protetyk sluchu 322[17] z3 01 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marta Wasilew

Aktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania
z opieki protetycznej 322[17].Z3.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr n.med. Anna Kabacińska
dr inż. Maria Tajchert

Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Gręda

Konsultacja:
mgr Lidia Liro

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[17].Z3.01
„Aktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania z opieki protetycznej”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu protetyk słuchu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Fizjologiczne i psychiczne aspekty procesu starzenia się

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Grupy wsparcia społecznego

4.3.1. Materiał nauczania
4.3.2. Pytania sprawdzające
4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Psychologiczne aspekty wady słuchu u dzieci i dorosłych. Metody badań

psychologicznych
4.4.1. Materiał nauczania
4.4.2. Pytania sprawdzające
4.4.3. Ćwiczenia
4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Rehabilitacja dzieci i osób dorosłych z wadą słuchu

4.3.1. Materiał nauczania
4.3.2. Pytania sprawdzające
4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów

18
18
21
22
22
25
26
28

29
29
31
32
34
35
35
39
39
43

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o konsekwencjach jakie niesie za

sobą uszkodzenie słuchu oraz sposobach aktywizowania pacjenta i jego opiekunów do
korzystania z opieki protetycznej.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

pytania sprawdzające, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].Z3

Opieka audioprotetyczna

nad pacjentem i jego

rodzin

322[17].Z3.01

Aktywizowanie pacjenta

i jego opiekunów

do korzystania z opieki

protetycznej

322[17].Z3.02

Sprawowanie opieki

nad pacjentem w okresie

żytkowania aparatów

łuchowych i urządzeń

wspomagaj

ących słyszenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

nawiązywać kontakty z ludźmi,

−

rozwijać własne zainteresowania,

−

dbać o własną dobrą kondycję psychofizyczną,

−

samodzielnie podejmować decyzje,

−

radzić sobie w trudnych sytuacjach,

−

wyrażać się w sposób prosty, czytelny i kulturalny,

−

prawidłowo artykułować swoje wypowiedzi,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wykorzystać wiedzę dotyczącą psychospołecznego funkcjonowania człowieka starego
w zmieniającej się sytuacji społeczno ekonomicznej,

−

nawiązać kontakt z dzieckiem i osobą dorosłą z uszkodzonym słuchem,

−

wykazać znaczenie grup wsparcia społecznego w procesie socjalizacji pacjentów z wadą
słuchu,

−

scharakteryzować problemy osób z upośledzonym słuchem,

−

zastosować metody badań psychologicznych w pracy protetyka słuchu,

−

zastosować metody badań socjologicznych w pracy protetyka słuchu,

−

włączyć rodzinę w działania na rzecz pacjenta z wadą słuchu,

−

zaplanować działania edukacyjne stosowne do wieku, potrzeb i cech pacjenta,

−

wskazać instytucje specjalne zajmujące się leczeniem, wychowaniem oraz nauczaniem
dzieci i dorosłych niedosłyszących,

−

podjąć współpracę z instytucjami społecznymi w zakresie usprawniania osób
niedosłyszących,

−

rozpoznać problemy adaptacji społecznej osób dorosłych z postępującym niedosłuchem,

−

określić metody rehabilitacji zaburzeń słuchu u dzieci,

−

zastosować wiedzę z zakresu pedagogiki specjalnej w pokonywaniu trudności
adaptacyjnych występujących u osób z uszkodzonym słuchem,

−

pomóc pacjentowi zaakceptować protezę słuchu i dobrać protezę najlepszej jakości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Fizjologiczne i psychiczne aspekty procesu starzenia się

4.1.1. Materiał nauczania

Starzenie się człowieka jest to naturalny, długotrwały i nieodwracalny proces zachodzący

w rozwoju osobniczym. Podobnie jak inne procesy rozwojowe starzenie się jest
zaprogramowane w materiale genetycznym komórki i podlega jego sterowaniu. [8, s. 357].
Procesu starzenia się nie należy mylić z chorobą. Oceniając przebieg tego procesu oprócz
wieku kalendarzowego człowieka starego, należy wziąć pod uwagę również wiek biologiczny
oraz stan psychiczny i indywidualną sytuację społeczną. Wraz ze spowolnieniem się procesów
metabolicznych i podziału komórek, upośledzeniu ulegają również procesy psychiczne,
w szczególności poznawcze, a przede wszystkim zdolność uczenia się i zapamiętywania.

Charakterystyka zmian fizjologicznych związanych z procesem starzenia się

Wygląd
Sylwetka człowieka w podeszłym wieku staje się pochylona, zmniejsza się również jej
wysokość. Postawa robi wrażenie zwiotczałej, a chód staje się mniej precyzyjny i mniej pewny,
często też występuje powłóczenie nogami. Skóra osoby starszej traci swą elastyczność, co w
konsekwencji prowadzi do jej marszczenia. Może też sprawiać wrażenie wysuszonej. Włosy na
skutek zaniku barwnika zaczynają siwieć, często też, dochodzi do ich wypadania.

Narządy zmysłów
Typową zmianą dla narządu wzroku jest dalekowzroczność starcza, powstała na skutek utraty
elastyczności soczewki. Jest to zmniejszona zdolność oka do akomodacji. Oznacza to, że
osoby w podeszłym wieku potrzebują znacznie silniejszego oświetlenia, niż osoby młode.
Charakterystyczne dla wieku podeszłego są zmiany receptora słuchu i nerwu słuchowego. Do
tego dochodzi utrata elastyczności w obrębie przewodu słuchowego zewnętrznego jak
i wewnętrznego. Także kosteczki słuchowe nie opierają się działaniu czasu. Ogólny stan słuchu
w danym wieku jest silnie związany z trybem życia w młodszym wieku oraz stanem ogólnym
zdrowia w wieku starszym. Osłabienie słuchu jest nie tylko czynnikiem ograniczającym
orientację przestrzenną, utrudnia również komunikację z otoczeniem i uczestnictwo w życiu
towarzyskim. [11, s. 5]
Pozostałe zmysły: powonienia, smaku i dotyku również stopniowo tracą swe zdolności.
Jedynie zmysł dotyku, dzięki zachowaniu wrażliwości receptorów skórnych zachowuje
zdolności percepcyjne, przez co często, staje się jedynym środkiem komunikacji osoby
schorowanej z otoczeniem.

Czynności narządów
Przyczyną zaburzeń układu krążenia w podeszłym wieku jest odkładanie się złogów
w naczyniach krwionośnych, powodujących ich zwężenie, które prowadzi do upośledzenia
ukrwienia tkanek i narządów. Poważną konsekwencją tego niekorzystnego procesu jest
podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, co może być przyczyną miażdżycy i uszkodzenia
mięśnia sercowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

U człowieka starego może nastąpić również osłabienie czynności płuc powodowane
zmniejszeniem elastyczności przepony.
Nieuchronną konsekwencją procesu starzenia się, jest też zmniejszona wydolność nerek,
zwiększająca ryzyko schorzeń narządów wydalniczych. Zmniejszenie pojemności pęcherza
moczowego i osłabienie mięśni gładkich prowadzi do zwiększonej częstotliwości oddawania
lub nietrzymania moczu.
Wśród zmian zachodzących w układzie pokarmowym, warto zwrócić uwagę na utratę
łaknienia, co może być spowodowane zmniejszeniem wydzielania soków trawiennych.
Zmniejszona motoryka przewodu pokarmowego prowadzi do opóźnienia przejścia treści
pokarmowej przez przełyk, opóźnienia opróżnienia żołądka, co prowadzi do zaparć.

Charakterystyka zmian psychicznych związanych z procesem starzenia się

Osłabienie pamięci
Jest to zmiana niezwykle charakterystyczna dla wieku podeszłego. Osoby starsze bardzo
często mają kłopoty z gromadzeniem informacji, co świadczy o osłabieniu zdolności
zapamiętywania. Wiąże się to z tym, iż osoby starsze potrzebują więcej czasu na zapamiętanie
nowych wiadomości i wyuczenie nowych umiejętności. Znakomicie zaś pamiętają to, co
zdarzyło się w dalekiej przeszłości. Ma to związek z dobrą jakością pamięci długotrwałej,
która w przypadku osób starszych dominuje nad pamięcią krótkotrwałą.
Opieka nad człowiekiem w podeszłym wieku powinna uwzględniać podtrzymywanie
i pielęgnowanie jego aktywności umysłowej. Aby powyższy cel został spełniony, należy
przekonać pacjenta, że pomimo podeszłego wieku jest nadal człowiekiem w pełni
wartościowym. Należy wspierać go przy pokonywaniu trudności, motywować do aktywności
umysłowej i poważnie traktować jego podstawowe potrzeby.

Zmiana zakresu zainteresowań
U większości ludzi wraz z wiekiem, maleje ich zakres zainteresowań, a jest to spowodowane
biologicznymi i społecznymi uwarunkowaniami. Ludzie w podeszłym wieku, wielu zadań nie
mogą wykonywać już w pełni samodzielnie, ograniczają się więc do wąskiego kręgu
zainteresowań, pozostających w sferze ich dostępności. Rodzaj i zakres zainteresowań
warunkowany jest często dotychczasowymi przyzwyczajeniami i znajomymi obszarami
działania.

Sprawność intelektualna
Sprawność intelektualna osoby starszej nie zanika, a jedynie wykazuje pewne,
charakterystyczne dla tego wieku, zmiany. Zostaje zachowany zasób słów, maleje jednak
zdolność koncentracji i zapamiętywania. Wraz z wiekiem znacznie obniża się czas reakcji,
dlatego też dla ludzi starszych kłopotliwe może być poczucie utraty dawnej sprawności
i wydolności. Jeżeli funkcje intelektualne pozostają w ciągłym obszarze działania, poddawane
są treningowi, jakość sprawności intelektualnej nie będzie malała wraz z wiekiem.
Zaburzeniom zdolności intelektualnych mogą zapobiec pozytywne stosunki z rodziną,
odpowiednie nastawienie do życia, stały kontakt towarzyski i bliskość kręgu przyjaciół.

Zmiany charakterologiczne

Wśród zmian osobowości ludzi w podeszłym wieku istotne znaczenie mają:

−

zahamowanie działań widoczne w jakości i ilości własnych zainteresowań oraz kontaktów
socjalnych. W przypadku takiej zmiany w charakterze osoby starszej, należy pamiętać
o stałym motywowaniu jej do podejmowania działań zarówno na korzyść własną, jak i

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

innych, oraz o wsparciu psychicznym. Gdy osoba ta, będzie mieć zapewnione właściwe
warunki, chętniej przejawiać będzie swą aktywność,

−

mniejsza zdolność panowania nad uczuciami, co przejawiać się może reakcjami
nieadekwatnymi do zaistniałej sytuacji,

−

obniżenie intensywności przeżyć, które jawić się może społeczeństwu jako zobojętnienie
lub

zdystansowanie

emocjonalne.

Powodowane

może

być

niekorzystnymi

doświadczeniami z przeszłości lub obojętnym stosunkiem środowiska wobec potrzeb
osoby w wieku podeszłym.

Przy sprawowaniu opieki i pielęgnowaniu osób w podeszłym wieku trzeba wiedzieć, że:

−

przy wszystkich propozycjach nowości należy oferować pomoc,

−

niezbędne ciągi czynności powinno się dopóty powtarzać, dopóki nie przekształcą się
w czynności wykonywane z przyzwyczajenia,

−

trzeba unikać niepotrzebnych zmian w czynnościach dnia codziennego, a gdy są one
niezbędne, należy przygotować osobę starszą do zmian i towarzyszyć jej w zmienionych
okolicznościach,

−

nigdy nie należy kwalifikować utartego sposobu zachowania jako przestarzałego
i nienowoczesnego,

−

należy przeciwdziałać powstaniu poczucia zależności od innych osób,

−

konieczne jest stworzenie atmosfery zaufania, jako sposobu na przezwyciężenie lęków
i obaw [11, s. 7].

Proces starzenia się oprócz zmian w organizmie, niesie ze sobą zmiany w funkcjonowaniu

człowieka na tle społeczeństwa. Mogą one wpływać na osobę w podeszłym wieku zarówno
pozytywnie, jak i negatywnie. Wiąże się to bezpośrednio ze zmianą ról, jakie narzuca na
jednostkę jej wiek. Wraz z wiekiem zmniejsza się aktywność zawodowa jednostki,
przejawiająca się w odejściu na rentę lub emeryturę. Jeśli nie jest to uwarunkowane
pogarszającym się stanem zdrowia, osobie takiej zalecane jest pozostawanie w aktywności. W
takiej sytuacji, osoba musi znaleźć sobie nowe zajęcie, zainteresowania, musi realizować się na
innej płaszczyźnie. Zalecane jest też pozostawanie w kontakcie towarzyskim i bliskich
relacjach z najbliższą rodziną. Osoby starsze, które przestały być aktywne zawodowo, ale
realizują się na innych płaszczyznach życia i są wspierane przez najbliższych, pozostają
zazwyczaj aktywne, zachowują swe zdolności intelektualne i mają większe szanse, by
postrzegać siebie jako pełnowartościowego człowieka, mimo problemów wynikających
z procesu starzenia się.
Osoby, które przestają być aktywne zawodowo, jednocześnie upatrując w tym koniec
pewnego etapu życia, nie znajdując w sobie motywacji do działania i nie otrzymując wsparcia
od rodziny i przyjaciół, swój podeszły wiek mogą postrzegać jako tragedię życiową. Brak ich
aktywności ma niekorzystny wpływ na ich psychikę, kontakty i relacje ze społeczeństwem oraz
na ich ogólne samopoczucie.
Przejście na emeryturę zazwyczaj wiąże się też z pogorszeniem warunków materialnych, co
może w sposób destrukcyjny wpływać na osobę w podeszłym wieku. Nie bez znaczenia jest
wtedy wsparcie psychiczne bliskich osób i motywowanie do aktywności.
Wiele zmian zachodzących w psychice starzejącego się człowieka bezpośrednio wiąże się
z jego najbliższym otoczeniem, a dodatkowo potęgowane może być przez warunki materialne,
pogłębiające się stany chorobowe i brak należytej opieki. Nawarstwienie się tych wszystkich
czynników destrukcyjnie wpływa na samopoczucie jednostki i jej udział w życiu społecznym.
Starość może jawić się jako końcowy etap życia, pozbawiony atrakcyjności, ale jest ona
naturalną fazą w życiu każdego człowieka, która nadchodzi stopniowo. Ludzie wraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z wiekiem, nie tracą wszystkich swoich umiejętności i możliwości. Co najwyżej, stają się one w
pewnym stopniu ograniczone. Wiedza, umiejętności i doświadczenie jakie mają osoby
w podeszłym wieku, powinny być wykorzystywane z korzyścią dla wszystkich zarówno
w rodzinie, jak i w społeczeństwie.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak brzmi definicja procesu starzenia się?
2. Czym charakteryzuje się wygląd osoby w podeszłym wieku?
3. Jakie znasz zmiany osobowości występujące u osób starszych?
4. Jakiego typu zmiany zachodzą w procesie pamięciowym u ludzi w podeszłym wieku?
5. W jakim stopniu proces starzenia się wpływa na funkcjonowanie narządów zmysłu?
6. Dlaczego podczas procesu starzenia się dochodzi do zmian zainteresowań?
7. Jakie konsekwencje dla osoby w podeszłym wieku ma przejście na emeryturę lub rentę?
8. Co należy zrobić, by utrzymać sprawność intelektualną osoby starszej na wysokim

poziomie?

9. W jaki sposób proces starzenia się wpływa na ogólne funkcjonowanie organizmu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź wywiad z 3 osobami w podeszłym wieku. Celem wywiadu jest zebranie

informacji na temat sposobów aktywnego spędzania czasu przez osoby starsze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) znać zasady dobrego wychowania,
2) wiedzieć, w jaki sposób należy rozmawiać z osobami w podeszłym wieku,
3) potrafić wsłuchiwać się w to, co mówią inni ludzie,
4) przygotować zestaw niezbędnych pytań,
5) znać cel wywiadu,
6) odwoływać się do własnych doświadczeń życiowych,
7) umieć nawiązywać kontakty interpersonalne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4,

–

dyktafon,

–

kolorowe pisaki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sporządź portret psychologiczny osoby w podeszłym wieku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) umieć korzystać z różnych źródeł informacji,
3) scharakteryzować wszystkie zmiany psychiczne zachodzące w procesie starzenia się,
4) znać ograniczenia i możliwości intelektualne osób w podeszłym wieku,
5) wiedzieć, w jakich obszarach życia codziennego, osoba w podeszłym wieku może

potrzebować pomocy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sporządź tabelę, w której wypisz możliwości i ograniczenia charakteryzujące proces

starzenia się.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) narysować tabelę składającą się z dwóch kolumn,
3) umieć korzystać z różnych źródeł informacji,
4) wiedzieć, czym charakteryzuje się proces starzenia się,
5) odpowiednio pogrupować czynniki w tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

linijka,

−

kolorowe pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 4

Zaproponuj, w jaki sposób można pomóc osobom, uwzględniając ich możliwości

i ograniczenia wynikające z wieku.

a) Jadwiga, lat 79, emerytowana nauczycielka języka polskiego. Kobieta od 15 lat jest wdową,
bezdzietna. Mieszka na jednym z lubelskich osiedli. Cierpi na miażdżycę i bezsenność. Swój
stan ogólny ocenia jako zadowalający, choć czasem doskwiera jej samotność.

b) Władysław, lat 71, emerytowany policjant. Od 50 lat żonaty z Anną, ojciec dwóch synów,
dziadek ośmiorga wnucząt. Przed 20 laty, w chwili odejścia na emeryturę, przeprowadził się
z Warszawy do malowniczej miejscowości na Mazurach. Synowie wraz rodzinami mieszkają
nadal w stolicy. Pan Władysław cierpi na jaskrę. Swój stan ocenia jako dobry lecz narzeka na
brak kontaktów towarzyskich i zbyt rzadki kontakt z najbliższymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) umieć korzystać z różnych źródeł informacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wiedzieć, czym charakteryzuje się proces starzenia się,
4) potrafić wskazać formy pomocy, które mogą przyczynić się do poprawy zdrowia

i samopoczucia osób w podeszłym wieku,

5) wyciągnąć prawidłowe wnioski po dokładnej analizie tekstu,
6) znać ogólną charakterystykę i przebieg schorzeń, na które cierpią w/w osoby.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

kolorowe pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Przygotuj prelekcję na temat funkcjonowania osób starszych w społeczeństwie,

skierowaną do uczniów szkół gimnazjalnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać wpływ procesu starzenia się na jakość wypełniania ról społecznych,
3) opisać ważkość wsparcia najbliższej rodziny i przyjaciół,
4) używać zwrotów i form, którymi zainteresujesz adresatów swych słów,
5) umieć korzystać z różnych źródeł informacji,
6) umieć nawiązywać kontakt wzrokowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

kolorowe pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Wyobraź sobie, że opiekujesz się osobą w podeszłym wieku. Z przyczyn niezależnych od

siebie, musisz nagle wyjechać na pół roku. W tym czasie Twoim podopiecznym zajmie się ktoś
inny. Przed wyjazdem musisz udzielić mu kilku wskazówek i zaleceń, w jaki sposób ma
postępować ze starszą osobą. Zredaguj instruktaż, pamiętając o wszystkich ważnych sprawach
dotyczących podopiecznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać wskazówki i zalecenia do opieki nad osobami starszymi,
3) pamiętać, że Twój podopieczny może być sfrustrowany zmianą opiekuna,
4) wiedzieć, czym charakteryzuje się proces starzenia się.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

kolorowe pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie procesu starzenia się?



2) opisać, czym charakteryzuje się wygląd zewnętrzny osoby w

podeszłym wieku?



3) opisać zmiany osobowościowe zachodzące pod wpływem procesu

starzenia się?



4) scharakteryzować procesy pamięciowe starszej osoby?



5) wyjaśnić, w jakim stopniu proces starzenia się wpływa na

funkcjonowanie narządów zmysłu i czynności osoby starszej?



6) określić, dlaczego wraz z wiekiem zmienia się zakres zainteresowań?



7) wymienić konsekwencje wynikające z przejścia na emeryturę lub

rentę?



8) określić czynności zapewniające osobie w podeszłym wieku dobrą

sprawność intelektualną?



9) określić wpływ procesu starzenia się na ogólne funkcjonowanie

organizmu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej

4.2.1. Materiał nauczania

Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka,

terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej
sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz
przyczyn i skutków zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń. [2, s. 13]

W każdym społeczeństwie można odnaleźć pewną liczbę osób, które nie są w pełni

sprawne fizycznie lub psychicznie. Powodem tego stanu mogą być zarówno przyczyny
dziedziczne, wrodzone, jaki i choroby, wypadki i niewłaściwe warunki życia.

Definicja Światowej Organizacji Zdrowia określa osoby niepełnosprawne jako osoby

o naruszonej sprawności psychofizycznej, powodującej ograniczenie funkcjonalne sprawności
lub aktywności życiowej w stopniu utrudniającym pełnienie właściwych dla nich ról
społecznych.

W Polsce obowiązuje następująca definicja osoby niepełnosprawnej:
„Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub okresowo

utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z
normami prawnymi i społecznymi.” [17, poz 776]

Rodzaje niepełnosprawności

1. Niepełnosprawność sensoryczna:

a) osoby niewidome i słabowidzące,
b) osoby niesłyszące i słabosłyszące,
c) osoby głuchoniewidome.

2. Niepełnosprawność fizyczna:

a) osoby z uszkodzonym narządem ruchu,
b) osoby z przewlekłymi schorzeniami narządów wewnętrznych.

3. Niepełnosprawność psychiczna:

a) osoby umysłowo upośledzone z niepełnosprawnością intelektualną,
b) osoby psychicznie chore i z zaburzeniami osobowości i zachowania.

4. Niepełnosprawność złożona, gdy występuje więcej niż jeden rodzaj niepełnosprawności

np. osoba niewidoma z upośledzeniem umysłowym.

Inna klasyfikacja wyróżnia następujące grupy osób niepełnosprawnych:

1) mających trudności w poznawaniu świata i komunikowaniu się z nim na skutek braku

analizatorów zmysłowych,

2) tych, u których procesy poznawcze przebiegają w sposób nieprawidłowy, wskutek czego

mają obraz poznawczy nieadekwatny do rzeczywistości, zdolność rozumowania
ograniczoną poniżej normy, przystosowanie do życia społecznego i pracy utrudnione,

3) mających z powodu uszkodzenia narządów ruchu lub przewlekłej choroby ograniczoną

zdolność do działania, do ekspresji, do aktywnego udziału w życiu społecznym,

4) wymagających w wyniku zaniedbań i błędów wychowawczych bądź nieprawidłowości

funkcjonowania systemu nerwowego, albo psychopatii, czy charakteropatii – wychowania
resocjalizującego. [12, s. 6]

Życie z określonym rodzajem niepełnosprawności nie jest łatwe, ale jest możliwe. Dowodem
na to, są tysiące osób niepełnosprawnych, które borykając się z niepełnosprawnością, potrafią

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odnaleźć swoje miejsce w społeczeństwie i żyją, tak jak potrafią. Osoby te, wypełniają swe
społeczne role na tyle, na ile pozwala im ich niepełnosprawność. Niektórzy z nich muszą
korzystać z opieki i pomocy innych, ale większość organizuje sobie życie tak, by w jak
największym zakresie pozostać osobą samodzielną i niezależną.
Każdego dnia jednak, każda z tych osób boryka się z problemami, pokonuje bariery, szuka
w sobie lub w najbliższych jej osobach siły do działania i podejmuje walkę o swoje miejsce
wśród pełnosprawnego społeczeństwa.
Żeby jednak podjąć tę walkę, każdy z nich musi zaakceptować swą niepełnosprawność i jej
konsekwencje. Muszą być świadome, zarówno ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, jak
i swoich możliwości. Pogodzenie się z brakiem lub utratą pewnego rodzaju sprawności jest
procesem długotrwałym, w którym nieodzowna jest pomoc innych ludzi. Pedagogika specjalna
określa te zjawisko terminem – rewalidacja.

W. Dykcik definiuje rewalidację jako, termin używany zamiennie z pojęciem rehabilitacja,
określający długotrwałą działalność terapeutyczno-wychowawczą, a wiec wielostronną
stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości,
czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących.[16, s. 68]

Proces rewalidacyjny obejmuje wiele płaszczyzn życia jednostki z określonym rodzajem

niepełnosprawności i prowadzi do zapewnienia możliwie najbardziej samodzielnego sposobu
życia. Rewalidacja zmierzając do poprawy lub minimalizacji skutków niepełnosprawności daje
szansę osobom, które muszą stawiać czoła przeciwnościom.
Szansą tą może być:
–

zaakceptowanie siebie jako osoby niepełnosprawnej,

–

możliwość finansowego usamodzielnienia się,

–

integracja społeczna z ludźmi pełnosprawnymi,

–

możliwość podjęcia pracy,

–

pozyskanie umiejętności korzystania z pomocy i doświadczeń innych ludzi,

–

udzielenie specjalistycznej pomocy, zmierzającej do poprawy stanu fizycznego jednostki.

W sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna, z różnych przyczyn, nie uczestniczy w procesie

rewalidacji, bądź proces ten nie wpływa na jej stan korzystnie, możemy mówić o problemie.
Problem ten rozpatrywany jest nie tylko na płaszczyźnie sfery psychofizycznej jednostki, ale
również na płaszczyźnie jej warunków społeczno-bytowych. Wynika to z faktu, że brak
sprawności lub choroba stawia człowieka w obliczu deprywacji podstawowych potrzeb,
również społecznych. Niezaspokojenie tych potrzeb często prowadzi do sytuacji nerwicowych
i stresogennych, co w konsekwencji przyczynić się może do gorszego samopoczucia osoby
niepełnosprawnej, obniżenia poczucia własnej wartości i rozwinięcia się chorób
psychosomatycznych.

Każda osoba, u której stwierdza się stopień niepełnosprawności powinna być poddana

wielostronnej stymulacji i uaktywnianiu. Celem tych działań powinno stać się jej usprawnienie i
stymulowanie procesu kompensacyjnego.

Usprawnianie to postępowanie maksymalnie rozwijające zadatki i siły biologiczne

organizmu, które są najmniej uszkodzone, jego celem jest poprawa lub utrzymanie na
zadowalającym poziomie przede wszystkim sprawności fizycznej, a szczególnie wydolności i
tolerancji wysiłku. [4, s. 372]
Kompensacja to złożony proces uzupełniania, wyrównywania braków oraz zastępowania
(substytucji) deficytów rozwojowych, narządów i przystosowania się na innej możliwej drodze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Polega on na odtwarzaniu czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego
części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego.[ 2, s. 85]

Wybrane problemy społeczne osób niepełnosprawnych

Jedną z głównych sytuacji problemowych, jakim osoby niepełnosprawne muszą stawiać

czoła co dzień, jest negatywna postawa otoczenia. Przyczyną takiego postępowania
społeczeństwa, może być zarówno niechęć do osób niepełnosprawnych, strach przed ich
schorzeniami, jak i niewiedza o rodzajach niepełnosprawności. Duża część społeczeństwa nie
zna etiologii niepełnosprawności, nie wie też nic o jej skutkach, uwarunkowaniach i specyfice
kontaktów z tymi osobami. Negatywna postawa lub obojętność społeczeństwa, prowadzić
może do sytuacji, w których osoby niepełnosprawne nie chcą lub boją się kontaktu
z pełnosprawnymi ludźmi.

Kolejnym znaczącym problemem, z jakim w życiu codziennym borykają się osoby

o obniżonej sprawności, są bariery architektoniczne. Ograniczają one znacznie dostęp osób
niepełnosprawnych do możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym.

Zdarza się również, ze osoby niepełnosprawne mają problem z nawiązaniem celowej

komunikacji z resztą społeczeństwa. Przyczyn takiej sytuacji możemy doszukiwać się zarówno
po stronie zainteresowanego, jak i ogółu społeczeństwa. Zwykle osoby nie w pełni sprawne,
mają problem z otworzeniem się przed zdrową osobą, boją się kontaktów z nią, wstydzą się
swej inności. Osoby sprawne często nie szukają kontaktu z osobami z zaburzoną sprawnością,
ponieważ obawiają się, że ich wiedza na temat niepełnosprawności jest niewystarczająca, boją
się obcowania z człowiekiem o obniżonej sprawności lub zwyczajnie go nie chcą. Aby ulepszyć
interakcje pomiędzy tymi dwiema stronami, trzeba podjąć szereg działań prowadzących do
zwiększenia świadomości społeczeństwa na temat osób niepełnosprawnych. Z drugiej zaś
strony, osoby niepełnosprawne powinny być uczone kontaktu i wspierane w próbach jego
nawiązywania.

Dużym ograniczeniem dla niepełnosprawnej osoby jest znalezienie miejsca zatrudnienia.

Jest to bardzo ważne, gdyż praca zawodowa, dochód jaki przynosi, stawia osobę
niepełnosprawną na równi z pełnosprawnym człowiekiem. Zarabiając na swoje utrzymanie,
zaczyna postrzegać siebie jako pełnoprawnego członka społeczeństwa, z dnia na dzień staje się
osobą niezależną i czuje się dowartościowana.

Specyfika i konsekwencje uszkodzeń słuchu
Istotą niepełnosprawności słuchu jest brak zdolności do precyzyjnego odbioru dźwięków.
Uszkodzenie słuchu nie upośledza sprawności fizycznej i umysłowej człowieka, jednak
znacznie ogranicza i utrudnia jego kontakty społeczne, w konsekwencji stwarzając sytuację
wyizolowania osoby z wadą słuchu ze środowiska.

Konsekwencje, jakie powoduje utrata słuchu, są zależne od wielu czynników. Należy w nich
wymienić przede wszystkim:
–

wiek, w jakim nastąpiła utrata słuchu – szczególnie istotne jest czy mamy do czynienia
z głuchotą powstałą przed, czy też po opanowaniu mowy jako środka porozumiewania
się;

–

rodzaj i stopień utraty słuchu – w jakim zakresie odbiór różnych częstotliwości został
uszkodzony;

–

protezowanie słuchowe czy miało miejsce w przeszłości i jak długo, czy obecnie osoba
niesłysząca korzysta z aparatów słuchowych;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

umiejętność wykorzystywania posiadanych resztek słuchu – jakie bodźce akustyczne
osoba z uszkodzonym słuchem jest w stanie odebrać i zidentyfikować bez pomocy
aparatów słuchowych czy innych urządzeń technicznych i za ich pomocą;

–

czynniki środowiskowe okresu dzieciństwa – czy rodzice są (byli) słyszący czy
niesłyszący, czy w tym okresie była prowadzona efektywna praca rewalidacyjna
z dzieckiem niesłyszącym przez rodziców, poradnię logopedyczną lub w innej formie;

–

czynniki środowiskowe wieku szkolnego – czy nauka odbywała się w szkołach dla
słyszących, słabosłyszących czy głuchych, czy dziecko mieszkało w rodzinie czy
w internacie, czy czas wolny, w tym letni wypoczynek, spędzało z dziećmi głuchymi, czy
słyszącymi;

–

aktualne warunki rodzinne osoby niesłyszącej – czy współmałżonek jest słyszący,
słabosłyszący czy niesłyszący i jak się porozumiewają, czy dzieci są słyszące, czy
niesłyszące, jakie są kontakty z bliską rodziną, przyjaciółmi itp.;

–

podstawowy sposób porozumiewania się z otoczeniem – czy jest to mowa dźwiękowa
z odczytywaniem z ust i odbiorem akustycznym, język migowy, pismo, gestykulacja,
kombinacja tych elementów itp.;

–

cechy osobowości osoby niesłyszącej – w tym ogólny poziom inteligencji, zdolności
ustroju do kompensacji, motywacje i możliwości w zakresie integracji z osobami
słyszącymi itp. [16, s. 68]

Społeczny aspekt utraty słuchu

Ten wymiar uszkodzenia słuchu wymaga postawienia pytania o rolę i miejsce osoby

z wadą słuchu w społeczeństwie oraz pytania o to, czy wystąpienie wady słuchu w jakikolwiek
sposób rzutuje na funkcjonowanie jednostki na płaszczyźnie społecznej.

Określenie roli społecznej w grupach dotyczy zarówno osób zdrowych, jak i tych, które

wykazują określone typy dysfunkcji. Wymiar społeczny niepełnosprawności wiąże się zatem
ściśle z definicją upośledzenia, stworzona przez Światową Organizację Zdrowia, która brzmi
następująco: „Jest to niekorzystna (gorsza) sytuacja danej osoby będącej wynikiem
uszkodzenia lub niepełnosprawności, polegająca na ograniczeniu lub uniemożliwieniu
wypełniania ról, które są uważane za normalne, biorąc pod uwagę jej wiek, płeć, czynniki
kulturowe i społeczne” [14, s. 136].

Dokonując próby zdefiniowania roli społecznej możemy stwierdzić, że jest to

uczestnictwo człowieka w określonych sytuacjach społecznych oraz realizowanie przez niego
zadań określonych przez pewne czynniki. Zatem gdy jednostka społeczna nie może wywiązać
się ze stawianych jej wymagań, możemy mówić o upośledzeniu.

Stopień upośledzenia może przybierać trzy formy: pierwszą z nich jest utrudnienie- osoba

może wykonywać zadania, które społeczeństwo na nią nakłada, ale spotyka wiele przeszkód,
które musi pokonać. Druga forma to ograniczenie, kiedy człowiek wypełnia swoje role
w niepełnym zakresie. Ostatnia forma to uniemożliwienie – osoba jest pozbawiona możliwości
wykonywania swojej roli.[Sowa, 1998, [w:] 1, s. 22]
Wada słuchu, popycha ludzi do tworzenia własnej, hermetycznie zamkniętej społeczności,
posiadającej swą własną tożsamość. Przynależność do tej grupy społecznej, warunkowana jest
znajomością ich kodu językowego i na tej podstawie można stwierdzić, że wada słuchu to
niepełnosprawność posiadająca wymiar społeczny.

Analizując ważkość ról, jakie odgrywają w społeczeństwie osoby niesłyszące, nie można

pominąć płaszczyzny jaką jest integracja, a co się z nią ściśle wiąże komunikacja. Mówiąc
o integracji osób niesłyszących w środowisku, musimy zwrócić uwagę na sposób
porozumiewania się tych osób z częścią społeczeństwa, dla której język migowy jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niedostępny. Faktem też jest, że jeżeli mówimy o integracji musimy zauważyć, że komunikacja
pomiędzy osobami niesłyszącymi i osobami bez uszkodzenia narządu słuchu, nie byłaby
możliwa, gdyby nie otwartość i chęć zaangażowania w nią osób słyszących.

Specyfika kontaktu i pracy z osobami z wadą słuchu

Osoba dorosła
W kontaktach z osobami dorosłymi z wadą słuchu, istotny jest stopień ubytku, gdyż zwykle od
niego uzależniony jest rodzaj interakcji. Niezależnie zaś od jej rodzaju, kontakt ten powinien
być nacechowany otwartością, serdecznością i troską. Osoba borykająca się z problemami
słuchowymi powinna czuć się rozumiana i akceptowana.

Do głównych celów oddziaływania leczniczego i rewalidacyjnego w przypadku osób z wadą
słuchu należą:
–

zwiększenie umiejętności tolerowania wady słuchu i wiążących się z nią ograniczeń,

–

odnalezienie satysfakcjonującego i twórczego zajęcia,

–

umiejętne pokonywanie własnych trudności,

–

aktywny udział pacjenta w procesie leczenia.

Do osoby z uszkodzonym słuchem należy mówić powoli, budować krótkie, nieskomplikowane
zdania, okazywać dużo cierpliwości i zrozumienia. A wszystko po to, by okazała nam
zaufanie, czuła się pewnie i bezpiecznie. Pamiętać należy również, że dla ludzi
niepełnosprawnych bardzo ważne jest wsparcie emocjonalne, życzliwość i zrozumienie, czego
nie może zabraknąć w kontaktach z nimi.

Dziecko
W kontaktach z dzieckiem z wadą słuchu, należy wykazać wiele zrozumienia, a w
szczególności wykazać się ogromną cierpliwością. Trzeba też traktować małego pacjenta
przyjaźnie i serdecznie, chętnie tłumacząc i odpowiadając na wszystkie jego pytania.
Jednocześnie pamiętając, że do dziecka należy mówić językiem dostosowanym do jego wieku.
Nawiązywanie kontaktu z dzieckiem z wadą słuchu, sprowadza się do budowania zaufania
i zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa.

Osoba w podeszłym wieku
Nawiązując kontakt z osobą niesłyszącą w podeszłym wieku, trzeba wiedzieć, jakie zmiany
fizjologiczne i psychologiczne niesie za sobą okres starości. Nie można zapomnieć, że osoby
starsze charakteryzują się nadwrażliwością na stresy emocjonalne.
Do ważnych elementów kontaktu z osobą w podeszłym wieku należą:
–

umiejętne słuchanie,

–

rozumienie jego trudności,

–

nielekceważenie jej obaw,

–

wykazywanie zainteresowania jej sytuacją życiową,

–

okazywanie jej szacunku i zrozumienia.

Bez względu na wiek osoby, z którą zostaje nawiązana interakcja i na stopień ubytku słuchu,
jaki obrazuje jej audiogram, należy okazać jej zainteresowanie, troskę i zrozumienie. Tylko
wtedy, osoby niesłyszące będą mogły czuć się, jak pełnoprawni członkowie społeczeństwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak brzmi definicja pedagogiki specjalnej?
2. Jak brzmi definicja osoby niepełnosprawnej?
3. Jakie znasz rodzaje niepełnosprawności?
4. Jak brzmi definicja rewalidacji?
5. Dlaczego proces akceptacji własnej niepełnosprawności jest procesem długotrwałym?
6. Jakiego rodzaju szanse, daje osobie niepełnosprawnej uczestnictwo w procesie

rewalidacji?

7. Na czym polega proces kompensacji?
8. Jakie znasz problemy społeczne osób borykających się z niepełnosprawnością?
9. Na czym polega społeczny aspekt uszkodzenia słuchu?
10. Jakie znasz trzy możliwe formy stopnia upośledzenia?
11. Jakie

znasz

główne

cele oddziaływań rewalidacyjno-leczniczych stosowanych

w przypadku ludzi z wadą słuchu?

12. W jaki sposób należy mówić do osoby, która ma problemy ze słuchem?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że jesteś budowniczym. Zaproponuj i opisz pięć ciekawych rozwiązań

architektonicznych, które znacząco ułatwią poruszanie się osobom z niepełnosprawnością
ruchową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać rodzaje niepełnosprawności,
3) wiedzieć, jakie czynności sprawiają najwięcej trudności osobom niesprawnym ruchowo,
4) znać ograniczenie i możliwości osoby niepełnosprawnej ruchowo.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4,

–

kolorowe pisaki, ołówek,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Napisz, w jaki sposób, u osoby z wadą słuchu, może zachodzić zjawisko kompensacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać definicję kompensacji,
3) wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu,
4) znać specyfikę kontaktu z osobami niesłyszącymi,
5) umieć opisać specyfikę funkcjonowania osób niesłyszących w społeczeństwie ludzi

słyszących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4,

–

długopis,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sporządź tabelę, która będzie zawierała dwie kolumny. W jednej kolumnie wypisz cechy,

które Twoim zdaniem powinna posiadać osoba, pozostająca w stałym kontakcie z ludźmi
z wadą słuchu w różnym wieku. W drugiej kolumnie wypisz cechy, które musi posiadać osoba
z wadą słuchu, by interakcja z osobą słyszącą była jak najbardziej udana i sprawiała satysfakcję
obu zainteresowanym stronom.

Cechy osoby pozostającej w stałym

kontakcie z osobami z wadą słuchu

Cechy osoby niesłyszącej, pozwalające na
pomyślną interakcję z osobami słyszącymi

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) wiedzieć, jakie cechy charakteryzują osoby, u których wystąpiła wada słuchu,
3) umieć określić, jakie cechy są potrzebne, by interakcja przebiegała prawidłowo, dając

satysfakcję obu stronom,

4) znać specyfikę kontaktu z osobami niesłyszącymi,
5) znać specyfikę funkcjonowania osób niesłyszących w społeczeństwie ludzi słyszących.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4,

–

długopis, kolorowe pisaki, ołówek,

–

linijka,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wyobraź sobie następującą sytuację: zgłasza się do Ciebie matka niesłyszącego chłopca,

opowiada Ci historię swego życia, oraz zdradza Ci szczegóły dotyczące niepełnosprawności jej
dziecka. Z przykrością zauważasz, że oprócz rutynowych wizyt u laryngologa, jej syn nie jest
objęty procesem rewalidacyjnym. Twoim zadaniem jest przekonać matkę niesłyszącego
chłopca, by skorzystała z pomocy innych specjalistów, czynnie włączając syna do działań
rewalidacyjnych.

Opracowując projekt nie zapomnij o wyszczególnieniu cech i zalet wynikających

z procesu rewalidacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać definicję procesu rewalidacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) umieć wyszczególnić szanse i korzyści, jakie osobie niepełnosprawnej daje proces

rewalidacji,

4) umieć nawiązywać kontakty z innymi ludźmi,
5) wykazać się pewnym stopniem empatii i zrozumienia wobec postępowania kobiety,
6) wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą utrata słuchu,
7) znać stopnie i rodzaje niepełnosprawności,
8) znać definicję niepełnosprawności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4,

–

długopis, kolorowe pisaki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wykorzystując materiały zawarte w podręczniku, posiłkując się dodatkowo informacjami

z innych źródeł, napisz prelekcję, skierowaną do mieszkańców Twojego osiedla, na temat
społecznych problemów osób niepełnosprawnych. Zwróć uwagę na czynniki wspomagające
proces integracji obu środowisk.
W przygotowanej przez Ciebie prelekcji, powinny znaleźć się też, praktyczne wskazówki
dotyczące sposobów postępowania i komunikowania się z osobami niepełnosprawnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać zalety procesu integracji,
3) wiedzieć, z jakimi problemami borykają się osoby niepełnosprawne,
4) znać ograniczenia wynikające z bycia osobą niepełnosprawną,
5) zaproponować przykładowe rozwiązania wybranych problemów osób niepełnosprawnych,
6) znać stopnie i rodzaje niepełnosprawności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4 lub A5,

–

długopis, kolorowe pisaki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Udziel pisemnej instrukcji, dotyczącej specyfiki postępowania i kontaktu z osobami

w podeszłym wieku, które nie słyszą. Pamiętaj, by w Twoi projekcie, nie zabrakło informacji
dotyczących osobowości ludzi starszych oraz cennych wskazówek dotyczących sposobu
komunikacji. Nie zapomnij o cechach i nastawieniu osoby słyszącej wchodzącej w kontakt ze
starszymi osobami z wadą słuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać cechy charakteryzujące osobowość ludzi w podeszłym wieku,
3) wiedzieć, z jakimi problemami borykają się ludzie starsi,
4) orientować się, jakiej pomocy mogą potrzebować ludzie w podeszłym wieku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) znać zasady postępowania w kontaktach z osobami z wadą słuchu,
6) wykazać się cechami empatii,
7) znać zasady obowiązujące w kontaktach z ludźmi z wadą słuchu, w różnym wieku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4 lub A5,

–

kolorowe pisaki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 7

Korzystając z informacji zawartych w poradniku oraz z treści pochodzących z różnych

źródeł wiedzy, zredaguj krótki artykuł do gazetki szkolnej, na temat społecznego aspektu
utraty słuchu. W przygotowanych przez Ciebie materiałach, powinny znaleźć się informacje
dotyczące konsekwencji, jakie niesie za sobą fakt niesłyszenia i zaburzonej percepcji dźwięków
mowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać konsekwencje utraty słuchu,
3) scharakteryzować społeczny aspekt uszkodzenia słuchu,
4) orientować się, jakiej pomocy mogą potrzebować ludzie z wadą słuchu,
5) znać zasady postępowania w kontaktach z osobami z wadą słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4 lub A5,

–

kolorowe pisaki,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie pedagogiki specjalnej?



2) zdefiniować pojęcie osoby niepełnosprawnej?



3) wymienić i scharakteryzować rodzaje niepełnosprawności?



4) określić znaczenie słowa rewalidacja?



5) wyjaśnić, jakie korzyści płyną z uczestnictwa w procesie rewalidacji?



6) określić, jakie znaczenie dla osoby niepełnosprawnej ma proces

kompensacji?



7) wymienić i opisać problemy, z jakimi borykają się ludzie

niepełnosprawni?



8) opisać społeczny aspekt utraty słuchu?



9) wymienić zasady, które powinny być zachowane podczas rozmowy

z osobą z wadą słuchu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Grupy wsparcia społecznego

4.3.1. Materiał nauczania

Wśród różnorodnych systemów społecznej pomocy, szczególną rolę odgrywają grupy

wsparcia, tzw. grupy wzajemnej pomocy, które przeznaczone są w szczególności dla osób
z problemami zdrowotnymi. Wsparcie społeczne jest definiowane zatem jako powszechnie
oczekiwana pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach bardzo trudnych, stresujących,
pojawiających się nagle i tym samym zmieniających ich życie. Pomoc ta jest organizowana dla
ludzi, którzy sami nie chcą lub nie potrafią uporać się ze swym problemem, a której celem jest
mobilizacja sił do walki z trudną sytuacją. Należy pamiętać, że wszystkie grupy wsparcia
społecznego prowadzone są przez specjalistów: psychologów, terapeutów i pedagogów,
a system wsparcia społecznego odnosi się do zasad leczenia, rehabilitacji i opieki nad osobami
niesamodzielnymi życiowo. Grupy wsparcia skupiają ludzi o podobnych problemach
życiowych i dostarczają pomocy psychologicznej, wzmocnienia w dążeniu do pokonywania
trudności, pomagają w odzyskaniu wiary w siebie i poczucia własnej wartości.

Wyróżniamy jednak jeszcze inną formę grup wsparcia, są to tzw. grupy samopomocy.

W odróżnieniu do tych pierwszych, grupy samopomocy nie muszą być prowadzone przez
specjalistę i najczęściej ich członkami są osoby dotknięte konkretnym problemem, ich rodziny,
przyjaciele i sympatycy. Moc takich jednostek tkwi w identyfikowaniu się z problemem,
świadomości istnienia innych osób w podobnej sytuacji, na identycznym etapie życia. Obecność
takich osób w grupach wsparcia ma zawsze wielkie znaczenie i niesie za sobą pozytywne
konsekwencje.

Zadania organizacji samopomocowych:

−

zwiększenie odporności psychologicznej ludzi,

−

wymiana wspólnych doświadczeń,

−

zapobieganie izolacji społecznej,

−

udzielanie konkretnej pomocy w sytuacji kryzysu.

Najczęściej wyróżniane są następujące formy i rodzaje wsparcia:

−

informacyjne, polegające na udzielaniu rad, porad medycznych i prawnych, mających na
celu pomoc jednostce w rozwiązaniu życiowych problemów. Ten rodzaj wsparcia
charakteryzuje się również tym, iż jednym z celów jest wzbogacanie wiedzy na temat
zaistniałego problemu, zarówno samego zainteresowanego, czyli członka grupy wsparcia,
jak i osób z jego rodziny, przyjaciół, nieobojętnych na los swego bliskiego,

−

emocjonalne, którego głównym celem jest udzielanie wsparcia psychicznego, okazywanie
zrozumienia i współczucia, jakże ważnego dla osoby, która właśnie w tym momencie
swojego życia, potrzebuje tego typu oparcia najbardziej,

−

materialne, polegające na doraźnej pomocy finansowej, dostarczaniu środków
materialnych, które często warunkują byt osoby szukającej pomocy w grupie wsparcia,

−

instrumentalne, zwane także wsparciem przez świadczenie usług, polegającym na
udzielaniu pomocy przy wykonywaniu dodatkowych prac codziennych prac domowych
i czynności poza domem,

−

wartościujące, które polega na okazywaniu uczuć uznania, akceptacji, zapewnianiu
o wyjątkowości oraz potwierdzeniu wartości i znaczenia jednostki, która zdecydowała się
szukać pomocy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każdy rodzaj wsparcia jest pożądaną i oczekiwaną forma pomocy ludziom w trudnych

sytuacjach. Polega na tym, że interakcja:

−

zostaje podjęta w sytuacji trudnej bądź problemowej,

−

ukierunkowana jest na zbliżenie jednego lub obu uczestników, rozwiązanie problemu,
przezwyciężenie trudności, reorganizację zakłóconej relacji z otoczeniem i podtrzymanie
emocjonalne,

−

w jej toku zachodzi wymiana emocji (wsparcie emocjonalne), informacji (wsparcie
informacyjne), instrumentów działania (wsparcie instrumentalne), dóbr materialnych
(wsparcie materialne).

Ważnymi cechami grup wsparcia są:

−

jednorodność (składają się one z osób z podobnymi problemami i doświadczeniami),

−

dążenie do wspólnego celu, jakim jest zapewnienie wszystkim członkom grupy
dostatecznego oparcia i pomocy,

−

opieranie się na członkach grupy, a nie na autorytetach zewnętrznych,

−

zasada równości dzięki czemu, każdy członek grupy ma ten sam status,

−

dobrowolne uczestnictwo,

−

przystąpienie do grupy warunkowane jest indywidualnymi problemami i potrzebami.

Skuteczność pomocy zależy od zaangażowania, wiedzy i umiejętności członków grupy

wsparcia. Niezaprzeczalną korzyścią dla osoby szukającej pomocy w takiej grupie, jest
poszerzenie wiedzy o własnym problemie oraz emocjonalne oparcie, które ułatwia opanowanie
urazu i pozwala cieszyć się życiem, pomimo zaistniałych przeciwności losu. Taki stan rzeczy
spowodowany jest główną przesłanką, którą kierują się wszystkie rodzaje grup wsparcia.
Najbardziej pożądanym stanem rzeczy jest bowiem akceptacja samego siebie, a tym samym
swojego problemu.

W naszym społeczeństwie każdy rodzaj niepełnosprawności odbierany jest jako stan

niepożądany. Osoba niepełnosprawna często budzi lęk, złe skojarzenia, obawy, sprawia że
w bezpośrednim kontakcie, osoba zdrowa czuje się zakłopotana, nie chce lub nie wie, jak może
pomóc. W związku z tym, osoby niepełnosprawne często spotykają się z nieprawidłowymi
postawami społecznymi. Wynikać to może zarówno z niechęci, jak i z niewiedzy o danej
niepełnosprawności, o formach pomocy oraz o potrzebach ludzi dotkniętych przez los.

Nie zmienia to faktu, że zwłaszcza takim osobom pomoc i wsparcie jest potrzebne

najbardziej.

Na początku zaistnienia problemu formą najbardziej pożądaną jest wsparcie emocjonalne.

Jest ono potrzebne, by człowiek borykający się z problemem, otrząsną się, poznał swą
sytuację, uświadomił sobie swe ograniczenia ale też swoje możliwości. Na takim etapie
szczególnie potrzebne jest wsparcie osób życzliwych, zorientowanych w problemie, którzy
pomogą obiektywnie spojrzeć na sytuację, podpowiedzą, doradzą, wysłuchają, opowiedzą
o własnych doświadczeniach lub po prostu będą w pobliżu. Takie i podobne oczekiwania osób
pokrzywdzonych przez los, spełniają właśnie grupy wsparcia społecznego. Grupy te, są
zinstytucjonalizowanymi formami pomocy dla osób potrzebujących.

Obok zinstytucjonalizowanego systemu wsparcia społecznego, swoje miejsce ma również

naturalny system wsparcia, który tworzą: członkowie najbliższej rodziny, krewni, znajomi
i sąsiedzi.

Kolejną pozainstytucjonalną formą wsparcia społecznego jest wspomniana wcześniej

grupa samopomocy. Skupia ona w swych szeregach ludzi dotkniętych podobnymi
doświadczeniami, którzy przeżywają podobny rodzaj cierpienia i potrzebują podobnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wsparcia. Członkowie grup spotykają się w celu wzajemnej pomocy, wysłuchania, oparcia
w trudnych chwilach walki z chorobą czy innym nieszczęściem.

Rozpatrując strukturę grupy samopomocy, nie można pominąć głównego jej celu. Obok

pomocy grupowej, wspierania się nawzajem, najważniejszym celem jest pomoc samemu sobie.
Stając w obliczu własnej niepełnosprawności, kształtujemy postawę samodzielności,
aktywności, która sprawia, że przezwyciężamy własne ograniczenia i trudności. Osoby, które
tworzą grupę samopomocy mają okazję pozbyć się negatywnych emocji i rozpocząć pracę nad
samym sobą.

Kolejnym zadaniem społecznych grup samopomocy jest uświadamianie społeczeństwa,

czym jest niepełnosprawność, choroba, trudna sytuacja życiowa. To dzięki ich działalności
możliwe są kontakty osób korzystających z pomocy z osobami zdrowymi i sprawnymi.
A dzięki tym spotkaniom możliwe jest wyzbycie się błędnych przekonań i obalenie
stereotypów o osobach niepełnosprawnych lub niezaradnych życiowo, potrzebujących tego
rodzaju wsparcia.

Udzielanie wsparcia osobom z ograniczoną sprawnością polega na stosowaniu takich form

pomocy, które wykorzystywałyby zdrowe, nieuszkodzone funkcje i sprawności potrzebne do
samodzielnego życia.

Upośledzenie słuchu jest formą niepełnosprawności, i z tej przyczyny, ludzie z wadą

słuchu, szukają pomocy w grupach wsparcia społecznego. Przede wszystkim dlatego, że czują
się osamotnieni i odizolowani, gdyż jako osoby z upośledzonym narządem słuchu, muszą
odnaleźć się w świecie osób słyszących.

W grupach wsparcia odnajdują przede wszystkim innych ludzi, którzy borykają się z takim

samym problemem, wiedzą czym jest wada słuchu, znają jej skutki, a przede wszystkim znają
ograniczenia wynikające z faktu niesłyszenia. Jednym z zadań grupy wsparcia, jest pomóc
takiemu człowiekowi w odkryciu możliwości i siły do samorealizacji. Osoby z wadą słuchu w
grupie wsparcia mogą liczyć też, na fachowe porady medyczne i prawne. Mogą poszerzyć swą
wiedzę na temat własnej niepełnosprawności, zapoznać się z nowinkami medycznymi i z
rodzajami pomocy medycznej, o którą maja prawo się starać i domagać.

Wzajemna pomoc i doradztwo jest szczególnie ważne dla ludzi, którzy utracili słuch nagle.

Moment, w którym z ludzi pełnosprawnych i niezależnych, stali się osobami
niepełnosprawnymi, może być dla nich życiową tragedią. Dlatego też, potrzebują
natychmiastowej pomocy i wsparcia. Pierwszą płaszczyzną, która musi udzielić pomocy osobie
potrzebującej powinna być rodzina i najbliżsi przyjaciele.

Główną zasadą takiego rodzaju pomocy jest dążenie do samoakceptacji wady przez osobę

niepełnosprawną, należy mieć jednak świadomość, że jest to proces długotrwały i nie zawsze
kończy się sukcesem. Często wsparcie społeczne jest tu działaniem kluczowym i jedyną formą
udzielonej pomocy.

Dla osób dotkniętych upośledzeniem słuchu największą barierą życia codziennego jest

bariera komunikacyjna. Często zdarza się tak, że każda próba komunikacji z osobą słyszącą,
kończy się niepowodzeniem. Dla człowieka z wadą słuchu za każdym razem jest to sytuacja
stresująca, wywołująca frustrację i niepożądane stany emocjonalne. Uświadamia mu, że jest
osobą niepełnosprawną i niesamodzielną. Takie sytuacje najczęściej są przyczyną tego, że
osoby niesłyszące wybierają życie samotne, izolując się od społeczeństwa, szukając
jednocześnie towarzystwa osób do siebie podobnych, tzn. posiadających problemy ze słuchem.
Dzieje się tak dlatego, że przebywając w środowisku ludzi niesłyszących czują się rozumiani
i akceptowani, a przede wszystkim nie muszą martwić się o barierę komunikacyjną.
Z uwagi na specjalną rolę, jaką pełnią osoby niepełnosprawne we wzajemnym udzielaniu sobie
pomocy należy podkreślić ważkość grup samopomocowych i ich właściwości. Przede
wszystkim tworzą je osoby mające specyficzne problemy osobiste.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku osób z wadą słuchu problemem staje się upośledzenie percepcji słuchowej.
Dzięki temu, że wszystkich członków grupy łączy ten sam rodzaj niepełnosprawności,
pomiędzy nimi panują zazwyczaj partnerskie relacje. Każdy z osobna spodziewa się uzyskania
pomocy, ale jednocześnie ma świadomość, że swoją obecnością i uczestnictwem w grupie,
może nieść pomoc innym jej członkom. Celem, który przyświeca działalności grup wsparcia
jest dążenie do zmiany postępowania, a bezpośrednio wiąże się to nowym sposobem życia,
z uzyskaniem wewnętrznego spokoju, zadowolenia i sił do działania.

Wada słuchu to specyficzny rodzaj niepełnosprawności. Dla większości społeczeństwa, osoba
posiadająca aparat słuchowy, to ktoś, z kim nie można się porozumieć, dlatego też większość
ludzi nie podejmuje nawet próby komunikacji, nie wspominając o jakiejkolwiek pomocy, czy
wsparciu. Poza tym istnieje wiele mitów społecznych dotyczących postrzegania osób
niesłyszących przez ogół społeczeństwa. Są one następujące:

−

niesłyszący mogą wykonywać tylko określone prace,

−

niesłyszący są mniej inteligentni niż słyszący,

−

niesłyszący maja podobne zdolności, ideały i spojrzenie na innych,

−

wszyscy niesłyszący używają języka migowego,

−

wszyscy, którzy utracili słuch, są tacy sami,

−

wszyscy niesłyszący umieją odczytywać z ust,

−

niesłyszącym nie przeszkadza hałas,

−

niesłyszący nie potrafią mówić,

−

aparaty słuchowe przywracają słuch [9, s. 46-47].

Aby osoba dotknięta wadą słuchu podjęła samodziale działanie, musi być pewna siebie
i świadoma swych zdolności i umiejętności. Takie cechy nabierze tylko i wyłącznie poprzez
kontakty z innymi ludźmi. W momencie, gdy będzie przez nich wspierana, akceptowana
i rozumiana. Muszą to być ludzie jej życzliwi i godni zaufania. Taką rolę powinni spełniać
członkowie grup wsparcia. A wszystko po to, by osoby dotknięte niepełnosprawnością czy
inną trudną sytuacją życiową, miały szansę na pełne uczestnictwo w życiu społecznym, czuły
się potrzebne i dowartościowane.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak brzmi definicja wsparcia społecznego?
2. Jakie zadania spełniają organizacje samopomocowe?
3. Jakie znasz formy i rodzaje wsparcia?
4. Na czym polega wparcie emocjonalne?
5. Od czego zależy skuteczność pomocy grupy wsparcia?
6. Jakie znasz cechy grup wsparcia?
7. Dlaczego członkom grup wsparcia potrzebne jest wsparcie emocjonalne?
8. Kto może być członkiem grupy samopomocy?
9. Co jest największą barierą w kontaktach osób z wadą słuchu z osobami słyszącymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napisz list do młodej matki, która niedawno dowiedziała się, że jej syn ma wadę słuchu.

W liście tym, spróbuj ją przekonać, by skorzystała z pomocy grupy wsparcia. Nie zapomnij
opisać w jaki sposób grupa wsparcia może pomóc potrzebującej kobiecie.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie zasady obowiązujące przy pisaniu listów,
2) wyjaśnić, czym jest grupa wsparcia,
3) odszukać cechy grup wsparcia,
4) znać podstawowe zadania grup wsparcia,
5) opisać ważkość pomocy, jaką oferują grupy wsparcia społecznego,
6) wymienić osoby, które tworzą grupę wsparcia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wyobraź sobie, że jesteś członkiem grupy wsparcia pomagającej osobom niezaradnym

życiowo znaleźć pracę. Przygotuj tekst wystąpienia, które skierujesz do pozostałych
członków, w celu określenia korzyści, jakie wyniosłeś z uczestnictwa w tej grupie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) wynotować, jakie czynniki mogą kierować ludźmi szukającymi pomocy w grupach

wsparcia,

3) odszukać rodzaje wsparcia,
4) znać podstawowe zadania grup wsparcia,
5) opisać przykładowe zmiany, jakie mogą zajść w osobie, która skorzystała z pomocy grupy

wsparcia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sporządź listę osób borykających się z problemami zdrowotnymi lub życiowymi, które

Twoim zdaniem, mogą skorzystać z pomocy grup wsparcia społecznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wynotować, jakie czynniki mogą kierować ludźmi szukającymi pomocy w grupach

wsparcia,

3) znać zakres pomocy udzielanej przez grupy wsparcia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Sporządź pismo do sponsorów z prośbą o wsparcie w jednej z następujących sytuacji:

a) pomoc w kampanii reklamowej, której celem jest uwrażliwienie społeczeństwa na potrzeby

osób z wadą słuchu,

b) pomoc w pozyskaniu lokalu na potrzeby grupy wsparcia dla osób z wadą słuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) wybrać jedną z opisanych sytuacji,
3) przeanalizować mity społeczne dotyczące osób z wadą słuchu,
4) wynotować, co stanowi największą barierę dla osób z wadą słuchu,
5) opisać zadania grup wsparcia oraz rodzaje udzielanej przez nie pomocy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Zredaguj prelekcję skierowaną do najbliższej rodziny członków grupy wsparcia, w której

opiszesz, jak ważne jest wsparcie rodziny i przyjaciół.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) odszukać zadania grupy samopomocy,
3) opisać ważkość wsparcia emocjonalnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie wsparcia społecznego?



2) wymienić i scharakteryzować rodzaje i formy wsparcia?



3) uzasadnić znaczenie wsparcia emocjonalnego?



4) scharakteryzować zadania instytucji samopomocowych?



5) opisać od czego uzależniona jest skuteczność pomocy w grupie?



6) określić, czym charakteryzują się grupy wsparcia?



7) wymienić osoby, które tworzą grupy samopomocy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Psychologiczne aspekty wady słuchu u dzieci i dorosłych.

Metody badań psychologicznych

4.4.1. Materiał nauczania

Opisanie psychologicznych konsekwencji wystąpienia wady słuchu, to nic innego jak

odpowiedź na dwa pytania. Pierwsze z nich brzmi: czy wystąpienie wady słuchu ma wpływ na
psychiczne funkcjonowanie dziecka lub osoby dorosłej, a jeżeli tak, to w jakim stopniu
i w jakim zakresie? Drugie: czy uszkodzenie słuchu zawsze powoduje negatywne skutki
w psychicznym funkcjonowaniu organizmu człowieka?
Osoby dotknięte wadą słuchu, częściej niż ludzie zdrowi mają tendencję do:

−

odczuwania stresu,

−

poczucia osamotnienia,

−

poczucia niezrozumienia przez społeczeństwo,

−

odczuwania zagrożenia ze strony innych ludzi.

Obecnie uważa się, że samo uszkodzenie słuchu nie musi pociągać za sobą zaburzeń

w funkcjonowaniu na płaszczyźnie psychicznej. Wszelkie nieprawidłowości zaistnieć mogą
dopiero w obliczu pojawienia się innych czynników. Postęp w dziedzinach nauki zajmujących
się zarówno samą wadą słuchu jak i wszelkimi aspektami związanymi bezpośrednio z głuchotą
i jej konsekwencjami, sprawił że uszkodzenie słuchu nie kojarzy się już z dużymi
ograniczeniami w rozwoju.

Czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie osób z wadą słuchu:

−

preferowany rodzaj systemu komunikacji,

−

wiek, w którym nastąpiło uszkodzenie słuchu,

−

sytuacja rodzinna,

−

status ekonomiczny,

−

dostęp do instytucji działających na rzecz osób z wadą słuchu,

−

wparcie i specjalistyczna opieka,

−

kontakty towarzyskie, itp.

Osoba dorosła z wadą słuchu

Wada słuchu jest rodzajem niepełnosprawności, który może pojawić się nagle. Może

również towarzyszyć człowiekowi od początku jego życia. Niezależnie jednak od momentu
ujawnienia się, uszkodzenie słuchu niesie ze sobą wiele negatywnych konsekwencji.

Dorosłe osoby niesłyszące mają takie same potrzeby, jak osoby u których narząd słuchu

funkcjonuje prawidłowo, osoby te jednak znacznie częściej doświadczają niepowodzeń
i frustracji ze względu na niemożność lub częściowe ich zaspokojenie.

U dorosłych osób niesłyszących lub niedosłyszących, często można zaobserwować

zjawisko stresu emocjonalnego. Ze stresem, często wiąże się, wycofanie z udziału w życiu
społecznym. Dla wielu osób, jest to sposób na życie bez narażania się na sytuacje przykre
i problemowe.

Jedną z głównych przyczyn wywołujących stres i frustrację u tych osób, jest bariera

komunikacyjna. To właśnie niemożność komunikowania się jest największym upośledzeniem
osób niesłyszących, ponieważ dzięki językowi uczestniczymy w życiu społecznym, korzystamy
z dorobku kulturowego naszej cywilizacji, zdobywamy i wymieniamy informacje. Brak
umiejętności porozumiewania się odcina człowieka od normalnego życia, uniemożliwia
realizację marzeń i ambicji, nie pozwala także na wykorzystywanie intelektu. [1, s. 20]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczególnym przypadkiem jest nagła utrata słuchu. Dla każdego człowieka nagły brak
i niemożność percepcji słuchowej jest sytuacją trudną. Nie dziwi zatem fakt, że osoby takie
stają się drażliwe, łatwiej popadają w stany depresyjne, stają się lękliwe i emocjonalnie
rozchwiane. W takich momentach życia i w obliczu takiej sytuacji, człowiek musi otrzymać
wsparcie psychiczne, zarówno ze strony rodziny, jak i specjalistów. Niezastąpione będzie tu
wsparcie emocjonalne, którego celem będzie utwierdzenie jednostki w przekonaniu, że
pomimo utraty słuchu nadal jest pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. Jednocześnie
zapewniając, że ma prawo do chwili słabości.

Dziecko z wadą słuchu

Warto bliżej przyjrzeć się warunkom, w jakich zazwyczaj rozwija się dziecko

z uszkodzonym słuchem. Jego pierwszym i jak najbardziej naturalnym środowiskiem jest
rodzina, która może stymulować lub też hamować rozwój dziecka. To ona kształtuje jego
osobowość, towarzysząc mu od chwili narodzin. Od reakcji rodziców, na wieść o wadzie
słuchu ich dziecka, zależy bardzo wiele, m.in. akceptacja dziecka takim jakie jest, czyli w tym
przypadku zaakceptowanie uszkodzenia słuchu i wszelkich konsekwencji, które niesie ono za
sobą. Jest to proces niebywale trudny i długotrwały. Naturalnymi reakcjami rodziców na fakt
wykrycia wady słuchu u dziecka są: poczucie niesprawiedliwości, pewnego rodzaju straty
zwanej „żałobą” po zdrowym dziecku, szok, negowanie tego, co zdiagnozowali lekarze, czyli
wyparcie świadomości uszkodzenia słuchu dziecka. Zanim nastąpi pełna akceptacja, pojawia
się jeszcze szereg sprzecznych uczuć, z których głównym jest obwinianie siebie, małżonka
i lekarzy.

Jednoznaczne więc jest, że reakcje i zachowania rodziców już w początkowej fazie życia

dziecka mają ogromne znaczenie na jego dalszy rozwój emocjonalny. Ogromne znaczenie na
prawidłowość rozwoju emocjonalnego dziecka z wadą słuchu, ma również fakt utrzymujących
się postaw rodzicielskich w późniejszych latach życia dziecka.

Z faktu zdiagnozowania wady słuchu u dziecka, płynie jeszcze inne zagrożenie związane

bezpośrednio ze stereotypowym postrzeganiem osoby dotkniętej „nieszczęściem”, skazanej na
życie w wiecznej ciszy, na zawężone bogactwo docierających do niego bodźców, na określony
sposób porozumiewania się, wykonywanie określonego typu zawodu itp. Przy postrzeganiu
wady słuchu u dziecka, niebezpieczną konsekwencją jest traktowanie go jako „kaleki”
niezdolnego do żadnej pracy ani też do wysiłku fizycznego. Rodzice zachowując się w ten
sposób przyjmują postawę nadopiekuńczą.

Równie niebezpiecznym podejściem do wystąpienia wady słuchu jest stawianie zbyt

małych wymagań wobec dziecka, traktowanie go, jak kogoś o słabszej pamięci, nie
potrafiącego myśleć abstrakcyjnie. Prowadzić może to do powstawania określonych cech
osobowości, takich jak np.: postawa roszczeniowa, impulsywność, pobudliwość, egocentryzm,
trudności w przystosowaniu się do życia w społeczeństwie ludzi słyszących.
Kolejnym ważnym aspektem są umiejętności komunikacyjne. W pierwszym okresie życia
dziecka rozwój porozumiewania się z otoczeniem powinien nastąpić w sposób zupełnie
naturalny, jako niezbędny w życiu każdego z nas. O ile zaraz po narodzinach dziecka,
wszystkim wystarcza werbalnie ubogie komunikowanie się, w którym główną rolę odgrywają:
krzyk, płacz, śmiech i gesty, o tyle w późniejszych stadiach rozwojowych są one
niewystarczające. Informacji o otaczającym świecie, dziecku zazwyczaj dostarczają rodzice,
pod warunkiem, że i rodzice i dziecko porozumiewają się jednym kodem językowym.
W przypadku tego zjawiska u dzieci z wadą słuchu, wymiana tych informacji może zostać
zaburzona.
Wada słuchu sprawia, że ludzie każdego dnia borykają się z problemami, stają wobec wielu
trudności, związanych najczęściej z umiejętnością i możliwością sprawnego porozumiewania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się. Jednak wada słuchu nie powoduje wytworzenia się u tych osób konkretnych cech
charakteru, wspólnych dla wszystkich osób z wadą słuchu. Uważa się więc, że osoby
niesłyszące są w identyczny sposób zróżnicowane pod względem posiadanych cech, jak ludzie
słyszący. Wada słuchu powoduje u nich gorsze warunki rozwojowe, jednak można te
negatywne czynniki minimalizować lub eliminować całkowicie.

Metody badań psychologicznych stosowanych w protetyce słuchu
Metodą nazywamy sposób postępowania pozwalający na dokładne poznanie określonego
zjawiska. [10, s. 49]
W psychologii stosowane są liczne metody poznawania psychiki człowieka, najczęściej
korzysta się jednak z następujących: obserwacji, eksperymentu, wywiadu, testów
i kwestionariusza. W pracy protetyka, często korzysta się z metod psychologicznych w celu
wzbudzenia zaufania, lepszego poznania pacjenta, dokładnego określenia jego stanu.
Doświadczony protetyk najczęściej korzysta z metody obserwacji psychologicznej i wywiadu.
Obserwacja psychologiczna jest metodą, podczas której następuje rejestracja czynności
i reakcji jednostki. Dobrą obserwację cechuje: obiektywność, dokładność, szczegółowość,
systematyczność i planowość. Umiejętność prowadzenia obserwacji jest bardzo ważna dla
protetyka słuchu, mającego stale do czynienia z osobami z wadą słuchu. Dobrze przygotowany
do zawodu, bystry obserwator zauważy każdą, choćby najmniejszą zmianę w reakcjach i
zachowaniu się pacjenta. Właśnie te drobne zmiany, mogą być sygnałami nasilającego się stanu
chorobowego, z którego pacjent może nie zdawać sobie sprawy.
Wywiad jest metodą poznawczą, polegająca na zebraniu potrzebnych informacji dotyczących
osób czy określonych zjawisk od kompetentnego informatora.[10, s. 59]
Wywiad w psychologii polega na rozmowie, która nie dotyczy osoby udzielającej odpowiedzi,
a jedynie spraw i zjawisk występujących poza nią. Jest to metoda, którą stosuje się w sytuacji,
gdy nie ma warunków do prowadzenia obserwacji lub zależy nam na szybkim pozyskaniu
informacji o interesującej nas jednostce, sytuacji czy zjawisku.
Innym rodzajem wywiadu jest rozmowa psychologiczna, którą przeprowadzić można z osobą
badaną, gdy chcemy pozyskać informacje o niej od niej samej. Rozmowa ta, musi być
dokładnie przygotowana i starannie przeprowadzona. Protetyk słuchu, który w swojej pracy
korzysta z tej metody, musi dokładnie określić cel rozmowy, wykazać się taktem, by pozyskać
zaufanie pacjenta i sprawić, by badany nie czuł się skrępowany. Zadawane pytania powinny
być przez protetyka przemyślane, zasadne i rzeczowe.

W celu poznania rzeczywistości społecznej, protetyk słuchu może również korzystać

z metod i technik socjologicznych. Poznanie rzeczywistości społecznej może być realizowane
przez zadawanie pytań człowiekowi i obserwacji jego zachowań. [15, s. 43]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakiego rodzaju uczucia mogą charakteryzować osobę z uszkodzonym słuchem?
2. Jakie znasz czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie osób z wadą słuchu?
3. Co warunkują indywidualne predyspozycje osobnicze?
4. Dlaczego częstym zjawiskiem u osób z wadą słuchu jest stres emocjonalny?
5. Dlaczego bariera komunikacyjna jest największym upośledzeniem osób z wadą słuchu?
6. Dlaczego sytuacja nagłej utraty słuchu jest postrzegana jako sytuacja wyjątkowo trudna?
7. Jaką rolę w życiu dziecka odgrywa rodzina?
8. Jakie konsekwencje niesie za sobą fakt akceptacji wady słuchu u dziecka przez rodziców?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Jaka postawa rodzicielska, może mieć negatywny wpływ na emocjonalny rozwój dziecka z

wadą słuchu?

10. Jaką rolę w procesie nabywania umiejętności komunikacyjnych przez dziecko z wadą

słuchu odgrywa rodzina?

11. Jakie metody badań psychologicznych mogą być wykorzystane w pracy protetyka słuchu?
12. Co może być źródłem poznania rzeczywistości społecznej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj zestaw pytań, które zadasz rodzicom niesłyszących dzieci. Celem Twojego

zadania, jest uzyskanie jak najbardziej wiarygodnych informacji, dotyczących zachodzącego w
nich, procesu akceptacji wady słuchu ich dzieci.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) posiadać umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
3) wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu,
4) znać specyfikę kontaktu z osobami niesłyszącymi,
5) wiedzieć, jakie konsekwencje dla najbliższej rodziny, ma fakt wykrycia wady słuchu

u dziecka,

6) wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu dziecka z wadą słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sporządź prelekcję dla rodziców dzieci z wadą słuchu. Celem, który chcesz osiągnąć jest

uświadomienie rodzicom znaczenia ich roli w początkowym okresie życia dziecka. Nie
zapomnij dokładnie określić konsekwencji, jakie mogą wypływać z braku odpowiedniej opieki
i zaangażowania rodziców w problem utraty słuchu ich dzieci.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) posiadać umiejętność nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
3) wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu,
4) wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w życiu dziecka z wadą słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Odszukaj w poradniku czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie osób

niesłyszących. Opisz, w jaki sposób mogą one negatywnie wpływać na psychiczne
funkcjonowanie osób z wadą słuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) odszukać w poradniku czynniki wpływające na psychiczne funkcjonowanie osób z wadą

słuchu,

3) wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu,
4) wyszczególnić i opisać pozytywny wpływ czynników na funkcjonowanie osób z wadą

słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Odszukaj w poradniku czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie osób

niesłyszących. Opisz, w jaki sposób mogą one pozytywnie wpływać na psychiczne
funkcjonowanie osób z wadą słuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) odszukać w poradniku czynniki wpływające na psychiczne funkcjonowanie osób z wadą

słuchu,

3) wiedzieć, jakie konsekwencje niesie za sobą uszkodzenie słuchu,
4) wyszczególnić i opisać negatywny wpływ czynników na funkcjonowanie osób z wadą

słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Sporządź tabelę, która będzie zawierała dwie kolumny. W jednej kolumnie wypisz, co

może być przyczyną stresu w życiu dorosłej osoby z wadą słuchu, w drugiej zaś, przyczyny
stresu, na które mogą być narażone dzieci z wadą słuchu w sytuacjach życia codziennego.

Przyczyny stresu u osób dorosłych z wadą

słuchu

Przyczyny stresu u dzieci z wadą słuchu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) przeanalizować funkcjonowanie osoby dorosłej z wadą słuchu,
3) przeanalizować funkcjonowanie dziecka z wadą słuchu,
4) orientować się, kto powinien wspierać osobę dorosłą i dziecko w sytuacji utraty słuchu,
5) znać konsekwencje utraty słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis, ołówek, linijka,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Wymień cechy osobowościowe, jakimi powinien cechować się protetyk słuchu, by

informacje uzyskane poprzez wywiad i obserwację były rzetelne i prawdziwe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać metody psychologiczne znajdujące zastosowanie w pracy protetyka słuchu,
3) znać specyfikę kontaktu z osobami z wadą słuchu,
4) orientować się w tematyce metod i technik socjologicznych stosowanych w protetyce słuchu,
5) znać konsekwencje utraty słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić uczucia jakie mogą charakteryzować osobę z wadą słuchu?



2) wymienić czynniki mające wpływ na psychiczne funkcjonowanie

osób z wadą słuchu?



3) określić przyczyny stresu na jaki mogą być narażone osoby z wadą

słuchu?



4) wyjaśnić, dlaczego bariera komunikacyjna jest największym

upośledzeniem osób z wadą słuchu?



5) wyjaśnić, dlaczego sytuacja nagłej utraty słuchu jest postrzegana

jako sytuacja wyjątkowo trudna?



6) wyjaśnić, jak ważna jest dla dziecka z wadą słuchu akceptująca

postawa rodziców?



7) określić znaczenie roli rodziny w życiu dziecka z wadą słuchu?



8) uzasadnić zastosowanie metod badań psychologicznych w protetyce

słuchu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Rehabilitacja dzieci i osób dorosłych z wadą słuchu

4.5.1. Materiał nauczania

Rehabilitacja jest to łączne i skoordynowane oddziaływanie lecznicze, psychologiczne,

pedagogiczne, społeczno- zawodowe, zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u osoby
trwale poszkodowanej na zdrowiu zdolności, sprawności i możliwości samodzielnego życia
w społeczeństwie. Rehabilitacja jest procesem, który łączy oddziaływania o różnym
charakterze i zakresie, aby przywrócenie utraconych sprawności było jak najpełniejsze,
możliwie wczesne i trwałe. [2, s. 68]

Procesem rehabilitacji powinny być objęte wszystkie osoby z wadą słuchu, niezależnie od

stopnia ubytku słuchu, wieku, czy też preferowanego sposobu komunikacji. Możliwie
wcześnie podjęte działania rehabilitacyjne gwarantują uzyskanie lepszych efektów i osiągnięcie
stanu postulowanego. Często też, potwierdza się opinia, że stopień uszkodzenia nie ma
znaczącego wpływu na możliwości rozwojowe dziecka. Natomiast ogromne znaczenie
rewalidacyjne ma właśnie wcześnie rozpoczęta rewalidacja. Pierwsze miesiące i lata życia
dziecka, są bowiem kluczowe dla prawidłowego rozwoju, mimo istniejącej wady słuchu. Jest
to okres niezwykle ważny dla późniejszego życia dziecka, gdyż w tym czasie rozwija się układ
nerwowy, a z nim podstawowe funkcje psychiczne człowieka.

Celem rehabilitacji jest przystosowanie do życia w społeczeństwie ludzi słyszących,

opanowanie mowy biernej i czynnej na poziomie komunikatywnym oraz usprawnienie rozwoju
umysłowego, emocjonalnego i społecznego.

Rehabilitacja dzieci z wadą słuchu

Podjęcie wczesnej rehabilitacji uwarunkowane jest świadomością rodziców dotyczącą

uszkodzenia słuchu ich dziecka. Zanim jednak podejmą działania, sami muszą pogodzić się
z faktem uszkodzenia słuchu. Ważne, by właśnie w tym czasie skorzystali z pomocy, a ich
działania zostały ukierunkowane. Skorzystanie ze specjalistycznej opieki zapewnia też wczesne
zaaparatowanie dziecka, czyli wyposażenie malca w aparaty słuchowe. Im wcześniejsze
wyposażenie w aparaty, tym większe szanse, że mowa dziecka i ogólny jego rozwój nie
odbiegną od normy rozwojowej dzieci słyszących.

Celem wczesnego wykrywania uszkodzeń słuchu jest jak najszybsze podjęcie działalności

rehabilitacyjnej, która ma zapobiegać i łagodzić zaburzenia wynikające z wystąpienia wady
słuchu.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podkreśla, ze pierwotne uszkodzenie, czyli

zaburzenie słuchu prowadzi do wybiórczej niesprawności, która w określonych warunkach
środowiskowych, niesprzyjających stymulacji psychomotorycznego rozwoju oraz bez pomocy
specjalistów, sprawia ze osoba ta staje się wtórnie niesprawna, nieprzystosowana do
samodzielnego życia. Dlatego wczesna rewalidacja jednostek niesłyszących obejmuje opieką
dzieci od wieku noworodkowego, poprzez niemowlęcy, żłobkowy aż do przedszkolnego,
a BIAP podkreśla, że system wczesnej interwencji i wykrywania wad słuchu dotyczy okresu od
urodzenia do szóstego roku życia. [5, s. 42]

W Polsce opieka nad dzieckiem z wadą słuchu została zorganizowana na 3 szczeblach:

1. diagnostycznym, w zakres którego wlicza się działalność szpitala, oddziałów

położniczych, ośrodków neonatologicznych i poradni dziecięcych;

2. diagnostyczno-rehabilitacyjnym, w skład którego wchodzą poradnie specjalistyczne

i poradnie psychopedagogiczne;

3. rewalidacyjno-kształcący, czyli przedszkola i szkoły. [3, s. 170]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uważa się, że prawidłowo postawiona diagnoza wady słuchu, musi być poparta opinią wielu
specjalistów, m. in.: audiologa, neonatologa, otolaryngologa, pediatry, foniatry, neurologa,
psychologa, surdopedagoga, logopedy, protetyka słuchu i innych. W dzisiejszych czasach
wczesne zdiagnozowanie uszkodzenia narządu słuchu i zaopatrzenie dziecka w aparaty
słuchowe, a następnie podjęcie wczesnej rehabilitacji, jest możliwe dzięki prowadzonym na
krajowa skalę, badaniom przesiewowym słuchu u noworodków i małych dzieci.
Działania rehabilitacyjne, które należy podjąć zaraz po diagnozie wady słuchu, mają za cel:

−

systematyczne sprawdzanie i weryfikowanie diagnoz specjalistycznych (medycznej,
logopedycznej i psychologicznej),

−

wychowanie i nauczanie dziecka, zgodne z jego możliwościami,

−

pomoc rodzinie i pełen zakres poradnictwa.

Kompleksową diagnozę i proces rewalidacyjny osób z wadą słuchu prowadzą:

−

poradnie specjalistyczne,

−

poradnie rehabilitacyjne dla dzieci z wadą słuchu pod patronatem Polskiego Związku
Głuchych,

−

poradnie słuchu i mowy Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu,

−

ośrodki wczesnej interwencji,

−

ośrodki wczesnej pomocy psychologicznej i terapeutycznej,

−

zespoły diagnozy i terapii,

−

poradnie psychopedagogiczne. [5, s. 48]

Podstawą do przeprowadzenia pomyślnie procesu rehabilitacji jest odpowiednio wcześnie
dobrany i umiejętnie dopasowany aparat słuchowy. Równie ważne są systematycznie
prowadzone badania audiometryczne i prawidłowo wykonana i dopasowana indywidualna
wkładka uszna. Proces dopasowania aparatu wymaga czasu, doświadczenia, specjalistycznej
i kompleksowej opieki i wsparcia rodziny. Praca z dzieckiem wymaga od osoby prowadzącej,
nawiązania z nim kontaktu emocjonalnego, wzbudzenia zaufania i pozytywnego nastawienia.
Proces rehabilitacji rozpoczyna się wiec w momencie nawiązania kontaktu emocjonalnego
z małym pacjentem. W następnej kolejności prowadzi się ćwiczenia ogólnie rozwijające,
pobudzające, uwrażliwiające zmysły, ćwiczenia na koordynację wzrokowo ruchową
i stymulujące wokalizację, sprawność manualną i percepcję czuciową. Cały czas powinno się
dążyć do zwiększenia zasobu słownictwa biernego, prowadząc równolegle terapię
logopedyczną, której celem jest uwrażliwienie słuchu dziecka, usprawnienie aparatów:
oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego, by mowa dziecka z wadą słuchu była jak
najbardziej wyraźna i poprawna artykulacyjnie. Równolegle powinno się prowadzić ćwiczenia
w odczytywaniu mowy z ust. Dziecko powinno wytwarzać u siebie nawyk patrzenia na twarz
osoby mówiącej. Początkowo uczy się rozróżniać pojedyncze głoski i ich kinemy
artykulacyjne, potem odczytuje pojedyncze wyrazy, by z powodzeniem odczytywać
wypowiedzi składające się z kilku zdań. Jeśli u dziecka zdiagnozowany jest niedosłuch
znacznego lub głębokiego stopnia, na kolejnym etapie procesu rehabilitacji, jako jedną z
metod, można wprowadzić naukę alfabetu palcowego i właściwych znaków języka migowego.
Nie można zapomnieć o ćwiczeniach oddechowych, których celem jest wydłużenie fazy
wydechowej i nauczenie ekonomicznego zużywania powietrza. Każdą z metod rehabilitacji
dziecka z wadą słuchu prowadzi się w formie zabawy, a z młodzieżą w formie ćwiczeń
utrwalających, stwarzając sytuacje do spontanicznego wypowiadania się. Dostateczne
opanowanie rozumienia mowy i fonacji umożliwia porozumiewanie się z otoczeniem w stopniu
komunikatywnym, prawidłowy rozwój intelektualny oraz dojrzałość emocjonalną i społeczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Działalność poradni rehabilitacyjnej dla dzieci z wadą słuchu [5, s. 49]

Diagnoza

medyczna

psycho-

pedagogiczno-

logopedyczna

środowiska

rodzinnego

rehabilitacja- projektowanie terapii

rewalidacja dziecka

(wychowanie i nauczanie

specjalne)

wsparcie i poradnictwo

rodzinne

- systematyczna
weryfikacja
diagnozy

- wczesne
aparatownie

- wychowanie
słuchowe

wykorzystywanie
resztek
słuchowych

- kształcenie kompetencji
komunikacyjnych

- stymulacja rozwoju
psychomotorycznego

- kształtowanie
kompetencji społecznych
i emocjonalnych

- przygotowanie dziecka
do podjęcia nauki
w szkole

- przygotowanie
rodziców do
czekających ich
zadań w zakresie
szeroko pojętej
rehabilitacji

- wsparcie
rodziny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rehabilitacja osób dorosłych z wadą słuchu

Wada słuchu dotyka ludzi niezależnie od ich wieku, jednak najwięcej takich osób to osoby

starsze. Osoby dorosłe najczęściej tracą słuch stopniowo. Wiąże się to ze zwiększeniem
dyskomfortu psychicznego i izolowaniem od społeczeństwa. Dzieje się tak, gdyż osobie, która
dotychczas była w pełni aktywna i sprawna, trudno jest pogodzić się z faktem niedosłuchu,
trudno jest odnaleźć siły do działania i zapobiegania dalszej utracie słuchu. Dla osób starszych,
u których zdiagnozowano pogorszenie się słuchu, istotną sprawą jest utrzymywanie
zaangażowania społecznego i komunikowania się z otoczeniem. Konieczna jest także
specjalistyczna opieka. W skład zespołu specjalistycznego powinni wejść: audiolog,
laryngolog, protetyk słuchu, lekarz medycyny rodzinnej, psycholog i geriatra.
Punktem wyjścia do pomyślnej rehabilitacji, jest poprawne określenie stopnia i rodzaju wady
słuchu oraz dobranie odpowiedniego aparatu słuchowego. Aparat powinien być dopasowany
do ubytku słuchu, ale także nie bez znaczenia jest, by spełniał wymagania pacjenta. Jeśli jest
właściwie dobrany, a instrukcja jego obsługi jest jasna dla pacjenta, są większe szanse, że
chętniej będzie on korzystał z opieki audioprotetycznej i będzie usatysfakcjonowanym
użytkownikiem aparatu słuchowego. Żeby jednak pacjent był zadowolony ze swojego aparatu,

żeby odczuwał komfortową różnicę w słuchaniu z aparatem i bez niego, potrzebny jest czas.
Warunkiem jednak jest systematyczne użytkowanie aparatu słuchowego, czyli tzw. trening
słuchowy. Na komfortowe samopoczucie użytkownika aparatu słuchowego, ma również
wpływ prawidłowo dopasowana indywidualna wkładka uszna. Aparat słuchowy, jako
urządzenie elektroniczne wymaga częstej kontroli i sprawdzania prawidłowości działania.
Dlatego też, kolejnym elementem rehabilitacji osób dorosłych z wadą słuchu, jest regularna
kontrola aparatu słuchowego w punkcie protetycznym. W procesie rehabilitacji dorosłych osób
z wadą słuchu nie można zapomnieć o okazaniu zrozumienia i cierpliwości, gdyż proces nauki
odbioru dźwięków w aparacie słuchowym może być długotrwały i będzie wymagał czasu.

Wsparcie rodziny jako niezbędny element rehabilitacji osób z wadą słuchu

Zaakceptowanie niepełnoprawności to proces długotrwały i możliwy dzięki wspierającym

postawom najbliższej rodziny. Akceptacja dziecka, takim jakie jest poprzez uszkodzenie
słuchu, jest kluczową sprawą w procesie jego rehabilitacji. Wspierająca postawa rodziny już na
wstępie daje nadzieję na pomyślny przebieg rehabilitacji, a czynny udział w niej, warunkuje
większe postępy i lepszą kondycję psychiczną oraz pozytywne nastawienie małego pacjenta.
W przypadku dorosłych osób z wadą słuchu, proces rehabilitacji będzie przebiegał
prawidłowo, gdy będzie zaangażowany w niego zarówno pacjent, jak i jego najbliższa rodzina,
np. małżonek, dzieci, wnuki. Wszyscy członkowie rodziny, muszą znać ograniczenia wiążące
się z wadą słuchu. Nie powinni jednak zapominać o możliwościach, które mimo utraty słuchu,
człowiek posiada nadal. Osoba, która traci słuch, nie powinna czuć się odrzucona i izolowana.
Nadal powinna być traktowana jako pełnoprawny członek rodziny, gdyż właśnie poczucie
akceptacji jest warunkiem sukcesu rewalidacji pacjenta z wadą słuchu.
Należy pamiętać jednak, że rodzinie pacjenta także należy się pomoc i wsparcie. Muszą mieć
oni możliwość konsultacji ze specjalistami w sprawach opieki nad swym bliskim. Wsparcie
psychiczne należy się również i im. Dobrze, gdy jest ktoś zaufany, kto utwierdza ich
w przekonaniu, że podejmują działania właściwe, najlepsze dla osoby dotkniętej wadą słuchu.
W przypadku, gdy zaangażowanie rodziny w proces opieki i rehabilitacji pacjenta jest
niewystarczające, powinni również mieć możliwość konsultacji i rozmowy ze specjalistami,
którzy przekonają, że ich pomoc i udział w przywracaniu pacjenta do zdrowia jest
niezastąpiony i najważniejszy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instytucje opieki i kształcenia osób z wadą słuchu

Osoby dotknięte wadą słuchu, w zależności od wieku oraz stopnia i zakresu uszkodzenia

słuchu mogą korzystać w Polsce ze zorganizowanej opieki i kształcenia w placówkach
i ośrodkach podlegających Ministerstwu Zdrowia lub Ministerstwu Edukacji Narodowej.
W tym układzie funkcjonują:
a) Poradnie rehabilitacyjne dla Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu lub Specjalistyczne

Ośrodki Diagnozy i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu Polskiego Związku
Głuchych. Placówki te, zapewniają kompleksową diagnozę, prowadzą opiekę
ambulatoryjną, dają możliwość nauki porozumiewania się, prowadzą ćwiczenia mające na
celu uwrażliwienie słuchu, a także organizują różne formy przygotowania rodziców do
pracy rewalidacyjnej z dzieckiem.

b) Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze, w skład których mogą wchodzić przedszkola

specjalne, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły zawodowe, szkoły średnie, internaty
i inne. W Polsce na ogół spotykamy odrębne ośrodki dla dzieci niesłyszących
i słabosłyszących. Zadaniem tych placówek jest zapewnienie opieki, kształcenia
i rewalidacji dzieciom i młodzieży z wadą słuchu. [2, s. 174]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Dlaczego w procesie rehabilitacji osób z wadą słuchu ważne jest wsparcie rodziny?
2. Jakie instytucje prowadzą kompleksową diagnozę i rehabilitację osób z wadą słuchu?
3. Jak brzmi definicja procesu rehabilitacji?
4. Jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja?
5. Jakie znasz 3 szczeble opieki nad dzieckiem z wadą słuchu?
6. Jaki jest cel działań rehabilitacyjnych?
7. Od czego zależy powodzenie procesu rehabilitacji dorosłych osób z wadą słuchu?
8. Jakie znasz instytucje kształcące dzieci i osoby z wadą słuchu?
9. Jaki jest zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj ulotkę, mającą na celu zachęcenie rodziców dzieci z wadą słuchu do podjęcia

próby rehabilitacji uszkodzonego narządu słuchu ich dziecka. Projektując ulotkę, nie zapomnij
wskazać instytucji, w których mogą oni szukać pomocy. Opisz też, zakres działalności poradni
rehabilitacyjnej dla dzieci z wadą słuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) wiedzieć, jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja,
3) znać zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu,
4) wiedzieć, jakie konsekwencje wiążą się z faktem utraty słuchu,
5) wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w procesie rehabilitacji dziecka z wadą słuchu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kolorowe arkusze papieru formatu A4,

−

długopis, kolorowe flamastry,

−

kolorowe czasopisma protetyczne,

−

papier kolorowy samoprzylepny,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uważnie poniższe zdania i zakreśl te, które Twoim zdaniem są prawdziwe.

1. Proces rehabilitacji dziecka z uszkodzonym narządem słuchu może odbywać się tylko

i wyłącznie w domu rodzinnym dziecka w obecności rodziców.

2. W skład zespołu diagnozującego wady słuchu wchodzi lekarz pediatra.
3. Właściwy dobór i dopasowanie aparatu słuchowego nie jest rzeczą istotną dla

prawidłowego przebiegu procesu rehabilitacji osób z wada słuchu.

4. Przedszkole specjalne dla dzieci z wadą słuchu jest dostępne tylko dla dzieci z głębokim

ubytkiem słuchu.

5. Na wybór odpowiedniego ośrodka kształcenia osób z wadą słuchu ma wpływ stopień

i zakres ubytku słuchu.

6. Systematyczne użytkowanie aparatu słuchowego zwane jest też treningiem słuchowym.
7. Jedną z metod rehabilitacji dzieci z wadą słuchu jest nauka odczytywania mowy z ust.
8. W procesie rehabilitacji nawiązanie kontaktu emocjonalnego z pacjentem jest mniej ważne

niż prawidłowo wykonana wkładka uszna.

9. Działalność oddziałów położniczych zwana jest działalnością diagnostyczną.
10. Jeśli w rehabilitacji osób z wadą słuchu, nie bierze udziału rodzina pacjenta, rehabilitacji

nie można nazwać procesem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) wiedzieć, jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja,
3) znać zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu,
4) znać definicję procesu rehabilitacji,
5) wiedzieć, jaką rolę odgrywa rodzina w procesie rehabilitacji dziecka z wadą słuchu,
6) znać instytucje zajmujące się kształceniem osób z wadą słuchu,
7) znać specyfikę i zasady procesu rehabilitacji dzieci z wadą słuchu,
8) znać specyfikę i zasady procesu rehabilitacji dorosłych osób z wadą słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

długopis lub ołówek,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z poniższym opisem sytuacji dwóch dorosłych osób z wadą słuchu. Wybierz

jedną z nich, a następnie zaproponuj działania mające na celu akceptację zaistniałej wady
słuchu. Spróbuj nakłonić pacjenta do skorzystania z opieki audioprotetycznej, wymieniając
zalety płynące z użytkowania aparatu słuchowego. Opracowując ćwiczenie, pamiętaj
o zasadach kierujących procesem rehabilitacji w przypadku dorosłych osób z wadą słuchu.

a) Pan Henryk, lat 57. Jest mieszkańcem Wrocławia. Dwa lata temu przeszedł na emeryturę,

żegnając się ze swoją życiową pasją, jaką była dla niego praca w szkole jako nauczyciela
matematyki. Problemy ze słuchem zaczęły być odczuwalne, gdy Pan Henryk miał 45 lat.
Nie podjął jednak żadnych działań, które poprawiłyby jakoś jego słyszenia. Ogólny stan
zdrowia Pana Henryka lekarze oceniają jako dobry, a on sam jest mężczyzną aktywnym
i bardzo towarzyskim. Żona Pana Henryka ma 50 lat i pracuje jako główna księgowa
w dużej firmie farmaceutycznej. Z racji zajmowanego stanowiska, bardzo często dostaje
zaproszenia na bankiety i przyjęcia promocyjne. Od czasu, kiedy Pan Henryk zauważył
u siebie kłopoty ze słuchem, niechętnie towarzyszy żonie podczas tych przyjęć. Tłumaczy
to tym, iż nie czuje się komfortowo podczas rozmowy z kilkoma osobami, gdy w tle
słyszy muzykę i gwar rozmów.

b) Pani Zosia, lat 52. Od urodzenia mieszka w Lublinie. Pani Zosia nigdy nie pracowała

zawodowo. Od 4 lat jest wdową, mieszka w domu swojej córki, opiekując się wnukami.
Nie potrafi dokładnie określić, od kiedy ma problemy ze słuchem, ale niedawno wnuczek
zwrócił jej uwagę, że zbyt głośno słucha radia i stale pogłaśnia telewizor. Pani Zosia
chciałaby słyszeć lepiej, jednak z dwóch powodów obawia się użytkowania aparatu
słuchowego. Pierwszy z nich wiąże się z estetyką wyglądu. Pani Zosia nie chce by, aparat
był widoczny. Obawia się też, że nie będzie umiała samodzielnie obsługiwać aparatu, a nie
chce dodatkowo angażować swych najbliższych do pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać specyfikę i zasady procesu rehabilitacji dorosłych osób z wadą słuchu,
3) umieć nawiązywać kontakty,
4) znać potrzeby osób starszych,
5) umieć komunikować się z osobą w podeszłym wieku,
6) wiedzieć, jakie znaczenie dla powodzenia procesu rehabilitacji ma zaangażowanie

i wsparcie rodziny,

7) wiedzieć, jak ważna jest akceptacja aparatu słuchowego przez osobę użytkującą.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

długopis,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Jakich argumentów użyjesz w rozmowie z rodzicami 3–letniego niesłyszącego chłopca,

którzy nie zaakceptowali wady słuchu swojego syna i nie korzystają z żadnej formy opieki?
Napisz w punktach, jakie działania podejmiesz, aby ich przekonać o ważkości procesu
rehabilitacji, jakim powinno być objęte ich dziecko.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) wiedzieć, jakie znaczenie ma wczesna rehabilitacja,
3) znać zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci z wadą słuchu,
4) wiedzieć, jakie konsekwencje wiążą się z faktem utraty słuchu,
5) wykazać, jaką ważna rolę w procesie rehabilitacji odgrywa rodzina,
6) wykazać, jak ważna dla pomyślnego przebiegu procesu rehabilitacji jest akceptacja wady

słuchu zarówno przez pacjenta, jak i jego najbliższa rodzinę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Dowiedz się, czy w mieście w którym mieszkasz, lub w jego okolicach jest Ośrodek

Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży z Wadą Słuchu. Jeśli jest, spróbuj dowiedzieć
się, czy jest on ukierunkowany na kształcenie i wychowanie dzieci i młodzieży niesłyszącej, czy
niedosłyszącej. Jeśli w Twoim mieście i jego okolicach nie ma żadnego ośrodka dla dzieci z
wadą słuchu, dowiedź się, gdzie jest najbliższa taka palcówka i dla jakich dzieci jest ona
przeznaczona.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) znać kryteria kwalifikujące młodzież i dzieci z wadą słuchu do placówek oświatowych,
3) umieć korzystać z różnych źródeł informacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis,

−

mapy,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Jakich argumentów użyjesz, by przekonać dorosłą osobę z wadą słuchu, która dość

niechętnie korzysta z aparatu słuchowego, do regularnych wizyt w punkcie protetycznym.
Spróbuj uświadomić jej, jak ważna jest częsta kontrola słuchu i regularne sprawdzanie
działania aparatu słuchowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) umieć korzystać z różnych źródeł informacji,
3) umieć wymienić zalety płynące z użytkowania aparatu słuchowego,
4) wiedzieć, jakie znaczenie dla komfortu słyszenia mają regularne wizyty w punkcie

protetycznym,

5) wiedzieć, jak ważna jest akceptacja aparatu słuchowego przez osobę użytkującą.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

długopis,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie procesu rehabilitacji?



2) określić rolę rodziny w procesie rehabilitacji osób z wadą słuchu?



3) wymienić instytucje diagnozujące i prowadzące rehabilitację

osób z wadą słuchu?



4) wykazać znaczenie wczesnej rehabilitacji?



5) wymienić funkcjonujące w Polsce 3 szczeble opieki nad dzieckiem

z wadą słuchu?



6) określić cele działań rehabilitacyjnych?



7) określić, od czego zależy powodzenie procesu rehabilitacji

dorosłych osób z wadą słuchu?



8) wymienić instytucje kształcące dzieci i osoby z wadą słuchu?



9) określić zakres działalności poradni rehabilitacyjnych dla dzieci

z wadą słuchu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
5. Tylko jedna jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W procesie starzenia się człowieka zachodzą następujące zmiany fizjologiczne

a) sylwetka staje się pochylona, chód pozostaje sprężysty, pogarsza się słuch i występuje

osłabienie czynności płuc.

b) może dojść do zwiększenia częstotliwości oddawania moczu, podwyższenia ciśnienia

tętniczego krwi, co prowadzi do lepszego ukrwienia tkanek i narządów.

c) zawężeniu ulega światło naczyń krwionośnych, zmniejsza się zdolność oka do

akomodacji, skóra traci swą elastyczność.

d) błona bębenkowa zwiększa swą elastyczność, może dojść do utraty łaknienia

i opóźnienia opróżniania żołądka.

2. Upośledzenie umysłowe z niepełnosprawnością intelektualną to rodzaj

a) niepełnosprawności sensorycznej.
b) niepełnosprawności psychicznej.
c) niepełnosprawności złożonej.
d) niepełnosprawności fizycznej.

3. Długotrwała

działalność

terapeutyczno-wychowawcza

obejmująca

wielostronną

stymulację, opiekę, nauczanie i wychowanie to
a) rewalidacja.
b) kompensacja.
c) usprawnianie.
d) pedagogika specjalna.

4. Do osoby z uszkodzonym słuchem należy mówić

a) dość szybko, pamiętając by zdania były krótkie i treściwe.
b) powoli, budując krótkie, nieskomplikowane zdania.
c) bardzo głośno, krzycząc jej do ucha.
d) szeptem, by ocenić jej możliwości percepcji słuchowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Wsparcie społeczne jest definiowane jako

a) pomoc dla ludzi chorych, którzy nie chcą korzystać z opieki specjalistów.
b) pomoc jednostkom potrzebującym, znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej.
c) pomoc i wsparcie dla osób samotnych, borykających się z problemami zdrowotnymi.
d) pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych, pojawiających się nagle

i zmieniających jej życie.

6. Jedną z głównych przyczyn wywołujących stres i frustrację u osób z wadą słuchu jest

a) konieczność użytkowania aparatów słuchowych.
b) bariera komunikacyjna.
c) brak samodzielności i wysokie cena aparatu słuchowego.
d) konieczność częstych wizyt w gabinecie lekarskim.

7. Wsparcie emocjonalne polega na

a) udzielaniu wsparcia finansowego lub dostarczeniu środków finansowych.
b) rozmowie, okazaniu uczuć uznania i pomocy w wykonywaniu prac codziennych.
c) udzielaniu rad i porad medycznych.
d) udzielaniu wsparcia psychicznego, okazaniu współczucia i zrozumienia.

8. Akceptacja wady słuchu dziecka przez rodziców

a) jest sytuacja pożądaną, dającą nadzieję na pomyślny przebieg procesu rewalidacji.
b) powinna nastąpić między 1 a 2 rokiem życia dziecka.
c) jest niemożliwa, jeśli rodzina jest wielodzietna.
d) jest sytuacją pożądaną, ale nie ma żadnego znaczenia dla przebiegu procesu

rehabilitacji.

9. Obiektywność, szczegółowość, dokładność, systematyczność i planowość to cechy

a) wywiadu.
b) procesu rewalidacji.
c) eksperymentu badawczego.
d) obserwacji psychologicznej.

10. Procesem rehabilitacji powinny być objęte

a) wszystkie osoby z wadą słuchu poniżej 5 r.ż.
b) wszystkie osoby z wadą słuchu niezależnie od wieku i stopnia uszkodzenia słuchu.
c) osoby słabosłyszące i niedosłyszące.
d) dzieci niesłyszące i młodzież słabosłysząca.

11. Opieką diagnostyczno-rehabilitacyjną zajmują się

a) poradnie specjalistyczne i oddziały noworodkowe.
b) przedszkola i szkoły dla dzieci z wadą słuchu.
c) poradnie specjalistyczne i poradnie psychopedagogiczne.
d) przedszkola i ośrodki neonatologiczne.

12. Badania audiometryczne oceniające stan słuchu dziecka należy wykonywać

a) systematycznie.
b) nie częściej niż raz na 4 lata.
c) raz w miesiącu.
d) nie częściej niż raz na 3 lata.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Aparat słuchowy powinien być dopasowany do

a) potrzeb pacjenta i jego najbliższej rodziny.
b) ubytku słuchu pacjenta i długości jego włosów.
c) ubytku słuchu pacjenta.
d) ubytku słuchu pacjenta i wielkości jego ucha.

14. Punktem wyjścia do pomyślnego przebiegu procesu rehabilitacji jest

a) określenie ubytku słuchu.
b) poprawne określenie wady słuchu i dopasowanie odpowiedniego aparatu słuchowego.
c) nawiązanie kontaktu emocjonalnego z rodziną pacjenta.
d) wybór odpowiedniej metody rehabilitacji.

15. Zahamowanie działań, zmniejszona zdolność panowania nad uczuciami i obniżenie

intensywności przeżyć to zmiany charakterologiczne charakterystyczne dla
a) osób starszych.
b) młodzieży niesłyszącej.
c) osób starszych i osób upośledzonych umysłowo.
d) młodzieży niedosłyszacej.

16. Postępowanie rozwijające zadatki i siły biologiczne organizmu, które są najmniej

uszkodzone, to
a) kompensacja.
b) rehabilitacja.
c) usprawnianie.
d) rewalidacja.

17. Wśród czynników mających wpływ na konsekwencje wynikające z utraty słuchu

wyróżniamy
a) wiek, w jakim nastąpiła utrata słuchu, rodzaj i stopień ubytku słuchu, sytuacja

materialna.

b) protezowanie słuchowe, stopień i rodzaj ubytku słuchu.
c) czynniki środowiskowe wieku szkolnego i czynniki środowiskowe wieku

przedszkolnego.

d) sposób komunikacji, cechy osobowości, rodzaj aparatu słuchowego.

18. Sytuacja, w której człowiek wypełnia swoje role w niepełnym zakresie, to

a) utrudnienie.
b) ograniczenie.
c) uniemożliwienie.
d) zagrożenie.

19. Do ważnych elementów kontaktu z osobą w podeszłym wieku należą

a) umiejętne słuchanie.
b) okazanie szacunku i zrozumienia.
c) wykazywanie zainteresowania jego sytuacją życiową.
d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Jednym z mitów społecznych dotyczących postrzegania osób niesłyszących przez

społeczeństwo
a) żadna z osób z wadą słuchu nie używa języka migowego.
b) aparaty słuchowe przywracają słuch.
c) żadna osoba z wadą słuchu nie jest w stanie opanować umiejętności odczytywania

mowy z ust.

d) osoby z wadą słuchu są bardziej inteligentne niż osoby słyszące.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Aktywizowanie pacjenta i jego opiekunów do korzystania z opieki
protetycznej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bartnikowska U.: Małżeństwa mieszane (Osoba z uszkodzonym słuchem – osoba

słysząca). Impuls, Kraków 2004

2. Dykcik W.(red): Pedagogika specjalna. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2005
3. Eckert U.: Przygotowanie dziecka z wadą słuchu do nauki szkolnej. WSiP, Warszawa

1986

4. Encyklopedyczny słownik rehabilitacji. PZWL, Warszawa 1996
5. Gunia G.: Terapia logopedyczna dzieci z zaburzeniami słuchu i mowy. Impuls, Kraków

2006

6. Latkowski B.(red): Poradnik dla protetyków słuchu. Geers Akustyka Słuchu, Łódź 2002
7. Lane H.: Maska dobroczynności- deprecjacja społeczności głuchych. WSiP, Warszawa

1996

8. Marcinkowski J.T.(red): Podstawy higieny. Volumed, Wrocław 1997
9. Pietrzak W.: Głusi – mity i fakty. (w) „Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej” nr

1-2/1993

10. Putkiewicz Z., Dobrowolska B., Kukołowicz T.: Podstawy psychologii, pedagogiki

i socjologii. PZWL, Warszawa 1981

11. Schiefele J., Staudt I., Margarete Dach M.: Pielęgniarstwo geriatryczne. Wydawnictwo

Medyczne Urban&Partner, Wrocław 1998

12. Sękowska Z.: Pedagogika niewidomych. PWN, Warszawa1995
13. Sękowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. WSPS, Warszawa 1998
14. Sowa J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Fosze, Rzeszów 1998
15. Szacha B.: Wprowadzenie do socjologii. Oficyna Naukowa, Warszawa 2003
16. Szczepankowski B.: Niesłyszący-Głusi-Głuchoniemi. Wyrównanie szans. WSiP,

Warszawa 1999

17. Ustawa z 26. sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu

osoby niepełnosprawnej, Dz. U., nr 123, poz.776