Streszczenie „Nie – Boskiej komedii” w pigułce

Część pierwsza

Część pierwsza zaczyna się apostrofą skierowaną do Poezji, która jawi się jako piękność, lecz jej urok jest pozorny. Poeta może czuć się wybrańcem Boga, lecz słowem musi zaświadczać o prawdzie i ku niej prowadzić. Sztuka słowa musi nierozerwalnie wiązać się z życiem poety.

Anioł Stróż zwiastuje narodziny dziecka, a w wiejskim kościółku ślub bierze młoda para. Pan Młody przysięga kochać Żonę, a ona obiecuje być mu wierną. Odbywa się przyjęcie weselne.

Złe Duchy ożywiają nieboszczkę – Dziewicę – uosobienie piękna i poezji. Pewnej nocy Mąż spostrzega Dziewicę i przeklina swoje małżeństwo, uświadamia sobie, że porzucił marzenia i ideały młodości i ugrzązł w prozie życia. Wkrótce na świat przychodzi potomek Marii i Hrabiego Henryka – Orcio. Chłopiec ma przyjąć sakrament chrztu. Trwają przygotowania.

Ponownie pojawia się Dziewica i uwodzi Męża, a ten porzuca rodzinę i podąża za kochanką. Maria błogosławi synowi i przeklina go, jeśli nie zostanie poetą. W chwili, gdy Orcio przyjmuje chrzest, Mąż powraca na łono rodziny. „Fantastyczna” kochanka okazała się ułudą i tworem diabelskich mocy. Małżonka Henryka z rozpaczy traci rozum i zostaje odwieziona do szpitala wariatów. Tu pośród innych opętanych manią wielkości, ona również czuje się wyróżniona – Bóg wysłuchał jej modlitw i uczynił ją poetką. Mąż odwiedza Marię w szpitalu. Chora wkrótce umiera.

Część trzecia

Część trzecia ukazuje obóz rewolucjonistów położony pośród wzgórz w leśnej okolicy. Na czele wygłodniałego i nędznego tłumu stoi wódz – Pankracy. Wśród buntowników są Żydzi zwani Przechrztami, wiążą oni z rewolucją plany religijne. W przyszłości chcą wprowadzić kult Jehowy oparty na Talmudzie. Pod przewodnictwem jednego z nich – Przechrzty, Hrabia Henryk zwiedza terytorium wroga. Widzi chłopów, rzemieślników, rzeźników, którzy mszczą się na panach za niegodne traktowanie – wieszają ich na szubienicy bądź zabijają. Pragną wytępienia klas uprzywilejowanych, by zniknęły podziały społeczne. Negują istnienie Boga, niszczą świątynie i przedmioty kultu. Kapłan nowej wiary – Leonard odprawia nabożeństwa na cześć Wolności. Wyzwolone kobiety „rozdają” swoją miłość.

Pankracy zapowiada się z wizytą u wodza arystokratów. Dochodzi do spotkania przywódców. Mężczyźni wzajemnie się oskarżają. Pankracy uzasadnia ideę rewolucji, której Henryk nie jest w stanie zaakceptować, ponieważ w obozie rebeliantów widział „wszystkie stare zbrodnie świata ubrane w szaty świeże i nowym kołujące tańcem”. Pankracy wystosowuje przeciwko arystokracji serię zarzutów, wypomina pijaństwo, matactwa sądowe, okrucieństwo wobec poddanych, cudzołóstwo. Hrabia broni swojej klasy i przypomina o jej zasługach: budowie świątyń, szpitali i szkół oraz obowiązku wojskowym szlachty. Liderzy nie znajdują porozumienia i rozstają się z obietnicą walki.

Część czwarta

Część czwartą rozpoczyna opis Okopów Świętej Trójcy, gdzie wkrótce ma się odbyć bitwa. Dolinę spowija mgła, lecz gdy zaświeci słońce, zewsząd nadciągną ludzie, by stoczyć ostatni bój. W zamkowej katedrze następuje zaprzysiężenie Hrabiego Henryka na wodza arystokratów. Przywódca nakazuje obecnym przysiąc, że do końca będą bronić wiary chrześcijańskiej i czci przodków. Wkrótce panowie wyrażają obawę, czy zdołają odeprzeć atak rewolucjonistów. Proponują rozpoczęcie układów z wrogiem, ale Hrabia jest przeciwny.

Niewidomy Orcio wiedzie ojca do lochów. W mrocznych podziemiach zamku duchy dręczonych poddanych osądzają czyny Męża i potępiają go. Arystokraci zgromadzeni na zamku, wśród nich kobiety i dzieci błagają wodza, by negocjował z Pankracym, obawiają się przegranej i śmierci. W roli posła występuje Ojciec Chrzestny, lecz Hrabia nie zgadza się i odprawia emisariusza. Zebrani ciskają na Henryka przekleństwa, ale on przypomina niektórym, że wspierał ich i pomagał im, gdy tego potrzebowali. Argumenty trafiają do sumień arystokratów. Trwają przygotowania do walki.

Bitwa w Okopach Świętej Trójcy jest zaciekła i krwawa. Trup pada gęsto, a Hrabia widząc przegraną, skacze w przepaść. Przeklina siebie i poezję.

Do zdobytej twierdzy wchodzą rewolucjoniści, biorą jeńców i skazują ich na śmierć. Niebawem warownia ma być zburzona. Naczelnik Oddziału informuje, że widział człowieka skaczącego w przepaść i pokazuje znalezioną szablę. Pankracy rozpoznaje w niej własność Henryka. Jest pełen szacunku dla ostatniego arystokraty. Spogląda w dal i rozmyśla o zaludnieniu zdobytych ziem. Jawi mu się kraj bogactwa, gdzie nie ma waśni społecznych. Wtem na niebie ukazuje się świetlista sylwetka Chrystusa. Jego wizerunek poraża przywódcę rewolucjonistów. Ze słowami na ustach: „Galilaee, vicisti!” – „Galilejczyku zwyciężyłeś!”, Pankacy umiera.