Etyka personalistyczna Karola Wojtyły

Personalizm jest jednym z ważniejszych kierunków we współczesnej filozofii,

jak również radykalnym nurtem w naukach o wychowaniu. Afirmuje on bowiem każdy

podmiot, który jest zaangażowany w proces socjalizacji, kształcenia i wychowania – jako

osobę. Nazwa personalizm obejmuje wszystkie prądy i nurty w teoriach pedagogicznych,

które ukazują osobę jako istotę autonomiczną, jej godność i rozumność.

„ Osoba ludzka posiada w sobie walor niepowtarzalny i nadrzędny wobec wszystkich

wartości materialnych, struktur ekonomicznych czy społeczno politycznych”

1

.

Personalizm uznaje, że jednostka ludzka jest substancjalnym podmiotem. W tym sensie

jednostka jest częścią porządku społecznego. Jednakże uznanie indywidualności nie jest tym

samym co zgoda na indywidualizm.

Indywidualizm jest postawą, która izoluje osobę w ramach atomistycznego konstruktu

teoretycznego. „Indywidualizm skierowuje ludzi przeciwko sobie, pojmując relacje

społeczne jako wypełnioną napięciem przestrzeń rewindykacji i ograniczania praw.

Indywidualizm jest przeciwieństwem solidarności; jest to skoncentrowana na sobie postawa,

która całe życie pojmuje jako wewnętrznie skierowane ku podmiotowi. Można jednak

uznawać jednostki za ontologiczną podstawę porządku społecznego nie popadając w

indywidualizm. Osoba cieszy się wolnością działania, ale nie posiada nieograniczonej

wolności do działania niemoralnego. Osoby są wolne o tyle, o ile są zdolne do wybierania

dobra”

2

.

Myśl personalistyczna odwołuje się do rozumienia celu w powiązaniu z całym życiem

osobowym człowieka, co oznacza, iż naczelnym celem powinno być dobro, które jest aktem

afirmacji osoby dla jej własnej wartości (godności). Osoba bowiem przez swą godność jest

celem dla siebie.

Według Karola Wojtyły „wcielenie Jezusa Chrystusa nadało ludzkiej naturze wyjątkowy

status, ponieważ została ona przyjęta przez osobę Syna Bożego. Każda więc osoba jest kimś

wyjątkowym i niepowtarzalnym. Chrystus objawia nie tylko zbawczą wolę Boga, ale jest

zarazem objawieniem człowieka – tego, kim człowiek jest na mocy aktu stworzenia, oraz

kim jest z racji Ukrzyżowania, Zmartwychwstania i Wniebowstąpienia Syna Bożego Jezusa

Chrystusa. W tym sensie Jezus jest objawieniem tego, czym człowieczeństwo jest teraz –

jedynym w swoim rodzaju odbiciem bytu Bożego. Twierdzenie, że ludzie są obdarzeni tak

niezwykłą godnością, ma ogromne znaczenie. Wyznacza ono właściwe miejsce człowieka na

świecie. Mówi o wielkości człowieka, którą otrzymał on od Boga. Pomimo swej upadłej i

1

B.Śliwerski, „Wspólczesne teorie i nurty wychowania” , Kraków 2003, s.64.

2

K.Wojtyła, „Człowiek jest osobą” w: „Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne” , Lublin 1994, s.320.

grzesznej natury, człowiek jest kimś ontologicznie wyższym od całej stworzonej

rzeczywistości. O tej godności świadczą ślady ludzkiej aktywności w różnych wspólnotach”

3

.

Wartość osoby nie bierze się z jej indywidualnego wysiłku, talentów czy osiągnięć, lecz

płynie z niewyrażalnego znaczenia jej bytu. Ludzkie istnienie obdarzone jest godnością -

godnością świadomego, wolnego i twórczego podmiotu.

Życie ludzkie zarówno indywidualne, jak i społeczne jest życiem pełnym norm moralnych.

Etyka chrześcijańska wypływa z refleksji nad bytem, a w szczególności nad bytem

ludzkim, dla której oparciem jest Objawienie. Objawienie w związku z tymi poglądami na

człowieka, na celowość jego bytu, na sens jego istnienia, z jakimi w nim się spotykamy,

formułuje też pewne zasady postępowania. Karol Wojtyła w „Elementarzu etycznym”

4

mówi

nam ożyciu moralnym które staje przedmiotem nauki i badań naukowych. O ile badanie owo

pochodzi od faktów życia moralnego w sposób tylko opisowy przy zastosowaniu metody

doświadczalno – indukcyjnej, wówczas mamy do czynienia z tak zwaną nauką o moralności.

Nauka ta zajmuje się istniejącymi normami moralnymi, a zatem ustala, co w danym

środowisku czy też w danej epoce historycznej uchodzi lub uchodziło za dobre lub złe.

Nauka o moralności nie określa, co jest dobre a co złe. Tym zajmuje się etyka, która do życia

moralnego podchodzi w sposób nie opisowy, ale normatywny. Określa więc normy, czyli

wydaje sądy o tym, ci jest dobre a co złe i sądy te uzasadnia, to znaczy wykazuje dlaczego

tak jest.

Moralność sama jest życiem i dziedziną życia, wiąże się z działaniem człowieka. Twórcą

moralności jest więc człowiek przez swoje działanie, który tworzy ją i współtworzy między

innymi przez to, że wpływa na czyny innych ludzi.

Dalej K.Wojtyła mówi, że każdy człowiek musi sam osobiście zdobyć się na aktualne

uzasadnienie dobra, względnie zła moralnego swych działań. Jest to funkcją jego sumienia.

Sporo do powiedzenia w tej kwestii ma kierownictwo duchowe lub wewnętrzne, które

czasami zdobywa się na większy obiektywizm, a także łatwiej zrozumieć mu czyjąś

indywidualność.

„Wszystko ostatecznie zależy od ludzkiego serca. To ludzkie serca należy zmienić.

Niewątpliwie, należy zmodyfikować pewne struktury, które pociągają za sobą

niesprawiedliwość i nędzę, ale jednocześnie należy przemienić ludzkie serca”

5

. Taki apel

skierował Jan Paweł II w Fryburgu, 13 czerwca 1984r. do młodzieży. Nie buduje się bowiem

3

K.Wojtyła, „Człowiek jest osoba..., Tamże, s.415-420.

4

K.Wojtyła, „Elementarz etyczny” , Wrocław 1991, s.11-15.

5

Ks.A.Sieradzki, „Wszystko ostatecznie zależy od ludzkiego serca”, w: „Stworzeni do miłości – Jana Pawła II

rozmowy z młodymi” , Łomianki k. Warszawy, 1991, s.84.

http://notatek.pl/etyka-personalistyczna-karola-wojtyly?notatka