Anna Brzezi 361ska Konteksty rozwoju www

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

W

yk

ła

d

5

i

6:

Ś

ro

d

o

w

is

ko

f

iz

yc

zn

e

i s

p

o

łe

cz

n

e

a

ro

zw

ó

j i

f

u

n

kc

jo

n

o

w

an

ie

c

o

w

ie

ka

H

is

to

ri

a

b

ad

n

ad

ś

ro

d

o

w

is

ki

em

r

o

zw

o

ju

c

o

w

ie

ka

Ś

ro

d

o

w

is

ko

f

iz

yc

zn

e

i ś

ro

d

o

w

is

ko

s

p

o

łe

cz

n

e

Ś

ro

d

o

w

is

ko

r

o

zw

o

ju

a

p

sy

ch

o

lo

g

ic

zn

y

ko

n

te

ks

t

ro

zw

o

ju

(w

ew

n

ęt

rz

n

e

m

o

d

el

e

o

p

er

ac

yj

n

e

-

W

M

O

)

G

en

o

ty

p

ja

ko

ź

d

ło

n

ac

is

w

w

ew

n

ęt

rz

n

yc

h

W

p

ły

w

y

sp

o

łe

cz

n

e

ja

ko

ź

d

ło

n

ac

is

w

z

ew

n

ęt

rz

n

yc

h

R

el

ac

ja

c

o

w

ie

k

o

to

cz

en

ie

F

u

n

kc

ja

o

so

b

is

ta

i

sp

o

łe

cz

n

a

za

ch

o

w

an

ia

Z

ło

żo

n

o

ść

ko

n

te

ks

tu

s

p

o

łe

cz

n

eg

o

K

o

n

te

ks

t

ży

ci

a

a

p

er

sp

ek

ty

w

a

cz

as

o

w

a

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

18

70

-

19

30

Ś

ro

d

o

w

is

ko

=

m

ie

js

ce

za

m

ie

sz

ka

n

ia

K

o

n

ce

n

tr

ac

ja

n

a

je

d

n

o

st

ce

Je

d

n

o

ki

er

u

n

ko

w

o

ś

ć

w

p

ły

w

u

O

B

ra

k

o

d

p

o

w

ie

d

zi

n

a

p

yt

an

ie

o

m

ec

h

an

iz

m

te

g

o

w

p

ły

w

u

H

is

to

ri

a

b

ad

n

ad

ś

ro

d

o

w

is

ki

em

r

o

zw

o

ju

c

o

w

ie

ka

c

z

ło

w

ie

k

ś

r

o

d

o

w

ir

k

o

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

19

30

-

19

60

in

te

ra

kc

ja

o

so

b

a

o

so

b

a

an

al

iz

a

ż

n

ic

k

u

lt

u

ro

w

yc

h

w

p

ra

kt

yk

ac

h

o

p

ie

ko

w

an

ia

si

ę

d

zi

m

i

ak

ty

w

n

a

ro

la

je

d

n

o

st

ki

w

k

o

n

st

ru

o

w

an

ia

s

w

o

je

g

o

ś

ro

d

o

w

is

ka

r

o

zw

o

ju

(

Je

an

P

ia

g

et

)

In

n

y

ja

ko

m

ed

ia

to

r

w

r

el

ac

ji

„o

so

b

a

o

to

cz

en

ie

(

L

ew

S

.

W

yg

o

ts

ki

)

st

ru

kt

u

ra

s

p

o

łe

cz

n

a

w

yz

n

ac

za

c

el

e

i j

ak

o

ść

p

ro

ce

su

so

cj

al

iz

ac

ji

b

ad

an

ia

B

as

ila

B

er

n

st

ei

n

a

n

ad

d

w

o

m

a

ty

p

am

i r

o

d

zi

n

i

d

w

o

m

a

ko

d

am

i k

o

m

u

n

ik

ac

ji

c

z

ło

w

ie

k

ś

r

o

d

o

w

ir

k

o

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

4

B

er

n

st

ei

n

, B

. (

19

83

).

S

o

cj

o

lin

g

w

is

ty

cz

n

e

u

ci

e

p

ro

ce

su

s

o

cj

al

iz

ac

ji:

u

w

ag

i d

o

ty

cz

ąc

e

p

o

d

at

n

o

śc

i n

a

o

d

d

zi

yw

an

ia

s

zk

o

ły

. W

:

G

. W

. S

h

u

g

ar

, M

. S

m

o

cz

sk

a

(r

ed

.)

,

B

ad

an

ia

n

ad

r

o

zw

o

je

m

zy

ka

d

zi

ec

ka

(s

. 5

57

-5

98

).

W

ar

sz

aw

a:

P

W

N

.

R

o

d

zi

n

a

p

o

zy

cj

o

n

al

n

a

Z

am

kn

ty

s

ys

te

m

k

o

m

u

n

ik

ac

ji

K

o

d

o

g

ra

n

ic

zo

n

y

R

o

d

zi

n

a

zo

ri

en

to

w

an

a

n

a

o

so

b

y

O

tw

ar

ty

s

ys

te

m

k

o

m

u

n

ik

ac

ji

K

o

d

r

o

zw

in

ty

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

5

0d

1

96

0

D

yn

am

ic

zn

y

zw

ze

k

o

so

b

a

⇔⇔⇔⇔

o

to

cz

en

ie

”:

w

sp

ó

ł-

za

le

ż

n

o

ść

, w

sp

ó

ł-

zm

ie

n

n

o

ść

, w

ym

ia

n

a

Ś

ro

d

o

w

is

ko

r

o

zw

o

ju

t

o

s

ys

te

m

r

el

ac

ji

m

d

zy

r

ó

ż

n

ym

i

su

b

sy

st

em

am

i

za

g

n

ie

ż

d

ż

o

n

ym

i w

s

o

b

ie

(

n

es

te

d

)

K

o

n

ce

p

cj

a

I.

A

lt

m

an

a

:

cz

ło

w

ie

k

i ś

ro

d

o

w

is

ko

t

o

d

w

a

su

b

sy

st

em

y

tw

o

rz

ą

ce

e

ko

sy

st

em

, z

w

ze

k

m

d

zy

n

im

i j

es

t

ż

yw

y,

d

yn

am

ic

zn

y,

d

w

u

st

ro

n

n

y,

in

te

ra

kc

je

z

ac

h

o

d

je

d

n

o

cz

n

ie

n

a

w

ie

lu

p

o

zi

o

m

ac

h

c

z

ło

w

ie

k

ś

r

o

d

o

w

ir

k

o

E

K

O

S

Y

S

T

E

M

19

7

0

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

6

K

o

n

ce

p

cj

a

R

. H

in

d

eg

o

-

p

o

zi

o

m

y

tz

w

.

so

ci

al

co

m

p

le

xi

ty

:

in

te

ra

kc

je

, z

w

zk

i,

g

ru

p

y

K

o

n

c

e

p

c

ja

F

.

H

o

ro

w

it

z

-

k

g

i

s

o

c

ja

li

z

a

c

ji

:

ku

lt

u

ro

w

a,

s

p

o

łe

cz

n

a,

o

ka

zj

i d

o

u

cz

en

ia

s

, b

o

d

ź

co

w

an

ia

b

ez

p

o

śr

ed

n

ie

g

o

K

o

n

ce

p

cj

a

K

. T

ill

m

an

n

a

-

p

ła

sz

cz

yz

n

y

so

cj

al

iz

ac

ji

:

in

tr

ap

er

so

n

al

n

a,

in

te

rp

er

so

n

al

n

a,

in

st

yt

u

cj

o

n

al

n

a,

o

g

ó

ln

o

sp

o

łe

cz

n

a

K

o

n

ce

p

cj

a

U

. B

ro

n

fe

n

b

re

n

n

er

a

-

o

to

cz

en

ie

w

yw

ie

ra

n

a

je

d

n

o

st

w

p

ły

w

b

ez

p

o

śr

ed

n

i i

w

p

ły

w

p

o

śr

ed

n

i v

ia

in

n

i l

u

d

zi

e

(=

n

o

śn

ic

y

ty

ch

w

p

ły

w

ó

w

)

K

o

n

ce

p

cj

a

R

. F

eu

er

st

ei

n

a

:

in

n

i l

u

d

zi

e

to

m

ed

ia

to

rz

y,

u

m

ac

ze

w

p

ły

w

ó

w

o

to

cz

en

ia

n

a

ka

te

g

o

ri

e

p

o

zn

aw

cz

e

je

d

n

o

st

ki

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

7

K

o

n

ce

p

cj

a

F

ra

n

ce

s

D

eg

en

H

o

ro

w

it

z

H

o

ro

w

it

z,

F

. D

.,

H

ar

it

o

s,

C

. (

19

98

).

T

h

e

o

rg

an

is

m

a

n

d

t

h

e

en

vi

ro

n

m

en

t:

im

p

lic

at

io

n

s

fo

r

u

n

d

er

st

an

d

in

g

m

en

ta

l r

et

ar

d

at

io

n

. W

:

J.

A

. B

u

ra

ck

, R

. M

. H

o

d

ap

p

, E

. Z

ig

le

r

(r

ed

.)

, H

an

d

b

o

o

k

o

f

m

en

ta

l r

et

ar

d

at

io

n

a

n

d

d

ev

el

o

p

m

en

t

(s

. 2

0-

40

).

C

am

b

ri

d

g

e:

C

am

b

ri

d

g

e

U

n

iv

er

si

ty

P

re

ss

.

śr

o

d

o

w

is

ko

ja

ko

u

k

ła

d

s

ty

mu

lu

c

y

śr

o

d

o

w

is

ko

ja

ko

o

k

a

z

je

d

o

u

c

z

e

n

ia

s

śr

o

d

o

w

is

ko

ja

ko

s

y

s

te

m

s

p

o

łe

c

z

n

y

śr

o

d

o

w

is

ko

ja

ko

k

o

n

te

k

s

t

k

u

lt

u

ro

w

y

je

d

n

o

st

ka

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

8

A

.

B

io

lo

g

ic

z

n

y

k

o

n

te

k

s

t

ro

z

w

o

ju

g

o

to

w

o

ść

d

o

o

d

b

io

ru

b

o

d

źc

ó

w

z

e

st

ro

n

y

o

to

cz

en

ia

G

E

N

O

T

Y

P

p

ro

ce

s

d

o

jr

ze

w

an

ia

O

U

N

i

A

U

N

sp

ra

w

n

o

ść

re

ce

p

to

w

i

an

al

iz

at

o

w

ko

n

d

yc

ja

s

o

m

at

yc

zn

a

sa

m

o

p

o

cz

u

ci

e

p

sy

ch

o

fi

zy

cz

n

e

1.

O

b

sz

ar

r

o

zw

o

ju

2.

T

em

p

o

z

m

ia

n

r

o

zw

o

jo

w

yc

h

3.

R

yt

m

i

d

yn

am

ik

a

p

ro

ce

su

r

o

zw

o

ju

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

9

b

o

d

ź

ce

w

ew

n

ęt

rz

n

e

to

in

fo

rm

ac

je

ze

s

tr

o

n

y

o

rg

an

iz

m

u

i „

o

o

rg

an

m

ie

b

o

d

ź

ce

z

ew

n

ę

tr

zn

e

to

in

fo

rm

a

c

je

ze

s

tr

o

n

y

o

to

c

ze

n

ia

i

„o

o

to

c

ze

n

iu

żn

im

y

si

ę

w

ra

żl

iw

o

śc

(s

en

sy

ty

w

n

o

śc

)

n

a

b

o

d

ź

ce

o

ra

z

p

o

d

at

n

o

śc

n

a

zr

an

ie

n

ia

(v

u

ln

er

ab

ili

ty

)

ka

żd

y

z

n

as

m

a

sw

ó

j

ro

zw

o

jo

w

y

„t

im

et

ab

le

”:

o

kr

es

y

sz

cz

eg

ó

ln

ej

a

kt

yw

n

o

śc

i o

rg

an

iz

m

u

w

ys

p

u

zg

o

d

n

ie

z

z

eg

ar

em

b

io

lo

g

ic

zn

ym

-

to

t

zw

.

w

yd

ar

ze

n

ia

b

io

lo

g

ic

zn

ie

p

u

n

kt

u

al

n

e,

n

o

rm

at

yw

n

e

(b

o

p

o

w

in

n

y”

w

ys

p

w

o

kr

lo

n

ym

c

za

si

e)

w

yd

ar

ze

n

ia

, k

re

w

ys

p

u

w

o

kr

es

ie

w

zm

o

żo

n

ej

ak

ty

w

n

o

śc

i o

rg

an

iz

m

u

i

z

kt

ó

ry

m

i o

rg

an

iz

m

n

ie

m

o

że

s

o

b

ie

p

o

ra

d

zi

ć

to

w

yd

ar

ze

n

ia

k

ry

ty

cz

n

e

(w

g

H

. S

ę

k)

za

ó

ca

ce

ak

tu

al

n

ą

re

la

cj

ę

o

so

b

a-

o

to

cz

en

ie

i

w

ym

ag

aj

ą

ce

w

k

tk

im

cz

as

ie

n

ab

yc

ia

o

d

p

o

w

ie

d

n

ic

h

k

o

m

p

et

en

cj

i

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

0

Ś

ro

d

o

w

is

ko

fi

zy

cz

n

e:

B

O

D

Ź

C

E

Ś

ro

d

o

w

is

ko

sp

o

łe

cz

n

e:

Z

N

A

C

Z

E

N

I

A

Ś

ro

d

o

w

is

ko

w

yc

h

o

w

aw

cz

e:

W

A

R

T

O

Ś

C

I

st

w

o

rz

o

n

e

p

rz

ez

cz

ło

w

ie

ka

=

k

u

lt

u

ro

w

e

n

at

u

ra

ln

e

B

.

S

p

o

łe

c

z

n

y

k

o

n

te

k

s

t

ro

z

w

o

ju

-

ś

ro

d

o

w

is

k

o

b

o

d

ź

c

e

z

n

a

c

z

e

n

ia

w

a

r

t

o

ś

c

i

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

1

B

1

.

Ś

ro

d

o

w

is

k

o

f

iz

y

c

z

n

e

:

p

o

zn

aw

an

e

vi

a

re

ce

p

to

ry

i

w

ła

sn

ą

m

an

ip

u

la

cj

ę

p

rz

ed

m

io

ta

m

i

cz

yl

i w

p

ro

ce

si

e

d

o

św

ia

d

cz

an

ia

(w

g

P

ia

g

et

a

je

st

t

o

p

o

zn

an

ie

f

iz

yk

al

n

o

d

o

św

ia

d

cz

al

n

e)

,

w

ie

d

za

o

ś

w

ie

ci

e

je

st

w

yp

ro

w

ad

za

n

a

b

ez

p

o

śr

ed

n

io

z

d

o

św

ia

d

cz

an

yc

h

w

ła

śc

iw

o

śc

i

p

rz

ed

m

io

w

je

st

t

o

t

zw

.

w

ie

d

z

a

p

ro

c

e

d

u

ra

ln

a

p

ro

b

le

m

I:

d

o

p

as

o

w

an

ie

zg

o

d

n

o

ść

st

ym

u

la

cy

jn

ej

w

ar

to

śc

i

o

to

cz

en

ia

z

z

ap

o

tr

ze

b

o

w

an

ie

m

n

a

st

ym

u

la

cj

ę

p

ro

ro

zw

o

jo

w

a

je

st

n

ie

w

ie

lk

a

„n

ad

w

ka

p

ro

b

le

m

II:

sk

u

tk

i d

la

r

o

zw

o

ju

sk

u

tk

i d

ep

ry

w

ac

ji

se

n

so

ry

cz

n

ej

i s

ku

tk

i p

rz

ec

że

n

ia

d

la

a

kt

u

al

n

eg

o

f

u

n

kc

jo

n

o

w

an

ia

i d

la

p

ro

ce

su

r

o

zw

o

ju

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

2

B

2

.

Ś

ro

d

o

w

is

k

o

s

p

o

łe

c

z

n

e

:

p

o

zn

aw

an

e

vi

a

sy

st

em

ko

mu

n

ik

ac

ji

w

er

b

al

n

ej

o

ra

z

n

ie

w

er

b

al

n

ej

i v

ia

p

ro

ce

s

my

śl

en

ia

z

a

p

o

mo

zn

ac

ze

ń

/ p

o

ć

je

st

t

o

w

g

P

ia

g

et

a

p

o

zn

an

ie

lo

g

ic

zn

o

ma

te

ma

ty

cz

n

e

w

ie

d

za

ma

c

h

ar

ak

te

r

d

e

k

la

ra

ty

w

n

y

mo

w

a

p

n

i w

n

ą

ro

p

o

śr

ed

n

ic

p

o

zn

aw

an

ie

t

o

t

ak

ż

e

o

d

kr

yw

an

ie

, r

o

zp

o

zn

aw

an

ie

ip

rz

yp

is

yw

an

ie

in

te

n

cj

ic

zy

li

in

te

rp

re

to

w

an

ie

zg

o

d

n

ie

z

ja

ki

m

w

ar

to

śc

ia

mi

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

3

Ś

ro

d

o

w

is

ko

r

o

zw

o

ju

a

p

s

y

c

h

o

lo

g

ic

z

n

y

k

o

n

te

k

s

t

ro

z

w

o

ju

(w

ew

n

ęt

rz

n

e

m

o

d

el

e

o

p

er

ac

yj

n

e

-

W

M

O

)

Ś

ro

d

o

w

is

ko

fi

zy

cz

n

e

i s

p

o

łe

cz

n

e

p

rz

ez

k

d

eg

o

z

n

as

in

ac

ze

j d

o

św

ia

d

cz

an

e

Ł

ąc

zn

ie

t

w

o

rz

ą

p

sy

ch

o

lo

g

ic

zn

y

ko

n

te

ks

t

ro

zw

o

ju

Ś

ro

d

o

w

is

ka

m

o

g

ą

b

p

o

d

o

b

n

e

K

o

n

te

ks

ty

p

sy

ch

o

lo

g

ic

zn

e

za

w

sz

e

ż

n

e

d

la

ż

n

yc

h

lu

d

zi

je

st

t

o

e

fe

kt

em

d

zi

an

ia

W

M

O

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

4

G

en

o

ty

p

ja

ko

ź

d

ło

n

ac

is

w

w

ew

n

ęt

rz

n

yc

h

W

p

ły

w

y

sp

o

łe

cz

n

e

ja

ko

ź

d

ło

n

ac

is

w

z

ew

n

ęt

rz

n

yc

h

IN

T

E

R

P

R

E

T

A

C

JA

W

ew

n

ęt

rz

n

e

m

o

d

el

e

o

p

er

ac

yj

n

e

N

A

D

A

N

IE

Z

N

A

C

Z

E

N

IA

p

o

p

rz

ez

O

D

N

IE

S

IE

N

IE

D

O

U

P

R

Z

E

D

N

IC

H

D

O

Ś

W

IA

D

C

Z

E

Ń

R

o

zw

ó

j

je

d

n

o

st

ki

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

5

T

e

o

ri

a

J

a

m

e

s

a

G

ib

s

o

n

a

:

o

to

cz

en

ie

s

ad

a

si

ę

z

o

fe

rt

=

u

kr

yt

yc

h

m

o

ż

liw

o

ś

ci

d

zi

an

ia

, „

d

o

st

ar

cz

ac

zy

o

ka

zj

i”

, „

w

yz

w

al

ac

zy

ak

ty

w

n

o

ś

ci

c

o

w

ie

ka

, o

to

cz

en

ie

z

ap

ra

sz

a

d

o

b

y

c

ia

a

k

ty

wn

y

m

w

o

kr

lo

n

y

sp

o

b

R

o

la

d

o

ro

s

łe

g

o

:

d

zi

ec

ko

b

ez

p

o

m

o

cy

in

n

ej

o

so

b

y

w

ie

lu

o

fe

rt

n

ie

z

o

b

ac

zy

i

n

ie

b

ę

d

zi

e

ak

ty

w

n

e

cz

yl

i d

o

ro

y

to

p

rz

ew

o

d

n

ik

p

o

o

to

cz

en

iu

cz

yl

i p

o

ś

w

ie

ci

e

o

fe

rt

O

R

G

A

N

IZ

A

T

O

R

T

e

o

ri

a

L

w

a

S

.

W

y

g

o

ts

k

ie

g

o

:

o

to

cz

en

ie

s

ad

a

si

ę

z

p

rz

ed

m

io

w

i

lu

d

zi

, a

b

y

p

o

zn

ic

h

w

ła

ś

ci

w

o

ś

ci

t

rz

eb

a

b

ko

m

p

et

en

tn

ym

u

cz

es

tn

ik

ie

m

k

u

lt

u

ry

cz

yl

i m

ie

ć

o

d

p

o

w

ie

d

n

ie

n

a

rz

ę

d

z

ia

=

k

o

m

p

et

en

cj

e

lo

ko

m

o

cy

jn

e,

m

an

ip

u

la

cy

jn

e,

k

o

m

u

n

ik

ac

yj

n

e

i p

o

zn

aw

cz

e

R

o

la

d

o

ro

s

łe

g

o

:

d

zi

ec

ko

b

ez

p

o

m

o

cy

n

ie

n

ab

ę

d

zi

e

n

o

w

yc

h

k

o

m

p

et

en

cj

i,

d

o

ro

y

tw

o

rz

y

„p

re

te

ks

ty

d

o

u

cz

en

ia

s

n

o

w

yc

h

ko

m

p

et

en

cj

ii

d

o

m

o

d

yf

ik

o

w

an

ia

ko

m

p

et

en

cj

i j

u

ż

p

o

si

ad

an

yc

h

M

IS

T

R

Z

T

e

o

ri

a

R

e

u

v

e

n

a

F

e

u

e

rs

te

in

a

:

o

to

cz

en

ie

lu

d

zk

ie

sk

ła

d

a

si

ę

z

b

o

d

ź

c

ó

w

o

b

d

ar

zo

n

yc

h

zn

ac

ze

n

ia

m

i

i u

kr

yt

yc

h

z

a

n

im

i

wa

rt

o

ś

c

i

;

tr

ze

b

a

je

o

d

kr

i p

o

zn

, n

au

cz

si

ę

je

o

ce

n

ia

ć

, a

p

o

te

m

n

au

cz

si

ę

w

yb

ie

ra

ć

o

d

p

o

w

ie

d

n

ie

d

la

s

ie

b

ie

R

o

la

d

o

ro

s

łe

g

o

:

d

zi

ec

ko

b

ez

p

o

m

o

cy

n

ie

o

d

kr

yj

e

zn

ac

ze

ń

i w

ar

to

ś

ci

b

o

d

ź

w

,

n

ie

n

ab

ę

d

zi

e

w

ew

n

ę

tr

zn

eg

o

s

ys

te

m

u

m

o

ra

ln

eg

o

b

ez

m

ed

iu

ce

jr

o

li

d

o

ro

eg

o

M

E

D

IA

T

O

R

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

6

T

e

o

ri

a

p

e

rc

e

p

c

ji

J

.

G

ib

s

o

n

a

Z

n

ac

ze

n

ia

za

w

ar

te

s

ą

w

O

F

E

R

C

IE

w

s

yt

u

ac

ji,

w

p

rz

ed

m

io

ci

e,

cz

ęś

ci

ą

śr

o

d

o

w

is

ka

i t

kw

w

n

im

ja

ko

p

ew

n

eg

o

ro

d

za

ju

z

as

o

b

y,

ja

ko

p

o

te

n

cj

O

F

E

R

T

Y

to

w

ła

sn

o

śc

i m

ie

js

ca

i p

rz

ed

m

io

w

, k

re

w

u

m

le

d

zi

ec

ka

za

ch

ęc

aj

ą,

za

p

ra

sz

aj

ą,

s

tw

ar

za

o

ka

zj

e

i w

yz

w

al

aj

ą

m

o

żl

iw

o

śc

i d

zi

an

ia

T

ro

ch

ę

te

o

ri

i …

(1

)

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

7

T

ro

ch

ę

te

o

ri

i …

(2

)

Wy

g

o

ts

k

ie

g

o

s

p

o

łe

c

z

n

o

-p

o

z

n

a

w

c

z

a

t

e

o

ri

a

r

o

z

w

o

ju

R

el

ac

ja

d

o

ro

y

d

zi

ec

ko

S

T

Y

M

U

L

A

C

JA

R

O

Z

W

O

JU

d

zi

ec

ka

R

el

ac

ja

M

IS

T

R

Z

-

C

Z

E

L

A

D

N

IK

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

8

P

sy

ch

o

lo

g

ic

zn

e:

n

ar

d

zi

a

m

le

n

ia

K

u

lt

u

ro

w

e:

żn

e

zy

ki

=

n

ar

d

zi

a

ko

m

u

n

ik

ac

ji

T

ec

h

n

o

lo

g

ic

zn

e:

n

ar

d

zi

a

d

zi

an

ia

R

O

Z

W

Ó

J

d

o

s

ta

rc

z

a

n

a

rz

ę

d

z

i

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

1

9

S

N

R

S

tr

e

fa

N

a

jb

li

ż

s

z

e

g

o

R

o

z

w

o

ju

W

yz

w

an

ia

in

te

le

kt

u

al

n

e

d

la

d

zi

ec

ka

W

ys

iłk

i d

o

ro

eg

o

T

o

, c

ze

g

o

d

zi

ec

ko

m

o

że

si

ę

n

au

cz

p

o

d

k

ie

ru

n

ki

em

in

n

yc

h

P

o

te

n

c

ja

ł

d

z

ie

c

k

a

M

o

ż

li

w

o

ś

c

i

T

o

, c

o

d

zi

ec

ko

ju

ż

w

ie

K

o

m

p

e

te

n

c

je

Z

a

s

o

b

y

d

z

ie

c

k

a

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

0

tw

o

rz

en

ie

p

rz

e

s

tr

z

e

n

i

d

o

d

z

ia

ła

n

ia

:

fi

z

y

c

z

n

e

j

-

u

m

ie

m

, p

o

tr

af

:

d

o

st

ę

p

n

o

ść

śr

o

d

w

d

o

r

ea

liz

ac

ji

ce

w

p

s

y

c

h

ic

z

n

e

j-

w

o

ln

o

m

i,

m

o

g

ę

:

p

o

cz

u

ci

e

sw

o

b

o

d

y,

r

eg

u

la

cj

a

ko

n

tr

o

li

o

rg

a

n

iz

a

c

ja

c

z

a

s

u

:

ro

zu

m

n

a

ko

n

tr

o

la

n

ad

d

zi

ec

ki

em

sa

m

o

św

ia

d

o

m

o

ść

i s

am

o

ko

n

tr

o

la

d

o

ro

eg

o

st

ab

iln

o

ść

, r

yt

m

ic

zn

o

ść

i p

rz

ew

id

yw

al

n

o

ść

d

zi

P

o

d

s

u

mo

w

a

n

ie

:

ro

la

d

o

ro

s

łe

g

o

w

r

o

z

w

o

ju

d

z

ie

c

k

a

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

1

d

o

st

ar

cz

an

ie

śr

o

d

k

ó

w

re

a

li

z

a

c

ji

c

e

w

:

p

rz

ed

m

io

ty

, l

u

d

zi

e,

in

te

ra

kc

je

=

r

ó

ż

n

e

ro

d

za

je

w

sp

ar

ci

a

d

la

d

zi

ec

ka

in

g

er

en

cj

a

w

d

zi

an

ia

d

zi

ec

ka

ja

k

o

ść

in

te

ra

k

c

ji

:

p

o

d

tr

zy

m

an

ie

st

at

u

s

q

u

o

=

d

zi

an

ie

w

s

tr

ef

ie

ak

tu

al

n

eg

o

ro

zw

o

ju

S

A

R

zm

ia

n

a

te

m

p

a

d

zi

an

ia

(p

rz

ys

p

ie

sz

an

ie

, o

p

ó

ź

n

ia

n

ie

)

n

ad

an

ie

n

o

w

eg

o

ki

er

u

n

ku

d

zi

an

io

m

=

u

ru

ch

am

ia

n

ie

st

re

fy

ro

zw

o

ju

n

aj

b

liż

sz

eg

o

S

N

R

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

2

D

Z

IE

C

K

O

Z

ab

aw

ki

A

rc

h

it

ek

tu

ra

d

u

ża

i

m

a

Z

n

ak

i

i s

yg

n

y

O

so

b

y

zn

ac

ce

A

u

to

ry

te

ty

O

rg

an

iz

ac

ja

p

rz

es

tr

ze

n

i

D

O

R

O

S

Ł

Y

P

rz

ed

m

io

ty

co

d

zi

en

n

eg

o

u

ży

tk

u

L

u

d

zi

e

d

o

ro

śl

i

R

ó

w

ie

śn

ic

y

M

ło

d

sz

e

d

zi

ec

i

R

ó

żn

e

zy

ki

R

ó

żn

e

ko

d

y

ku

lt

u

ro

w

e:

ku

lt

u

ra

w

ys

o

ka

i

n

is

ka

D

o

st

ęp

n

o

ść

p

rz

es

tr

ze

n

i

„Z

ab

aw

ki

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

3

mi

k

ro

s

y

s

te

m

me

z

o

s

y

s

te

m

e

x

o

s

y

s

te

m

ma

k

ro

s

y

s

te

m

B

ro

n

fe

n

b

re

n

n

er

, U

. (

19

79

).

T

h

e

ec

o

lo

g

y

o

f

h

u

m

an

d

ev

el

o

p

m

en

t.

C

am

b

ri

d

g

e,

M

as

s.

:

H

ar

va

rd

U

n

iv

er

si

ty

P

re

ss

.

B

ro

n

fe

n

b

re

n

n

er

, U

.,

C

ro

u

te

r,

A

. C

. (

19

83

).

T

h

e

ev

o

lu

ti

o

n

o

f

en

vi

ro

n

m

et

al

m

o

d

el

s

in

d

ev

el

o

p

m

en

ta

l r

es

ea

rc

h

. W

:

P

. H

. M

u

ss

en

(r

ed

.)

, H

an

d

b

o

o

k

o

f

ch

ild

p

sy

ch

o

lo

g

y

vo

l.

I:

W

. K

es

se

n

(r

ed

.)

, H

is

to

ry

, t

h

eo

ry

a

n

d

m

et

h

o

d

s

(s

. 3

57

-4

14

).

N

ew

Y

o

rk

:

Jo

h

n

W

ile

y

an

d

S

o

n

s.

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

4

U

ri

e

B

ro

n

fe

n

b

re

n

n

er

(1

97

9)

u

jm

u

je

s

p

o

łe

cz

n

e

śr

o

d

o

w

is

ko

r

o

zw

o

ju

c

o

w

ie

ka

ja

ko

u

ad

w

za

je

m

n

ie

za

le

żn

yc

h

o

d

s

ie

b

ie

p

o

d

sy

st

em

ó

w

, z

ag

n

ie

żd

żo

n

yc

h

(

n

es

te

d

)

je

d

n

e

w

d

ru

g

ic

h

, j

ak

s

am

o

b

ra

zo

w

o

p

is

ze

m

ie

sz

cz

ąc

yc

h

s

je

d

en

w

d

ru

g

im

ja

k

ro

sy

js

ki

e

la

lk

i-

m

at

ri

o

sz

ki

(o

p

. c

it

.,

s.

3

).

A

n

al

iz

u

c

w

p

ły

w

o

to

cz

en

ia

n

a

d

zi

an

ia

je

d

n

o

st

ki

p

o

d

kr

la

, i

ż:

ka

żd

y

cz

ło

w

ie

k

w

in

d

yw

id

u

al

n

y

d

la

s

ie

b

ie

s

p

o

b

s

p

o

st

rz

eg

a

i i

n

te

rp

re

tu

je

s

w

o

je

o

to

cz

en

ie

i

to

je

st

je

g

o

r

ze

cz

yw

is

to

ść

”,

w

k

re

j p

o

d

ej

m

u

je

r

ó

żn

e

d

zi

an

ia

, s

am

lu

b

w

in

te

ra

kc

ji

z

in

n

ym

i o

so

b

am

i,

a

za

te

m

k

d

y

cz

ło

w

ie

k

r

o

zw

ija

s

w

in

n

ym

ś

ro

d

o

w

is

ku

(

w

in

n

ym

k

o

n

te

ci

e

p

sy

ch

o

lo

g

ic

zn

ym

);

W

p

ły

w

o

to

cz

en

ia

je

st

:

b

e

z

p

o

ś

re

d

n

i

, z

w

za

n

y

z

ty

m

, z

k

im

i

w

ja

ki

e

in

te

ra

kc

je

w

ch

o

d

zi

je

d

n

o

st

ka

w

d

an

ym

si

ed

lis

ku

(s

et

ti

n

g

),

p

o

ś

re

d

n

i

-

zd

ar

ze

n

ia

i

sy

tu

ac

je

w

in

n

ym

s

ie

d

lis

ku

, w

k

ry

ch

s

am

a

je

d

n

o

st

ka

b

ez

p

o

śr

ed

n

io

n

ie

u

cz

es

tn

ic

zy

, n

aw

et

n

ie

je

st

o

b

ec

n

a

ja

ko

o

b

se

rw

at

o

r,

m

aj

ą

n

a

n

w

p

ły

w

, a

lb

o

p

o

p

rz

ez

in

n

yc

h

lu

d

zi

(p

o

w

za

n

yc

h

z

n

),

k

rz

y

w

n

ic

h

u

cz

es

tn

ic

, a

lb

o

p

o

p

rz

ez

t

o

, i

ż

st

w

ar

za

n

e

w

t

en

s

p

o

b

w

ar

u

n

ki

d

o

d

zi

an

ia

t

ak

s

am

ej

je

d

n

o

st

ki

, j

ak

i

p

o

w

za

n

yc

h

z

n

lu

d

zi

, z

at

em

t

o

, c

o

d

zi

ej

e

si

ę

w

je

d

n

yc

h

si

ed

lis

ka

ch

w

p

ły

w

a

n

a

to

, c

o

d

zi

ej

e

si

ę

w

in

n

yc

h

;

w

c

g

u

s

w

eg

o

ż

yc

ia

je

d

n

o

s

tk

a

z

mi

e

n

ia

ś

ro

d

o

wi

s

k

a

(s

ie

d

lis

ka

se

tt

in

g

s)

, w

k

ry

ch

fu

n

kc

jo

n

u

je

, z

aj

m

u

je

w

te

d

y

in

n

ą

p

o

zy

cj

ę

sp

o

łe

cz

n

ą,

u

cz

y

si

ę

p

n

ie

n

ia

n

o

w

yc

h

r

ó

l,

w

ch

o

d

zi

w

in

n

e

in

te

ra

kc

je

, p

o

d

ej

m

u

je

n

o

w

e

d

zi

an

ia

;

ta

ki

e

zm

ia

n

y

U

. B

ro

n

fe

n

b

re

n

n

er

(o

p

. c

it

.,

s.

6

)

n

az

yw

a

“p

rz

ej

śc

ie

m

/

p

rz

es

u

n

ci

em

e

ko

lo

g

ic

zn

ym

(e

co

lo

g

ic

al

tr

an

si

ti

o

n

/s

h

if

t)

i

tr

ak

tu

je

je

ja

ko

k

lu

cz

o

w

e

m

o

m

en

ty

w

r

o

zw

o

ju

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

5

E

k

o

lo

g

ia

ro

z

w

o

ju

c

z

ło

w

ie

k

a

:

“b

ad

an

ie

p

ro

ce

w

p

ro

g

re

sy

w

n

ej

,

w

za

je

m

n

ej

ak

o

m

o

d

ac

ji

p

o

m

d

zy

ak

ty

w

n

ym

,

ro

zw

ija

cy

m

si

ę

cz

ło

w

ie

ki

em

,

a

zm

ie

n

ia

cy

m

i

si

ę

w

ła

śc

iw

o

śc

ia

m

i

si

ed

lis

k,

w

k

ry

ch

ż

yj

e;

n

a

p

rz

eb

ie

g

t

yc

h

p

ro

ce

w

w

p

ły

w

aj

ą

re

la

cj

e,

j

ak

ie

za

ch

o

d

m

d

zy

r

ó

ż

n

ym

i s

ie

d

lis

ka

m

i o

ra

z

sz

er

sz

y

ko

n

te

ks

t

sp

o

łe

cz

n

y,

w

k

ry

m

s

ie

d

lis

ka

t

e

za

n

u

rz

o

n

e”

(o

p

. c

it

.,

s.

2

1)

.

Mi

k

ro

s

y

s

te

m:

“w

zo

rz

ec

ak

ty

w

n

o

śc

i,

l

sp

o

łe

cz

n

yc

h

i

r

el

ac

ji

in

te

rp

er

so

n

al

n

yc

h

d

o

św

ia

d

-

cz

an

yc

h

p

rz

ez

ro

zw

ija

ce

g

o

si

ę

cz

ło

w

ie

ka

w

d

an

ym

s

ie

d

lis

ku

,

ch

ar

ak

te

ry

zu

cy

m

s

ż

n

ym

i

w

ła

śc

iw

o

śc

ia

m

i

fi

zy

cz

n

ym

i

i

m

at

er

ia

ln

ym

i”

(o

p

.

ci

t.

, s

. 2

2)

.

E

le

m

en

ty

si

ed

lis

ka

:

d

zi

an

ie

,

ro

la

,

re

la

cj

a

in

te

rp

er

so

n

al

n

a,

in

te

ra

kc

je

t

w

ar

-w

-t

w

ar

z

Me

z

o

s

y

s

te

m

:

“w

za

je

m

n

e

re

la

cj

e

p

o

m

d

zy

d

w

o

m

a

lu

b

w

ce

j

si

ed

lis

ka

m

i,

w

kt

ó

ry

ch

ak

ty

w

n

ie

u

cz

es

tn

ic

zy

ro

zw

ija

cy

si

ę

cz

ło

w

ie

k,

n

p

.:

d

la

d

zi

ec

ka

b

ę

d

ą

to

r

el

ac

je

d

o

m

sz

ko

ła

si

ed

zk

a

g

ru

p

a

w

ie

śn

ik

ó

w

”,

d

la

d

o

ro

eg

o

b

ę

d

ą

to

re

la

cj

e

“r

o

d

zi

n

a

p

ra

ca

-

ż

yc

ie

to

w

ar

zy

sk

ie

(o

p

. c

it

.,

s.

2

5)

.

E

x

o

s

y

s

te

m

:

“j

ed

n

o

lu

b

w

ce

j

si

ed

lis

k,

w

kt

ó

ry

ch

ro

zw

ija

cy

si

ę

cz

ło

w

ie

k

ak

ty

w

n

ie

n

ie

u

cz

es

tn

ic

zy

,

al

e

to

,

co

s

w

n

ic

h

z

d

ar

za

i

d

zi

ej

e

p

o

zo

st

aj

e

p

o

d

w

p

ły

w

em

b

ą

d

ź

w

p

ły

w

a

n

a

to

,

co

d

zi

ej

e

si

ę

w

si

ed

lis

ka

ch

,

w

kt

ó

ry

ch

cz

ło

w

ie

k

ak

ty

w

n

ie

d

zi

a”

(o

p

. c

it

.,

s.

2

5)

.

Ma

k

ro

s

y

s

te

m

:

“z

aw

ar

to

ść

,

n

a

p

o

zi

o

m

ie

i

fo

rm

y

i

tr

ci

s

ys

te

m

ó

w

n

sz

eg

o

r

d

u

(

m

ik

ro

-,

m

ez

o

-

i

ex

o

-s

ys

te

m

u

),

is

tn

ie

ca

lu

b

m

o

g

ą

ca

is

tn

ie

ć

w

ra

m

ac

h

d

an

ej

su

b

ku

lt

u

ry

lu

b

ku

lt

u

ry

u

jm

o

w

an

a

ja

ko

ca

ło

ść

łą

cz

n

ie

z

le

żą

u

je

j

p

o

d

st

aw

id

eo

lo

g

cz

y

sy

st

em

em

p

rz

ek

o

n

(o

p

. c

it

.,

s.

2

6)

.

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

6

P

rz

e

c

ie

e

k

o

lo

g

ic

z

n

e

(e

co

lo

g

ic

al

tr

an

si

ti

o

n

):

“w

ys

p

u

je

,

g

d

y

p

o

zy

cj

a

o

so

b

y

w

je

j ś

ro

d

o

w

is

ku

e

ko

lo

g

ic

zn

ym

u

le

g

a

zm

ia

n

ie

w

w

yn

ik

u

z

m

ia

n

y

p

n

io

n

ej

r

o

li,

zm

ia

n

y

si

ed

lis

ka

l

u

b

o

b

u

t

yc

h

z

m

ia

n

j

ed

n

o

cz

n

ie

.

(.

..)

p

rz

ej

śc

ie

e

ko

lo

g

ic

zn

ie

j

es

t

za

w

n

o

ko

n

se

kw

en

cj

ą

,

ja

k

i

cz

yn

n

ik

ie

m

u

ru

ch

am

ia

cy

m

(i

n

st

ig

at

o

r)

d

al

sz

y

ro

zw

ó

j"

(

o

p

. c

it

.,

s.

2

6-

27

).

P

o

d

s

ta

w

o

w

e

e

le

m

e

n

ty

(

b

u

il

d

in

g

b

lo

c

k

)

śr

o

d

o

w

is

k

a

:

ak

ty

w

n

o

ść

m

o

la

rn

a

d

ia

d

a

ro

la

sp

o

łe

cz

n

a

si

ed

lis

ko

si

sp

o

łe

cz

n

a

in

st

yt

u

cj

a

su

b

ku

lt

u

ra

ku

lt

u

ra

A

k

ty

w

n

o

ść

mo

la

rn

a

:

“t

rw

aj

ą

ce

w

cz

as

ie

za

ch

o

w

an

ie

,

p

o

si

ad

aj

ą

ce

sw

e

w

ła

sn

e

n

ap

ci

e,

w

ła

sn

ą

d

yn

am

ik

ę

i

ry

tm

(

za

L

ew

in

em

:

m

o

m

en

tu

m

o

f

it

s

o

w

n

),

sp

o

st

rz

eg

an

e

ja

ko

p

o

si

ad

aj

ą

ce

z

n

ac

ze

n

ie

i

o

b

d

ar

zo

n

e

in

te

n

cj

ą

p

rz

ez

u

cz

es

tn

ik

ó

w

te

g

o

s

am

eg

o

s

ie

d

lis

ka

c

o

a

kt

yw

n

a

o

so

b

a,

(

...

)

u

ki

er

u

n

ko

w

an

e

n

a

o

si

ą

g

n

ci

e

ce

lu

(o

p

. c

it

.,

s.

4

5-

46

).

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

7

P

O

Z

IO

M

A

M

IK

R

O

S

Y

S

T

E

M

N

a

ro

zw

ó

j j

ed

n

o

st

ki

m

aj

ą

w

p

ły

w

b

e

z

p

o

ś

re

d

n

ie

i

n

te

ra

k

c

je

, w

ja

ki

e

w

ch

o

d

zi

z

r

o

d

zi

ca

m

i,

ro

d

ze

ń

st

w

em

,

d

zi

ad

ka

m

i,

in

n

ym

i k

re

w

n

ym

i

w

s

ie

d

li

s

k

u

ro

d

z

in

n

y

m

, z

u

cz

n

ia

m

i,

ic

h

r

o

d

zi

ca

m

i i

n

au

cz

yc

ie

la

m

i

w

s

ie

d

li

s

k

u

s

z

k

o

ln

y

m

,

z

p

rz

yj

ac

łm

i i

k

o

le

g

am

i o

ra

z

p

rz

yg

o

d

n

ie

n

ap

o

ty

ka

n

ym

i o

so

b

am

i

w

s

ie

d

li

s

k

u

p

o

d

w

ó

rk

o

w

y

m

P

O

Z

IO

M

B

M

E

Z

O

S

Y

S

T

E

M

R

o

d

zi

ce

, n

au

cz

yc

ie

le

, k

o

le

d

zy

, z

n

aj

o

m

i

ro

d

zi

w

f

u

n

kc

jo

n

u

te

ż

w

in

n

yc

h

-

sw

o

ic

h

-

si

ed

lis

ka

ch

(

za

w

o

d

o

w

yc

h

, t

o

w

ar

zy

sk

ic

h

,

si

ed

zk

ic

h

)

i

to

,

w

j

a

k

ie

t

a

m

w

c

h

o

d

z

ą

in

te

ra

k

c

je

z

e

s

w

o

imi

p

a

rt

n

e

ra

mi

ma

w

p

ły

w

n

a

t

o

,

c

o

d

z

ie

je

s

w

c

z

a

s

ie

i

c

h

k

o

n

ta

k

tu

z

d

z

ie

c

k

ie

m

P

O

Z

IO

M

C

E

X

O

S

Y

S

T

E

M

R

ó

ż

n

o

ro

d

n

e

z

d

a

rz

e

n

ia

n

a

p

o

zi

o

m

ie

sp

o

łe

cz

n

o

śc

i l

o

ka

ln

ej

, s

p

o

łe

cz

st

w

a

o

ra

z

w

w

ym

ia

rz

e

o

g

ó

ln

o

św

ia

to

w

ym

b

ar

d

zi

ej

c

zy

m

n

ie

j b

ez

p

o

śr

ed

n

io

z

mi

e

n

ia

z

a

s

a

d

y

fu

n

k

c

jo

n

o

w

a

n

ia

r

ó

ż

n

y

c

h

s

ie

d

li

s

k

(n

p

. p

o

p

rz

ez

r

eg

u

la

cj

e

p

ra

w

n

e)

, a

t

ym

s

am

ym

zm

ie

n

ia

w

ar

u

n

ki

d

zi

lu

d

zi

w

e

w

za

je

m

n

yc

h

k

o

n

ta

kt

ac

h

i

in

te

ra

kc

ja

ch

ze

s

o

b

ą

w

ic

h

s

ie

d

lis

ka

ch

P

O

Z

IO

M

D

-

M

A

K

R

O

S

Y

S

T

E

M

W

ew

n

ąt

rz

d

an

ej

s

u

b

ku

lt

u

ry

c

zy

k

u

lt

u

ry

w

sz

ys

tk

ie

in

te

ra

kc

je

b

ie

g

n

ą,

a

s

ie

d

lis

ka

fu

n

kc

jo

n

u

z

g

o

d

n

ie

z

u

tr

w

a

lo

n

y

mi

tr

a

d

y

c

w

z

o

rc

a

mi

, w

zg

d

n

ie

n

ie

za

le

żn

ym

i o

d

r

eg

u

la

cj

i f

o

rm

al

n

o

-p

ra

w

n

yc

h

i w

p

ły

w

ó

w

b

ie

żą

cy

ch

z

d

ar

ze

ń

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

8

M

a

k

ro

s

y

s

te

m

E

x

o

s

y

s

te

m

A

ro

z

wi

ja

c

a

s

o

s

o

b

a

M

e

z

o

s

y

s

te

m

A

C

B

A

D

E

F

A

H

I

G

M

ik

ro

s

y

s

te

m

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

2

9

M

A

K

R

O

S

Y

S

T

E

M

w

p

ły

w

y

ku

lt

u

ro

w

e

i c

yw

ili

za

cy

jn

e

-

zm

ia

n

y

p

o

lit

yc

zn

e,

e

ko

n

o

m

ic

zn

e

i s

p

o

łe

cz

n

o

-k

u

lt

u

ro

w

e

E

G

Z

O

S

Y

S

T

E

M

w

p

ły

w

y

sp

o

łe

cz

n

e

i h

is

to

ry

cz

n

e

zd

ar

ze

n

ia

s

p

o

łe

cz

n

e

o

c

h

ar

ak

te

rz

e

lo

ka

ln

ym

i

św

ia

to

w

ym

M

E

Z

O

S

Y

S

T

E

M

w

za

je

m

n

e

re

la

cj

e

m

d

zy

d

w

o

m

a

lu

b

w

ce

j s

ie

d

lis

ka

m

i

,

w

k

ry

ch

p

o

śr

ed

n

io

lu

b

b

ez

p

o

śr

ed

n

io

u

cz

es

tn

ic

zy

je

d

n

o

st

ka

n

p

. r

el

ac

je

r

o

d

zi

n

a

g

ru

p

a

w

ie

śn

ic

za

, ś

ro

d

o

w

is

ko

p

ra

cy

m

at

ki

i

o

jc

a

M

IK

R

O

S

Y

S

T

E

M

b

ez

p

o

śr

ed

n

ie

in

te

ra

kc

je

z

o

so

b

am

i w

r

ó

żn

yc

h

s

ie

d

lis

ka

ch

ż

yc

ia

w

ś

ro

d

o

w

is

ku

r

o

d

zi

n

n

ym

, r

ó

w

ie

śn

ic

zy

m

, s

zk

o

ln

ym

, s

ąs

ie

d

zk

im

in

te

ra

kc

je

z

o

so

b

am

i z

n

ac

cy

m

i

-

re

la

cj

e

u

cz

u

ci

o

w

e,

in

te

ra

kc

je

sp

o

łe

cz

n

e

i d

yd

ak

ty

cz

n

e

w

e

u

ci

u

B

o

rn

st

ei

n

a,

e

p

iz

o

d

y

w

za

je

m

n

eg

o

za

an

g

o

w

an

ia

(

E

W

Z

)

o

ra

z

in

te

ra

kc

je

m

ed

iu

ce

(M

L

E

)

O

S

O

B

A

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

0

R

o

d

za

je

o

d

d

zi

yw

an

ia

k

o

n

te

ks

tu

z

ew

n

ę

tr

zn

eg

o

n

a

ro

zw

ó

j j

ed

n

o

st

ki

zm

ia

n

a

te

m

p

a

ro

zw

o

ju

p

o

d

tr

zy

m

an

ie

is

tn

ie

ce

g

o

s

ta

n

u

r

ze

cz

y

n

ad

an

ie

n

o

w

eg

o

k

ie

ru

n

ku

zm

ia

n

o

m

r

o

zw

o

jo

w

ym

p

rz

ys

p

ie

sz

an

ie

o

p

ó

ź

n

ia

n

ie

w

p

ły

w

ko

n

te

ks

tu

ze

w

n

ę

tr

zn

eg

o

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

1

O

to

c

z

e

n

ie

s

p

o

łe

c

z

n

e

a

w

s

p

ie

ra

n

ie

r

o

z

w

o

ju

d

z

ie

c

k

a

(p

o

w

n

a

n

ia

mi

ę

d

z

y

k

u

lt

u

ro

w

e

)

P

rz

y

k

ła

d

1

:

A

.

K

u

la

h

(z

a:

C

o

le

,

19

95

,

s.

31

-3

2)

b

ad

aj

ąc

li

b

e

ry

js

k

ie

p

le

mi

ę

K

p

e

ll

e

sz

cz

eg

ó

ln

ie

za

in

te

re

so

w

si

ę

ty

m

,

ja

k

m

e

d

zi

ec

i

za

p

o

zn

aw

an

e

z

p

rz

ys

ło

w

ia

m

i,

kt

ó

re

w

ty

m

p

le

m

ie

n

iu

p

n

b

ar

d

zo

w

n

ą

ro

,

za

w

n

o

w

ro

zm

o

w

ac

h

c

o

d

zi

en

n

yc

h

, j

ak

i

o

fi

cj

al

n

yc

h

, p

ro

w

ad

zo

n

yc

h

p

rz

ez

s

ta

rs

zy

zn

ę.

D

zi

an

ia

w

p

ro

w

ad

za

ce

d

zi

ec

i

w

ś

w

ia

t

p

rz

ys

łó

w

p

o

d

ej

m

o

w

an

e

b

ar

d

zo

w

cz

n

ie

,

n

a

d

łu

g

o

p

rz

ed

te

m

,

za

n

im

d

zi

ec

ko

b

ęd

zi

e

je

w

p

n

i

ro

zu

m

ia

ło

i

u

m

ia

ło

je

st

o

so

w

w

r

ó

żn

yc

h

s

yt

u

ac

ja

ch

.

W

sz

ys

tk

ie

d

zi

ec

i

b

ar

d

zo

c

st

o

b

io

u

d

zi

w

za

b

aw

ac

h

o

c

h

ar

ak

te

rz

e

g

ie

r

o

w

n

yc

h

,

p

o

le

g

aj

ąc

yc

h

n

a

o

p

o

w

ia

d

an

iu

h

is

to

ry

je

k,

u

ad

an

iu

z

ag

ad

ek

i

o

d

g

ad

yw

an

iu

ic

h

.

Je

d

n

a

z

ta

ki

ch

g

ie

r

m

a

ch

ar

ak

te

r

ze

sp

o

ło

w

y

i

p

o

le

g

a

n

a

ty

m

,

w

sp

ó

łz

aw

o

d

n

ic

ce

ze

s

o

b

ą

ze

sp

o

ły

d

zi

ec

i

w

r

ó

żn

ym

w

ie

ku

,

n

p

.

5-

12

l

at

,

u

ad

aj

ą

za

g

ad

ki

w

g

m

et

o

d

y

“p

yt

an

ie

o

d

p

o

w

ie

d

ź”

.

C

o

n

ko

w

ie

o

b

u

z

es

p

o

łó

w

u

st

aw

ia

si

ę

n

ap

rz

ec

iw

ko

si

eb

ie

,

w

k

o

le

jn

o

śc

i

w

g

w

ie

ku

,

tj

.

o

d

n

aj

st

ar

sz

eg

o

d

o

n

aj

m

ło

d

sz

eg

o

w

z

es

p

o

le

i

ko

le

jn

o

o

d

p

o

w

ia

d

aj

ąc

e

so

b

ie

p

ar

y

d

zi

ec

i

(n

aj

p

ie

rw

s

ta

rs

ze

,

a

p

o

te

m

m

ło

d

sz

e)

n

a

zm

ia

n

ę

z

o

b

u

ze

sp

o

łó

w

za

d

aj

ą

so

b

ie

za

g

ad

ki

.

Z

w

yc

ża

te

n

ze

sp

ó

ł,

kt

ó

re

g

o

cz

ło

n

ko

w

ie

p

ra

w

id

ło

w

o

o

d

g

ad

li

w

ce

j z

ag

ad

ek

.

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

2

K

o

me

n

ta

rz

:

w

z

ab

aw

ie

u

cz

es

tn

ic

ra

ze

m

d

zi

ec

i w

r

ó

żn

ym

w

ie

ku

, a

w

c

m

ło

d

sz

e

m

aj

ą

o

ka

zj

ę

u

cz

en

ia

s

o

d

st

ar

sz

yc

h

i t

o

w

c

ko

w

ic

ie

n

at

u

ra

ln

ej

, b

ez

p

ie

cz

n

ej

, e

m

o

cj

o

n

al

n

ie

a

n

g

u

ce

j s

yt

u

ac

ji

za

w

n

o

żn

yc

h

s

p

o

so

b

ó

w

f

o

rm

u

ło

w

an

ia

z

ag

ad

ek

, j

ak

i

sp

o

so

b

ó

w

u

d

zi

el

an

ia

o

d

p

o

w

ie

d

zi

(

“z

g

ad

yw

an

ia

”)

,

p

o

zn

aj

ą

te

ż

żn

e

ic

h

t

re

śc

i,

kt

ó

ry

ch

z

ag

ad

ki

m

o

g

ą

d

o

ty

cz

. T

re

śc

i t

e

n

al

ą

d

o

z

as

o

b

ó

w

tr

ad

yc

yj

n

ej

w

ie

d

zy

p

le

m

ie

n

ia

K

p

el

le

.

Z

d

ru

g

ie

j s

tr

o

n

y

ko

le

jn

o

ść

u

st

aw

ie

n

ia

s

d

zi

ec

i w

o

b

u

z

es

p

o

ła

ch

p

o

zw

al

a

n

a

ko

n

ta

kt

w

n

y

z

w

n

ym

”,

a

je

d

n

o

cz

n

ie

a

n

i n

ie

d

ep

re

cj

o

n

u

je

m

ło

d

sz

yc

h

, a

n

i n

ie

s

ta

w

ia

ic

h

w

s

yt

u

ac

ji

ty

lk

o

n

la

d

o

w

an

ia

s

ta

rs

zy

ch

, n

at

o

m

ia

st

d

aj

e

o

ka

zj

ę

d

o

p

o

zn

an

ia

z

ar

ó

w

n

o

ic

h

p

o

m

ys

łó

w

, j

ak

i

sp

o

so

b

ó

w

f

o

rm

u

ło

w

an

ia

p

yt

i o

d

p

o

w

ie

d

zi

.

P

o

n

ad

to

, p

o

n

ie

w

lic

zy

s

ka

żd

e

p

ra

w

id

ło

w

e

o

d

g

ad

n

ci

e,

t

ak

że

p

rz

ez

d

zi

ec

i n

aj

m

ło

d

sz

e

w

g

ru

p

ie

, t

w

o

rz

o

n

a

je

st

sy

tu

ac

ja

a

kc

ep

ta

cj

i k

d

ej

p

o

p

ra

w

n

ej

w

yp

o

w

ie

d

zi

, n

ie

za

le

żn

ie

o

d

s

to

p

n

ia

je

j z

ło

żo

n

o

śc

i.

W

t

ej

z

ab

aw

ie

za

g

ad

ka

m

a

ta

sa

m

ą

p

o

st

, j

ak

u

ży

w

an

e

p

rz

ez

d

o

ro

yc

h

c

o

n

w

p

le

m

ie

n

ia

p

rz

ys

ło

w

ia

, t

zn

. d

w

ie

p

o

łó

w

ki

“p

yt

an

ie

i “

o

d

p

o

w

ie

d

ź”

, n

p

.:

(

1)

g

d

yb

y

zk

a

n

ie

s

ka

ka

ła

..

.”

i (

2)

to

b

y

n

ó

żk

i n

ie

z

ła

m

a”

;

(1

)

“c

o

s

st

o

..

. “

i (

2)

to

s

n

ie

o

d

st

an

ie

”.

N

aw

et

m

ło

d

sz

e

d

zi

ec

i,

kt

ó

re

n

ie

zb

yt

d

o

b

rz

e

ro

zu

m

ia

ły

s

en

s

łą

cz

en

ia

o

b

u

c

o

n

ó

w

n

ie

m

ia

ły

k

ło

p

o

w

z

ic

h

łą

cz

en

ie

m

w

z

ab

aw

ie

w

o

d

g

ad

yw

an

ie

. T

ak

ie

z

ab

aw

y

ks

zt

to

w

y

w

n

ic

h

g

o

to

w

o

ść

d

o

p

o

u

g

iw

an

ia

s

“w

zo

rc

am

i i

n

te

rp

re

ta

cj

i p

rz

ys

łó

w

t

yp

o

w

ym

i d

la

lu

d

zi

d

o

ro

yc

h

”,

a

z

at

em

p

rz

yg

o

to

w

yw

y

je

d

o

p

o

u

g

iw

an

ia

s

p

rz

ys

w

o

jo

n

ym

al

fa

b

et

em

w

in

n

yc

h

k

o

n

te

ks

ta

ch

,

w

k

ry

ch

f

u

n

kc

jo

n

u

je

o

n

ja

ko

e

le

m

en

t

sk

ła

d

o

w

y

n

o

w

yc

h

, d

o

ro

yc

h

z

ad

(i

b

id

em

).

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

3

P

rz

y

k

ła

d

2

:

C

. P

. C

h

ild

s

i P

. M

. G

re

en

fi

el

d

(1

98

2;

z

a:

C

o

le

, 1

99

5,

s

. 3

2-

33

)

d

o

ko

n

al

i

o

p

is

u

n

au

ki

t

ka

n

ia

w

p

le

m

ie

n

iu

Z

in

a

c

a

n

te

c

a

n

w

ś

ro

d

k

o

w

o

-p

o

łu

d

n

io

w

y

m

M

e

k

s

y

k

u

. K

o

b

ie

ty

te

g

o

p

le

m

ie

n

ia

t

ka

n

a

kr

o

sn

ac

h

c

ą

p

o

tr

ze

b

n

ą

w

sz

ys

tk

im

o

d

zi

. U

cz

ąc

s

w

e

rk

i t

ka

n

ia

cz

yn

to

w

k

ilk

u

e

ta

p

ac

h

, o

d

n

au

ki

p

rz

yg

o

to

w

an

ia

k

ro

sn

a

d

o

t

ka

n

ia

, a

ż

p

o

w

yk

o

ń

cz

en

ie

g

o

to

w

eg

o

w

yr

o

b

u

.

W

t

ra

kc

ie

p

ie

rw

sz

eg

o

t

ka

n

ia

d

o

ro

y

sp

ęd

za

a

ż

o

k.

90

%

cz

as

u

z

d

zi

ec

ki

em

, p

o

te

m

t

a

cz

ęs

to

ść

sp

ad

a,

i

n

p

. g

d

y

d

zi

ew

cz

yn

ka

m

a

ju

ż

u

tk

an

y

je

d

en

w

yr

ó

b

je

st

t

o

o

k.

50

%

cz

as

u

s

p

ęd

za

n

eg

o

z

n

i p

o

le

g

aj

ąc

eg

o

n

a

ko

n

tr

o

li

i u

d

zi

el

an

iu

p

o

m

o

cy

. P

o

u

tk

an

iu

c

zt

er

ec

h

s

zt

u

k

d

o

ro

śl

i

sp

ęd

za

40

%

cz

as

u

n

a

o

b

ec

n

o

śc

i b

ez

p

o

śr

ed

n

io

p

rz

y

d

zi

ec

ku

. Z

m

ie

n

ia

s

ta

e

sp

o

b

ko

m

u

n

ik

o

w

an

ia

s

z

d

zi

ec

ki

em

, p

o

cz

ąt

ko

w

o

s

ą

to

k

tk

ie

p

o

le

ce

n

ia

t

yp

u

zr

ó

b

t

o

..

.”

,

p

o

te

m

p

o

ja

w

ia

s

co

ra

z

w

ce

j z

ło

żo

n

yc

h

w

yp

o

w

ie

d

zi

ko

m

en

tu

cy

ch

ak

tu

al

n

ie

w

yk

o

n

yw

an

ą

p

rz

ez

m

ą

tk

ac

zk

ę

cz

yn

n

o

ść

.

Z

an

im

je

d

n

ak

r

o

zp

o

cz

yn

a

si

ę

n

au

ka

t

ka

n

ia

m

e

d

zi

ew

cz

yn

ki

o

b

se

rw

u

w

c

ko

w

ic

ie

n

at

u

ra

ln

y

sp

o

b

t

o

, c

o

r

o

b

ic

h

m

at

ki

i

in

n

e

ko

b

ie

ty

. M

o

żn

a

p

o

w

ie

d

zi

, i

ż

p

o

te

m

“z

ac

zy

n

aj

ą

ćw

ic

zy

ć

ro

b

ie

n

ie

t

eg

o

, c

o

ju

ż

zn

aj

ą

(i

b

id

em

).

P

o

d

o

b

n

e

za

ch

o

w

an

ia

d

o

ro

yc

h

o

b

se

rw

o

w

a

J.

L

av

e

(z

a:

C

o

le

, o

p

. c

it

.,

s.

3

4)

w

L

ib

er

ii

w

tr

ak

ci

e

n

au

ki

k

ra

w

ie

ct

w

a

w

z

ak

ła

d

zi

e

p

ro

d

u

ku

cy

m

o

d

zi

. C

y

o

kr

es

n

au

ki

b

ta

e

p

o

d

zi

el

o

n

y

n

a

ki

lk

a

et

ap

ó

w

, b

ez

p

o

śr

ed

n

ie

u

d

zi

el

an

ie

in

st

ru

kc

ji

zd

ar

za

ło

s

ty

lk

o

w

p

ie

rw

sz

yc

h

e

ta

p

ac

h

i

b

o

s

p

o

ra

d

yc

zn

e,

n

at

o

m

ia

st

o

d

s

am

eg

o

p

o

cz

ąt

ku

n

au

ki

m

ło

d

zi

u

cz

n

io

w

ie

u

cz

es

tn

ic

zy

li

o

b

o

k

cz

el

ad

n

ik

ó

w

i

m

is

tr

w

w

p

ra

w

d

zi

w

ym

p

ro

ce

si

e

p

ro

d

u

kc

yj

n

ym

. O

d

p

o

cz

ąt

ku

w

c

u

cz

ąc

s

p

ra

co

w

al

i “

n

ap

ra

w

d

ę”

, a

n

ie

n

a

n

ib

y”

i w

n

a

b

a

d

la

w

sz

ys

tk

ic

h

ja

ko

ść

ef

ek

tu

ic

h

p

ra

cy

.

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

4

K

o

m

e

n

ta

rz

:

w

p

ły

w

o

to

cz

en

ia

n

a

ro

zw

ó

j d

zi

ec

ka

je

st

t

u

d

w

o

ja

ki

p

o

p

ie

rw

sz

e,

d

zi

ec

ko

u

cz

es

tn

ic

zy

w

c

zy

n

n

o

śc

ia

ch

d

o

ro

yc

h

w

n

at

u

ra

ln

y

sp

o

b

o

d

n

aj

m

ło

d

sz

yc

h

la

t,

a

w

c

“n

as

ka

ty

m

, c

o

d

la

g

ru

p

y

w

k

re

j ż

yj

e

je

st

w

n

e

i p

o

tr

ze

b

n

e

. K

ie

d

y

n

ad

ch

o

d

zi

p

o

ra

n

au

ki

o

kr

lo

n

yc

h

u

m

ie

tn

o

śc

i

je

st

ju

ż

d

o

t

eg

o

p

rz

yg

o

to

w

an

e

n

a

p

o

zi

o

m

ie

m

o

ty

w

ac

yj

n

ym

o

ra

z

u

m

ys

ło

w

ym

,

tz

n

. w

ie

m

n

ie

j w

ce

j,

co

t

rz

eb

a

ro

b

i w

ja

ki

ej

k

o

le

jn

o

śc

i,

zn

a

w

c

p

la

n

d

zi

an

ia

p

o

d

ru

g

ie

, w

p

ły

w

t

en

w

id

w

b

ez

p

o

śr

ed

n

im

k

sz

ta

łt

o

w

an

iu

r

ó

żn

yc

h

u

m

ie

tn

o

śc

i w

t

o

ku

d

łu

g

ie

g

o

p

ro

ce

su

p

o

d

zi

el

o

n

eg

o

n

a

et

ap

y

(b

ad

ac

ze

w

o

n

ili

w

n

au

ce

t

ka

ct

w

a

sz

ć

et

ap

ó

w

),

k

ie

d

y

to

zm

ie

n

ia

s

ro

la

d

o

ro

eg

o

w

ra

z

z

p

o

st

ęp

am

i c

zy

n

io

n

ym

i p

rz

ez

d

zi

ec

ko

p

o

n

ad

to

d

zi

ec

ko

m

a

p

o

cz

u

ci

e

ak

ce

p

ta

cj

i i

b

yc

ia

w

n

ym

, p

o

tr

ze

b

n

ym

, a

w

c

n

ie

t

yl

ko

n

ab

yw

a

u

m

ie

tn

o

śc

i,

al

e

ta

e

b

u

d

u

je

s

w

e

p

o

cz

u

ci

e

ko

m

p

et

en

cj

i,

o

d

s

am

eg

o

t

p

o

cz

ąt

ku

n

au

ka

o

d

b

yw

a

si

ę

w

r

ze

cz

yw

is

te

j s

yt

u

ac

ji,

a

n

ie

w

sy

tu

ac

ji

“n

a

n

ib

y”

.

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

5

P

rz

y

k

ła

d

3

:

B

. B

. S

ch

ie

ff

el

in

i E

. O

ch

s

(1

99

5)

d

o

ko

n

al

i m

d

zy

ku

lt

u

ro

w

ej

a

n

al

iz

y

p

o

w

n

aw

cz

ej

r

ó

zn

yc

h

st

u

d

w

e

m

p

ir

yc

zn

yc

h

n

ad

so

cj

al

iz

ac

zy

ka

u

d

zi

ec

i

. J

ed

en

z

w

n

io

sk

ó

w

z

b

ad

n

ad

p

rz

ys

w

aj

an

ie

m

zy

ka

p

rz

ez

d

z

ie

c

i

z

k

u

lt

u

ry

a

n

g

lo

a

m

e

ry

k

a

ń

s

k

ie

j

d

o

ty

cz

sp

ec

yf

ic

zn

yc

h

z

m

ia

n

zy

ka

k

ie

ro

w

an

eg

o

p

rz

ez

d

o

ro

yc

h

d

o

d

zi

ec

ka

, a

m

ia

n

o

w

ic

ie

u

p

ra

sz

cz

an

ia

ś

ro

d

w

zy

ko

w

yc

h

o

ra

z

n

as

yc

en

ia

ic

h

u

cz

u

ci

o

w

o

śc

(t

zw

. j

ęz

yk

m

ac

ie

rz

sk

i –

m

o

th

er

es

e)

o

ra

z

w

ch

o

d

ze

n

ia

z

d

zi

ec

ki

em

g

łó

w

n

ie

w

in

te

ra

kc

je

t

yp

u

je

d

en

-j

ed

en

(w

d

ia

d

zi

e)

.

N

at

o

m

ia

st

b

ad

an

ia

p

ro

w

ad

zo

n

e

w

śr

ó

d

I

n

d

ia

n

a

ta

p

a

s

k

a

ń

s

k

ic

h

,

n

a

S

a

m

o

a

i

w

p

le

mi

e

n

iu

K

a

lu

li

u

ja

w

n

iły

b

ra

k

st

o

so

w

an

ia

za

w

n

o

t

ak

ic

h

u

p

ra

sz

cza

cy

ch

p

ro

ce

d

u

r

p

rz

y

zw

ra

ca

n

iu

s

d

o

ro

yc

h

d

o

d

zi

ec

i,

ja

k

i b

ra

k

w

ys

iłk

ó

w

, b

y

u

czy

n

b

ar

d

zi

ej

zr

o

zu

m

ia

ły

m

i w

yp

o

w

ie

d

zi

d

zi

ec

i,

ja

k

to

c

st

o

c

zy

n

szc

ze

g

ó

ln

ie

m

at

ki

d

zi

ec

i w

k

g

u

a

n

g

lo

am

er

yk

sk

im

(

p

o

r.

p

o

ci

a

p

se

u

d

ia

lo

g

u

, w

za

je

m

n

o

śc

i i

in

te

n

cj

o

n

al

n

o

śc

i o

p

is

yw

an

e

p

rz

ez

S

ch

af

fe

ra

, 1

99

5a

, s

. 1

06

-1

11

).

I t

ak

, I

n

d

ia

n

ie

o

cze

ku

o

d

s

w

yc

h

d

zi

ec

i p

o

w

ta

rz

an

ia

t

eg

o

, c

o

m

ó

w

ili

in

n

i,

n

aw

et

je

że

li

d

zi

ec

i t

eg

o

n

ie

r

o

zu

m

ia

ły

, u

w

aj

ą,

zr

o

zu

m

ie

n

ie

s

am

o

p

rzy

jd

zi

e

z

cza

se

m

;

n

ie

p

o

m

ag

aj

ą

d

zi

ec

ku

w

yr

azi

ć,

t

eg

o

, c

o

c

h

ce

w

yr

azi

ć

w

f

o

rm

ie

b

ar

d

zi

ej

zr

o

zu

m

ia

łe

j d

la

o

to

cz

en

ia

, n

ie

n

eg

o

cj

u

fo

rm

y

w

yp

o

w

ie

d

zi

z

d

zi

ec

ki

em

, s

am

i d

o

st

ar

cz

aj

ą

m

u

“g

o

to

w

ej

k

u

lt

u

ro

w

ej

f

o

rm

u

ły

i w

ym

ag

aj

ą

p

o

w

rz

en

ia

je

j o

ra

z

st

o

so

w

an

ia

. B

. B

. S

ch

ie

ff

el

in

i E

. O

ch

s

(o

p

. c

it

.,

s.

1

38

)

n

azy

w

aj

ą

ta

ki

e

za

ch

o

w

an

ia

d

o

ro

yc

h

o

b

ja

ś

n

ie

n

ia

mi

k

u

lt

u

ro

w

y

mi

”.

Z

k

o

le

i n

a

S

a

m

o

a

i

w

p

le

mi

e

n

iu

K

a

lu

li

(P

a

p

u

a

N

o

w

a

G

w

in

e

a

)

n

ie

zr

o

zu

m

ia

łe

p

rz

ez

d

o

ro

yc

h

w

yp

o

w

ie

d

zi

m

yc

h

d

zi

ec

i s

ą

ca

łk

o

w

ic

ie

ig

n

o

ro

w

an

e,

d

o

ro

śl

i n

ie

p

o

d

ej

m

u

w

c

ża

d

n

yc

h

d

zi

zm

ie

rza

cy

ch

d

o

zg

ad

yw

an

ia

t

eg

o

, c

o

“d

zi

ec

ko

m

ia

ło

n

a

m

li”

i s

am

em

u

w

yr

aża

n

ia

je

g

o

in

te

n

cj

i.

W

e

w

cze

sn

yc

h

m

ie

si

ąc

ac

h

ży

ci

a

d

zi

ec

ko

p

ra

w

ie

n

ie

d

o

św

ia

d

cz

a

ko

n

ta

kt

ó

w

w

d

ia

d

zi

e,

u

w

aża

s

, że

“n

ic

n

ie

r

o

zu

m

ie

i z

t

eg

o

p

o

w

o

d

u

, j

ak

p

is

ze

H

. R

. S

ch

af

fe

r

(1

99

5b

, s

. 1

81

)

“n

ie

a

d

re

su

je

s

d

o

n

ie

g

o

ża

d

n

yc

h

w

yp

o

w

ie

d

zi

, z

w

yj

ąt

ki

em

im

ie

n

ia

i

ja

ki

ch

ś

w

o

ka

liza

cj

i o

e

ks

p

re

sy

jn

ym

c

h

ar

ak

te

rze

. P

o

te

m

, w

c

g

u

p

ie

rw

sz

eg

o

r

o

ku

ży

ci

a,

m

at

ki

za

cz

yn

aj

ą

d

o

n

ic

h

m

ó

w

, a

le

w

yp

o

w

ie

d

zi

t

e

n

ie

m

aj

ą

ża

d

n

eg

o

zw

zk

u

z

t

ym

, c

o

in

te

re

su

je

d

zi

ec

ko

. J

ęzy

k

m

at

ek

s

ad

a

si

ę

z

kr

ó

tk

ic

h

i

n

ie

w

ym

ag

aj

ąc

yc

h

r

ea

kc

ji

d

zi

ec

ka

w

yp

o

w

ie

d

zi

w

t

ry

b

ie

r

o

zk

azu

cy

m

. (

...

)

g

d

y

p

ó

źn

ie

j u

zn

a

si

ę,

że

d

zi

ec

ko

je

st

ju

ż

g

o

to

w

e

d

o

o

p

an

o

w

an

ia

zy

ka

n

au

ka

o

d

b

yw

a

si

ę

za

p

o

m

o

m

et

o

d

“d

yd

ak

ty

czn

yc

h

”.

”.

Je

d

n

o

cz

n

ie

je

d

n

ak

w

s

yt

u

ac

ji,

g

d

y

w

sp

ó

ln

e

m

ie

szk

an

ie

ze

s

o

b

ą

d

u

ży

ch

r

o

d

zi

n

je

st

f

o

rm

ą

zw

yc

za

jo

w

ą,

d

zi

ec

i c

y

cz

as

“za

n

u

rz

o

n

e”

w

w

ie

lo

o

so

b

o

w

yc

h

in

te

ra

kc

ja

ch

w

er

b

al

n

yc

h

, j

ak

o

o

b

se

rw

at

o

rz

y

i s

łu

ch

ac

ze

. J

el

i d

zi

ec

ko

w

yr

aża

ja

ś

p

o

tr

ze

b

ę

w

s

to

su

n

ku

d

o

d

o

ro

eg

o

, k

ie

ro

w

an

e

je

st

d

o

o

p

ie

ku

n

a

n

iżs

ze

g

o

r

an

g

ą,

a

t

em

u

p

o

le

ca

s

sp

n

ie

n

ie

je

g

o

p

ro

śb

y,

c

zy

li

to

s

ta

rs

ze

d

zi

ec

i m

ó

w

d

o

n

ie

m

o

w

t,

a

m

at

ka

w

yp

o

w

ia

d

a

si

ę

w

ic

h

im

ie

n

iu

. D

zi

ec

ko

m

a

w

c

o

ka

zj

ę

d

o

b

ezp

o

śr

ed

n

ie

g

o

d

o

św

ia

d

cza

n

ia

zw

zk

ó

w

s

p

o

łe

czn

yc

h

o

z

ło

żo

n

ej

h

ie

ra

rc

h

ii

(S

ch

ie

ff

el

in

, O

ch

s,

o

p

. c

it

.,

s.

1

43

).

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

6

K

o

me

n

ta

rz

:

H

. R

. S

ch

af

fe

r

(o

p

. c

it

.,

s.

1

82

-1

83

)

ko

m

en

tu

c

w

yn

ik

i t

yc

h

o

b

se

rw

ac

ji

p

o

d

kr

la

, i

ż

d

zi

ec

i z

K

al

u

li

“z

ac

zy

n

aj

ą

m

ó

w

sw

ym

zy

ki

em

w

n

o

rm

al

n

ym

c

za

si

e”

, m

im

o

n

ie

m

aj

ą

ko

n

ta

kt

ó

w

z

w

ra

żl

iw

ym

d

o

ro

ym

, n

as

ta

w

io

n

ym

n

a

ci

ąg

łe

w

ap

yw

an

ie

i

ko

m

en

to

w

an

ie

t

re

śc

i i

ch

w

yp

o

w

ie

d

zi

, j

ak

c

zy

n

to

m

at

ki

w

n

as

zy

m

s

p

o

łe

cz

st

w

ie

,

d

zi

ec

i n

ie

s

ą

p

ar

tn

er

am

i d

o

ro

yc

h

w

p

ro

ce

si

e

ko

m

u

n

ik

ac

ji,

m

o

je

st

in

te

ra

kc

ji

ty

p

u

“t

w

ar

-w

-t

w

ar

z”

, d

o

ro

y

n

ie

d

o

st

o

so

w

u

je

s

w

eg

o

z

ac

h

o

w

an

ia

d

o

m

o

żl

iw

o

śc

i d

zi

ec

ka

,

n

ie

m

a

p

o

d

zi

el

an

ia

t

em

at

u

, a

n

i w

yc

h

o

d

ze

n

ia

o

d

t

eg

o

, n

a

cz

ym

s

ku

p

ia

s

w

ą

u

w

ag

ę

d

zi

ec

ko

.

H

. R

. S

ch

af

fe

r

(1

99

5b

, s

. 1

83

-1

84

)

fo

rm

u

łu

je

n

aw

et

h

ip

o

te

z

ę

n

a

b

y

w

a

n

ia

z

y

k

a

p

rz

e

z

p

o

d

s

łu

c

h

iw

a

n

ie

.

W

n

io

se

k

je

g

o

(

o

p

. c

it

.,

s.

1

89

)

je

st

n

as

p

u

cy

:

n

al

y

(.

..)

p

rz

ea

n

al

iz

o

w

za

ło

że

n

ia

m

o

d

el

u

d

ia

d

yc

zn

eg

o

m

ó

w

ce

o

n

aj

w

n

ie

js

ze

j r

o

li

sy

tu

ac

ji

ty

p

u

je

d

en

-j

ed

en

, r

o

zu

m

ia

n

ej

ja

ko

je

d

yn

y

ko

n

te

ks

t,

w

kt

ó

ry

m

d

zi

ec

ko

o

p

an

o

w

u

je

p

o

cz

ąt

ki

k

o

m

u

n

ik

ac

ji

”.

Z

k

o

le

i B

. B

. S

ch

ie

ff

el

in

i E

. O

ch

s

(o

p

. c

it

.,

s.

1

51

-1

52

)

st

w

ie

rd

za

, i

ż

sp

o

so

b

y

ko

n

w

er

sa

cj

i d

o

ro

yc

h

z

m

ym

i d

zi

m

i r

ó

żn

si

ę

w

z

al

n

o

śc

i o

d

p

rz

ek

o

n

,

w

ar

to

śc

i i

p

o

rz

ąd

ku

s

p

o

łe

cz

n

eg

o

c

h

ar

ak

te

ry

st

yc

zn

eg

o

d

la

d

an

ej

k

u

lt

u

ry

. (

...

)

D

zi

ec

i

p

rz

ys

w

aj

aj

ą

so

b

ie

w

ie

d

o

c

h

ar

ak

te

rz

e

sp

o

łe

cz

n

o

-k

u

lt

u

ro

w

ym

p

o

p

rz

ez

o

b

se

rw

o

w

an

ie

i

u

cz

es

tn

ic

ze

n

ie

w

c

o

d

zi

en

n

yc

h

w

ym

ia

n

ac

h

z

ac

h

o

d

cy

ch

p

rz

y

u

ży

ci

u

s

łó

w

.

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

7

P

o

d

s

u

mo

w

a

n

ie

ro

la

in

n

yc

h

lu

d

zi

ja

ko

z

n

ac

cy

ch

e

le

m

en

w

ś

ro

d

o

w

is

ka

z

ew

n

ę

tr

zn

eg

o

tw

o

rz

en

ie

p

rz

es

tr

ze

n

i d

o

d

zi

an

ia

:

fi

zy

cz

n

ej

-

m

o

g

ę

:

d

o

st

ę

p

n

o

ść

śr

o

d

w

r

ea

liz

ac

ji

ce

w

p

sy

ch

ic

zn

ej

-

w

o

ln

o

m

i:

p

o

cz

u

ci

e

sw

o

b

o

d

y,

r

eg

u

la

cj

a

ko

n

tr

o

li

o

rg

an

iz

ac

ja

c

za

su

:

ro

d

za

j k

o

n

tr

o

li

ry

tm

ic

zn

o

ść

i p

rz

ew

id

yw

al

n

o

ść

d

o

st

ar

cz

an

ie

ś

ro

d

w

r

ea

liz

ac

ji

ce

w

:

p

rz

ed

m

io

ty

, l

u

d

zi

e,

in

te

ra

kc

je

ż

n

e

ro

d

za

je

w

sp

ar

ci

a

d

la

je

d

n

o

st

ki

in

g

er

en

cj

a

w

d

zi

an

ia

je

d

n

o

st

ki

ja

ko

ść

in

te

ra

kc

ji:

p

o

d

tr

zy

m

an

ie

s

ta

tu

s

q

u

o

=

d

zi

an

ie

w

s

tr

ef

ie

a

kt

u

al

n

eg

o

r

o

zw

o

ju

S

A

R

zm

ia

n

a

te

m

p

a

d

zi

an

ia

(

p

rz

ys

p

ie

sz

an

ie

, o

p

ó

ź

n

ia

n

ie

)

n

ad

an

ie

n

o

w

eg

o

k

ie

ru

n

ku

d

zi

an

io

m

=

u

ru

ch

am

ia

n

ie

s

tr

ef

y

ro

zw

o

ju

n

aj

b

liż

sz

eg

o

S

N

R

background image

A

n

n

a

I

.

B

rz

e

z

s

k

a

,

W

y

k

ła

d

k

u

rs

o

w

y

:

P

s

y

c

h

o

lo

g

ia

r

o

z

w

o

ju

In

s

ty

tu

t

P

s

y

c

h

o

lo

g

ii

U

A

M

2

0

1

0

/2

0

1

1

3

8


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Psychologia rozwojowa - Brzezińska - wykład 5 - Konteksty rozwoju, Anna Brzezińska, Wykłady z psycho
Brzezińska, Anna (2005) Współzależność kontekstu rozwoju, stylu życia i struktury Ja
Brzezińska, Anna Izabela Współzależność kontekstu rozwoju, stylu życia i struktury Ja (2005)
Psychologia rozwojowa Anna Brzezińska Mska Modele rozwoju
inne, 7 Brzezińska, Anna Brzezińska „Dorosłość - szanse i zagrożenia dla rozwoju”
Anna Brzezińska „Dorosłość – szanse i zagrożenia dla rozwoju”
Psychologia rozwojowa - Brzezińska - wykład 1 - Załozenia rozwojowe, Wykład 1
logistyka pojęcie i przesłanki rozwoju [ www potrzebujegotowki pl ]
Psychologia rozwojowa - Brzezińska - wykład 2 - Modele rozwoju, WYKŁAD 2
brzezińska szanse i zagrożenia rozwoju w okresie dorosłości 11 22 85 110 137 160
Psychologia rozwojowa Brzezińska wykład 3 Czynniki rozwoju
Anna Brzezinska Chiara i róże

więcej podobnych podstron