28

Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

28

Wychowanie Muzyczne

5 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

Renata Leśniak

Zabawy i ćwiczenia kształcące słuch
muzyczny dzieci pięcioletnich

Każdy nauczyciel przedszkola ma wspaniałe zadanie wprowadzić dziecko w  świat
sztuki, w tym w świat muzyki. To od niego zależy, w jaki sposób rozwinie zdolności
muzyczne swoich podopiecznych, jak ukształtuje ich wrażliwość, jak wykształci apa-
rat głosowy, przede wszystkim zaś, czy wpoi dzieciom zamiłowanie do muzyki – tak
ich zainteresuje muzyką, że w przyszłości będą sięgać do różnych jej rodzajów. Pod-
stawą wszelkich działań muzycznych jest jednak odpowiednio wykształcony słuch
muzyczny.

J

ednym z zasadniczych celów zajęć mu-
zycznych w przedszkolu jest kształcenie
słuchu muzycznego, w tym słuchu ryt-

micznego, melodycznego, dynamicznego,
poczucia tempa, cech dźwięków oraz budowy
utworu muzycznego. Zagadnienie słuchu
muzycznego dotyczy nie tylko czułości słu-
chu, ale wiąże się także z pamięcią i uwagą
słuchową oraz zdolnością do odtwarzania
fragmentów muzycznych (melodycznych
i rytmicznych). W pracy staram się tak do-
bierać ćwiczenia i zabawy, aby móc z jednej
strony maksymalnie rozwijać wymienione
elementy słuchu muzycznego, a z drugiej –
aby móc, stosując je, ocenić rozwój muzyczny
dzieci. Podczas odpowiednich zabaw i ćwi-
czeń muzycznych wystarczy czasami uważna
obserwacja aktywności dzieci, aby określić
ich zdolności muzyczne, w  tym przede
wszystkim poziom ich słuchu muzycznego.
W związku z tym, że u dzieci w wieku pięciu
lat dokonuje się wiele zmian w rozwoju psy-
chofizycznym, charakterologicznym i umy-
słowym, zabawy i zadania ruchowe, rucho-
wo-muzyczne powinny być zróżnicowane,
mają zaspokajać potrzebę ruchu, ale również
aktywizować dzieci mało sprawne.

Ćwiczenia rozwijające
i kontrolujące różne zakresy
słuchu muzycznego dzieci

Słuch rytmiczny

Wskaźnik 1 – „Dostosowuje ruchy do
słyszanego rytmu (na określoną muzykę
odpowiednio reaguje marszem, biegiem lub
podskokami)”.

Ćwiczenie – Zabawa Droga do przedszkola.

Nauczyciel gra sygnał zbiórki, dzieci

siadają koło pianina. Nauczyciel pyta dzieci,
jakie czynności wykonują przed pójściem
do przedszkola. Po krótkiej rozmowie prosi,
by dzieci udawały wykonywanie wymienia-
nych przez niego czynności. Dzieci siedzą
na dywanie i naśladują: przeciąganie się,
mycie zębów, rąk i buzi. Następnie wstają
i  udają, że się ubierają, jedzą śniadanie
i wychodzą do przedszkola. Nauczyciel gra
na pianinie, dzieci wykonują następujące
polecenia w rytmie muzyki:

– marsz po obwodzie koła – idziemy po

chodniku – dzieci unoszą wysoko kola-
na, rączki kładą na biodrach;

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011

29

Materiały metodyczne

– skoki – w chodniku są duże dziury, więc

należy je przeskoczyć – rączki nadal na
biodrach;

– lekki bieg na paluszkach – zaczął padać

deszcz, więc uciekamy;

– marsz – wchodzimy do przedszkola.

Wskaźnik 2 – „Powtarza rytm (krótki, ła-
twy) klaskaniem i wystukiwaniem”.

Ćwiczenie – Zabawa Echo rytmiczne.

Zabawa polega na wiernym odtwarza-

niu przez dzieci krótkich motywów ryt-
micznych podawanych przez nauczyciela.
W  przykładach rytmicznych do „echa”
może być wykorzystane: klaskanie, tupanie,
pstrykanie palcami, uderzanie dłońmi o ko-
lana. Zabawa przebiega następująco: dzieci
siedzą w półkolu, naprzeciw nich siada na-
uczyciel. Rozpoczyna zabawę, nadając lek-
kim stukaniem o podłogę tempo, w którym
będą podawane rytmy do powtórzenia:

W powyższym przykładzie każdy wzór

do naśladowania kończy się pauzą, która
ułatwia dzieciom równe rozpoczęcie taktu.
Następnie ćwiczenia są zmodyfikowane, na
ćwiczenia bez pauzy i ze zróżnicowaniem
dynamicznym.

Wskaźnik 3 – „Powtarza rytm (krótki, ła-
twy) rytmiczną mową”.

Ćwiczenie – Opracowanie przysłowia:
„Kwiecień plecień…”.

– Dzieci recytują tekst w  różny sposób:

wolno, szybko, cicho, głośno, wysoko,
nisko, coraz szybciej i wolniej, coraz ci-
szej i głośniej, coraz wyżej i niżej;

– zmieniają sposób mówienia w połowie

tekstu (początek cicho i wolno, zakoń-
czenie szybko i głośniej);

– mówią tekst ze zmianami rytmicznymi

i metrycznymi, przykłady:

Wskaźnik 4 – „Powtarza rytm (krótki, ła-
twy) krokami”.

Ćwiczenie – Zabawa Różne kroczki.

Powyższy rytm dzieci wyklaskują rę-

kami, o  kolana i  wystukują o  podłogę.
Po dokładnym utrwaleniu dzieci próbują
wykonać go krokami. Najpierw chodzą
w określonym rytmie, dzieci mają przy tym
tendencję do przesadnego tupania; jest to
naturalna reakcja wynikająca z potrzeby
usłyszenia rytmu. Należy więc zwracać
uwagę dzieciom i mówić, że rytm „widać”

30

Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

lepiej, gdy sprężyście unoszą kolana. Inny
sposób realizacji rytmu to połączenie dwóch
rodzajów ruchu: klaskania i skoków, stuka-
nia i chodzenia:

– cztery klaśnięcia w  rytmie ósemek,

dwa skoki obunóż w miejscu w rytmie
ćwierćnut;

– cztery kroki w  rytmie ósemek, dwa

stuknięcia palcami w  jakiś drewniany
przedmiot;

– w ustawieniu parami cztery uderzenia

w ręce partnera, dwa podskoki;

– cztery kroki w rytmie ósemek – skaczą

króliczki, dwa skoki obunóż w  przód
– skacze kangur.

Słuch melodyczny

Wskaźnik 1 – „Powtarza prostą melodię
złożoną z 2–3 dźwięków”.

Ćwiczenie – Ćwiczenia solmizacyjne z ele-
mentami fonogestów, na dźwiękach: so, mi.

Nauczyciel objaśnia dzieciom ruchy

obrazujące dźwięk „so” (dłoń pionowo
równolegle do brzucha) oraz dźwięk „mi”
(dłoń poziomo równolegle do podłoża),
a następnie gra i śpiewa melodię na dwóch
dźwiękach (przykład A).

Dzieci powtarzają melodię, najpierw bez

ruchów, następnie z ruchem dłoni. Na ko-
lejnych zajęciach na tych samych dźwiękach
nauczyciel prezentuje dzieciom melodię
(przykład B).

Dzieci powtarzają melodię; najpierw

śpiewają, a następnie śpiewają i wykonują
gesty. Następnie nauczyciel dokłada kolejną
trudność do ćwiczenia. Przynosi kółeczka
w ośmiu kolorach, wraz z dziećmi wybiera
kolor, który określał będzie dźwięk „so”
– czerwony oraz dźwięk „mi” – niebieski.
Każde dziecko otrzymuje zestaw kółeczek
w obu kolorach i układa kółeczka w takiej
kolejności, w jakiej nauczyciel gra owe dwa
dźwięki.

Wskaźnik 2 – „Dostosowuje śpiew do wzo-
ru melodycznego”.

Ćwiczenie – Moja Krakowianko.

Nauczyciel wprowadza dźwięk „la”, pre-

zentując odpowiadający mu ruch oraz jego
kolor – żółty. Dzieci otrzymują kolorowe
kółeczka, słuchają melodii i układają kó-
łeczka do granej melodii (przykład C).

Utrudniając ćwiczenie, nauczyciel układa

wzór melodii z kolorowych kółeczek, dzieci
układają ją tak samo, następnie – znając kolo-
ry przypisane do dźwięków – dzieci próbują
śpiewać ułożoną melodię (przykład D).

Wskaźnik 3 – „Potrafi zaśpiewać fragment
piosenki lub całą piosenkę”.

Ćwiczenie – Wiosenny bal.

Dzieci słuchają piosenkę odtwarzaną

z płyty CD, następnie uczą się kolejnych
zwrotek metodą ze słuchu.

Wskaźnik 4 – „Rozpoznaje melodię zna-
nych piosenek”.

Ćwiczenie – Zabawa w zabawki.

Ćwiczenie to ma na celu rozpoznawanie

rytmu poznanych melodii. Podczas akom-
paniamentu dzieci-zabawki podskakują
po całej sali. Gdy usłyszą akompaniament
o  charakterze walczyka, zamieniają się
w tańczące laleczki. Po usłyszeniu akompa-
niamentu w rytmie marsza dzieci naśladują
ruchem marsz żołnierzy. Podczas akom-
paniamentu w  rytmie szesnastek dzieci
naśladują jazdę autkami. Na głośny akord
i przerwę w muzyce wszystkie zabawki za-
trzymują się i stają nieruchomo, po czym
następuje powtórzenie zabawy.

Ćwiczenie – Konkurs piosenki.

Polega ono na rozpoznawaniu poznanych

piosenek. Nauczyciel gra wstęp i melodię

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011

31

Materiały metodyczne

pierwszej zwrotki piosenki. Dziecko, które
odgadnie, jaka to piosenka, wstaje i zaczyna ją
śpiewać. Następnie dołączają się inne dzieci.

Słuch dynamiczny

Wskaźnik 1 – „Rozróżnia dynamikę w mu-
zyce (głośno–cicho)”.

Ćwiczenie – Zabawa dynamiczna Świerszcze.

Dzieci stoją w rozsypce twarzą zwrócone

do nauczyciela. Podczas akompaniamentu
pianissimo świerszczyki śpią – dzieci sku-
lone kucają w dowolnym miejscu sali. Przy
zmianie muzyki kolejno na piano, mezzo
forte dzieci wolno prostują się – świerszcze

budzą się ze snu. Gdy akompaniament jest
zagrany forte, powoli podnoszą ręce. Kiedy
osiągnie on punkt kulminacyjny i będzie
grany fortissimo – ujmują w ręce skrzypce
i grają na nich wiosenny koncert. Przy ko-
lejnych zmianach dynamiki na forte, mezzo
forte, piano – dzieci chowają skrzypce i wol-
no pochylają się, a potem zasypiają. Zabawę
powtarzamy.

Wskaźnik 2 – „Reaguje zgodnie z umową na
zmiany dynamiki w muzyce”.

Ćwiczenie – Ptaki i wiosenny wiatr – zaba-
wa uwrażliwiająca na zmiany dynamiczne.

Dzieci są ptakami. Gdy wieje lekki wie-

trzyk, ilustrowany cichym akompaniamen-

Przykład A.

Przykład B.

Przykład C.

Przykład D.

32

Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

tem, ptaszki delikatnie fruwają między drze-
wami. Coraz głośniejszy akompaniament to
sygnał dla ptaszków, że wiatr staje się silniej-
szy i będą musiały fruwać coraz szybciej, aby
uciec przed ulewą. Gdy muzyka ponownie
cichnie, ptaszki fruwają wolniej i spokojniej.
Na głośny akord zagrany w basie ptaszki
kucają i zakrywają głowy rączkami – błyska-
wica. Zabawę powtarzamy od początku.

Poczucie tempa

Wskaźnik 1 – „Dostosowuje ruchy (podsko-
ki, bieg, obroty, kroki) do tempa słyszanej
muzyki”.

Ćwiczenie – Zabawa Jedzie pociąg.

Dzieci ustawione są w  pociąg. Gdy

muzyka zaczyna grać, pociąg rusza bardzo
wolno, stopniowo przyspieszając, zgodnie
z  akompaniamentem pianina. Podczas
jazdy pociąg raz przyspiesza, raz zwalnia,
aż wreszcie się zatrzymuje. W czasie po-
dróży dzieci przeżywają różne przygody:
gdy akompaniament zabrzmi w rejestrze
basowym, dzieci kucają, ponieważ pociąg
przejeżdża przez bardzo niski tunel. Kiedy
akompaniament jest wykonywany w  re-
jestrze wiolinowym, dzieci prostują się,
poruszają na paluszkach, gdyż pociąg jedzie
po wysokim moście. Gdy akompaniament
wróci do swojego pierwotnego brzmienia,
dzieci poruszają się na całych stopach. Na
głośny akord i krótką przerwę w akompa-
niamencie pociąg porusza się do tyłu, po-
nieważ zajechał za daleko. Podczas cofania
się dzieci chodzą na piętach. Do ćwiczeń
uwrażliwiających na zmianę tempa można
wykorzystywać piosenki z repertuaru dzie-
cięcego, np.: Karuzela, Kaczuszki i inne.

Cechy dźwięków

Wskaźnik 1 – „Rozróżnia poszczególne wy-
sokości dźwięków”.

Ćwiczenie – Zabawa Leśne zwierzątka.

Na spacerze w lesie przedszkolaki spo-

tkały różne zwierzątka. Dzieci chodzą po
całej sali w luźnej gromadce. Gdy usłyszą
melodię zagraną w  najniższym rejestrze
i jednocześnie najwolniej, naśladują czła-
panie niedźwiedzia. Kiedy podczas spaceru
pojawi się akompaniament zagrany w naj-
wyższym rejestrze i w tempie bardzo szyb-
kim, dzieci naśladują lot pszczółek. Kiedy
natomiast pojawi się akompaniament w re-
jestrze średnim i w tempie umiarkowanym,
wszyscy naśladują sposób poruszania się
sarenki. Na przerwę w muzyce, oznaczającą
nadejście nocy, wszystkie zwierzęta leśne
usypiają – dzieci kładą się na podłodze i na-
śladują śpiące zwierzątka.

Ćwiczenie – Zabawa Wielkie sprzątanie.

Dzieci otrzymują kolorowe szarfy. W tej

zabawie będą one szczoteczkami do ścierania
kurzu z mebli. Dzieci chodzą po sali w ryt-
mie akompaniamentu. Gdy muzyka zabrzmi
w rejestrze wiolinowym, naśladują ścieranie
kurzu z górnych półek, gdy w rejestrze baso-
wym, udają mycie podłogi. A kiedy melodia
brzmi w rejestrze średnim, dzieci naśladują
odkurzanie parapetów.

Wskaźnik 2 – „Zna–rozróżnia barwę dźwię-
ków”.

Ćwiczenie – Zabawa Co tak gra?.

Zabawa polega na rozpoznawaniu po

brzmieniu źródła dźwięku. Do ćwiczeń
można wykorzystać różne instrumenty per-
kusyjne, które wydają różnorodne dźwięki.
Można również odtwarzać dzieciom z płyt
CD różnorodne odgłosy, dźwięki instru-
mentów.

Budowa utworu muzycznego

Wskaźnik 1 – „Rozpoznaje budowę utworu
dwuczęściowego”.

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011

33

Materiały metodyczne

Ćwiczenie – Piosenka Wiosenny bal.

Dzieci dobierają się parami i stają na ob-

wodzie koła. Podają sobie szeroko rozsunięte
ręce. Przy melodii zwrotki tańczą bocznym
cwałem w prawą stronę. Wraz z zakończe-
niem zwrotki zatrzymują się i wykonują na-

stępujące ruchy: „Dili, dili, dili, dili i komary
dwa” – trzymając się nadal za ręce, wyciągają
raz prawą, raz lewą rękę w przód; „Oj, dili,
dili, dili, dili, dili, dili, da” – klaszczą na
przemian w swoje ręce i partnera. Gdy dzieci
opanują opisane wyżej ruchy, które powta-
rzają się podczas całej piosenki, dołącza do

Wiosenny bal
melodia angielska, słowa polskie: Jadwiga Mackiewicz

34

Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

nich „orkiestra”: dwa „chrabąszcze” grające
na tamburynach, dwa „świerszcze” z trójką-
tami, dwa „komary” z trójkątami, „pszczół-
ka” grająca na małych talerzykach. Instru-
menty odzywają się tylko przy słowach
„Dili, dili…” – za pierwszym razem grają
tamburyna, przy drugim refrenie trójkąty,
przy trzecim talerzyki, podczas ostatniego
refrenu grają wszystkie instrumenty.

Wskaźnik 2 – „Rozpoznaje budowę utwo-
rów trzyczęściowych”.

Ćwiczenie – Forma trzyczęściowa ABA.

Część A: Wszystkie dzieci dwukrotnie

recytują tekst: „Ciepły kwiecień, mokry maj,
będzie żytko niby gaj” w rytmie:

Część B: Jedno z dzieci improwizuje me-

lodię do słów: „Nadeszła wiosna, skowronek
śpiewa, w polu i w sadzie zakwitły drzewa”.

Część A: Powtórzenie recytacji przysło-

wia: „Ciepły kwiecień…”. Recytacji mogą
towarzyszyć dźwięki instrumentów perku-
syjnych uderzanych w rytmie mówionego
tekstu.

Kształtowanie zdolności
i predyspozycji muzycznych
w przedszkolu – uwagi ogólne

Wielu nauczycieli wie, że prawie każdy

człowiek przejawia wrodzone uzdolnienia
muzyczne, ale nie zawsze podejmowane
są wystarczające działania, by te zalążki
uzdolnień rozwijać już w  najmłodszym
wieku dziecka, w przedszkolu. Pamiętając
o integralnym rozwoju dziecka, w pracy
staram się świadomie rozwijać poszczegól-
ne elementy tego, co potocznie określamy
jako słuch muzyczny, czyli poczucie rytmu,
melodii, dynamiki, wysokości dźwięków,
różnicy w budowie utworu muzycznego.
Systematycznie prowadząc zajęcia, celowo
dobierając ćwiczenia i przestrzegając niżej
podanych wskazówek i  zasad, możemy
zaobserwować znaczny rozwój muzyczny
dziecka.

– Poczucie rytmu – czyli umiejętność spo-

strzegania, pamiętania, odtwarzania
i tworzenia stosunków czasowych mię-
dzy dźwiękami – jest w ścisłym związku
z ruchem. Dziecko pięcio- i sześcioletnie
potrafi zapamiętać rytm piosenki, od-
tworzyć go ruchem, zagrać na prostych
instrumentach, potrafi odczuć regular-
nie powtarzające się akcenty metryczne,
może tworzyć też swoje rytmy. Poczucie
rytmu kształtujemy poprzez ćwiczenia

Na zielonej polanie
dziś wiosenny bal.
Do tańca grają grube bąki
i chrabąszcze dwa.

Dili, dili, dili, dili
i chrabąszcze dwa.
Oj, dili, dili, dili, dili,
dili, dili da.

Na zielonej polanie
dziś wiosenny bal.
Do tańca grają chude świerszcze
i komary dwa.

Dili, dili, dili, dili
i komary dwa.
Oj, dili, dili, dili, dili,
dili, dili da.

Na zielonej polanie
dziś wiosenny bal.
Wesoło tańczy żuk z biedronką,
a orkiestra gra.

Dili, dili, dili, dili,
a orkiestra gra.
Oj, dili, dili, dili, dili,
dili, dili da.

http://www.wychmuz.pl

Wychowanie Muzyczne 5 2011

35

Materiały metodyczne

ruchowe. Ponieważ czas trwania dźwię-
ków jest dla dzieci pojęciem abstrakcyj-
nym, możemy ułatwić jego zrozumie-
nie poprzez wprowadzenie konkretów
obrazujących relacje czasowe między
dźwiękami, mogą to być klocki rytmicz-
ne wycięte z papieru lub kolorowe figury
geometryczne. Z wartościami rytmiczny-
mi zapoznajemy dzieci, rozpoczynając od
ćwierćnuty, którą dziecko kojarzy z kro-
kiem marszowym, potem odpowied-
nim symbolem (klocek rytmiczny), a na
końcu nazwą. Po utrwaleniu ćwierćnuty
wprowadzamy ósemki, kojarzone z bie-
giem. Wprowadzamy również akcent
metryczny, ale tylko wtedy, gdy dzieci za-
uważają różnicę w natężeniu dźwięków.

– Poczucie melodii – to umiejętność spo-

strzegania i  rozpoznawania melodii.
Zdolności te osiągają dzieci w  wieku
czterech lat. Na prostym materiale śpie-
wanej piosenki dziecko jest w stanie za-
obserwować rytm, metrum, dynamikę,
linię melodyczną, budowę, charakter
i nastrój, czyli to wszystko, co jest pod-
stawą świadomej percepcji utworu mu-
zycznego. Teksty piosenek poszerzają
wiadomości o świecie i otoczeniu, wzbo-
gacają doświadczenia dzieci, rozwijają
ich słownictwo. Zbiorowy śpiew wzmac-
nia więź z  grupą i  uaktywnia dzieci
nieśmiałe, zahamowane, które poprzez
tę formę śpiewu nawiązują kontakt z ró-
wieśnikami. Śpiew wpływa pozytywnie
na rozwój fizyczny dziecka: wzmacnia
aparat głosowy, rozwija klatkę piersio-
wą, dotlenia organizm, wyzwala natu-
ralną potrzebę ekspresji.

– Poczucie dynamiki – czyli wrażliwość

na intensywność dźwięku – jest to zdol-
ność, która występuje u  dzieci bardzo
wcześnie. Rozwijając poczucie dyna-
miki, zaczynamy od ćwiczeń i  zabaw
ruchowych, mających na celu wyraża-
nie ruchami ciała natężenia dźwięków.

Przygotowują one dzieci do operowania
dynamiką, a  stosowanie zmian dyna-
micznych przy recytacji utworów lite-
rackich, śpiewie czy grze na instrumen-
tach pozwala dzieciom lepiej opanować
daną umiejętność.

– Poczucie tempa jest związane z poczu-

ciem słuchu rytmicznego. W toku zabaw
i  ćwiczeń muzycznych u  dzieci rozwi-
ja się poczucie tempa. Zauważyłam, że
dzieci bardzo lubią wszelkie zabawy,
które pozwalają zwalniać i przyspieszać
muzykę.

– Poczucie wysokości dźwięków dzie-

ci osiągają w wieku około czterech lat,
chociaż wrażliwość na różnice wysoko-
ści pomiędzy pojedynczymi dźwiękami
można zaobserwować już u  znacznie
młodszych. Maluchy spostrzegają i od-
różniają również zjawiska akustyczne
w swoim najbliższym otoczeniu, przy-
rodzie, w  różnych rodzajach słysza-
nej muzyki. Ukierunkowane kontakty
z  muzyką są okazją do spostrzegania
i  zapamiętywania barw instrumentów
i głosów brzmiących pojedynczo i w ze-
spole. Wrażliwość na różnice wysokości
dźwięków jest niezbędna we wszelkiej
działalności muzycznej dziecka. Na-
ukę rozpoczynamy więc od prezentacji
przedszkolakom dźwięków znacznie
różniących się wysokością, używając
przy tym najbardziej zrozumiałych dla
nich określeń – dźwięki cienkie, które
dzieci skojarzą z  dźwiękami granymi
w  wysokim rejestrze; dźwięki grube –
dźwięki kojarzone z  niskim rejestrem.
Do tych określeń dostosowujemy bardzo
proste ruchy – dźwięki wysokie – wspi-
nanie się na palcach; dźwięki niskie –
czołganie się po dywanie. Kiedy dzieci
będą już bez problemu wskazywać rejestr
wysoki i niski, wprowadzamy określenie
rejestru średniego, również utrwalanego
poprzez ćwiczenia i zabawy ruchowe.

36

Wychowanie Muzyczne 5 2011

http://www.wychmuz.pl

Materiały metodyczne

– Poczucie różnicy w  budowie utworu

muzycznego jest to zdolność do roz-
poznawania relacji między dźwiękami,
związana ze słuchem analitycznym.
Dziecko sześcioletnie potrafi intuicyj-
nie wyróżnić niektóre elementy budowy
utworu. Jednak jakość tych spostrzeżeń
uwarunkowana jest wrodzonymi lub
nabytymi umiejętnościami: wyczuciem
akcentu metrycznego organizującego
rytm; zdolnością zapamiętywania dłuż-
szych fragmentów melodii; zdolnością
spostrzegania powtórzeń i kontrastów;
odczuwaniem momentów napięć i rozła-
dowań; wyczuwaniem zwrotów zakoń-
czeniowych. Rozpoznawanie budowy
utworów w przedszkolu należy zaczynać
od określenia budowy wysłuchanej pio-
senki – ilości zwrotek, refrenu, powtó-
rzenia. Dzieci mogą również rozpozna-
wać charakter owej muzyki: czy jest ona
do biegu, marszu, podskoków, czy jest
krakowiakiem, walcem, poleczką.

Kontakt z muzyką wpływa na rozwój

społeczny i emocjonalny dziecka. Działa-
nia muzyczne umożliwiają kształtowanie
u dzieci zdrowej ambicji, wdrażają do es-
tetycznego współzawodnictwa, a wspólne
muzykowanie wyrabia poczucie więzi ko-
leżeńskiej. Muzyka może przyczynić się do
przezwyciężenia nieśmiałości, tremy, może
zaowocować wzrostem poczucia własnej
wartości.

Zajęcia rytmiczne i  umuzykalniające

pomagają również rozwijać umysł dziecka.
M. Wilczkowa (1977) pisze, że „aktywne
słuchanie utworów muzycznych przyczynia
się do wykształcenia umiejętności koncen-
tracji uwagi, tak ważnej w życiu każdego

człowieka. Wyrobienie słuchu muzycznego
czy też pamięci muzycznej może być po-
mocne przy nauce języków obcych, recyta-
cji, przy przyswajaniu intonacji, akcentu”.

Jako nauczyciele przedszkola starajmy

się więc wychowywać dzieci na wrażli-
wych i rozumiejących muzykę odbiorców,
a być może w przyszłości twórców muzy-
ki. Natomiast proces kształcenia słuchu
i  umiejętności słuchania jest niezwykle
ważny, warunkuje bowiem prawidłowy
rozwój mowy, ściśle od niego uzależniony.
Kształcenie sprawności percepcyjnych ma
ogromne znaczenie dla rozwoju mowy
i  myślenia dzieci. Zatem przedszkole za
priorytet powinno obrać obudzenie uwagi
słuchowej dzieci, przygotować je do słucha-
nia i tworzenia muzyki, a my, nauczyciele,
powinniśmy stwarzać maluchom najlepsze
ku temu warunki.

Ławrowska R., 2003, Uczeń i nauczyciel w edu-

kacji muzycznej, Wydawnictwo Naukowe AP,
Kraków.

Ławrowska R., 2005, Rytm, muzyka, taniec

w edukacji, ZamKor, Kraków.

Manturzewska M., Kotarska H., 1991, Wy-

brane zagadnienia z psychologii muzyki, WSiP,
Warszawa.

Nachtman-Smoczyńska U., 1983, Kalendarz

muzyczny w przedszkolu, WSiP, Warszawa.

Standardy edukacji muzycznej, 2010, red. nauk.

A. Białkowski, W. Sacher, Fundacja „Muzyka
Jest dla Wszystkich”, Warszawa.

Wilczkowa M., 1977, Wspólnie odkrywamy

świat, Nasza Księgarnia, Warszawa.