dr Teresa Kondrakiewicz
wyk. Kinga Chmielewska
Finanse i rachunkowośd 2012/2013
Spis treści
24.02.2013r. ............................................................................................................................................ 2
09.03.2013r. ............................................................................................................................................ 9
23.03.2013r. .......................................................................................................................................... 18
Wyk. Kinga Chmielewska
1
24.02.2013r.
28 kwietnia 2013r. egzamin  0
Konsultacje: wtorek 1300-1500, czwartek 930-1130 p 612
Literatura:
�� Banaszczak-Soroka Instytucje i uczestnicy rynku kapitałowego PWN warszawa 2008
�� Instytucje rynku finansowego w Polsce A. Szelągowska Cedetu warszawa 2007
�� Dębski Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki
Specyfika i architektura rynku kapitałowego (zagadnienia)
a) Rynek kapitałowy (finansowy) jako element systemu finansowego
b) Segmenty rynku finansowego
c) Uczestnicy rynków finansowych  różne podziały
d) Ważniejsze akty prawne regulujące funkcjonowanie rynku finansowego w Polsce
Rynek finansowy jako element systemu finansowego
Rynek finansowy jest jednym z elementów systemu finansowego
Głównym zadaniem systemu finansowego jest współuczestniczenie w tworzeniu pieniądza oraz
umożliwienie jego przemieszczania się między podmiotami gospodarczymi, głównie niefinansowymi:
gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i budżetem.
Na system finansowy składają się:
a) Rynki finansowe
b) Instrumenty finansowe
c) Instytucje finansowe
d) Zasady funkcjonowania
System finansowy  modele:
a) System oparty na rynku kapitałowym  występuje głównie w USA i Wielkiej Brytanii
(amerykaoski)
b) System bankowo zorientowany  występuje niemal we wszystkich krajach UE (niemiecki)
Polski system finansowy  wybrane ważniejsze cechy
a) Dominująca rola sektora bankowego w polskim systemie finansowym
b) System bankowy jest systemem dwuszczeblowym  NBP i banki komercyjne
c) Przewaga kapitału zagranicznego w sektorze bankowym i wysoka koncentracja usług
bankowych
d) Rynek finansowy należy do najszybciej rozwijających się segmentów polskiej gospodarki
Wyk. Kinga Chmielewska
2
e) Rosnąca rola inwestorów instytucjonalnych na rynku finansowym, w tym szczególnie
funduszy inwestycyjnych
Rynek finansowy
Rynek to mechanizm (proces) obejmujący ogół zrealizowanych transakcji kupna-sprzedazy oraz
warunków na jakich są one zawarte
Rynek finansowy obejmuje te transakcje, których przedmiotem są instrumenty finansowe.
Rynek finansowy cechy charakterystyczne:
a) Nie musi istnied miejsce w sensie fizycznym (rynek finansowy jest pojęciem abstrakcyjnym i
nie oznacza konkretnego miejsca, lecz procesy kupna sprzedaży kapitału za
koszt/wynagrodzenie, którym jest procent)
b) Wysoki stopieo standaryzacji produktów
c) Wysoki stopieo formalizacji produktów (czyli transakcje przeprowadzane są za
pośrednictwem określonych instytucji finansowych)
d) Wysoki stopieo  umiędzynarodowienia (postępująca globalizacja i liberalizacja przepływów
finansowych)
e) Rosnąca rola rynków finansowych w gospodarce (mierzona m.in. za pomocą relacji wartości
zawieranych transakcji do PKB)
Rynek finansowy  segmenty
a) Rynek pieniężny
b) Rynek kapitałowy
c) Rynek kredytowy (depozytowo-kapitałowy)
d) Rynek instrumentów pochodnych
e) Rynek walutowy
Rynek pieniężny
Rynek pieniężny to ten segment rynku finansowego, który ma charakter krótkoterminowy  pożycza
się na nim i lokuje środki na krótkie terminy czyli do 1 roku. Jest to rynek instrumentów finansowych
o bardzo wysokim poziomie płynności i bezpieczeostwa, w większości o charakterze
wierzytelnościowym. Emitentami są podmioty o bardzo dużej wiarygodności finansowej.
Segmenty rynku pieniężnego ze względu na przedmiot obrotu:
a) Rynek bonów skarbowych
b) Rynek bonów pieniężnych
c) Rynek papierów komercyjnych
d) Rynek certyfikatów depozytowych
e) Rynek weksli
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy to ten segment rynku finansowego, który ma charakter długoterminowy
Wyk. Kinga Chmielewska
3
Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek
pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden
rok
Kryterium dodatkowe  cel przeznaczenia uzyskanych środków: na rynku pieniężnym celem jest
finansowanie bieżącej działalności, na rynku kapitałowym środki są przeznaczane na cele rozwojowe
Rynek kapitałowy w tradycyjnym rozumieniu jest często utożsamiany z rynkiem papierów
wartościowych. Stąd też czasami dla jego określenia stosuje się termin rynek papierów
wartościowych, definiowanych zwykle jako dokument reprezentujący prawa majątkowe, które z racji
jego posiadania, przysługuje posiadaczowi.
Należy jednak pamiętad, że nie wszystkie instrumenty rynku kapitałowego są papierami
wartościowymi
Rynek kapitałowy  cechy charakterystyczne
a) Jest to rynek instrumentów finansowych o wysokim poziomie płynności (ale niższym niż na
rynku pieniężnym) i różnym stopniu ryzyka (bezpieczeostwa)  raczej wysokim
b) Stopa zwrotu (dochód)  relatywnie wysoka
c) Instrumenty rynku kapitałowego nie mają charakteru jednorodnego, są wśród nich zarówno
instrumenty o charakterze wierzytelnościowym (dłużnym) jak i własnościowym (udziałowym)
d) Inna rola poszczególnych uczestników  liczą się również osoby fizyczne, ważnym podmiotem
są przedsiębiorstwa
e) Rynek kapitałowy jest powiązany z bankiem centralnym tylko w sposób pośredni (pieniężny
w sposób bezpośredni)
Rynek kapitałowy podział ze względu na przedmiot obrotu
Segmenty rynku kapitałowego:
a) Rynek akcji
b) Rynek obligacji
c) Rynek instrumentów pochodnych
d) Rynek kwitów depozytowych
e) Rynek certyfikatów inwestycyjnych
Rynek finansowy  podział ze względu na sposób (czas) rozliczania transakcji:
a) Rynek kasowy
b) Rynek terminowy
Rynek finansowy  segmenty ze względy na podmiot oferenta:
a) Rynek pierwotny
b) Rynek wtórny
Rynek finansowy  podział ze względu na zakres i formę procedur
a) Rynek publiczny
Wyk. Kinga Chmielewska
4
b) Rynek prywatny
Rynek kapitałowy  podział ze względu na formę zorganizowania rynki i zakres nadzoru
a) Rynek niezorganizowany
b) Rynek zorganizowany
�� Rynek giełdowy
�� Rynek pozagiełdowy
�� Alternatywny system obrotu
Rynek finansowy uczestnicy
a) Uczestnikami rynku finansowego są różne grupy podmiotów gospodarczych, tj.
przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, paostwo, JST, oraz osoby fizyczne
b) Uczestników rynku finansowego można klasyfikowad w różny sposób, podstawowe kryteria
klasyfikacji pozwalają dzielid ich ze względu na:
�� Stronę rynku (popyt i podaż)
�� Rolę odgrywaną przy zawieraniu transakcji
Uczestnicy rynku finansowego  podział ze względu na rolę
a) Emitenci  podmioty poszukujące kapitału na realizację określonych przedsięwzięd,
uprawnione do emisji papierów wartościowych
b) Inwestorzy  podmioty dysponujące wolnymi środkami finansowymi, poszukujące
możliwości ich korzystnego ulokowania (inwestorzy indywidualni i instytucjonalni)
c) Pośrednicy  podmioty pośredniczące w zawieraniu transakcji, ułatwiające kontakt
emitentów i inwestorów
Uczestnicy rynku finansowego  inne podziały
a) Uczestnicy profesjonalni
b) Uczestnicy nieprofesjonalni
1. Uczestnicy indywidualni
2. Uczestnicy instytucjonalni:
a) Finansowi
1. Banki (zarówno komercyjne jak i centralny)
2. Fundusze inwestycyjne
3. Fundusze emerytalne
4. Towarzystwa ubezpieczeniowe
b) Indywidualni
Instytucje rynku i ich rola
a) Nadzorujące  KNF
b) Organizujące rynek  GPW, Bond Spot
c) Wspomagające  KDPW, bank rozliczeniowy
d) Pośredniczące  firmy inwestycyjne, domy maklerskie
Wyk. Kinga Chmielewska
5
e) Inwestujące (fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe,
banki)
f) Społeczne (Związek Maklerów i Doradców Inwestycyjnych, Izba Zarządzających Funduszami i
Aktywami, Izba Domów Maklerskich, Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych, Stowarzyszenie
Inwestorów Indywidualnych, Fundacja Upowszechniania Akcjonariatu, & )
Ważniejsze akty prawne rynku finansowego
a) Ustawa z dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. 2006 nr 157 poz.
1991)
b) Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. 2005 nr 183 poz.
1538)
c) Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów
finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. 2005
nr 184 poz. 1539)
d) Ustawa z dnia 29 czerwca 1995r. o obligacjach
e) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o bankach hipotecznych i listach zastawnych
f) Ustawa z dnia 26.10.2000r. o giełdach towarowych
g) Ustawa z dnia 27.05.2004r. o funduszach inwestycyjnych
h) &
Nadzór nad rynkiem finansowym
Rynek finansowy jest jednym z elementów systemu finansowego
Podstawy prawne nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce
Głównym aktem prawnym regulującym zasady funkcjonowania nadzoru nad rynkiem finansowym w
Polsce jest ustawa z dnia 21 lipca 2006r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. 2006 nr 157
poz. 1119, która zastąpiła inną, już nie obowiązującą ustawę z dnia 29 lipca 2005r. o nadzorze nad
rynkiem kapitałowym (Dz. U. 2005, nr 183 poz. 1537)
Przepisy ustawy dotyczące objęcia nadzorem sektora bankowego weszły od 1.1.2008r.
Cele nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce
Podstawowym celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego
funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeostwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku
finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników rynku.
Głównym celem nowej ustawy było dokonanie organizacyjnej integracji organów nadzoru nad
rynkiem finansowym i tym samym wprowadzenie tzw. systemu nadzoru zintegrowanego nad tym
rynkiem (w miejsce funkcjonującego wcześniej nadzoru zróżnicowanego)
Modele nadzoru
a) Zróżnicowany, czyli sprawowany przez różne wyspecjalizowane instytucje
b) Zintegrowany  inaczej scentralizowany, czyli sprawowany przez jeden organ nadzoru
c) Model pośredni
Wyk. Kinga Chmielewska
6
Modele nadzoru w UE
�� UE nie narzuca żadnego z tych modeli stąd w różnych krajach występuje odmienna regulacji i
organizacja nadzoru
�� Zróżnicowany  Grecja, Hiszpania, Holandia
�� Zintegrowany  Dania, Niemcy, Wielka Brytania, Polska
�� Pośredni  Belgia, Irlandia, Finlandia, do 2007r  Polska
�� Generalnie w UE można zauważyd tendencję przechodzenia od nadzoru zróżnicowanego do
nadzoru zintegrowanego
Nadzór zintegrowany  ujęcia
Nadzór zintegrowany można rozpatrywad w dwóch różnych ujęciach i wyróżnid:
1. Nadzór zintegrowany w sensie organizacyjnym  inaczej instytucjonalnym, polega na tym, że
istnieje tylko jedna instytucja zajmująca się nadzorem nad całym rynkiem, tzn. sprawująca
kontrolę nad jego wszystkimi obszarami (segmentami)
2. Nadzór zintegrowany w sensie prawnym  inaczej legislacyjnym, polega na tym, że istnieje
spójny jeden akt prawny odnoszący się do wszystkich nadzorowanych obszarów
Zalety nadzoru zintegrowanego
�� Wyższa pozycja jednego organu w strukturze instytucjonalnej kraju niż w przypadku kilku
odrębnych instytucji
�� Unikanie dublowania kompetencji poszczególnych instytucji, większa przejrzystośd
odpowiedzialności, celów, kompetencji
�� Możliwośd osiągania korzyści skali i efektywnego wykorzystania dostępnych środków
�� Sprawdza się lepiej niż nadzór zróżnicowany w przypadku złożonych produktów i usług
finansowych (lokata z ubezpieczeniem)
Wady nadzoru zintegrowanego
�� Każdy segment rynku finansowego ma swoją specyfikę, nadzór zróżnicowany może byd lepiej
do niej dostosowany
�� Korzyści skali mogą byd w praktyce znikome, mogą się pojawid dysekonomie skali i nadzór
zintegrowany może byd mniej efektywny niż nadzór zróżnicowany
�� Możliwośd wystąpienia problemów natury legislacyjnej i problemów związanych z integracją
systemów informatycznych  mogą z nich wynikad trudnośd w sprawowaniu efektywnej
kontroli
�� Zmiany w systemie nadzoru nie sprzyjają stabilności i nowym rozwiązaniom rynków
międzynarodowych takim jak np. Nowa Umowa Kapitałowa czy Dyrektywy CRD
Model nadzoru w Polsce do 2006r.
Do 2006r. w Polsce funkcjonował system nadzoru zróżnicowanego, a w jego ramach działało kilka
instytucji sprawujących kontrolę nad poszczególnymi segmentami rynku. Instytucjami tymi były:
�� Komisja Nadzoru Ubezpieczeo i Funduszy Emerytalnych
Wyk. Kinga Chmielewska
7
�� Komisja Papierów Wartościowych i Giełd  nadzór nad rynkiem kapitałowym
�� Komisja Nadzoru Bankowego
Model i zakres zintegrowanego nadzoru w Polsce od roku 2006
�� Ustawa o nadzorze z 2006r. przewidziała że docelowo nadzór nad całym rynkiem finansowym
będzie sprawowany przez jeden utworzony w tym celu kolegialny organ  KNF, która działa
od 19 września 2006r.
�� Jednocześnie założono etapowy proces dochodzenia do zintegrowanego systemu nadzoru.
�� Ostatnim etapem było włączenie pod nadzór KNF sektora bankowego od stycznia 2008
Zakres nadzoru KNF:
Obecnie nadzór finansowy obejmuje 6 odrębnych segmentów rynku finansowego, którymi są:
�� Nadzór bankowy
�� Emerytalny
�� Ubezpieczeniowy
�� Nad rynkiem kapitałowy
�� Nad instytucjami pieniądza elektronicznego (dotychczas sprawowany przez KNB)
�� Uzupełniający sprawowany zgodnie z przepisami właściwych ustaw
Model i zakres zintegrowanego nadzoru w Polsce
�� W sensie prawnym nadzór nad rynkiem finansowym nie jest w Polsce zintegrowany
�� Nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce jest zintegrowany w sensie instytucjonalnym
(organizacyjnym)
Wyk. Kinga Chmielewska
8
09.03.2013r.
Funkcjonowanie KNF
Zadania KNF
Katalog zadao KNF nie jest zamknięty, ustawa zalicza do nich liczne zadania szczegółowe, składają
się na nie:
�� Podejmowanie działao służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego
�� Podejmowanie działao mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności
�� Podejmowanie działao edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku
finansowego
�� Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem
finansowym
�� Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między
uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków
umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi KNF a odbiorcami usług
świadczonych przez te podmioty
�� Wykonywanie innych zadao określonych ustawami
Przykładowe zadania KNF wynikające z innych ustaw
Zadania zawarte w ustawie o ofercie publicznej:
�� Zatwierdzanie prospektu emisyjnego
�� Nadzór nad przebiegiem oferty publicznej
�� Nadzór na dopuszczeniem do obrotu na rynku regulowanym
�� Nadzór nad akcją informacyjną
�� Prowadzenie listy inwestorów kwalifikowanych
Zasady ustalania składu KNF
�� Przewodniczący KNF jest powoływany przez Prezesa RM na 5-letnią kadencję
�� Przewodniczący wskazuje Wiceprzewodniczącego, którego również powołuje Premier
�� Członkowie są delegowani przez upoważnione do tego organy (określonych Ministrów,
Prezydenta, Prezesa NBP)
Skład KNF (stan na 29.10.2012r)
�� Andrzej Jakubiak  Przewodniczący KNF
�� Lesław Gajek - Zastępca Przewodniczącego KNF
�� Wojciech Kwaśniak  Zastępca Przewodniczącego KNF
Członkowie:
�� Ludwik Kotecki  Przedstawiciel MF
�� Jacek Męcina  Przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej
Wyk. Kinga Chmielewska
9
�� Witold Kozioski  Wiceprezes NBP
�� Jerzy Pruski  Przedstawiciel Prezydenta RP
Tryb pracy i uprawnienia KNF
�� KNF jako organ kolegialny zbiera się na posiedzeniach, na których podejmuje uchwały,
decyzje administracyjne lub postanowienia w sprawach indywidualnych
�� Uchwały są podejmowane zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej 4 osób, w
tym przewodniczącego lub jego zastępcy. Przy równej liczbie głosów za i przeciw rozstrzyga
głos przewodniczącego
Uprawnienia KNF  narzędzia kontroli
�� Podejmowanie uchwał przez KNF i wydawanie decyzji administracyjnych w sprawach
indywidualnych (w tym licencjonowanie podmiotów rynku finansowego)
�� Nakładanie kar pieniężnych na podmioty kontrolowane
�� Posiadanie uprawnieo prokuratora przez Przewodniczącego KNF w sprawach cywilnych
�� Posiadanie uprawnieo pokrzywdzonego przez Przewodniczącego KNF w postępowaniu
karnym
�� Składanie zawiadomieo do prokuratury w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa
na rynku finansowym
�� Przekazywanie i otrzymywanie przez KNF od zagranicznego organu nadzoru niezbędnych
informacji w celu prawidłowego wykonywania określonych zadao
�� Przekazywanie do publicznej wiadomości informacji o przypadkach naruszenia przepisów
prawa
�� Przeprowadzenie kontroli podmiotu nadzorowanego lub osoby trzeciej, której podmiot ten
powierzył wykonywanie czynności
�� Dokonanie blokady rachunku inwestycyjnego w przypadku popełnienia przestępstwa
Tryb pracy  zasada jawności
�� Efekty pracy KNF są jawne  podawane są do publicznej wiadomości
�� KNF wydaje Dziennik Urzędowy Komisji Nadzoru Finansowego, w którym zawarte są jej
decyzje, uchwały i ogłoszenia
�� Ponadto KNF informuje o podjętych decyzjach w postaci komunikatów
Organizacja pracy:
�� KNF i Przewodniczący KNF w związku z wykonywaniem swoich zadao są obsługiwani przez
Urząd KNF
�� Urząd może prowadzid wiele spraw, ale Ustawa o nadzorze wskazuje również sprawy, które
obligatoryjnie podlegają rozstrzygnięciom KNF
�� Strukturę organizacyjną Urzędu kilkakrotnie modyfikowano, obecnie jest on podzielony na
Departamenty odpowiedzialne za poszczególne zadania
Wyk. Kinga Chmielewska
10
Kompetencje i zakres nadzoru  podsumowanie
Działalnośd KNF obejmuje wszystkie segmenty rynku finansowego (zarówno podmioty rynku, jak i
zwierane na nim transakcje) i wszystkie fazy funkcjonowania jego podmiotów
W ramach sprawowanego przez KNF nadzoru nad rynkiem kapitałowym (finansowym) można
wskazad 3 etapy jej prac:
1. Etap pierwszy prac KNF
Zezwalanie na prowadzenie działalnośdi różnych podmiotów:
�� Instytucji (firm inwestycyjnych, banków powierniczych, organizatorów rynku giełdowego i
pozagiełdowego, towarzystw inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych)
�� Osób (maklerów i doradców inwestycyjnych)
2. Etap drugi prac KNF
Permanentny nadzór nad wszystkimi instytucjami i uczestnikami rynku w celu wykluczenia
wszystkich działao , które są:
�� Niezgodne z obowiązującym prawem oraz
�� Prowadzą do nieuczciwego i niezgodnego z prawem wykorzystania rynku dla własnych
korzyści
3. Trzeci etap prac KNF (będący konsekwencją dwóch poprzednich)
Stosowanie narzędzi restrykcyjnych, w tym karanie, do wykluczenia z rynku włącznie
Przykładowe zachowania uczestników rynku niezgodne z prawem:
�� Manipulacja informacją
�� Nieprzestrzeganie obowiązującego na rynku finansowym zakazu ujawniania i
wykorzystywania tajemnicy zawodowej i informacji poufnej
�� Manipulacja kursem
�� Niedopełnienie obowiązków informacyjnych
�� Nieprzestrzeganie zasad ładu korporacyjnego i inne
Informacja poufna  insider trading (ujawnienie informacji poufnej przez osoby bezpośrednio ze
spółką, emitentem związane)
Nadzór nad działalnością KNF
KNF jest instytucją niezależną. Nadzór nad jej działalnością sprawuje Prezes RM, któremu KNF
przedstawia coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.
Nadzór Prezesa RM przejawia się również w ustawowo zagwarantowanym wpływie na:
�� Obsadę stanowisk kierowniczych w KNF (powoływanie i odwoływanie Przewodniczącego
oraz jego zastępców)
Wyk. Kinga Chmielewska
11
�� Strukturę organizacyjną urzędu KNF (nadanie statutu)
�� Sposób wynagradzania członków KNF oraz pracowników Urzędu KNF (drogą rozporządzenia
odkreślającego sposób wynagradzania Przewodniczącego KNF, zastępców przewodniczącego
oraz pracowników Urzędu Komisji)
Finansowanie nadzoru
Urząd KNF jest jednostką budżetową (podmiotem sektora finansów publicznych). Finansowanie
nadzoru jest więc przeprowadzane za pośrednictwem budżetu paostwa, do którego wpływają
wszystkie środki związane z pracami KNF (dochody Urzędu są dochodami budżetowymi), a wydatki
Urzędu są pokrywane bezpośrednio z budżetu paostwa. Na dochody składają się m.in. opłaty za
różnego rodzaju czynności wykonywanie przez KNF oraz Urząd KNF, kary nakładane przez KNF, a
także wpłaty wnoszone przez wszystkie nadzorowane podmioty. Wpłaty wnoszone przez podmioty
nadzorowane stanowią główne z
ródło finansowania wszystkich wydatków składających się na
koszty działalności KNF i Urzędu KNF, w tym wynagrodzenia ich pracowników. Pozostałe dochody
związane z pracą KNF (takie jak np. opłaty związane z egzaminami brokerskimi czy kary finansowe
nakładane na nadzorowane podmioty oraz na członków ich organów za działalnośd niezgodną
prawem) nie są przeznaczone na pokrycie kosztów nadzoru.
Sąd polubowny przy KNF
Przy KNF działa sąd polubowny. Sąd polubowny rozstrzyga spory między uczestnikami rynku
finansowego. Jest to organ niezależny
Sąd polubowny  rodzaje spraw i podstawowe zasady
�� Przed sądem polubownym mogą byd rozpatrywane sprawy, których wartośd przedmiotu
sporu, co do zasady, przekracza 500 zł oraz o prawa majątkowe
�� Jeżeli powodem jest konsument, możliwe jest przeprowadzenie mediacji w sprawie, w której
wartośd przedmiotu sporu jest niższa niż 500 zł
�� Jedną z głównych zasad sądownictwa polubownego  w przeciwieostwie do sądownictwa
powszechnego  jest jego dobrowolnośd. Oznacza to, że sprawa przed sądem polubownym
nie będzie rozpatrywana bez zgody drugiej strony
Drogi polubownego rozwiązywania sporów
Możliwy jest wybór pomiędzy dwiema drogami polubownego rozwiązywania sporów:
�� Strony sporu wyrażają zgodę wyłącznie na postępowanie mediacyjne, a w przypadku gdy
mediacja nie powiedzie się dla rozstrzygnięcia sporu przez sąd polubowny wymagana jest
odrębna zgodna stron
�� Strony sporu wyrażają zgodę na postępowanie mediacyjne wraz z poddaniem sporu pod
rozstrzygnięcie sądu polubownego, a w przypadku gdy mediacja nie powiedzie się  arbitraż
Wyk. Kinga Chmielewska
12
Mediacja  istota
Mediacja to sposób polubownego rozstrzygania sporów, alternatywy do postępowania sądowego.
Jest ona dobrowolna, więc aby doszła do skutku obie strony sporu muszą wyrazid na to zgodę. W
każdej chwili mogą też z mediacji zrezygnowad. Mediacja polega na wymianie argumentów w
obecności mediatora. Celem mediatora jest doprowadzenie do porozumienia pomiędzy stronami
sporu i zawarcia satysfakcjonującej ugody. Mediator jest bezstronną osobą wybieraną zgodnie przez
strony, nie jest doradcą ani rzecznikiem żadnej ze stron. W przypadku braku konsensusu stron co do
wyboru osoby mediatora wyboru dokonuje prezes sądu.
Arbitraż  istota
Jeżeli stronom nie uda się osiągnąd satysfakcjonującego porozumienia i postępowanie mediacyjne
zakooczy się niepowodzeniem, można skorzystad z możliwości poddania sporu rozstrzygnięciu przez
sąd polubowny przy KNF w postępowaniu pojednawczym prowadzonym przez arbitra. W takim
przypadku wymagana jest odrębna zgodna obu stron sporu. W skład zespołu arbitrów sądu
polubownego wchodzą przedstawiciele nauki i praktyki polskiego rynku finansowego. Lista arbitrów i
mediatorów dostępna jest na stronie internetowej KNF
Sąd polubowny  zasady wyboru arbitrów
�� W przypadku spraw o wartości poniżej 50 tys. zł strony wspólnie wskazują osobę arbitra, jeśli
zaś nie dojdą do porozumienia, arbitra wskazuje prezes sądu polubownego
�� W przypadku spraw, których wartośd przedmiotu sporu przekracza 50 tys. zł spór
rozstrzygany jest przez 3 arbitrów, każda ze stron samodzielnie wskazuje jednego z arbitrów.
Z kolei dwóch wybranych arbitrów  wspólnie wybiera trzeciego  superarbitra
Sąd polubowny  podsumowanie  zalety
�� Znacznie niższe niż przed sądami powszechnymi koszty postępowania
�� Mniejsze wymogi formalne
�� Postępowanie znacznie szybsze
�� Podmioty sporu biorą udział w wyborze arbitrów rozstrzygających sprawę
�� Strony aktywnie uczestniczą w poszukiwaniu porozumienia, mają wpływ na jego warunki
�� Możliwośd wycofania się w każdej chwili
Nadzór nad rynkiem kapitałowym (i szerzej: finansowym) w Polsce jest obecnie zorganizowany w
oparciu o model zintegrowany i jest sprawowany przez MNF, działającą od 2006r.
Nadzorowi ze strony KNF podlegają wszystkie podmioty rynku kapitałowego i zawierane na nim
transakcje. Wszystkie działania, które w ramach swoich obowiązków wykonuje KNF można
podzielid na dwa rodzaje:
1. Nadzór ostrożnościowy
2. Działania kontrolne
Wyk. Kinga Chmielewska
13
Giełda jako instytucja rynku kapitałowego
Giełda jako forma rynku:
�� Giełda jest centralną i najważniejszą instytucją rynku kapitałowego
�� Giełda stanowi nieodłączną częśd rynku kapitałowego wtórnego  jest jego zorganizowaną
formą. Powszechnie stosowane stwierdzenie  instytucjonalna forma rynku kapitałowego
najlepiej odzwierciedla jej naturę
�� Ze względu na sposób realizacji transakcji, który eliminuje preferencje osobiste, giełdy są
określane mianem rynku doskonałego
Z definicji wynikają główne cechy giełdy:
�� Stałe miejsce i czas spotkao
�� Istnienie wewnętrznej organizacji opierającej się na odpowiednich normach prawnych
�� Stałe zasady handlu
�� Ścisły krąg podmiotów uczestniczących w handlu giełdowym
�� Jednorodnośd (a więc i zamiennośd) przedmiotu transakcji  papierów wartościowych
�� Brak koniecznośd okazywania przedmiotu transakcji
�� Ceny transakcji podawane do wiadomości publicznej
Obecnie w obrocie znajdują się następujące rodzaje papierów wartościowych:
�� Akcje
�� Prawa do akcji
�� Prawa poboru
�� Opcje
�� Certyfikaty inwestycyjne
�� Kontrakty terminowe (indeksy na kursy, akcji oraz na kursy walut)
�� Produkty strukturyzowane
�� Obligacje
�� Jednostki indeksowe
�� Certyfikaty knock-out
�� ETF-y
Ile jest spółek na giełdzie? Ogólny trend rozwoju giełdy
Rynek Krajowe Zagraniczne Razem
Rynek podstawowy 329 41 370
Rynek równoległy 66 2 68
Razem 395 43 438
Liczba debiutów 105
Biorąc pod uwagę liczbę pierwszych ofert publicznych na najważniejszych giełdach europejskich w
2012r GPW po raz kolejny znajduje się na pierwszym miejscu w Europie
Wyk. Kinga Chmielewska
14
Rynki na GPW
Obecnie GPW w Warszawie prowadzi na kilku rynkach, którymi są:
�� Główny Rynek GPW (działa od 16 kwietnia 1991r.)
�� NewConnet (działa od 30 sierpnia 2007)
�� Catalyst  rynek instrumentów dłużnych (powstał 30 września 2009)
�� Treasury BondSpot Poland (hurtowy obrót obligacjami skarbowymi prowadzony przez
BondSpot
�� Poee Rynek Energii GPW  do niedawna najmłodszy rynek, rozpoczął działalnośd w dniu 11
grudnia 2010r.
�� Od I kwartału 2012r Grupa GPW dodatkowo organizuje i prowadzi obrót na rynkach
prowadzonych przez towarową giełdę energii
�� Rynki energii (rynek dnia bieżącego, dnia następnego, terminowy towarowy, aukcje energii)
�� Rynek praw majątkowych
�� Rynek uprawnieo do emisji co2
�� Ponadto od I kwartału 2012r. za pośrednictwem spółki Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych
SA grupa prowadzi izbę rozliczeniową oraz izbę rozrachunkową
�� Za pośrednictwem spółki TGE SA prowadzi rejestr świadectw pochodzenia
Segmenty rynku na GPW
Od 1 kwietnia 2007 giełda wprowadziła nowe zasady segmentacji rynków. W zależności od
kapitalizacji rynkowej spółki są one przyporządkowane do segmentów:
�� 250 plus
�� 50 plus
�� 5 plus
�� 5 minus
Dodatkowo publikowana jest tzw. lista alertów (trafiają na nie głównie spółki z rynku notowao
jednolitych, ale często znajdują na niej także spółki z notowao ciągłych
Zlecenia giełdowe  rodzaje zleceo bez limitu ceny w UTP
�� Zlecenie po każdej cenie
�� Zlecenia PCR
�� Zlecenie Peg  z limitem powiązanym z kursem referencyjnym
�� Zlecenia ważne na najbliższy fixing (WNF)
�� Ważne na zamknięcie (WNZ)
�� Ważne do czasu (WDC)
NOWE TYPY ZLECEO W UTP
�� Nowy sposób obsługi zleceo typu PKC (Market Order) - Zlecenie PKC jest zleceniem bez
limitu ceny, realizowanym z najlepszymi aktualnie dostępnymi zleceniami po przeciwnej
stronie arkusza. W systemie UTP zlecenie PKC złożone w pre-openingu będzie miało taki sam
priorytet jak zlecenie PCR. W trakcie notowao ciągłych zlecenie PKC można złożyd nawet
Wyk. Kinga Chmielewska
15
wtedy, kiedy po przeciwnej stronie arkusza nie ma wystarczającego wolumenu
pozwalającego na całkowitą realizację zlecenia. Niezrealizowana częśd zlecenia będzie
oczekiwad w arkuszu jako zlecenie PKC (nie powodując zawieszenia instrumentu). W
przypadku gdy zlecenie PKC doprowadza do uruchomienia statycznych ograniczeo wahao
kursu, jego niezrealizowana częśd pozostaje w arkuszu jako PKC. W przypadku gdy zlecenie
PKC doprowadza do uruchomienia dynamicznych ograniczeo wahao kursu, jego
niezrealizowana częśd może pozostad w arkuszu jako PKC, zostad odrzucona automatycznie
bez zawieszenia instrumentu bądz
też odrzucona z zwieszeniem instrumentu. Zlecenie może
byd zrealizowane w wielu transakcjach po różnych cenach.
�� Zlecenie PCR (Market To Limit) zamiast zleceo PCR i PCRO - Zlecenia PCR i PCRO zostają
zastąpione zleceniem PCR. Zlecenia PCR są akceptowane w pre-openingu oraz podczas
notowao ciągłych. Jeśli w czasie otwarcia w arkuszu obecne jest przynajmniej jedno zlecenie
PCR i jednocześnie brak jakiegokolwiek zlecenia po przeciwnej stronie arkusza, handel na
danym instrumencie zostaje zawieszony. Jeśli w czasie składania zlecenia PCR w fazie
notowao ciągłych brak jest jakiegokolwiek zlecenia po przeciwnej stronie arkusza, zlecenie
PCR jest odrzucane. Zlecenia PCR składane w fazie dogrywki są również odrzucane.
�� Zlecenia Peg - Zlecenie typu Peg jest to zlecenie z limitem powiązanym z kursem
referencyjnym (tzn. z limitem podążającym za zmianami kursu referencyjnego). Kursem
referencyjnym dla zlecenia Peg jest limit najlepszego zlecenia po tej samej stronie arkusza co
zlecenie Peg (tzw. Primary Peg). Limit zlecenia Peg jest aktualizowany w sposób ciągły.
Zlecenia typu Peg są specjalnie oznakowane w arkuszu (są odróżnialne od pozostałych typów
zleceo). Podczas składania zlecenia Peg istnieje możliwośd zdefiniowania dodatkowego
limitu: maksymalnego dla zleceo kupna lub minimalnego dla zleceo sprzedaży, po
przekroczeniu którego podstawowy limit zlecenia Peg przestaje byd automatycznie
aktualizowany przez system. Aktualizacja zlecenia Peg jest wznawiana, jeśli w arkuszu zleceo
limit najlepszego zlecenia kupna (sprzedaży) spadnie poniżej (wzrośnie powyżej)
maksymalnej (minimalnej) wartości limitu. Dodatkowy limit zabezpiecza inwestora przed
zakupem instrumentu po zbyt wysokiej lub przed sprzedażą po zbyt niskiej cenie.
�� Ważne Na najbliższy Fixing (WNF) Zlecenia z ważnością WNF są przyjmowane do systemu w
trakcie każdej fazy sesji, ale są aktywne tylko na najbliższym fixingu (otwarciu, zamknięciu,
lub podczas odwieszenia instrumentu). Niezrealizowana częśd zlecenia jest usuwana
natychmiast po zakooczeniu fixingu. Wszystkie zlecenia WNF są automatycznie anulowane
po zakooczeniu sesji.
�� Ważne Na Zamknięcie (WNZ) Zlecenia z ważnością WNZ są przyjmowane w trakcie każdej
fazy sesji, ale biorą udział tylko w najbliższym fixingu na zamknięcie notowao.
Niezrealizowana częśd zlecenia jest usuwana natychmiast po zakooczeniu fixingu na
zamknięcie. Wszystkie zlecenia WNZ są automatycznie anulowane po zakooczeniu sesji.
�� Ważne Do Czasu (WDC) - Zlecenia z ważnością WDC pozostają w arkuszu zleceo do czasu
określonego przez składającego zlecenie. Czas wygaśnięcia odnosi się do bieżącego dnia
sesyjnego
Wyk. Kinga Chmielewska
16
Indeksy giełdowe
Funkcje indeksów giełdowych
�� Syntetyczna informacja o sytuacji na rynku lub wybranych jego segmentach
�� Punkt odniesienia dla oceny efektywności inwestowania
�� Instrument bazowy dla instrumentów pochodnych
�� Specjalistyczne narzędzie służące inwestorom do budowy własnych wskaz
ników giełdowych
�� Substytut portfela rynkowego, co ma znaczenie w teorii portfelowej i modelach rynku
kapitałowego
Polskie indeksy giełdowe
Indeksy główne, sektorowe, pochodne, narodowe, zewnętrzne
�� Indeks WIG20
�� Indeks mWIG40
�� Indeks sWIG80
�� Indeks WIG-Plus
�� Indeks WIGdiv
�� Indeks WIG
�� Indeks RESPECT
�� Indeks WIG20TR
�� Indeks WIG20short
�� Indeks WIG20lev
�� Indeks WIG-banki
�� Indeks WIG-budownictwo
�� Indeks WIG-chemia
�� Indeks WIG-deweloperzy
�� Indeks WIG-energia
�� Indeks WIG-informatyka
�� Indeks WIG-media
�� Indeks WIG-paliwa
�� Indeks WIG-spożywczy
�� Indeks WIG-surowce
�� Indeks WIG-telekomunikacja
�� Indeks WIG-CEE
Wyk. Kinga Chmielewska
17
23.03.2013r.
Instytucje rynku kapitałowego
Fundusze inwestycyjne
Fundusz inwestycyjne  istota funkcjonowania
Klient dokonuje wpłaty do funduszu ą� fundusz inwestycyjny ą� klient otrzymuje jednostki
uczestnictwa w funduszu (tytuły uczestnictwa)  certyfikaty inwestycyjne
�� Fundusz zajmuje się inwestowaniem  lokowaniem na rynku finansowym środków
(kapitałów) wpłaconych przez jego klientów. Środki te są inwestowane w różne instrumenty
finansowe, najczęściej w akcje, obligacje, bony skarbowe i bony pieniężne w taki sposób, aby
osiągnąd wzrost ich wartości (wypracowad zyski)
�� Wypracowane zyski (po potrąceniu wynagrodzenia za zarządzanie) przynoszą wzrost
wartości jednostek (tytułów) uczestnictwa nabytych przez klientów funduszu (inwestorów)
�� Podmioty nabywające tytuły uczestnictwa emitowane przez fundusz stają się jego
uczestnikami
�� W większości przypadków w dowolnej chwili inwestor może wycofad powierzone funduszowi
pieniądze (inwestycja w fundusz na zasadach ogólnych nie wiąże się z umową terminową)
Inwestor 1 Inwestor 2 Inwestor 3 Inwestor 4 Inwestor n
&
Środki pieniężne
Tytuły uczestnictwa w
Papiery wartościowe
funduszu
Fundusz
inwestycyjny
Instrumenty finansowe i
Kapitał finansowy niefinansowe
Rynek finansowy i
niefinansowy
Wyk. Kinga Chmielewska
18
Fundusze inwestycyjne  specyfika
Fundusz inwestycyjny jest ważnym podmiotem rynku finansowego  osobą prawną, inwestorem
instytucjonalnym, instytucją wspólnego inwestowania
Czy oznacza to, że zgodnie z klasyfikacją uczestników rynku finansowego ze względu na ich rolę
przy zawieraniu transakcji, fundusze inwestycyjne mieszczą się w grupie inwestorów?
Fundusz inwestycyjny jest inwestorem  lokuje zebrane od uczestników środki w różnego rodzaju
papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe. Fundusz inwestycyjny
jest również emitentem instrumentów finansowych, które stanowią tzw. tytuły uczestnictwa. W
zależności od rodzaju funduszu tytułu uczestnictwa to jednostki uczestnictwa albo certyfikaty
inwestycyjne. Fundusz inwestycyjny jest także pośrednikiem.
Fundusz inwestycyjny jest specyficzną osobą prawną, gdyż w istocie stanowi masę majątkową
utworzoną z wpłat swoich uczestników oraz nabytych za te wpłaty aktywów. Fundusz inwestycyjny
nie może zbankrutowad (nie posiada zdolności upadłościowej). Każdy fundusz jest wpisany do
rejestru funduszy inwestycyjnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Fundusz
inwestycyjny może byd utworzony wyłącznie przez Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych.
Fundusz inwestycyjny charakteryzuje się:
�� Uczestnikami funduszu mogą byd osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjnego
nieposiadające osobowości prawnej
�� Uczestnicy funduszy są wpisami do rejestru uczestników
�� Udziałami w funduszu otwartym są jednostki uczestnictwa
�� Jego jednostki uczestnictwa są sprzedawane w sieci dystrybucji
Fundusze inwestycyjne  definicja ustawowa
Zgodnie z definicją ustawową  fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym
przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w
przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek
uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe,
instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe
Funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych wymaga wykonywania wielu czynności. Zgodnie z
regulacjami Ustawy o funduszach inwestycyjnych funkcjonowanie funduszy wymaga ścisłej
współpracy z wieloma innymi podmiotami ryku finansowego, bezpośrednio związanymi z ich
działalnością.
KNF
Towarzystwo Funduszy
Bank depozytariusz
Inwestycyjnych
Fundusz inwestycyjny
Dystrybutorzy tytułów uczestnictwa Agent transferowy
Wyk. Kinga Chmielewska
19
KNF a funkcjonowanie funduszy
KNF jako najważniejszą instytucją nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce pełni funkcje kontrolne
w stosunku do wszystkich uczestników finansowego, a więc nadzoruje również działanie funduszy
inwestycyjnych i wszystkich pozostałych związanych z nimi podmiotów. Pełnienie funkcji kontrolnych
przez KNF jest związane jest również z licencjonowaniem podmiotów rynku (wydawaniem zezwoleo)
 do utworzenia TFI oraz funduszy inwestycyjnego wymagane jest zezwolenie KNF.
Zadania TFI
Zarządzają funduszami (w sposób odpłaty) TFI wykonuje wszelkie działania niezbędne do
prawidłowego ich funkcjonowania. Do obowiązków tych należy m.in.
�� Podejmowanie i realizacja decyzji inwestycyjnych
�� Prowadzenie księgowości funduszy
�� Prowadzenie rejestrów uczestników funduszy
�� Zawieranie umów o przechowywanie aktywów funduszu
�� Zawieranie umów o dystrybucję tytułów uczestnictwa
Fundusz inwestycyjny a TFI
Fundusz inwestycyjny:
�� Osobna forma prawna
�� Posiada osobny statut, w którym określone są: polityka inwestycyjna, zasady wyceny, zasady
realizacji zleceo uczestników
�� Posiada osobny wydzielony majątek, na który składają się wpłaty klientów
�� Wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie zgromadzonych środków
TFI:
�� Zajmuje się tworzeniem oraz zarządzaniem funduszami
�� Reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi
�� Odpowiada przez KNF za realizację zleceo uczestników funduszy i przestrzeganie zapis
statutów funduszy
�� Szeroki przedmiot działalności
Zadania depozytariusza
Obowiązki depozytariusza polegają przede wszystkim na:
�� Ewidencjonowaniu (prowadzeniu rejestru) wszystkich aktywów funduszy, zarówno
papierów wartościowych, jak i innych instrumentów (walut, udziałów z spółkach z o. o,
instrumentów pochodnych, wierzytelności, nieruchomości, etc.)
�� Nadzorowaniu prawidłowego zarządzania funduszem inwestycyjnym. Szczególnie istotne
jest zapewnienie prawidłowej wyceny aktywów netto i wartości jednostki uczestnictwa, gdyż
wpływa to bezpośrednio na wyniki funduszu, a tym samym na wartośd środków na rejestrze
uczestnika funduszu
Wyk. Kinga Chmielewska
20
�� Kontrolowaniu terminowego rozliczania transakcji funduszu oraz umów z uczestnikami
funduszu
Zadania agenta
Podstawowe zadania agenta transferowego:
�� Rozliczenia dla uczestników funduszy
�� Informowanie o stanach rejestrów
�� Dokonywanie zmian danych uczestników
�� Informowanie o zasadach działania funduszy i procedurach
Dystrybutorzy
Dystrybutor tytułów uczestnictwa to instytucja, która zajmuje się sprzedażą (rozprowadzaniem) i
skupem jednostek uczestnictwa, czyli pośredniczy w przyjmowaniu i przekazywaniu zleceo.
Dystrybucja może byd prowadzona przez samą spółkę zarządzającą (TFI) lub inne podmioty
uprawnione o tego na podstawie zawartej umowy. Oprócz banków i podmiotów prowadzących
działalnośd maklerską dystrybutorami mogą byd też niezależni brokerzy, doradcy finansowi, spółki
dystrybucyjne towarzystw ubezpieczeniowych lub inne podmioty (o ile uzyskały zezwolenia ze strony
KNF i znajdują się na liście dystrybutorów  obecnie kilkadziesiąt podmiotów)
Rodzaje funduszy
Fundusze inwestycyjne stanowią dośd zróżnicowaną grupę podmiotów, gdyż mogą przyjmowad różne
konstrukcje prawne, emitowad różne instrumenty finansowe i prowadzid zróżnicowaną politykę
inwestycyjną.
Portfele funduszy o różnej strategii inwestycyjnej
Akcje Papiery dłużne
Agresywny 50-100% 0-50%
Zrównoważony 46-60% 60-40%
Bezpieczny 0-35% 65-100%
Fundusze parasolowe:
�� Fundusze z wydzielonymi subfunduszami
�� Konwersja/zamiana j. u. w ramach jednego funduszu nie jest opodatkowana
�� Subfundusze nie mają osobowości prawnej
�� Subfundusze mogą różnid się polityką inwestycyjną
Fundusz parasolowy:
�� Subfundusz akcji
�� Subfundusz zrównoważony
�� Subfundusz rynku pieniężnego
Wyk. Kinga Chmielewska
21
Fundusz inwestycyjny:
�� Jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków
pieniężnych zebranych od klientów (uczestników) w drodze publicznego, bądz
niepublicznego
proponowania nabycia jednostek uczestnictwa (albo certyfikatów inwestycyjnych) w
określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego rynku
pieniężnego i inne prawa majątkowe
�� Nie posiada zdolności upadłościowej (nie może zbankrutowad)
Otwarte fundusze emerytalne  jako instytucja rynku kapitałowego
OFE  otwarty fundusz emerytalny (często określany jako tzw. długi filar) jest częścią systemu
emerytalnego, z którego w przyszłości będzie wypłacana emerytura jego członków
W Polsce system emerytalny jest oparty na trzech sposobach (filarach) gromadzenia środków
pieniężnych na przyszłą emeryturę
Filary systemu emerytalnego:
�� I filar ZUS (jest obowiązkowy) ZUS, jest tylko jeden  pracownik nie ma wpływu na jego
wybór
�� II filar to otwarty fundusz emerytalny  jest obowiązkowy dla osób urodzonych po
31.12.1968r.
�� III filar  jest nieobowiązkowy, obejmuje wszystkie inne metody odkładania kapitału na
emeryturę
Zasady funkcjonowania OFE:
�� Do OFE co miesiąc ZUS przekazuje częśd składki na ubezpieczenie społeczne (od 1 maja 2011
jest to 2,3%), którą do ZUS odprowadza pracodawca
�� Pieniądze do OFE wpłaca wyłącznie ZUS. Pracownik (członek funduszu) nie może nic wpłacid
sam
�� OFE zarządza zgromadzonymi środkami swoich członków, inwestuje je zgodnie z
obowiązującymi zasadami
�� Każda składka, którą ZUS przekazuje do OFE jest przeliczana na tzw. jednostki rozrachunkowe
i w takiej formie znajduje się na indywidualnych kontach emerytalnych poszczególnych
członków
�� Przeliczanie środków wpływających do OFE na jednostki rozrachunkowe odbywa się w ten
sposób, że każdą składkę dzieli się przez bieżącą wartośd jednostki rozrachunkowej w danym
OFE, wynikiem jest liczba jednostek rozrachunkowych
�� OFE obliczają wartośd jednostki rozrachunkowej każdego dnia roboczego (dzieląc wartośd
netto zgromadzonych aktywów przez liczbę jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na
rachunkach wszystkich członków) obliczona wartośd jednostki rozrachunkowej służy do
wszystkich rozliczeo dokonywanych przez OFE następnego dnia
�� Jednostki rozrachunkowe są umownym zapisem do celów ewidencyjnych i rozrachunkowych,
we właściwym czasie owe jednostki znów przeobrażą się w kwoty wyrażone pieniężnie
Wyk. Kinga Chmielewska
22
Obowiązek wyboru OFE
Do OFE musi zapisad się każda osoba urodzona po 31.12.1968r., za którą jest odprowadzana
składka emerytalna do ZUS, czyli każdy kto:
�� Jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę
�� Jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia
�� Odbywa płatny staż
�� Prowadzi pozarolniczą działalnośd gospodarczą
Zasady wyboru OFE:
�� Zgodnie z ustawą OFE powinno się wybrad w ciągu 7 dni od rozpoczęcia pierwszej pracy
�� Jeżeli pracownik nie wybierze OFE to ZUS może przesład pisemne upomnienie zatytułowane
 wezwanie do zawarcia umowy z OFE
�� Osobom, które nie wybiorą OFE, zostanie losowo przydzielony jeden z funduszy
emerytalnych działających na polskim rynku (zgodnie z ustawą trzy największe fundusze
emerytalne nie biorą udziału w losowaniu)
Czynniki wyboru OFE:
�� Stabilnośd inwestowania funduszu emerytalnego
�� Wyniki inwestycyjne w średnim i długim okresie
�� Koszty i opłaty
�� Jakośd obsługi Klienta przez fundusz emerytalny
�� Doświadczenie funduszy emerytalnych na rynkach finansowych
�� Wielkośd funduszu emerytalnego
�� Ilośd członków
�� Ocenę funduszu emerytalnego przez niezależnych ekspertów i instytucje
Zasady zmiany OFE:
�� Istnieje możliwośd zmiany otwartego funduszu emerytalnego
�� Następuje to poprzez zawarcie umowy z nowo wybranym OFE
�� Zmiana OFE po 2 latach członkostwa w funduszu jest bezpłatna. Przez pierwsze 2 lata nie
warto jednak zmieniad funduszu, gdyż pociąga to za sobą dodatkowe koszty (w pierwszym
roku uczestnictwa w OFE koszt zmiany wynosi 160 zł, w drugim roku jest to 80 zł)
�� Zmiana podmiotu zarządzającego naszymi oszczędnościami gromadzonymi w ramach OFE
jest więc możliwa i jest całkowicie dobrowolna (podobnie jak ma to miejsce w przypadku
funduszy inwestycyjnych) ale w przeciwieostwie do funduszy inwestycyjnych nie może
nastąpid w dowolnym momencie
�� W OFE przeniesienie środków do innego funduszu może mied miejsce tylko cztery razy do
roku w czasie tzw. sesji transferowych
Fundusze inwestycyjne a fundusze emerytalne
Chod zarówno fundusze inwestycyjne jak i otwarte fundusze emerytalne mają osobowośd prawną
są jednak tworzone, zarządzane i reprezentowane w stosunkach z osobami trzecimi przez odrębne
Wyk. Kinga Chmielewska
23
osoby prawne  towarzystwa funduszy inwestycyjnych, w przypadku funduszy inwestycyjnych oraz
powszechne towarzystwa emerytalne PTE  w przypadku OFE. TFI mogą zarządzad dowolną liczbą
funduszy inwestycyjnych, podczas gdy PTE co do zasady może zarządzad tylko jednym OFE.
Wybrane cechy różniące fundusze inwestycyjne i OFE:
�� Cel inwestycyjny  Istotą działalnośdi OFE jest gromadzenie i inwestowanie środków
pieniężnych członków z przeznaczeniem na ich wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu
przez nich wieku emerytalnego. Podstawową różnicą pomiędzy FI i OFE jest więc cel, jaki
stawiają przed sobą oba podmioty lokując środki uczestników na rynku finansowym. W
przypadku FI cel ten może byd dowolny, zarówno bieżący (np. zakup dóbr trwałego użytku),
jak i strategiczny (np. finansowanie edukacji dzieci, powiększanie przyszłej emerytury),
natomiast oszczędzanie w OFE może mied tylko jeden cel  stricte emerytalny (środki
otrzymane z OFE stanowid będą częśd naszego świadczenia emerytalnego).
�� Sposób przystąpienia do funduszu i jego zmiany  Kolejnym aspektem różniącym oba
podmioty jest kwestia przystąpienia do funduszu. Uczestnictwo w FI jest całkowicie
dobrowolne i poza pewnymi wyjątkami niczym nieograniczone (możemy byd uczestnikami
wielu funduszy). Natomiast w przypadku OFE istnieje obowiązek przynależności do jednego
wybranego funduszu dla każdej osoby objętej ubezpieczeniem społecznym urodzonej po 31
grudnia 1968r. Zasadniczą różnicą pomiędzy FI a OFE jest kwestia wyjścia z funduszu  w FI
otwartych można to zrobid praktycznie w każdym momencie, zaś w przypadku OFE
możliwośd opuszczenia funduszu istnieje wyłącznie po osiągnięciu wieku emerytalnego.
�� Polityka inwestycyjna  Nie możemy również, jako to ma miejsce w FI, samodzielnie
decydowad jaką sumę wpłacamy i kiedy to następuje  środki pieniężne trafiają bowiem do
OFE za pośrednictwem ZUS (bez naszego udziału) w postaci części składek na ubezpieczenie
emerytalne.
�� Gwarancja minimalnej zyskowności  Oba podmioty różni określony ustawowo zakres
dopuszczalnych lokat oraz limity inwestycyjne dla poszczególnych kategorii instrumentów. W
przypadku FI nie występuje gwarancja zyskowności, gdyż nie gwarantują one określonej
minimalnej stopy zwrotu (wyjątek mogą stanowid jedynie fundusze z ochroną kapitału, przy
czym nie jest to gwarancja o charakterze ustawowym). W przypadku OFE funkcjonuje
mechanizm minimalnej wymaganej stopy zwrotu.
�� Obowiązki informacyjne  Zawartośd i sposób publikacji prospektu informacyjnego i statutu
są odmienne w FI otwartych i w OFE. Różnice dotyczą również zawartości sprawozdao
finansowych. Ponadto OFE są zobowiązane do przesyłania każdemu członkowi, nie rzadziej
niż raz na 12 miesięcy, informacji o wysokości środków znajdujących się na rachunku,
terminach wpłat składek i wypłat transferowych, ich przeliczeniu na jednostki rozrachunkowe
oraz danych dotyczących wyników inwestycyjnych funduszu
�� Pobierane opłaty  FI dowolnie kształtują stawki pobieranych opłat manipulacyjnych i opłat
za zarządzanie. Opłaty pobierane przez OFE  od składki, za zarządzanie i z tytułu dokonania
wypłaty transferowej  są natomiast limitowane ustawowo
Wyk. Kinga Chmielewska
24
FI i OFE cechy wspólne
Obok wymienionych różnic istnieje kilka cech wspólnych dla funduszy inwestycyjnych i OFE, takich
jak:
�� Charakter otwarty  każdy może dowolnie wybrad fundusz, który odpowiada jego
oczekiwaniom
�� Sposób ewidencjonowania wpłat do funduszu  każdy uczestnik FI i członek OFE ma
indywidualny rachunek, na którym odnotowana jest ilośd posiadanych przez niego udziałów,
ich wartośd ustalana jest każdego dnia roboczego w oparciu o wartośd aktywów funduszu (w
przypadku FI specjalistycznych otwartych i zamkniętych wycena tytułów uczestnictwa może
odbywad się z mniejszą częstotliwością), co pozwala na stały wgląd w wysokośd
zgromadzonych środków
�� Posiadanie osobowości prawnej bez zdolności upadłościowej  ani FI ani OFE nie mogą
ogłosid bankructwa, gdyż dysponują majątkiem odrębnym od majątku TF (PTE) i w przypadku
ogłoszenia upadłości podmiotów zarządzających aktywa funduszu nie wchodzą w skład ich
masy upadłościowej
�� Wspólny organ nadzoru  KNF od 19 września 2006
�� Podmioty przechowujące aktywa  depozytariusze
Rynek OFE  co warto brad pod uwagę:
�� Liczba członków
�� Wartośd aktywów
�� Wysokośd opłat za zarządzanie
�� Wyniki
Lista OFE w Polsce
�� Aviva OFE (dawniej Commercial Union)
�� ING OFE (dawniej Nationale-Nederlanden)
�� PZU OFE
�� Amplico OFE (dawniej AIG OFE)
�� AXA OFE
�� Generali OFE
�� Aegon OFE
�� Nordea OFE
�� Allianz OFE
�� PKO BP Bankowy OFE
�� Pocztylion OFE
�� Pekao OFE
�� Warta OFE
�� Polsat OFE
15 mln członków
Wyk. Kinga Chmielewska
25
OFE należą do inwestorów instytucjonalnych na rynku kapitałowym. OFE są częścią systemu
emerytalnego, gromadzą środki na przyszłą emeryturę swoich członków. Członkostwo w OFE jest
obowiązkowe. OFE zarządzają środkami ze składek na ubezpieczenia społeczne wpłacanymi przez
ZUS inwestując je zgodnie z obwiązującymi limitami.
Wyk. Kinga Chmielewska
26