Bezrobocie oraz przeciwdziałanie mu w Polsce i Unii Europejskiej

Przeciwdziałanie bezrobociu

Od połowy lat 80. w państwach rozwiniętych w sferze zwalczania bezrobocia i
zwiększaniu zatrudnienia coraz częściej wykorzystywano tzw. aktywne polityki rynku pracy
(ALMP – z ang. ALMP – active labor market policy). Najważniejszym celem ALMP jest
zwiększenie zatrudnienia i spadek bezrobocia dzięki bezpośredniemu oddziaływaniu na
szanse znalezienia pracy przez osoby nimi objęte, poprzez zwiększanie popytu na pracę
(subsydiowanie zatrudnienia, roboty publiczne), a także usprawniające funkcjonowanie
samego rynku (pośrednictwo pracy, doradztwo zawodowe). Część programów realizuje także
postulaty polityki społecznej (zapewnienie dochodu, przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu). OECD i UE od początku lat 90. rekomendują aktywnych polityk rynku pracy
w przekonaniu o ich skuteczności w redukcji bezrobocia.

W Polsce, podobnie jak w innych państwach środkowoeuropejskich, udział wydatków
na ALMP w PKB jest niższy niż przeciętnie w Europie, co z jednej strony odzwierciedla
generalnie niższe wydatki na politykę rynku pracy, z drugiej zaś to, że polski model polityki
rynku pracy opiera się przede wszystkim na działaniach pasywnych (podobny model
występuje także na Węgrzech i Słowacji). Dominacja polityk pasywnych w ogóle wydatków
na ten cel jest jednak w Polsce szczególnie duża – udział wydatków na programy aktywne,
zarówno w PKB, jak i w całości wydatków na politykę rynku pracy, należy w Polsce do
najniższych w OECD

10

.

Istotne jest, aby różnicować narzędzia ALMP względem różnych grup ludności.
Młodym należy pomóc, wspierając ich start zawodowy oraz zapewniając pomoc w
zarządzaniu własną karierą. Z kolei osobom po 56. roku życia (gdzie wskaźnik zatrudnienia
na skutek odchodzenia na emeryturę stanowi tylko ok. 25%) trzeba utrudnić przechodzenie na
wcześniejszą emeryturę. Kobietom do 29. roku życia należy pomóc w łączeniu powrotu do
pracy z funkcjami rodzinnymi (np. ułatwić pracę na część etatu po urodzeniu dziecka).
Konieczna jest też poprawa efektywności służb zatrudnienia. Obecne statystyki (szkolenie
tylko około 4% bezrobotnych, jeden doradca przypadający średnio na 7 tys. osób, pośrednik
przypadający średnio na 2,5 tys. osób) są niekorzystne (docelowo należałoby przeszkalać
około 15-20% bezrobotnych)

11

.

W ramach realizacji pierwszego filaru Europejskiej Strategii Zatrudnienia
(zatrudnialność – czyli otwarcie rynku pracy dla wszystkich) rządy powinny przeciwdziałać
szczególnie długoterminowemu bezrobociu poprzez kształcenie ustawiczne, wspieranie
programów szkoleniowych i przekwalifikowań, programy doradcze i pomoc w
dostosowywaniu programów edukacyjnych do zmieniających się potrzeb rynku pracy.

Źródło: Dane GUS,

www.stat.gov.pl

.

Realizując drugi filar ESZ, zakłada się, że drogą do zwalczenia bezrobocia jest
pobudzanie przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach
poprzez ułatwienia podatkowe, kredyty na rozwój firm, ograniczanie biurokracji itp. Ważnym
elementem tej strategii jest promowanie samozatrudnienia poprzez różnego rodzaju
ułatwienia fiskalne i logistyczne.
Warto nadmienić, iż Polacy prowadzący działalność gospodarczą stanowią prawie 30%
zatrudnionych, przy czym tylko kilkuprocentowa przewaga mężczyzn – przedsiębiorców nad
kobietami prowadzącymi własną działalność świadczy o względnie dużej przedsiębiorczości
polskich kobiet w porównaniu z innymi krajami UE.

Źródło: Employment in Europe 2005. Recent Trends and Prospects, Komisja Europejska,
Bruksela 2005; oraz Eurostat, QLFD.

W trzecim filarze ESZ (zdolność adaptacyjna) chodzi głównie o wypracowanie
zdolności przystosowawczych do nowych warunków rynku pracy, zarówno po stronie
pracowników, jak i pracodawców, jak również o zmiany w zakresie technologii, organizacji
pracy, rodzajów umów o pracę oraz podejmowaniu szkoleń, a w niektórych przypadkach –
przekwalifikowania pracowników i dostosowania umiejętności do potrzeb ryku pracy.
Działania, jakie podejmują rządy wielu państw, to zachęcanie młodzieży i
bezrobotnych do podejmowania się zawodów informatycznych. Planowane są w
najbliższym czasie programy, które mają zdopingować szczególnie młode osoby do
podnoszenia swych kwalifikacji w branży komputerowej.
Przejawem realizacji czwartego filaru (równość szans) wcielanie w życie zasady
niedyskryminacji na rynku pracy ze względu na płeć. Statystyki bezrobocia prowadzone od
wielu lat w państwach UE wskazują na przewagę bezrobotnych kobiet wśród ogółu

bezrobotnych. Strategia ma umożliwić wyrównanie szans kobiet na znalezienie pracy np.
poprzez rozwój sektora usług opieki nad dziećmi, rozwój szkoleń ułatwiających aktywizację
zawodową kobiet oraz programy ułatwiające kobietom powrót do pracy po dłuższej przerwie,
spowodowanej np. urlopem wychowawczym. Poza kwestiami dotyczącymi wyrównywania
szans kobiet i mężczyzn na rynku pracy w czwartym filarze znajdują się również sprawy
dotyczące integracji społecznej i zwiększenia szans na zatrudnienie dla osób
niepełnosprawnych.
Kolejnym aspektem wymagającym szczególnego zainteresowania powinno być dążenie
do wyrównywania szans na rynku pracy także w ujęciu regionalnym. Obszary dotknięte
wysokim bezrobociem powinny zostać objęte szczególną troską władz. Woj. podkarpackie
plasuje się w połowie rankingu województw pod względem stopy bezrobocia
zarejestrowanego.

Liczba bezrobotnych zarejestrowanych oraz stopa bezrobocia wg województw (stan na koniec
października 2005 r.).

Województwa

Bezrobotni(w

tys.)

Stopa bezrobocia(w %
aktywnych zawodowo)

Ranking

Polska

2 712,1

17,3

dolnośląskie

229,1

20,2

12

kujawsko-pomorskie

182,8

21,8

13

lubelskie

149,6

16,3

16,3

lubuskie

88,8

23,2

14

łódzkie

192,4

17,4

7

małopolskie

172,7

13,4

1

mazowieckie

329,3

13,7

2

opolskie

66,6

18

9

podkarpackie

157,5

17,7

8

podlaskie

69,1

14,7

4

pomorskie

161,1

19,3

10

śląskie

282,5

15,4

5

świętokrzyskie

113

19,9

11

warmińsko-
mazurskie

147

26,9

16

wielkopolskie

207,7

14,3

3

zachodniopomorskie

163

24,9

15

Źródło: Dane GUS,

www.stat.gov.pl

.

Stopa bezrobocia wg województw (stan na 31 października 2005).

Źródło: Dane GUS,

www.stat.gov.pl

.

W okresie od grudnia 2004 r. do października 2005 r., liczba bezrobotnych w woj.
podkarpackim spadła o 12,8 tys. osób. Mniejszy spadek liczby bezrobotnych zanotowano
tylko w woj. świętokrzyskim (13,3 tys.), lubuskim (10,6 tys.), opolskim (7,9 tys.) i podlaskim
(7 tys.).

Zmiany liczby bezrobotnych w okresie grudzień 2004 r. – październik 2005 r.

Źródło: Dane GUS,

www.stat.gov.pl

.

10

Zatrudnienie w Polsce 2005, op.cit., s. 196-197.

11

Wypowiedź M. Boniego na konferencji „Bezrobocie z Polsce – mity a rzeczywistość”,

organizowanej przez Forum Rozwoju Edukacji Ekonomicznej,

http://www.free.org.pl

.