksploatacji I etap głównych

stacji zasilających SgS1 i SgS2. Również w kwietniu zapoczątkowano podstawowy cykl

budowy Elektrowni Bełchatów.

W czerwcu w odkrywce Bełchatów uruchomiono I układ KTZ i rozpoczęto budowę wkopu

udostępniającego.

W październiku rozpoczęto pierwsze prace rekultywacyjne na zwałowisku zewnętrznym.

W grudniu oddano do użytku pierwszy blok mieszkalny na osiedlu Dolnośląskim w

Bełchatowie.

W roku 1978 oddano do eksploatacji bocznicę kolejową Piotrków Trybunalski-Rogowiec-

Piaski umożliwiającą dowóz części na teren budowanej elektrowni i na plac montażowy

kopalni.

W sierpniu rozpoczęto montaż pierwszej koparki węglowej SRs2000 a w grudniu

uruchomiono II układ KTZ.

Decyzje inwestycyjne umożliwiające rozpoczęcie budowy kopalni dotyczyły generalnie

budowanej w pierwszej kolejności odkrywki Bełchatów i elektrowni Bełchatów, której

potrzeby przez pierwsze lata miała pokrywać odkrywka Bełchatów.

Jednak generalnym założeniem było, że w rejonie będzie następował stały przyrost mocy i

związany z tym przyrost wielkości wydobycia uzyskiwany z odkrywki Szczerców, której

budowa miała nastąpić zaraz po budowie odkrywki Bełchatów a wydobycie węgla miało się

zacząć w połowie lat osiemdziesiątych.

12

Równoczesne prowadzenie robót górniczych w odkrywce Bełchatów i Szczerców miało

zmniejszyć zagrożenie rozmycia wysadu solnego oddzielającego odkrywkę Bełchatów i

Szczerców z uwagi na działające dwa systemy odwodnieniowe równocześnie zbliżające się do

wysadu, gdzie następowałby naturalny wododział tych systemów.\W ramach realizacji takiego

programu 23 lutego 1979 roku została podjęta Uchwała Nr 39/79 Rady Ministrów w sprawie

rozpoczęcia prac przygotowawczych do budowy O/Szczerców. W oparciu o tę uchwałę już w

lipcu 1979 roku rozpoczęto prace związane z przełożeniem rzeki Krasówki przepływającej

przez teren projektowanego wkopu odkrywki Szczerców zlokalizowanego w zachodniej

części tego pola w rejonie wsi Chabielice. Decyzja o rozpoczęciu budowy odkrywki

Szczerców była również podstawą do zawarcia kontraktu na dostawy maszyn podstawowych

do urabiania nadkładu z firmą Orenstein Koppel z RFN. Równocześnie kontynuowane były

prace przy budowie odkrywki Bełchatów oraz elektrowni w ramach, których pod koniec 1979

r. uruchomiono III układ KTZ, oraz oddano do użytku Zaplecze Zakładu Wykonawstwa

Własnego.

W roku 1980-tym rozpoczęto budowę Hali Widowiskowo-Sportowej w Bełchatowie. W

czerwcu uruchomiono IV układ KTZ.

W lipcu uruchomiono pierwszy ciąg przenośników z układu dostarczającego węgiel do

Elektrowni "Bełchatów".

Rok 1980 był znamienny ponadto wydobyciem w listopadzie pierwszego węgla w odkrywce

Bełchatów koparką SRs 2000 oraz wystąpieniem 29.XI. najsilniejszego wstrząsu

tektonicznego w rejonie kopalni (4,6 stopni w skali Richtera).

Stwierdzenie występowania wstrząsów sejsmicznych, które pośrednio wiązano z budową

kopalni spowodowało konieczność ustalenia stopnia zagrożenia z tego powodu wraz z analizą

wytrzymałości obiektów w rejonie kopalni pod kątem ich odporności na wstrząsy.

W roku 1981-szym oddano do użytku Centrum Operatywnego Kierowania Ruchem Kopalni

(COKR) i rozpoczęto montaż pierwszej koparki nadkładowej SchRs 4000x50 dla

O/Szczerców.

W lipcu uruchomiono pierwszą ładowarko-zwałowarkę ŁZKS1600 na placu uśredniania

węgla. Najważniejszym jednak w tym czasie etapem budowy Zagłębia bełchatowskiego była

synchronizacja i włączenie 29 grudnia 1981 r. pierwszego bloku energetycznego El.

Bełchatów do krajowego systemu energetycznego.

13

Rok 1981 był również znaczący w sposób istotny dla kopalni Bełchatów z uwagi na

wstrzymanie w czerwcu przez Komisję planowania przy Radzie Ministrów robót

inwestycyjnych dla odkrywki Szczerców.

Ta decyzja spowodowała konieczność przesunięcia w czasie eksploatacji pola Bełchatów i

Szczerców, co komplikowało sposób odwadniania złoża oraz zagospodarowanie wyrobisk

końcowych z uwagi na wysad solny.

Na szczęście zostały już zawarte kontrakty na koparki nadkładowe, które zostały przejściowo

wykorzystane w odkrywce Bełchatów.

Dopiero we wrześniu 1983-go roku podjęto Decyzję nr 111/83 Komisji Planowania przy

Radzie Ministrów o ustaleniu lokalizacji odkrywki Szczerców w oparciu, o którą w 1984-tym

roku rozpoczęto w rejonie planowanego wkopu udostępniającego wiercenia pierwszych studni

odwadniających mimo, że dopiero w styczniu 1985 r. Prezydium Rządu wydało

postanowienie nr 3/85 w sprawie wznowienia budowy odkrywki Szczerców a w listopadzie

tego roku Uchwałą nr 178/85 Rady Ministrów wprowadzono budowę odkrywki Szczerców do

wykazu inwestycji planu centralnego. W 1986 roku zostały przez MGiE zaktualizowane

Założenia Techniczno-Ekonomiczne uwzględniające przesunięcie w czasie budowę odkrywki

Szczerców.

W 1987-mym roku kopalnia Bełchatów zawarła umowę kredytową z NBP na budowę

odkrywki Szczerców, co pozwoliło na uruchomienie dla niej stacji transformatorowej Sgs-0,

wybudowanie pierwszych budynków zaplecza tej odkrywki oraz kontynuowanie prac przy

przełożeniu rzeki Krasówki.

Jednak jesienią 1988 r. NBP wypowiedział umowę kredytową na budowę O/Szczerców a w

kwietniu 1990 r. Uchwałą Rady Ministrów nr 59/90 wstrzymano ponownie formalnie

realizację tej odkrywki.

Dopiero w styczniu 1996 r. po uprzednim podpisaniu między KWB Bełchatów a Elektrownią

Bełchatów listu intencyjnego a zabezpieczeniu dostaw węgla z O/Szczerców do

projektowanej elektrowni Bełchatów II o mocy 833 MW, Minister Przemysłu i Handlu podjął

decyzję o rozpoczęciu procesu inwestycyjnego Elektrowni Bełchatów II i Odkrywki

Szczerców.

W oparciu o te decyzje w październiku 1997 r. kopalnia uzyskała koncesję nr 25/97 na

wydobywanie węgla brunatnego oraz kopalin towarzyszących z pola Szczerców. W oparciu o

te dokumenty w roku 1998 wznowiono budowę odkrywki Szczerców w zakresie odwodnienia

14

a w październiku 2002 r. rozpoczęto udostępnienie złoża zbierając do końca 2004 r. 50,2 mln

m

3

nadkładu.

Wg aktualnych planów rozpoczęcie wydobycia węgla w odkrywce Szczerców ma nastąpić w

końcu 2008 roku i trwać do roku 2038-ego. Opóźnienie uruchomienia wydobycia węgla z

odkrywki Szczerców w stosunku do pierwotnie planowanego o ~ 20 lat powoduje, że

odkrywka Szczerców w podobnym okresie będzie działała samodzielnie po zakończeniu

wydobycia węgla w odkrywce Bełchatów. Taka zmiana generalnej koncepcji znacznie

komplikuje proces zabezpieczenia wysadu solnego przed rozmyciem i związaną z tym

konieczność opóźnienia zalewania wyrobiska końcowego odkrywki Bełchatów, którego nie

można rozpocząć przed zakończeniem eksploatacji pola Szczerców i przygotowaniem go do

napełniania wodą przez odpowiednie wypłycenie.

Znacznie spokojniej natomiast był realizowany proces inwestycji w odkrywce i elektrowni

Bełchatów, gdzie planowo uruchamiano kolejne ciągi technologiczne dla zwałowania,

transportu węgla oraz kopalin towarzyszących, synchronizowano z siecią krajową kolejne

bloki energetyczne oraz budowano obiekty towarzyszące jak np. Hala Widwiskowo-

Sportowa.

W roku 1988-mym kopalnia Bełchatów realizując plan inwestycyjny wyposażenia

technologicznego osiągnęła zaprojektowaną zdolność wydobywczą 38,5 mln Mg węgla

rocznie podobnie jak elektrownia Bełchatów, która 18 października 1988 r. osiągnęła

projektowaną moc 4320 MW stając się największą elektrownią na świecie opalaną paliwem

stałym.

O nowoczesności kopalni i elektrowni Bełchatów świadczy przyznanie projektantom i

budowniczym w roku 1988-mym Nagrody Państwowej I stopnia w dziedzinie techniki za

projekt i przekazanie do eksploatacji kopalni i elektrowni Bełchatów.

Kopalnia i Elektrownia Bełchatów w tym roku obchodzą 30-tą rocznicę swego formalnego

powstania i osiągnąwszy w roku 1988-mym swą planowaną zdolność wydobywczą i

projektowaną moc 4320 MW stanowiące od rozpoczęcia działalności najtańsze znacząco

źródło, bo prawie 20% energii elektrycznej produkowanej w Polsce. Aktualnie po wstępnej

modernizacji elektrownia Bełchatów ma zainstalowaną moc 4440 MW. Te dobre efekty

gwarantują dalszą pracę zespołu górniczo-energetycznego Bełchatów aż do wyczerpania

zasobów, które wg aktualnego programu wydobycia w odkrywce Bełchatów starczą do roku

2019 i w odkrywce Szczerców do roku 2038. W najbliższym czasie dla utrzymania

15

podobnego wysokiego poziomu produkcji energii elektrycznej w rejonie Bełchatowa planuje

się rozbudowę elektrowni Bełchatów o dodatkowy blok energetyczny o mocy 833 MW, co

umożliwi sukcesywną modernizację istniejących bloków elektrownianych bez obniżania

produkcji energii z tego najtańszego źródła w polskiej energetyce.

Dalsza efektywna praca elektrowni Bełchatów dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego

wymaga przeprowadzenia w latach 2006-2012 głębokiej modernizacji istniejących bloków 3-

12 oraz budowy największego w Polsce bloku energetycznego o mocy 833 MW powierzonej

francuskiemu koncernowi energetycznemu firmie Alstom. Zaprojektowany przy zastosowaniu

najlepszej dostępnej techniki (BAT) blok energetyczny będzie spełniał wymagania Unii

Europejskiej oraz umożliwi wywiązanie się Polski z podjętych zobowiązań zapisanych w

Traktacie Akcesyjnym.

Rozważa się również przedłużenie działalności zespołu górniczo-energetycznego Bełchatów

przez eksploatację pola Kamieńsk metodą otworową.

Działalność zespołu górniczo-energetycznego Bełchatów wbrew różnym fatalistycznym

opinią nie miała przesadnego wpływu na środowisko naturalne. Powstanie leja depresji

zostało zrekompensowane budową systemu zaopatrzenia gromad w wodę a szkody w

gruntach rolnych i zielonych rekompensowane są przez kopalnię nie pogarszając w sposób

znaczący jej dobrych efektów ekonomicznych. Również budowa systemu odsiarczania ze

średnią skutecznością ponad 94% w elektrowni Bełchatów efektywnie ograniczyła jej ujemne

oddziaływania na środowisko. Wysiłki kopalni i elektrowni Bełchatów w zakresie dbałości o

środowisko zostały docenione przez kompetentne władze w efekcie czego kopalnia Bełchatów

w roku 1997-tym a elektrownia Bełchatów w roku 2000 zostały skreślone z ogólnopolskiej

tzw. listy 80-ciu uciążliwych zakładów dla środowiska.

Kopalnia i elektrownia Bełchatów jako najefektywniejsze źródła produkcji energii

elektrycznej w Polsce mają zapewnioną działalność produkcyjną jeszcze przez około 30 lat,

poczym następne ~30 lat będzie trwało zagospodarowywanie wyrobisk końcowych w formie

olbrzymich zbiorników wodnych. Zbiorniki te będą podstawą do zagospodarowania

rekreacyjnego regionu czego początkiem jest realizowane już zagospodarowanie zwałowiska

zewnętrznego dla sportu narciarskiego.