1

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Hrabia Henryk,

bohater

Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego

Hrabia Henryk, występujący w dramacie Zygmunta Krasińskiego również jako Mąż,
jest nietypowym i bardzo interesującym przykładem bohatera romantycznego. Od in-
nych postaci romantycznych wiele go różni. Jego portret jest wszechstronny, postać to
wieloznaczna, ale niepozbawiona silnego charakteru, mimo naznaczenia tragizmem.

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

Znaczenie postaci

To ważny bohater romantyczny, skupiający w sobie i cechy typowe dla epoki, i mniej dla
niej charakterystyczne.

Hrabiego Henryka (Męża) poznajemy jako poetę, który próbuje zacząć zwyczajne,

typowe życie u boku młodej żony. Nie udało mu się wytrwać w decyzji i stał się przyczyną
śmierci swej małżonki i przekleństwa rzuconego na syna.

Po metamorfozie, jaką przeszedł, Henryk został przywódcą grupy arystokratów,

walczących nie o naród czy ojczyznę, ale o interesy własnej klasy. Nie jest więc, jak
inni wielcy bohaterowie romantyczni, naznaczony wielką ideą. Jednak tylko on trwa
w swej walce bez względu na wszystko. Ginie śmiercią samobójczą, świadomie wy-
braną, nie podyktowaną chwilowym zwątpieniem bądź miłością. Inni bohaterowie ro-
mantyczni na ogół nie byli tak wyraziści. Ich przyszłość nie została odsłonięta, a samo-
bójstwo, które usiłowali popełnić było aktem symbolicznym i dwuznacznym, nieokre-
ślonym. Dlatego też postać Hrabiego Henryka jest tak istotna w literaturze polskiego
romantyzmu. Widzimy w nim nie tylko romantycznego „narwańca” lub bohatera naro-
dowego, poświęcającego się za ojczyznę. Poznajemy go jako człowieka nieszczęśliwe-
go, wewnętrznie rozdartego, popełniającego błędy, lecz gotowego na wiele poświęceń
w imię ideałów, w które wierzy.

CV – Biografia

CV – Biografia

CV – Biografia

CV – Biografia

CV – Biografia

Poznajemy bohatera, zanim jeszcze pojawia się na scenie. Otóż przed naszymi oczami
toczy się walka Anioła Stróża i Złych Duchów o jego duszę. Widzimy go po raz pierwszy
w momencie szczególnym – podczas jego ślubu z Marią, oboje są szczęśliwi, pełni na-
dziei na przyszłość, składają sobie obietnice. Aż dziwne wydaje się, że bohater roman-
tyczny może z taką radością i ufnością podchodzić do małżeństwa, jak wiemy, znienawi-
dzonego przez twórców romantycznych. Lecz, jak się szybko okazuje, i Henryk ulega
pokusie. Orientuje się, że nie dla niego, poety, takie prozaiczne życie u boku miłej, acz
przeciętnej kobiety. Rzuca się w pogoń za Dziewicą, widząc w niej uosobienie miłości
i poezji. W czasie pogoni jednak Mąż orientuje się, kim jest jego zjawa – wysłanniczką
Złych Duchów. Orientuje się też, że popełnił straszny błąd. Wraca do domu, lecz nie
zastaje w nim żony. Maria zachorowała i znajduje się w domu wariatów. Wcześniej jed-
nak rzuciła na syna rodzaj klątwy: zostanie poetą, by ojciec go kochał.

Ona sama również zostaje poetką, ale wkrótce po tym umiera, zostawiając Henryka

pogrążonego w rozpaczy. Hrabia orientuje się, że to on jest sprawcą cierpień swojej
rodziny, że nie był w stanie poprzestać na zwykłym, szczęśliwym życiu, ciągle mu czegoś
brakowało. Uświadamia sobie, że stał się przyczyną śmierci swojej żony, kobiety, która
była w stanie zrobić dla niego wszystko, a na dodatek przez niego syn jego, Orcio, będzie
nieszczęśliwy, jak wszyscy poeci. I rzeczywiście jego obawy sprawdzają się.

W części drugiej widzimy Henryka z Orciem dziesięć lat po śmierci Marii na cmen-

tarzu. Chłopiec jest cały czas nawiedzany przez swą zmarłą matkę, cały czas przepełnia
go poezja, traci wzrok (Kiedy spuszczę powieki, więcej widzę niż z otwartymi oczyma).
Nieszczęśliwy Henryk, odczuwając wyrzuty sumienia, staje się obojętny wobec myśli
i koncepcji tego świata. Okazuje się, że ma jednak jeszcze jedną, ważną misję do speł-
nienia: walkę jako duchowy przywódca arystokratów w świecie ogarniętym rewolucją.

O utworze źródłowym

Zygmunt Krasiński napisał Nie-
boską komedię w 1835 roku, na
jej kształt złożyło się wiele oko-
liczności. Krasiński w chwili wy-
buchu powstania listopadowego
znajdował się zagranicą. Pragnął
powrócić do kraju, lecz nie mógł
ze względu na surowy zakaz ojca.
Wybuch powstania wstrząsnął
poetą, który interpretując je –
pod wpływem ojca – w katego-
riach rewolucji społecznej, do-
strzegał w nim bardziej idee re-
wolucyjne niż narodowo-wyzwo-
leńcze. Takie też idee przedstawił
w swym utworze.

Nie-Boska komedia jest dramatem
romantycznym, składa się z czte-
rech części, poprzedzonych poetyc-
kimi, epizodycznymi wypowiedzia-
mi, nawiązującymi do danej czę-
ści utworu. Dramat jest napisany
prozą, lecz jest dziełem synkretycz-
nym (zawiera poetyckie wypowie-
dzi). Uznaje się go za dramat nie-
sceniczny. W utworze brak jedno-
ści czasu, miejsca i akcji, (Henryk
podróżuje w przestrzeni, goniąc za
Dziewicą, rzecz dzieje się w pała-
cu, w szpitalu wariatów, w Katedrze
Świętej Trójcy; między częścią I a II
jest dziesięć lat różnicy), na doda-
tek przeplatają się ze sobą dwa
światy – realny i świat urojeń i wi-
zji. Całość zakończona jest niczym
nieuzasadnioną interwencją boską.

2

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Bohater literacki

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

Ucz się z

I tak w części trzeciej wędrujemy wraz z bohaterem poprzez dwa światy – obozy

dwóch stronnictw. Arystokratami, skupionymi w okopach Św. Trójcy, dowodzi Hra-
bia Henryk, rewolucjonistami – Pankracy, człowiek nieprzeciętny, prawdziwy prze-
ciwnik dla Henryka. Bohater „schodzi do piekieł”: wędruje przez obóz rewolucjoni-
stów, oprowadzany przez Przechrztę, przekraczając kolejne progi wtajemniczenia.
Widzi ludzi żądnych krwi, władzy, wolności. Podczas dyskusji między Hrabią a Pan-
kracym ten ostatni próbuje kupić sobie zwycięstwo w rewolucji w zamian za życie
Henryka. Zdaje sobie sprawę z tego, że Henryk jako jedyny będzie walczył do koń-
ca. Hrabia, oczywiście, odmawia wszelkich pertraktacji. Przywódcy poznają nawza-
jem swoje racje. Argumentem Pankracego jest głód, nędza i ludzkie poniżenie. Ce-
lem – uczynienie ziemi „jednym miastem kwitnącym, jednym domem szczęśliwym,
jednym warsztatem bogactw i przemysłu”.

Jednak rewolucja musi skończyć się upadkiem: do pięknych idei nie dochodzi się

poprzez zbrodnie. Rewolucja niszczy, nie kreuje, nie rodzi nowych wartości. Henryk
zdaje sobie z tego sprawę, mówiąc: „widziałem wszystkie stare zbrodnie świata, ubra-
ne w szaty świeże, nowym kołujące tańcem – ale ich koniec ten sam co przed tysiąca-
mi lat – rozpusta, złoto i krew”. Tym samym racja staje po stronie Henryka.

Tylko on jednak ze „starego obozu” w momencie ostatecznego oblężenia pozo-

staje wierny swym ideom. Inni szybko tracą odwagę i próbują układów z wrogiem.
Oczywiście w takiej sytuacji zwycięstwo jest niemożliwe. Orcio ginie, Hrabia Hen-
ryk popełnia samobójstwo, rzucając się do przepaści, twierdza zostaje zdobyta.

Jednak na ostateczne zwycięstwo rewolucjonistów nie pozwala sam Bóg. Pankra-

cego oślepia boski blask – wizja Chrystusa. Umiera z symbolicznym okrzykiem na
ustach: „Galilejczyku, zwyciężyłeś!”.

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

Najważniejsze momenty w życiu bohatera

•

Henryk żeni się z Marią, obiecuje jej miłość do końca życia.

•

Zostaje uwiedziony przez zjawę – Dziewicę, dla której opuszcza żonę i dziecko.

•

Poznaje swój błąd, lecz jest za późno: Maria znajduje się w domu wariatów i umiera,

a Orcio według klątwy ma zostać poetą.

•

Henryk samotnie opiekuje się synem, który ślepnie.

•

Rewolucja: Henryk zostaje przywódcą obozu arystokratów.

•

Wędrówka po obozie rewolucjonistów: Henryk orientuje się, że ludźmi rządzą bardzo

niskie pobudki, pragną wyłącznie zemsty i rozlewu krwi, nie mają niczego innego do
zaproponowania.

•

Rozmowa z Pankracym. Obaj przedstawiają swoje racje. Henryk nie daje się „kupić”.

•

Obóz arystokracji pragnie pertraktować z rewolucjonistami Henryk nie chce się pod-

dać. Gdy nie ma już szans – popełnia samobójstwo.

Związki bohatera z innymi postaciami utworu

Związki bohatera z innymi postaciami utworu

Związki bohatera z innymi postaciami utworu

Związki bohatera z innymi postaciami utworu

Związki bohatera z innymi postaciami utworu

•

Maria – żona Henryka, kobieta kochająca go tak mocno, że gdy zostaje przez

niego porzucona, ląduje w domu wariatów. Hrabia w czasie ślubu obiecuje jej
dozgonną miłość, lecz zwabiony przez Dziewicę, nie dotrzymuje przysięgi. Maria
zostaje poetką. Ma nadzieję, że poezja ją uwzniośli i że dzięki niej będzie godna
miłości Henryka.

•

Orcio – syn Henryka. Matka w czasie chrztu rzuca na niego klątwę: syn zostanie

poetą, by ojciec mógł go kochać. I rzeczywiście, Orcio przez całe, krótkie życie
jest nawiedzany przez ducha swej matki, tworzy. Ślepnie, co bezpośrednio jest
związane z twórczością – więcej widzi poprzez myśli i słowa niż przez obrazy.
Ginie w czasie rewolucji.

•

Pankracy – przywódca rewolucji, przeciwnik ideowy Hrabiego. Mimo wielu

różnic, łączy ich wiara w to, co robią. Nie zgadza się na nierówność, głód, nędzę
i wyzysk. Nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że rewolucja niczego nie zmieni.
Ginie porażony porażony wizją Chrystusa, po wygranej (pozornie) rewolucji.

Ważne cytaty

Czuję, że powinienem cię kochać!

Bądź poetą, aby cię ojciec kochał, nie
odrzucił kiedyś.

Dramat układasz.

Kto jest poetą, ten nie żyje długo.

(…)

widziałem wszystkie stare zbrodnie

świata, ubrane w szaty świeże, nowym
kołujące tańcem – ale ich koniec ten sam co
przed tysiącami lat – rozpusta, złoto i krew.

Człowiekiem być nie warto – aniołem nie
warto.

(…)

Trza być Bogiem lub nicością.

Galilaee, vicisti!