Instytucje rynku kapitałowego
Współczesny, regulowany rynek kapitałowy nie mógłby istnieć bez instytucji,
które zajmują się jego nadzorowaniem, zapewnieniem bezpieczeństwa obrotu,
a także pośredniczeniem.
Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)
Komisja Nadzoru Finansowego zapewnia prawidłowe funkcjonowanie rynku kapitałowego.
Prowadzi działalność od 2006 roku, po przejęciu kompetencji Komisji Papierów
Wartościowych i Giełd. Do zadań Komisji należy:
�� Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku kapitałowego.
�� Sprawowanie nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych oraz
wykonywaniem przez te podmioty obowiązków związanych z ich uczestnictwem w
obrocie na rynku kapitałowym, w zakresie określonym przepisami prawa;
�� Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania
rynku kapitałowego;
�� Przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku
kapitałowego.
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW)
Giełda Papierów Wartościowych to instytucja, która stanowi nieodłączną część rynku
kapitałowego i na której odbywa się publiczny obrót instrumentami finansowymi. Została
założona w 1991 roku przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Jest jedyną giełdą papierów
wartościowych działającą w Polsce.
Do zadań Giełdy należy:
�� Koncentracja w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu
wyznaczenia kursu i realizacji transakcji.
�� Prowadzenie bezpiecznego i sprawnego przebiegu transakcji.
�� Upowszechniania jednolitych informacji o kursach i obrotach instrumentami
finansowymi, które są przedmiotem obrotu.
�� Prowadzenie działalności w zakresie edukacji, promocji i informacji związanej z
funkcjonowaniem rynku kapitałowego.
Rynek pozagiełdowy
Rynek pozagiełdowy w Polsce jest organizowany przez Giełdę Papierów Wartościowych w
Warszawie poprzez rynek alternatywnego obrotu  New Connect oraz prowadzony przez
BondSpot SA jako rynek  Catalyst . Na rynku pozagiełdowym notowane są walory, dla
których nie stawia się tak wysokich wymagań jak dla akcji notowanych na rynku giełdowym.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych  centralna instytucja odpowiedzialna za
prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu
instrumentami finansowymi w Polsce. Obrót ten jest prowadzony na zasadzie całkowitej
dematerializacji. KDPW prowadzi rejestrację papierów wartościowych oraz zajmuje się
rozrachunkiem transakcji na rynku regulowanym i poza rynkiem regulowanym (m.in. na GPW,
BondSpot, NewConnect, Catalyst).
KDPW funkcjonuje w charakterze spółki akcyjnej od listopada 1994 r., natomiast wcześniej od
1991 r. funkcjonował jako dział Giełdy Papierów Wartościowych. Jej akcjonariuszami są Skarb
Państwa, Giełda Papierów Wartościowych SA oraz NBP.
Funkcje Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych
�� rozrachunek transakcji zawartych na publicznym rynku papierów wartościowych. W
wyniku zawarcia transakcji Krajowy Depozyt dokonuje krajowych i zagranicznych
transferów papierów pomiędzy kontami depozytowymi Uczestników oraz realizuje
przelewy pieniężne pomiędzy rachunkami Uczestników w banku rozliczeniowym,
�� nadawanie kodu ISIN i CFI papierom wartościowym każdej emisji,
�� rejestrowanie oraz przechowywanie instrumentów finansowych podlegających
dematerializacji. Krajowy Depozyt prowadzi konta depozytowe dla Uczestników
systemu depozytowo-rozliczeniowego, na których zapisywane są papiery wartościowe.
�� realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych. Krajowy
Depozyt pośredniczy pomiędzy emitentami a ich właścicielami w wypłacie dywidendy
w przypadku akcji) oraz dokonuje w imieniu krajowych i zagranicznych emitentów,
m.in.: asymilacji, zamiany, konwersji i podziału akcji, realizuje prawa poboru, czy
zamiany obligacji zamiennych na akcje.
�� nadzór nad zgodnością wielkości emisji papierów wartościowych znajdujących się w
obrocie. KDPW kontroluje zgodność liczby papierów wartościowych zapisanych na
wszystkich kontach Uczestników z liczbą papierów wartościowych wyemitowanych
przez emitentów.
�� zarządzanie Funduszem Rozliczeniowym, który tworzony jest z wpłat Uczestników.
Jego celem jest zapewnienie wykonania rozliczeń w przypadku braku na rachunku
Uczestnika środków pieniężnych niezbędnych do rozliczenia transakcji giełdowych, na
rynku BondSpot oraz NewConnect.
�� zarządzanie obowiązkowym Systemem Rekompensat. Krajowy Depozyt zarządza
Systemem Rekompensat utworzonym w celu gwarantowania środków pieniężnych i
papierów wartościowych znajdujących się na rachunkach inwestycyjnych w przypadku
upadłości domów maklerskich i banków prowadzących rachunki papierów
wartościowych.
�� zadania związane z systemem zabezpieczenia społecznego. KDPW obsługuje wypłaty
transferowe pomiędzy otwartymi funduszami emerytalnymi - w wyniku zmiany
funduszu przez uczestnika lub podziału środków w nim zgromadzonych. Zarządza też
obowiązkowym Funduszem Gwarancyjnym, tworzonym ze składek Powszechnych
Towarzystw Emerytalnych, gwarantującym wypłatę świadczeń członkom funduszy.
1 lipca 2011 r. Krajowy Depozyt przekazał rozliczenia transakcji spółce zależnej -
KDPW_CCP, która zgodnie z międzynarodowymi standardami pełni funkcję centralnego
kontrpartnera, prowadząc rozliczenia transakcji z zastosowaniem szeregu mechanizmów
pozwalających na systemowe obniżenie ryzyka niewywiązania się stron ze zobowiązań
wynikających z zawartych transakcji. Kapitał KDPW_CCP w wysokości 200 mln zł. może
zostać wykorzystany w ramach systemu gwarantowania rozliczeń.
Do najważniejszych zalet izby rozliczeniowej typu CCP należą:
�� ograniczenie ryzyka kontrpartnerów poprzez gwarantowanie transakcji przyjętych do
rozliczenia przez KDPW_CCP
�� zwiększenie efektywności zarządzania ryzykiem
�� zwiększenie katalogu podmiotów uprawnionych do pełnienia roli uczestników
rozliczających (w tym o podmioty zagraniczne, które do tej pory nie miały takiej
możliwości)
�� poprawa postrzegania infrastruktury polskiego rynku kapitałowego przez polskie i
zagraniczne instytucje finansowe
�� możliwość rozwijania funkcjonalności dotyczących procesu rozliczeń i rozrachunku wg
międzynarodowych standardów
�� podjęcie współpracy z zagranicznymi CCP oraz Centralnymi Depozytami
KDPW_CCP rozlicza transakcje na Głównym Rynku GPW, rynku NewConnect, Catalyst,
BondSpot, a także poee Rynku Energii GPW. Wraz z rozpoczęciem działalności operacyjnej
nastąpiło także wdrożenie nowego systemu gwarantowania rozliczeń.
Domy maklerskie
Domy maklerskie to firmy inwestycyjne prowadzące działalność maklerską za pośrednictwem
maklerów oraz doradców inwestycyjnych. Działalności maklerska polega na:
�� Przyjmowaniu i przekazywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych.
�� Wykonywaniu zleceń, na rachunek dającego zlecenie.
�� Nabywaniu lub zbywaniu na własny rachunek instrumentów finansowych.
�� Zarządzaniu portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba
instrumentów finansowych.
�� Doradztwie inwestycyjnym.
�� Oferowaniu instrumentów finansowych.
�� Świadczeniu usług w wykonaniu zawartych umów o subemisje inwestycyjne i
usługowe lub zawieraniu i wykonywaniu innych umów o podobnym charakterze, jeżeli
ich przedmiotem są instrumenty finansowe.
�� Organizowaniu alternatywnego systemu obrotu.
Działalnością maklerską jest również wykonywanie przez firmę inwestycyjną czynności
polegających m.in. na:
�� Przechowywaniu lub rejestrowaniu instrumentów finansowych, w tym prowadzeniu
rachunków papierów wartościowych oraz prowadzeniu rachunków pieniężnych.
�� Udzielaniu pożyczek pieniężnych w celu dokonania transakcji, której przedmiotem jest
jeden lub większa liczba instrumentów finansowych, jeżeli transakcja ma być dokonana
za pośrednictwem firmy inwestycyjnej udzielającej pożyczki.
�� Doradztwie dla przedsiębiorstw w zakresie struktury kapitałowej, strategii
przedsiębiorstwa lub innych zagadnień związanych z taką strukturą lub strategią.
�� Doradztwie i innych usługach w zakresie łączenia, podziału oraz przejmowania
przedsiębiorstw;
�� Wymianie walutowej, w przypadku gdy jest to związane z działalnością maklerską.
�� Sporządzaniu analiz inwestycyjnych, analiz finansowych oraz innych rekomendacji o
charakterze ogólnym dotyczących transakcji w zakresie instrumentów finansowych.
�� Świadczeniu usług dodatkowych związanych z subemisją usługową lub inwestycyjną.
Towarzystwa funduszy inwestycyjnych
Towarzystwa funduszy inwestycyjnych to instytucje finansowe będące spółkami akcyjnymi,
mające swoją siedzibę na terytorium rzeczpospolitej Polskiej. Przedmiotem działalności
towarzystwa jest:
�� Tworzenie funduszy inwestycyjnych.
�� Zarządzanie funduszami inwestycyjnymi.
�� Pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa.
�� Reprezentowanie funduszy inwestycyjnych wobec osób trzecich.
�� Zarządzanie zbiorczym portfelem papierów wartościowych.
Za zezwoleniem Komisji Nadzoru Finansowego Towarzystwo może rozszerzyć przedmiot
działalności o:
�� Zarządzanie cudzym pakietem papierów wartościowych na zlecenie.
�� Doradztwo w zakresie obrotu papierami wartościowymi.
�� Pośrednictwo w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa funduszy
inwestycyjnych utworzonych przez inne towarzystwa lub tytułów uczestnictwa
funduszy zagranicznych.
�� Pełnienie funkcji przedstawiciela funduszy zagranicznych.
Fundusze inwestycyjne
Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest
lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego lub niepublicznego,
proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone
w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego jak również inne prawa
majątkowe.Głównymi celami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych, mogą być wyłącznie:
�� Ochrona realnej wartości aktywów funduszu inwestycyjnego.
�� Osiąganie przychodów z lokat netto funduszu inwestycyjnego.
�� Wzrost wartości aktywów funduszu inwestycyjnego w wyniku wzrostu wartości lokat.
Depozytariusz
Depozytariuszem jest instytucja, która przechowuje aktywa funduszy inwestycyjnych przez
prowadzenie ich rejestrów. Umowę o prowadzenie rejestru aktywów funduszu można zawrzeć
wyłącznie z:
�� Bankiem krajowym, którego fundusze własne wynoszą co najmniej 100 000 000 zł.
�� Oddziałem instytucji kredytowej, posiadającym siedzibę na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli fundusze przydzielone do dyspozycji tego oddziału
wynoszą co najmniej 100 000 000 zł.
�� Krajowym Depozytem Papierów Wartościowych Spółką Akcyjną.
Do zadań Banku Depozytariusza należy:
�� Prowadzenie rejestru aktywów funduszu inwestycyjnego, w tym aktywów
zapisywanych na właściwych rachunkach oraz przechowywanych przez depozytariusza
i inne podmioty na mocy odrębnych przepisów lub na podstawie umów zawartych na
polecenie funduszu przez depozytariusza.
�� Zapewnienie, aby zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa lub emitowanie,
wydawanie i wykupywanie certyfikatów inwestycyjnych odbywało się zgodnie z
przepisami prawa i statutem funduszu inwestycyjnego.
�� Zapewnienie, aby rozliczanie umów dotyczących aktywów funduszu inwestycyjnego
następowało bez nieuzasadnionego opóz
nienia, oraz kontrolowanie terminowości
rozliczania umów z uczestnikami funduszu.
�� Zapewnienie, aby wartość netto aktywów funduszu inwestycyjnego i wartość jednostki
uczestnictwa była obliczana zgodnie z przepisami prawa i statutem funduszu
inwestycyjnego.
�� Zapewnienie, aby dochody funduszu inwestycyjnego były wykorzystywane w sposób
zgodny z przepisami prawa i ze statutem funduszu.
�� Wykonywanie poleceń funduszu inwestycyjnego, chyba że są sprzeczne z prawem lub
statutem funduszu inwestycyjnego.Emitenci papierów wartościowych Emitenci to
podmioty takie jak m.in. przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą, gminy,
powiaty, województwa, czy skarb państwa emitujący papiery wartościowe i ogłaszający
ich sprzedaż we własnym imieniu. Głównym celem związanym z dokonywaniem emisji
papierów wartościowych przez Emitenta, jest pozyskanie kapitału udziałowego (środki
pozyskane ze sprzedaży akcji) lub dłużnego (środki pozyskane ze sprzedaży obligacji)