protetyk sluchu 322[17] o1 01 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Danuta Kurek

Lidia Zabłocka–Żytka

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów interpersonalnych
322[17].O1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr n. med. Marzanna Radziszewska–Konopka
dr inż. Maria Tajchert

Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Gręda

Konsultacja:
mgr Lidia Liro

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[17].O1.01

„Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów interpersonalnych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu protetyk słuchu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Przedmiot i cele psychologii

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Procesy psychiczne człowieka

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Osobowość i jej wpływ na funkcjonowanie człowieka

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Rozwój człowieka w poszczególnych okresach życia

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Podstawy komunikacji interpersonalnej

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Praktyczne i etyczne aspekty radzenia sobie z sytuacjami trudnymi

5.6.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie protetyk słuchu.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ukształtowane, aby
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. gier dydaktycznych,
dyskusji.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

* Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może uczniowi sprawić

trudności. W razie wątpliwości uczeń może zwrócić się o pomoc do nauczyciela.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].O1

Świadczenie usług

medycznych

322[17].O1.01

Nawi

ązywanie

i utrzymywanie kontaktów

interpersonalnych

322[17].O1.02

Prowadzenie dzia

łań

profilaktycznych

i promowanie zdrowia

322[17].O1.03

Stosowanie przepisów

bezpiecze

ństwa i higieny

pracy oraz udzielanie

pierwszej pomocy

322[17].O1.04

Wykorzystywanie technik

informacyjnych

świadczeniu usług

medycznych

322[17].O1.05

Stosowanie przepisów

prawa i zasad ekonomiki

w ochronie zdrowia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2 WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

nawiązywać kontakty z ludźmi,

−

określać swoje mocne i słabe strony w działaniach indywidualnych i zespołowych,

−

stosować różne techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej,

−

stosować zasady współpracy w grupie,

−

dostrzegać problemy i potrzeby innych ludzi,

−

wyrażać swoje sądy w sposób jasny i kulturalny,

−

opanowywać swoje emocje,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się podstawowymi pojęciami z zakresu psychologii,

−

scharakteryzować procesy psychiczne,

−

określić rolę procesów poznawczych,

−

scharakteryzować okresy rozwoju psychicznego człowieka,

−

określić składniki osobowości,

−

określić znaczenie komunikacji w relacjach między ludźmi,

−

scharakteryzować komunikację werbalną i niewerbalną,

−

ocenić możliwości komunikacyjne osoby w podeszłym wieku,

−

rozpoznać zakłócenia występujące w czasie komunikowania się,

−

zastosować techniki skutecznego komunikowania się,

−

udoskonalić umiejętności przezwyciężania barier komunikacyjnych,

−

rozwiązać konflikty interpersonalne,

−

dobrać techniki negocjacji do określonej sytuacji,

−

dostosować argumentację racjonalną i emocjonalną do określonej sytuacji,

−

poradzić sobie w trudnych sytuacjach zawodowych,

−

przeprowadzić konstruktywną dyskusję,

−

rozpoznać potrzeby pacjenta,

−

przewidzieć oczekiwania pacjenta w zakresie świadczonych usług,

−

zastosować zasady etyki w działalności zawodowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Protetyk słuchu 322[17]
Moduł:

Świadczenie usług medycznych 322[17].O1

Jednostka modułowa:

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów

interpersonalnych 322[17].O1.01

Temat: Znaczenie spójności mowy werbalnej i niewerbalnej oraz stylów komunikowania

się w procesie skutecznej komunikacji interpersonalnej.

Cel ogólny: Zapoznanie z różnymi technikami i stylami komunikowania się.

Przystępując do realizacji tematu, uczeń powinien powtórzyć zagadnienia dotyczące znaczenia
komunikacji

między

ludźmi,

technik

skutecznej

komunikacji,

mowy

werbalnej

i niewerbalnej oraz stylów komunikowania się.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować techniki skutecznej komunikacji,

−

scharakteryzować partnerski styl komunikowania się,

−

wymienić cechy niepartnerskiego stylu komunikowania się,

−

opisać elementy aktywnego słuchania,

−

scharakteryzować elementy mowy niewerbalnej,

−

prezentować spójność mowy ciała ze słowami,

−

wysyłać czytelne komunikaty w czasie rozmowy.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności pozazawodowe:

−

planowanie i organizowanie,

−

praca w zespole,

−

ocena pracy zespołu,

−

rozumienie myśli i uczuć innej osoby.

Metody nauczania–uczenia się:

−

gra dydaktyczna – inscenizacja,

−

ćwiczenie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w czteroosobowych zespołach.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

zestawy zadań opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu,

−

scenariusze dialogów,

−

kartki papieru formatu A4, pisaki,

−

wystarczająco duża sala lekcyjna, by mogło w niej odgrywać swoje scenki równolegle
i niezależnie kilka zespołów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadania dla ucznia:

Zadanie 1

Odegrajcie w parze scenkę rozmowy dwóch osób, ilustrującą partnerski lub niepartnerski

styl komunikowania się. Wykorzystajcie załączony scenariusz. Pozostałe osoby z grupy
rozpoznają, jaki styl komunikowania się obrazuje dana scenka. Przeprowadzają też analizę
wyróżnionego stylu komunikowania się: jakie elementy rozmowy zadecydowały
o powodzeniu lub niepowodzeniu w procesie komunikowania się.

Scenariusze rozmów:

W rozmowach uczestniczą mąż i żona. Wszystkie przebiegają w tych samych okolicznościach:
małżeństwo wróciło ze spotkania towarzyskiego. Dla naszych rozważań ważne jest zwrócenie
uwagi na zachowanie żony.

Rozmowa I
Mąż: Chce ci się spać? Słuchaj, ty wiesz, co się dzisiaj stało?
Żona: Chce mi się trochę spać, ale jestem bardzo ciekawa, co się wydarzyło.
Mąż: Czy pamiętasz takie trochę starsze małżeństwo dzisiaj u Krzysztofa?
Żona: Czy to ci, co przyszli na samym...
Mąż: Tak, właśnie oni.
Żona: Złości mnie, jak mi przerywasz.
Mąż: No, dobrze. Więc właśnie ten człowiek zaproponował mi pracę u siebie. No i nie wiem,

co robić. Tam miałbym szansę wyjechać za granicę. Zarabiałbym też więcej. Miałbym
bliżej do pracy... A co ty byś zrobiła na moim miejscu?

Żona: To fajne, ale czy ta praca nie ma złych stron?
Mąż: Złe są też. Raz w tygodniu pracowałbym po południu. Tylko jeszcze nie wiem, jaki to

byłby dzień.

Żona: A kiedy masz podjąć decyzję?
Mąż: To nic pilnego.
Żona: No to będziesz miał czas wszystko dokładnie przemyśleć.
Mąż: To co, jutro o tym porozmawiamy; idziemy spać?

Rozmowa II
Mąż: Muszę z tobą porozmawiać.
Żona: Czyś ty zwariował? Po północy zebrało ci się na rozmowę. Nigdy nie myślisz o tym, że

ja muszę wcześniej od ciebie wstawać.

Mąż: Ale ja muszę się ciebie poradzić.
Żona: Poradź się swojej mamusi. Jej rady są zawsze lepsze niż moje. Znowu dzwoniła dziś,

jak nie było ciebie w do...

Mąż: Nie będziemy teraz rozmawiać o mojej ma...
Żona: Ty mi nigdy nie dajesz dojść do słowa... No to o co ci chodzi?
Mąż: Przyjaciel Krzysztofa, ten co przyszedł z żoną na końcu, zaproponował mi pracę w jego

zakła...

Żona: Ależ ty jesteś naiwny! Facet wypił sobie, to chce zaimponować i rozdaje posady.
Mąż: On w ogóle nie pił, bo przyjechał swoim samocho...
Żona: A ja tam wcale nie widziałam, żebyś ty w ogóle z nim rozmawiał.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie 2

Dwie osoby z grupy będą rozmawiały o swoich mieszkaniach. Opiszcie sobie nawzajem, w

jaki sposób urządzone są Wasze mieszkania, gdzie stoją poszczególne meble. Pozostałe osoby
z grupy pełnią rolę obserwatorów i notują wszelkie elementy mowy niewerbalnej stosowane
przez rozmówców.

Następnie przedyskutujcie w grupie, jakie elementy mowy niewerbalnej zostały przez Was

zauważone i jaką pełniły rolę podczas rozmowy.

Przebieg zajęć:

CZĘŚĆ WSTĘPNA
1. Podanie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu i omówienie szczegółowych celów kształcenia. Wyjaśnienie

uczniom zasad pracy metodą gry dydaktycznej – inscenizacji.

3. Podział uczniów na czteroosobowe zespoły.

CZĘŚĆ WŁAŚCIWA

Praca metodą gry dydaktycznej i ćwiczenia.

1. Zapoznanie uczniów z instrukcjami ogólnymi dotyczącymi obu zadań.
2. Podział poszczególnych grup na pary uczniów odgrywających scenki z zadania 1 i zadania

2. Przydzielenie ról poszczególnym uczniom.

3. Wzmocnienie przez nauczyciela poczucia bezpieczeństwa uczniów (nie są potrzebne

umiejętności aktorskie, nie będzie krytyki i wyśmiewania).

4. Doradzanie uczniom podczas przygotowań do inscenizacji (wyjaśnienia, odpowiedzi na

pytania).

5. Odegranie scenek (kolejno z zadania 1 i 2) w obrębie każdego czteroosobowego zespołu

(zespoły pracują równolegle i niezależnie w różnych miejscach sali)

6. Praca w grupach: analizowanie scenek i zapisywanie odpowiedzi na postawione

w ćwiczeniach pytania.

7. Dyskusja ogólnoklasowa z wykorzystaniem materiałów przygotowanych przez

poszczególne grupy (materiały prezentują wybrani wcześniej „sprawozdawcy”).

8. Próba wyciągnięcia wniosków: co warto naśladować, czego unikać, co można zrobić

jeszcze lepiej, by komunikowanie się było jeszcze skuteczniejsze.

CZĘŚĆ KOŃCOWA

1. Podsumowanie inscenizacji, ćwiczenia i dyskusji przez nauczyciela, wskazanie, jakie

umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na
przyszłość.

2. Podsumowanie przez nauczyciela informacji uzyskanych na temat technik i stylów

komunikowania się.

Praca domowa (ustna)
1. Przedstaw różnice między stylem komunikowania się partnerskim i niepartnerskim.
2. Uzasadnij znaczenie spójności mowy werbalnej i niewerbalnej dla skutecznego

komunikowania się.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Protetyk słuchu 322[17]
Moduł:

Świadczenie usług medycznych 322[17].O1

Jednostka modułowa:

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów

interpersonalnych 322[17].O1.01

Temat: Rozwiązywanie sytuacji trudnych metodą dyskusji.

Cel ogólny: Zapoznanie uczniów z sytuacjami trudnymi oraz z metodą dyskusji jako próbą ich

rozwiązania.

Przystępując do realizacji tematu, uczeń powinien powtórzyć zagadnienia dotyczące
rozpoznania sytuacji trudnych, sposobu prowadzenia konstruktywnej dyskusji, argumentacji
racjonalnej i emocjonalnej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować sytuację trudną,

−

wymienić i scharakteryzować rodzaje sytuacji trudnych,

−

podać przykłady sytuacji trudnych pacjenta,

−

określić, czym jest dyskusja,

−

scharakteryzować zachowanie dobrego dyskutanta,

−

scharakteryzować rodzaj argumentacji: racjonalną i emocjonalną,

−

przeprowadzić konstruktywną dyskusję.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności pozazawodowe:

−

praca w zespole,

−

ocena pracy zespołu,

−

przedstawianie swoich argumentów w dyskusji,

−

kulturalny udział w dyskusji,

−

tolerancja dla inaczej myślących.

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja w parach.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

ćwiczenie opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

kartki papieru formatu A4, pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie dla ucznia:

Przeprowadź z kolegą dyskusję na temat „Czy choremu na raka należy przekazać

informację, że ma nowotwór złośliwy?”

Jedna osoba z pary broni stanowiska „przekazać informację”, druga – stanowiska

przeciwnego. Wybierzcie najbardziej odpowiednie rodzaje argumentacji. Zanotujcie swoje
argumenty. Przedstawcie je później podczas dyskusji końcowej.

Przebieg zajęć:

CZĘŚĆ WSTĘPNA
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu i omówienie szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą dyskusji w parach.
4. Podział uczniów na dwuosobowe zespoły.

CZĘŚĆ WŁAŚCIWA

Praca metodą dyskusji w parach:

1. Dyskusja w parach. Zapisywanie argumentów obu stron na kartkach.
2. Zebranie argumentów i zaprezentowanie ich na forum klasy na jednej lub dwóch

planszach. Pomijamy przy tym argumenty, które się powtarzają. Pozostałe propozycje
uczniów zapisujemy dokładnie, bez skrótów i omawiania. Nie wolno dyskutować na żaden
temat, zanim wszystkie argumenty nie zostaną zapisane i powieszone na tablicy.

3. Dyskusja końcowa – można rozważać wybrane argumenty lub wszystkie. Należy zwrócić

szczególną uwagę na odmienne punkty widzenia, jako rozwijające i pobudzające
do myślenia. Nauczyciel pełni funkcję organizatora i moderatora dyskusji. Zachęca
wszystkich uczniów do zabrania głosu. Nie krytykuje i nie okazuje w żaden sposób, że
punkt widzenia danej osoby nie odpowiada mu.

CZĘŚĆ KOŃCOWA

1. Podsumowanie przez nauczyciela dyskusji w parach i dyskusji ogólnoklasowej. Nauczyciel

podkreśla ważność dostrzegania sytuacji trudnych pacjenta i podejmowania prób ich
rozwiązania.

2. Wskazanie przez nauczyciela, jakie umiejętności były ćwiczone, jakie wystąpiły

nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

3. Podsumowanie przez nauczyciela informacji uzyskanych na temat sposobu prowadzenia

konstruktywnej dyskusji.

Praca domowa
1. Opisz dwa przykłady przedstawiające pacjenta znajdującego się w sytuacjach trudnych:

w sytuacji zagrożenia i sytuacji zakłócenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Przedmiot i cele psychologii

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Do wymienionych poniżej rodzajów czynności dopasuj odpowiadające im przykłady:

1) czynności wegetatywne,
2) czynności ruchowe,
3) czynności werbalne,
4) czynności intelektualne,

a) planowanie pracy,
b) proces trawienia,
c) poranny jogging,
d) przekazanie informacji pacjentowi na temat funkcjonowania aparatu słuchowego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie
różnych rodzajów czynności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować podane treści dotyczące psychologii,
2) odnieść zdobytą wiedzą do własnego doświadczenia,
3) dopasować określenia i uzasadnić odpowiedź.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przedstaw w sposób graficzny związek psychologii z innymi naukami.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na przejrzyste wykonanie
grafów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować podane treści dotyczące psychologii,
2) narysować odpowiedni graf, przedstawiający związek psychologii z innymi naukami.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4, flamastry,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Przedstaw cele psychologii. Wypisz te cele.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawność sformułowania
celów psychologii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku treści dotyczące celów psychologii,
2) przeanalizować podane treści,
3) wypisać cele.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

praca z książką.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4, flamastry,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Procesy psychiczne człowieka

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Połącz wymienione niżej receptory z rodzajem wrażeń odbieranych przez nie:

1) telereceptory,
2) kontaktoreceptory,

−

dźwięki,

−

ból,

−

ciepło i zimno,

−

zapach.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawne wykonanie grafu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku treści dotyczące ćwiczenia,
2) przeanalizować podane treści,
3) odnieść poznaną wiedzę do własnych doświadczeń,
4) dopasować wrażenia do receptorów, sporządzić odpowiednie graf i uzasadnić odpowiedź.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Nazwij i uzasadnij, jaki rodzaj uwagi (ze względu na udział woli) wykorzystuje się

w poniższych sytuacjach:
1) student słucha wykładu,
2) mężczyzna ogląda „Wiadomości”,
3) matka gotująca obiad słyszy płacz dziecka, które dotąd spało w sąsiednim pokoju,
4) protetyk słuchu przygląda się klientowi, który po raz pierwszy wszedł do jego gabinetu,
5) kobieta odwraca się w kierunku nagłego, głośnego dźwięku,
6) osoba niedosłysząca uczy się obsługi nowego aparatu słuchowego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie
przedstawionych sytuacji i dobranie właściwego rodzaju uwagi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować przedstawione powyżej sytuację i dobrać adekwatny rodzaj uwagi,
2) zanotować swoje wnioski i podać ich uzasadnienie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki.

Ćwiczenie 3*

Twoim zadaniem jest nauczenie kolegi obsługi nowego programu komputerowego.

W jaki sposób przekażesz informacje koledze, aby były one przez niego jak najwierniej
zapamiętane? Opisz tę sytuację, kładąc nacisk na sposób przekazania informacji koledze.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zastosowanie odpowiednich
form przekazu informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować przedstawioną sytuację w oparciu o zdobytą wiedzę,
2) opisać sposób przekazania informacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki.

Ćwiczenie 4

Zaproś do współpracy osobę, z którą wykonasz to ćwiczenie. Wypowiedz poniższe

zdanie: „Bardzo chciałabym/chciałbym wykonać z Tobą to ćwiczenie i będzie to dla mnie
ogromna radość” na różne sposoby:
1) bardzo cicho i szybko, niewyraźnie ze spuszczoną głową,
2) wyraźnie, w zwyczajnym tempie, uśmiechając się i patrząc osobie w oczy,
3) mówiąc po każdym słowie dodatkowo: „ojej!”,
4) bardzo wolno.
Pozwól, by tak samo wypowiedziała to zdanie osoba, z którą ćwiczysz. Zastanówcie się, jaka
jest różnica między tak różnie wypowiadanym tym samym zdaniem. Na czym polega ta
różnica?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na zgodne ze wskazówkami
wykonanie części praktycznej ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia w oparciu o zdobytą wiedzę,
2) wypowiedzieć zdanie według instrukcji przedstawionej w ćwiczeniu,
3) wysłuchać wypowiedzi osoby, z którą ćwiczysz,
4) omówić ćwiczenie i wyciągnąć wnioski,
5) zapisać wnioski na arkuszu papieru.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

drama.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

kolorowe pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

odpowiednio duża sala lekcyjna, w której wygodnie można przeprowadzić w parze
ćwiczenie.

Ćwiczenie 5

Wyobraź sobie, że odbywasz z kolegą zajęcia praktyczne w gabinecie protetyka słuchu.

Twojemu koledze nie brakuje wiedzy i umiejętności technicznych, ale bardzo trudno jest mu
nawiązać kontakt z pacjentami. Każda osoba wzbudza w nim lęk, blokuje działanie. Poza tym
szybko irytuje się i bardzo przeżywa swoje porażki. Udziel kilku wskazówek, które pomogą
mu radzić sobie z tak silnie przeżywanymi emocjami. Zapisz je.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawne zapisanie zasad
kontroli emocji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować przedstawioną sytuację w oparciu o zdobytą wiedzę,
2) zapisać zasady kontroli emocji,
3) sformułować i zapisać rady dla kolegi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda sytuacyjna,

–

ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Wyobraź sobie, że udzielasz pacjentowi informacji medycznej podczas rozmowy

bezpośredniej a następnie – telefonicznej. Jakie procesy poznawcze uaktywniane są w każdej
z tych sytuacji? Wypisz te procesy i określ ich rolę w danej sytuacji. Przeprowadź obie
rozmowy z kolegą/koleżanką, gdzie jedno z Was będzie pacjentem.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawne rozpoznanie
procesów psychicznych i określenie och roli.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować listę procesów psychicznych, które uaktywniane są podczas rozmowy

bezpośredniej i telefonicznej i określić ich rolę w obu sytuacjach,

2) przeprowadzić z partnerem rozmowę bezpośrednią i telefoniczną, w której jedno z Was

wcieli się w rolę pacjenta.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

drama,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Osobowość i jej wpływ na funkcjonowanie człowieka

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj definicję osobowości oraz wymień i scharakteryzuj jej składniki.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawne definiowanie
i charakteryzowanie osobowości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) podać definicję osobowości,
2) wymienić składniki osobowości i krótko je scharakteryzować.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dopasuj poniższe typy temperamentów do opisów zachowań pacjenta i sposobów

reagowania na Twoje sugestie co do wyboru aparatu słuchowego.
Typy temperamentu:
1) sangwinik,
2) flegmatyk,
3) choleryk,
4) melancholik.
Opis zachowania:
a) Spokojnie tłumaczy, że nie chce zmieniać aparatu; ten z którego dotychczas korzystał jest

nadal dobry; od lat korzysta z tej samej firmy i nie ma zamiaru tego zmieniać mimo Twojej
namowy i fachowego doradztwa.

b) Wybiera coraz to nowe modele, przebiera, złości się, gdy okazuje się, że w jego sytuacji

dany model jest niewskazany.

c) Chętnie korzysta z Twoich rad i sugestii, dopytuje, sprawdza i nie zniechęca się

pojawiającymi się ewentualnie trudnościami np. aktualnym brakiem danego modelu.

d) Bierny w kontakcie, wolno podejmuje decyzje, źle znosi pospieszanie i Twoje sugestie,

nawet wówczas, gdy są one przejawem dużego zaangażowania ze strony protetyka
w proces doboru aparatu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na prawidłowe analizowanie
zachowania pacjentów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować treść ćwiczenia,
2) scharakteryzować występujące typy temperamentu pacjenta,
3) dopasować typy temperamentu do odpowiednich opisów zachowań.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3 *

Przeanalizuj poniższą sytuację. Zastanów się, które potrzeby mogą być trudne lub

niemożliwe do zaspokojenia i w jaki sposób praca opiekuna środowiskowego może zmienić tę
sytuację.

Siedemdziesięciopięcioletnia kobieta stopniowo traci słuch, wiąże się to ze zmianami

starczymi, zachodzącymi w jej organizmie. W domu rodzinnym w związku z jej niedosłuchem
często dochodzi do nieporozumień. Bliskich irytuje fakt, że starsza pani stale
o coś się dopytuje i kilkakrotnie zadaje te same pytania. Ona sama niechętnie wychodzi
z domu i unika zapraszania do siebie gości. Oglądając wspólnie z rodziną programy
telewizyjne, często nie dosłyszy wielu informacji, co uniemożliwia jej włączenie się do dyskusji
na ich na temat.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na wyłonienie właściwych
potrzeb.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować sytuację opisaną w tekście,
2) wypisać potrzeby, które w związku z powyższą sytuacją mogą być trudne lub niemożliwe

do zaspokojenia,

3) wypisać korzyści płynące z usług opiekuna środowiskowego w analizowanej sytuacji,
4) uzasadnić swoją wypowiedź.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda sytuacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4 *

Na podstawie własnych doświadczeń, obserwacji oraz zdobytej wiedzy opisz postawy

społeczeństwa polskiego wobec osób niepełnosprawnych i wpływ tych postaw na
funkcjonowanie psychospołeczne tych osób. W swojej pracy uwzględnij przejawy różnych
postaw wobec osób niepełnosprawnych i znaczenie tych zachowań dla funkcjonowania
w społeczeństwie tej grupy osób. Wypowiedź ma zawierać do 3000 znaków.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na uwzględnienie
w wypowiedziach różnych składników postawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) skorzystać z różnych źródeł informacji,
2) przeanalizować aktualną sytuację osób niepełnosprawnych w Polsce,
3) wykorzystać własne doświadczenia i spostrzeżenia w tym zakresie,
4) wymienić i krótko scharakteryzować postawy społeczeństwa polskiego wobec osób

niepełnosprawnych,

5) wskazać konsekwencje tych postaw dla funkcjonowania osób niepełnosprawnych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Zastanów się i napisz, jakie rodzaje inteligencji (racjonalna, emocjonalna) uaktywniane są

w przedstawionych sytuacjach:
1) rozwiązywanie krzyżówki,
2) rozmowa z przyjacielem, podczas której opowiada nam o swoich trudnościach i prosi

o radę,

3) próba zrozumienia zachowania i uczuć bliskiej nam osoby,
4) pocieszanie płaczącego dziecka,
5) próba zrozumienia pacjenta, który odrzuca każdą sugerowaną przez nas pomoc,
6) próba zrozumienia funkcjonowania aparatu słuchowego,
7) wykonywanie tego ćwiczenia.
Uzasadnij swoje wybory.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawne różnicowanie
rodzajów inteligencji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku treści dotyczące rodzajów inteligencji,
2) przeanalizować podane sytuacje,
3) wybrać właściwy rodzaj inteligencji, zgodnie z rodzajem aktywności podanym w opisie

sytuacji,

4) uzasadnić swoje wybory.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Rozwój człowieka w poszczególnych okresach życia

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaznacz, w którym okresie rozwojowym znajdują się poniżej opisane osoby:

1) trzymiesięczne dziecko,
2) czteroletnia Ala,
3) uczeń klasy piątej,
4) piętnastoletnia dziewczyna,
5) dwudziestodwuletnia matka,
6) pięćdziesięcioletnia księgowa,
7) osiemdziesięcioletni mężczyzna.
Wymień podstawowe zadania, przed którymi w danym momencie życia stoją powyższe osoby.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na dokonanie prawidłowego
podziału na okresy rozwojowe i przeanalizowanie zadań życiowych wymienionych osób.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać podziału na okresy rozwojowe,
2) wskazać okres rozwojowy, w którym znajduje się dana osoba,
3) opisać zadania w danych okresach życia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zaproś kolegę/koleżankę do współpracy. Spośród osób z ćwiczenia 1. wybierz dziecko

czteroletnie, kobietę dwudziestodwuletnią i mężczyznę osiemdziesięcioletniego. Odegrajcie
scenkę symulującą wizytę takiej osoby w księgarni, mającą na celu zakup odpowiedniej
literatury. Zadaniem osoby wcielającej się w rolę sprzedawcy jest nawiązanie kontaktu
z klientem oraz zachęcenie do zakupu odpowiednich pozycji, uwzględniając okres rozwoju,
w którym dana osoba się znajduje. Zadanie wykonajcie w obecności innych kolegów z klasy.
Omówcie z innymi uczniami zasadność zastosowanych form kontaktu z poszczególnymi
osobami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na uzasadnienie zastosowanych
w scenkach form kontaktu z osobami będącymi w różnych okresach rozwojowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zadania w danych okresach życia,
2) zaprezentować trzy scenki, odgrywając poszczególne role,
3) omówić i uzasadnić zastosowane formy kontaktu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

drama,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zastanów się i uzasadnij, dlaczego podczas wizyty w gabinecie lekarskim:

1) czteroletni chłopiec najbardziej zainteresowany będzie kolorowymi obrazkami na ścianie,
2) piętnastoletniej dziewczynie najbardziej będzie zależeć na bardzo dyskretnym badaniu

lekarskim bez obecności osób trzecich,

3) sześćdziesięcioletniej pacjentce trudno będzie się pogodzić z koniecznością korzystania

z kuli rehabilitacyjnej.

Przeanalizuj powyższe sytuacje i zanotuj swoje przemyślenia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie opisanych
sytuacji i uzasadnianie zachowań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować sytuacje opisanych osób,
2) zanotować własne przemyślenia i podać ich uzasadnienie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Podstawy komunikacji interpersonalnej

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaproś koleżankę/kolegę do współpracy. Wypowiedz zdanie: „ Popracujmy razem przez

następne 30 minut” w następujący sposób: z radością, ze złością, z przerażeniem, z bólem, ze
smutkiem, z lekceważeniem, ze zdziwieniem, z rozpaczą. Zadaniem współrozmówcy jest
nazwanie przeżywanych przez Ciebie emocji i wymienienie zastosowanych przez Ciebie
elementów mowy ciała, które na te emocje wskazują.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na umiejętne wyrażanie emocji
poparte elementami mowy ciała.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać informacje dotyczące komunikacji interpersonalnej,
2) wypowiedzieć zdanie na różne, podane w ćwiczeniu sposoby,
3) nazwać przeżywane emocje i elementy mowy ciała, które wskazują na przeżywanie tych

emocji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

drama,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

możliwość swobodnej rozmowy.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj opisane poniżej sytuacje i określ poziomy komunikacji:

−

W sklepie ze sprzętem komputerowym sprzedawca udziela informacji na temat zasad
użytkowania zakupionego komputera oraz zasad serwisowania. Klient zadaje dodatkowe
pytania dotyczące obsługi komputera, kosztów serwisu.

−

Nastoletnia córka opowiada mamie o swoich trudnościach związanych z nawiązaniem
kontaktów z koleżankami w nowej klasie. Opowiada o swoich lękach, smutku,
zmartwieniu.

−

W poczekalni gabinetu dentystycznego oczekujący na wizytę pacjenci wymieniają
informacje na temat aktualnej pogody w różnych regionach Polski oraz prognozy pogody
na najbliższe trzy dni.

Uzasadnij kilkoma zdaniami swój wybór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie sytuacji
i uzasadnianie dokonanych wyborów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać informacje dotyczące komunikacji interpersonalnej,
2) przeanalizować opisane sytuacje,
3) określić poziomy komunikacji w opisanych sytuacjach,
4) uzasadnić swój wybór w formie pisemnej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Zaproś do współpracy dwóch kolegów lub dwie koleżanki. Dwoje z Was będzie

rozmawiało o swoich mieszkaniach. Opiszcie sobie nawzajem, w jaki sposób urządzone są
Wasze mieszkania, gdzie stoją poszczególne meble. Trzecia osoba pełni rolę obserwatora
i notuje wszelkie elementy mowy niewerbalnej stosowane przez rozmówców.
Następnie przedyskutujcie w trójkę, jakie elementy mowy niewerbalnej zostały przez Was
zauważone i jaką pełniły rolę podczas rozmowy.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na znaczenie elementów mowy
niewerbalnej w procesie komunikowania się.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać informacje dotyczące komunikacji interpersonalnej,
2) przeprowadzić rozmowę z koleżanką lub kolegą dotyczącą rozkładu Twojego mieszkania

lub (w zależności od roli) obserwować rozmowę kolegów, wynotować zaobserwowane
elementy mowy niewerbalnej,

3) omówić elementy mowy niewerbalnej i ich znaczenie w procesie komunikacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wyobraź sobie następujące sytuacje i spróbuj je odegrać z kolegą lub koleżanką:

a) krzycząc i machając rękami bardzo energicznie mówisz: „Jestem bardzo spokojna. Niczym

się nie denerwuję”,

b) skulony, ze skrzyżowanymi na klatce piersiowej rękami, patrząc w podłogę bardzo cicho

mówisz: „Chciałbym z Tobą szczerze porozmawiać. Wiem, ze mogę Ci zaufać.”,

c) z ironicznym, przesadnym uśmiechem komplementujesz koleżankę: ”Jaka ładna bluzka!”.
Jak przebiega Wasza komunikacja? Jakie uczucia pojawiają się u osoby będącej odbiorcą tych
wypowiedzi? Na czym polega ewentualna trudność?

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na dokładne odegranie scenek
i analizowanie przekazanych komunikatów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeprowadzić rozmowę z koleżanką lub kolegą według zaleceń określonych w treści

ćwiczenia,

2) omówić elementy mowy niewerbalnej, jej relacje z komunikatem słownym i znaczenie obu

tych składników w procesie komunikacji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

drama,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Opracuj zasady skutecznej komunikacji z osobami w podeszłym wieku.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie
i wyjaśnianie trudności komunikacyjnych z osobami w podeszłym wieku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować treści dotyczące spostrzegania osób w podeszłym wieku (późna

dorosłość),

2) zredagować najważniejsze zasady komunikacji z osobami w podeszłym wieku.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

papier formatu A4, pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Przeprowadź z koleżanką/kolegą dwie krótkie rozmowy na temat swoich zainteresowań.

Wybierz dwa obszary swoich zainteresowań np. sport i muzyka. Podczas pierwszej rozmowy
staraj się stosować jak najwięcej zakłóceń np. bądź obojętny wobec tego co mówi, o co Ciebie
pyta Twój rozmówca. Podczas drugiej dyskusji unikaj jakichkolwiek zakłóceń, stosuj aktywne
słuchanie i udzielaj informacji zwrotnych.
Omówcie wspólnie ćwiczenie. Wypiszcie pojawiające się podczas rozmowy zakłócenia i ich
wpływ na Waszą rozmowę.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na rzetelne odegranie scenek
i analizowanie przeprowadzonych rozmów w aspekcie pojawiających się zakłóceń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować rozmowę na temat swoich zainteresowań,
2) przeprowadzić dwie rozmowy z koleżanką/kolegą na temat zainteresowań,
3) wymienić pojawiające się podczas rozmowy zakłócenia i omówić ich wpływ na Waszą

konwersację.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

drama,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Praktyczne i etyczne aspekty radzenia sobie z sytuacjami

trudnymi

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 *

Zastanów się, dlaczego niedosłuch lub utrata wzroku może być sytuacją trudną i jaki jest

to rodzaj sytuacji trudnej. Jak sytuacje te mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie osoby
dotkniętej niedosłuchem lub utratą wzroku?

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na właściwe określanie
i analizowanie sytuacji trudnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać w poradniku treści dotyczące radzenia sobie w sytuacji trudnej,
2) przeanalizować sytuację osoby niedosłyszącej lub niedowidzącej,
3) określić, jaki rodzaj sytuacji trudnej występuje u tych osób.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz formatu A4, pisaki.

Ćwiczenie 2

Zastanów się, jakiego rodzaju konflikty motywacyjne przeżywają osoby w opisanych niżej

sytuacjach. Nazwij te konflikty i uzasadnij swoje stanowisko.
1. Osoba w podeszłym wieku w związku ze zmianami starczymi cierpi na zwyrodnienie

stawu kolanowego. Często poruszanie sprawia jej ból, co utrudnia jej funkcjonowanie
w życiu codziennym. Zastanawia się nad wizytą u reumatologa i doborem kuli
rehabilitacyjnej, ale czuje ogromną niechęć do kolejnej protezy (korzysta już z okularów
i aparatu słuchowego). Podejmowanie decyzji trwa już pół roku.

2. W sklepie ze sprzętem fotograficznym mama zastanawia się nad wyborem aparatu

fotograficznego dla swego dziesięcioletniego syna. Od godziny ogląda i dopytuje się
o zalety dwóch bardzo podobnych i tak samo drogich aparatów. Dodatkowo, dwoje
znanych jej dzieci posiada takie aparaty i ma o nich bardzo dobrą opinię.

3. Osoba cierpiąca z powodu bólu zęba otrzymała adresy dwóch renomowanych gabinetów

stomatologicznych w mieście. W obu gabinetach pracują bardzo doświadczeni i mili
dentyści. Pacjent po raz pierwszy będzie korzystał z ich usług. Nie wie, który gabinet
wybrać.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na analizowanie sytuacji
i uzasadnianie swoich wyborów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać w poradniku treści dotyczące konfliktów,
2) przeanalizować poszczególne sytuacje,
3) nazwać przeżywane przez poszczególne osoby konflikty motywacyjne,
4) uargumentować swój wybór.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda sytuacyjna,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3 *

Przeprowadź z kolegą dyskusję na temat: „Wyższość profilaktyki nad leczeniem”.

Wybierz najbardziej odpowiedni rodzaj argumentacji. Uzasadnij swój wybór podczas
późniejszego omawiania ćwiczenia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na stosowane w dyskusji
rodzaje argumentacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować dyskusję dobierając odpowiedni rodzaj argumentacji,
2) przeprowadzić dyskusję z zastosowaniem wybranego rodzaju argumentacji,
3) uzasadnić swoje stanowisko.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

dyskusja w parach,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz papieru formatu A4, pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4 *

Wyobraź sobie, że w grupie pracowników, której jesteś członkiem, panuje konflikt

dotyczący przygotowania i realizacji grafiku dyżurów. Przygotuj się do negocjacji. Jaki rodzaj
negocjacji wybierzesz? Jakich zasad i technik negocjacji będziesz przestrzegać? Przeprowadź
negocjacje w parze.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na stosowane rodzaje i zasady
negocjacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać w poradniku treści dotyczące zasad i technik negocjacji,
2) wybrać rodzaj negocjacji i zasady obowiązujące podczas negocjacji,
3) przeprowadzić w parze negocjacje.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

praca w grupach.

Środki dydaktyczne:

−

możliwość swobodnej dyskusji w grupie,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5 *

Dokonajcie w grupach 3–4 osobowych analizy kodeksu etycznego pracownika

medycznego (podanego w poradniku). Wzorując się na nim sformułujcie własny kodeks
etyczny, obowiązujący w Waszej klasie.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na znacznie, jakie pełni kodeks
etyczny w życiu zawodowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać w poradniku treści dotyczące etyki pracownika medycznego,
2) przedyskutować w grupach zasady kodeksu etycznego pracownika medycznego,
3) stworzyć kodeks klasowy,
4) uzasadnić swoje stanowisko.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

praca w grupach,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze szarego papieru A4, pisaki,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Nawiązywanie i utrzymywanie
kontaktów interpersonalnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 14, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 9, 10, 13, 15, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. a, 4. b, 5. a, 6. b, 7. c, 8. b, 9. c, 10. c, 11. a,
12. b,

13. d, 14. d, 15. c, 16. c, 17. a, 18. c, 19. d, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować czynność w psychologii

Rozpoznać podstawowe procesy poznawcze

Rozpoznać procesy psychiczne pobudzeniowe

Rozróżnić okresy rozwoju psychicznego
człowieka

Zdefiniować inteligencję

Określić znaczenie komunikacji interpersonalnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scharakteryzować za pomocą przykładów
komunikację werbalną

Rozróżnić elementy komunikatu werbalnego
i niewerbalnego

Przeanalizować możliwości komunikacyjne osób
w podeszłym wieku

Scharakteryzować czynniki zakłócające
komunikowanie się

11 Wymienić techniki skutecznej komunikacji

12 Określić bariery komunikacyjne

Scharakteryzować warunki rozwiązania konfliktu
interpersonalnego

14 Wymienić techniki skutecznych negocjacji

Zastosować argumentację racjonalną w
odpowiedniej sytuacji

Zaproponować sposób reagowania pracownika
medycznego w stosunku do pacjenta trudnego

Wymienić czynniki nie sprzyjające konstruktywnej
dyskusji

Porównać ważność potrzeb według hierarchii
Maslowa

Określić czynniki sprzyjające poznaniu oczekiwań
pacjenta przez pracownika medycznego

20 Określić zasady etyki w działalności zawodowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

dwutygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20

zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W psychologii czynność rozumiana jest jako

a) ukierunkowana działalność jednostki, która nie ma konkretnego celu.
b) najbardziej podstawowe i niezorganizowane zachowanie człowieka.
c) dowolne działanie człowieka i innych zwierząt.
d) ukierunkowana aktywność jednostki wobec otaczającego świata, skierowana na

osiągnięcie jakiegoś celu.

2. Podstawowymi procesami poznawczymi są

a) motywy i uwaga.
b) wrażenia i spostrzeżenia.
c) wyobrażenia i umiejętności.
d) emocje i uczucia.

3. Do procesów psychicznych pobudzeniowych (emocjonalnych) należą

a) emocje i uczucia.
b) wyobrażenia i spostrzeżenia.
c) pamięć i uwaga.
d) emocje i myślenie.

4. Okres poniemowlęcy obejmuje następujące lata życia dziecka

a) od 1 do 2 roku życia.
b) od 1 do 3 roku życia.
c) od 2 do 4 roku życia.
d) od 2 do 6 roku życia.

5. Zdolność przystosowania się do okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji,

korzystaniu z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procesami
poznawczymi to
a) inteligencja.
b) osobowość.
c) charakter.
d) proces poznawczy.

6. Komunikacja w relacjach między ludźmi umożliwia

a) przekazywanie jedynie myśli i sądów.
b) przekazywanie i odbiór informacji, reakcji na przekazany wcześniej komunikat.
c) odbiór jedynie informacji zwrotnej.
d) odbiór jedynie myśli i sądów.

7. Przykład, który zawiera wyłącznie przykłady komunikacji werbalnej to

a) spektakl pantomimy i sprawozdanie pracownika z podróży zagranicznej.
b) wykład dla uczniów i machanie ręką na pożegnanie.
c) dyskusja panelowa ekspertów i rozmowa dwóch uczniów.
d) pogadanka na temat profilaktyki antynikotynowej i ironiczny śmiech.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Mimika to element

a) komunikatu parawerbalnego.
b) mowy ciała.
c) komunikatu werbalnego.
d) komunikatu paralingwistycznego.

9. Możliwości komunikacyjne osoby w podeszłym wieku

a) są takie same jak osób w innym wieku.
b) są zawsze gorsze niż osób w innym wieku.
c) zależą od poznawczego funkcjonowania osoby.
d) zależą od racjonalnego funkcjonowania osoby.

10. Wskaż, która z sytuacji może zakłócać komunikowanie się

a) duże zaangażowanie ze strony rozmówcy.
b) spójność między mową werbalną i niewerbalną.
c) przerywanie, ocenianie, moralizowanie rozmówcy.
d) odbieranie sygnałów wysyłanych przez rozmówcę.

11. Do technik skutecznej komunikacji należy

a) stosowanie komunikacji dwustronnej, partnerskiej.
b) stosowanie komunikacji dwustronnej, niepartnerskiej.
c) stosowanie komunikacji jednostronnej, niewerbalnej.
d) stosowanie komunikacji jednostronnej, werbalnej.

12. Krytykowanie, grożenie i zmiana tematu to przykłady

a) komunikatów niewerbalnych.
b) barier komunikacyjnych.
c) konfliktów interpersonalnych.
d) konfliktów motywacyjnych.

13. Warunkiem rozwiązania konfliktu interpersonalnego jest między innymi

a) opieranie się na domysłach, przypuszczeniach i opiniach innych.
b) unikanie odpowiedzialności za przebieg i próbę rozwiązania konfliktu.
c) dążenie do rozwiązani konfliktu z uwzględnieniem dobra jednej ze stron.
d) poszanowanie godności i wartości osobowej oraz poglądów przeciwnika.

14. Wśród technik skutecznej negocjacji wyróżnia się m.in.

a) techniki dywersyjne i presję pozycyjną.
b) listę żądań i eskalację żądań.
c) stopniowanie dużych ustępstw i żądań.
d) stopniowanie niewielkich ustępstw i segmentację problemu.

15. Argumentacja racjonalna występuje w sytuacji, gdy

a) odwołujesz się do sfery uczuć.
b) wywołujesz pozytywne emocje.
c) przekonujesz kogoś lub siebie.
d) ujawniasz silną ekspresję.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Sposób reagowania pracownika medycznego w stosunku do pacjenta konfliktowego

i labilnego emocjonalnie pozwoli na nawiązanie i utrzymanie kontaktu, poprzez
a) konfrontację i styl dyrektywny.
b) konfrontację i nieustępliwość.
c) empatię i klaryfikację.
d) uległość i klaryfikację.

17. Konstruktywnej dyskusji nie sprzyja

a) ujawnianie silnych stanów emocjonalnych.
b) posiadanie kompetencji merytorycznych.
c) tolerancja wobec przekonań innych osób.
d) analizowanie wszystkich argumentów.

18. W hierarchii potrzeb Maslowa potrzeby fizjologiczne

a) są mało ważne.
b) znajdują się na samym końcu w hierarchii potrzeb.
c) stanowią podstawową grupę potrzeb.
d) należą do potrzeb wyższego rzędu.

19. Optymalna obsługa pacjenta i możliwość poznania jego oczekiwań ze strony pracownika

medycznego możliwa jest dzięki
a) profesjonalizmowi, kulturze osobistej pracownika medycznego.
b) wysokiej inteligencji i kulturze osobistej pacjenta.
c) indywidualnemu podejściu do pacjenta i stosowaniu zasad etyki zawodowej przez

pracownika medycznego.

d) odpowiedź a i c.

20. Z wymienionych postaw należy unikać w działalności zawodowej

a) poszanowania godności i wolności człowieka.
b) profesjonalizmu zawodowego.
c) zachowania tajemnicy zawodowej.
d) przyjmowania korzyści majątkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię

nazwisko.............................................................................................................................

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów interpersonalnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Nawiązywanie i utrzymywanie
kontaktów interpersonalnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 14, 15, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 8, 9, 11, 12, 13, 16 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. a, 4. b, 5. c, 6. c, 7. d, 8. b, 9. d, 10. c, 11. a,
12. a, 13. b, 14. a, 15. d, 16. b, 17. d, 18. b, 19. b, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić przedmiot zainteresowania psychologii
rozwojowej człowieka

Scharakteryzować procesy psychiczne

Rozpoznać rolę procesów poznawczych

Zidentyfikować okresy rozwojowe człowieka

Wymienić typy temperamentów wyróżnionych
przez Galena

Określić składnik behawioralny postawy

Określić funkcje komunikowania się

Zanalizować skutki braku spójności między mową
werbalną i niewerbalną

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zaproponować sposób komunikowania się
z osobą w podeszłym wieku

Rozpoznać zakłócenia występujące w czasie
komunikowania się

Zastosować odpowiedni poziom komunikacji do
określonej sytuacji

12 Wykryć bariery komunikacyjne

13 Rozwiązać konflikt interpersonalny

Zidentyfikować cel prowadzenia negocjacji
problemowych

15. Rozróżnić rodzaje argumentacji

Zaproponować sposób postępowania z pacjentem
trudnym

Wymienić czynniki sprzyjające konstruktywnej
dyskusji

Wymienić skutki niezaspokojenia potrzeb
człowieka

Określić czynniki sprzyjające poznaniu oczekiwań
pacjenta przez pracownika medycznego

Określić zasady etyki zawodowej pracownika
medycznego

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

dwutygodniowym.

zakończenia udzielania odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20

zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Psychologia rozwojowa zajmuje się rozwojem człowieka w następujących okresach jego

życia
a) od urodzenia do okresu wczesnego dzieciństwa.
b) od urodzenia do okresu późnego dzieciństwa.
c) od poczęcia do okresu dorastania.
d) od poczęcia aż do śmierci.

2. Procesy psychiczne

a) nie mają wpływu na nasze postępowanie i zachowanie.
b) czasami wpływają na nasze postępowanie i zachowanie.
c) zawsze wpływają na nasze postępowanie i warunkują nasze zachowanie.
d) wpływają na nasze postępowanie, ale nie warunkują naszego zachowania.

3. Procesy poznawcze służą człowiekowi do

a) poznania otaczającego świata i dzielenia się swoimi spostrzeżeniami z innymi ludźmi.
b) podjęcia działania i ustalenia swojego stosunku do otoczenia.
c) odbioru informacji docierających tylko z wnętrza organizmu.
d) kształtowania umiejętności, nawyków i sprawności.

4. 20–letnia kobieta znajduje się

a) w okresie dorastania.
b) w okresie wczesnej dorosłości.
c) w okresie średniej dorosłości.
d) w okresie późnej dorosłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Cztery typy temperamentów wyróżnione przez Galena to

a) choleryk, ekstrawertyk, neurotyk, flegmatyk.
b) flegmatyk, choleryk, sangwinik, introwertyk.
c) sangwinik, choleryk, flegmatyk, melancholik.
d) sangwinik, choleryk, introwertyk, ekstrawertyk.

6. Składnik behawioralny postawy wyraża

a) emocje i uczucia żywione wobec danego obiektu.
b) przekonania i wiedzę na temat danego obiektu.
c) rodzaj pozytywnych lub negatywnych zachowań wobec obiektu.
d) zainteresowanie danym obiektem.

7. Komunikowanie się w relacjach międzyludzkich nie przyczynia się do

a) skutecznego działania.
b) współpracy między ludźmi.
c) przekazywania myśli i uczuć.
d) zmiany temperamentu.

8. Brak spójności między mową werbalną i niewerbalną przyczynia się do

a) szczerego wyrażania swoich uczuć i sympatii.
b) utrudnienia lub przerwania komunikacji między ludźmi.
c) jasnego wyrażania swoich myśli.
d) dobrego odbioru informacji zwrotnej.

9. Komunikując się z osobą w podeszłym wieku należy pamiętać, by

a) nie upewniać się czy osoba starsza rozumie nasze wypowiedzi.
b) zdecydowanie ograniczyć osobie starszej możliwości wspominania.
c) nie pozwalać osobie starszej na dzielenie się doświadczeniami życiowymi.
d) przeznaczyć osobie starszej więcej czasu na zorientowanie się w nowej sytuacji.

10. Z podanych umiejętności lub zachowań człowieka powodują zakłócenia w procesie

komunikowania się
a) znajomość własnych emocji i umiejętność ich kontrolowania.
b) umiejętność skoncentrowania uwagi, dobre spostrzeganie.
c) używanie niezrozumiałego języka, bardzo szybki sposób mówienia.
d) elastyczne myślenie, brak różnic wiekowych i kulturowych.

11. Przykładem rozmowy na poziomie afektywnym jest

a) rozmowa z przyjacielem o naszych kłopotach.
b) udzielanie instrukcji obsługi urządzenia.
c) dzielenie się uwagami na temat pogody.
d) wymiana poglądów na temat nowych osiągnięć medycyny.

12. Z poniższych wypowiedzi nie jest przykładem stosowania barier komunikacyjnych

a) „Nie musisz się spieszyć z decyzją”.
b) „Wszystko przez Twoją bezmyślność”!
c) „Dlaczego Ty nic nie rozumiesz”?
d) „Jeśli nie wykonasz tego, to...”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Dobrym przykładem próby rozwiązania konfliktu interpersonalnego jest zdanie

a) „Co prawda niewiele wiesz na ten temat w porównaniu ze mną, ale może się dogadamy”.
b) „Bardzo mnie denerwuje i upokarza ta sytuacja, ale jednak spróbujmy porozmawiać”.
c) „Nigdy nie wybaczę Ci tego, co mi zrobiłeś, ale jeśli chcesz...”.
d) „Mogę z tobą porozmawiać, ale to nie będzie moja wina, jeśli z tego wyniknie kolejna

kłótnia”.

14. Negocjacje problemowe prowadzi się w sytuacji, gdy

a) celem negocjacji jest rozwiązanie konfliktu satysfakcjonujące obie strony.
b) celem negocjacji jest rozwiązanie konfliktu satysfakcjonujące jedną ze stron.
c) celem jest zwycięstwo jednej ze stron za wszelką cenę.
d) celem jest doprowadzenie do przegranej i ośmieszenia przeciwnika.

15. Argumentację emocjonalną stosujemy, gdy mówimy do pacjenta

a) „Wieloletnie badania kliniczne potwierdziły skuteczność tego leku”.
b) „Wykonanie tego badania pozwoli na rozpoczęcie skutecznego leczenia”.
c) „Nieprzyjmowanie tego leku doprowadzi do utrwalenia się u Pana nadciśnienia”.
d) „Te ćwiczenia rehabilitacyjne na basenie będą dla Pana bardzo przyjemne”.

16. Najlepszym sposobem postępowania pracownika medycznego z pacjentem perfekcyjnym

i sztywnym jest
a) empatia.
b) konfrontacja.
c) klaryfikacja.
d) styl dyrektywny.

17. Konstruktywnej dyskusji sprzyjają

a) ujawnianie silnych emocji.
b) chęć przeforsowania swojego zdania.
c) brak tolerancji w stosunku do uczestników.
d) gotowość do wysłuchania rozmówcy.

18. Poczucie niższej wartości jest zwykle konsekwencją niezaspokojenia grupy potrzeb

a) bezpieczeństwa.
b) szacunku i uznania.
c) przynależności i miłości.
d) poznawczych.

19. W przewidywaniu oczekiwań pacjenta w zakresie świadczonych usług najbardziej

pomagają pracownikowi medycznemu
a) znajomość programów komputerowych.
b) indywidualne podejście do pacjenta.
c) traktowanie pacjenta w sposób rutynowy.
d) kontaktowanie się z pacjentem z pozycji autorytetu.

20. Do podstawowych zasad etyki zawodowej pracownika medycznego nie należy

a) ukrywanie popełnionych błędów.
b) zachowanie tajemnicy zawodowej.
c) profesjonalizm zawodowy.
d) ochrona danych osobowych pacjenta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię

nazwisko.............................................................................................................................

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów interpersonalnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Agryle M.: Psychologia stosunków międzyludzkich. PWN, Warszawa 1999
2. Aronson E., Wilson T., Akert R.M.: Psychologia społeczna. Zyska i s–ka, Warszawa 1998
3. Balawajder K.: Komunikacja, konflikty, negocjacje w organizacji. Wydawnictwo

Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998

4. Falkowski A.: Spostrzeganie jako mechanizm tworzenia doświadczenia za pomocą

zmysłów. W: Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. GWP, Gdańsk 2000

5. Formański J.: Psychologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003
6. Hamer H.: Rozwój umiejętności społecznych. Przewodnik dla nauczycieli. VEDA,

Warszawa 1999

7. Hamer H.: Rozwój przez wprowadzanie zmian. Centrum Edukacji Medycznej, Warszawa

1998

8. „Jak żyć z ludźmi” (Umiejętności interpersonalne) Program profilaktyczny dla młodzieży.

MEN CMPPP, Warszawa 2004

9. Jankowska M.: Podstawy psychologii. Wyższa Szkoła Działalności Gospodarczej

w Warszawie, Warszawa 2003

10. McKay M., Davis M., Fanning P.: Sztuka skutecznego porozumiewania się. GWP,

Gdańsk 2001

11. Nęcka E.: Inteligencja. W: Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. GWP,

Gdańsk 2000

12. Spearling A.: Psychologia. PWN, Warszawa 1998
13. Sutton C.: Psychologia dla pracowników socjalnych. GWP, Gdańsk 2004
14. Wojciszke B.: Postawy i ich zmiana. W: Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik

akademicki. GWP, Gdańsk 2005

15. Zimbardo P.G., Ruch F.L.: Psychologia i życie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

1998

Literatura metodyczna:
1. Dretkiewicz–Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Goźlińska E. (red.): Reforma kształcenia zawodowego. CDN, Warszawa 1997
3. Kupisiewicz Cz.: Podstawy dydaktyki. WSiP, Warszawa 2005
4. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997