protetyk sluchu 322[17] o1 03 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marlena Jarota
Krystyna Skwarska

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
udzielanie pierwszej pomocy 322[17].O1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr n. med. Anna Kabacińska
prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz

Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Gręda

Konsultacja:
mgr Lidia Liro

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[17].01.03
„Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz udzielanie pierwszej pomocy”,
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu protetyk słuchu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy oraz ochrona przeciwpożarowa

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zagrożenia życia i zdrowia pracownika

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Środki ochrony indywidualnej i wypadki przy pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych stanach urazowych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o stosowaniu przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz o udzielaniu pierwszej pomocy w sytuacjach nagłych
i stanach zagrożenia życia.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może sprawiać

Ci trudności. W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].O1

Świadczenie usług

medycznych

322[17].O1.01
Nawi

ązywanie

i utrzymywanie kontaktów

interpersonalnych

322[17].O1.02

Prowadzenie dzia

łań

profilaktycznych

i promowanie zdrowia

322[17].O1.03

Stosowanie przepisów

bezpiecze

ństwa i higieny

pracy oraz udzielanie

pierwszej pomocy

322[17].O1.04

Wykorzystywanie technik

informacyjnych

świadczeniu usług

medycznych

322[17].O1.05

Stosowanie przepisów

prawa i zasad ekonomiki

w ochronie zdrowia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się komputerem,

−

korzystać z internetu,

−

współpracować w zespole,

−

stosować przepisy prawa,

−

porządkować, selekcjonować i dokumentować informacje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować obowiązujące przepisy prawa dotyczące obowiązków pracownika
i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

określić wymagania nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce,

−

zastosować podstawowe zasady ergonomii, higieny i fizjologii pracy,

−

rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy,

−

określić skutki działania negatywnych czynników w środowisku pracy,

−

przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej,

−

wyeliminować czynniki szkodliwe działające na zdrowie w środowisku pracy,

−

zinterpretować przepisy, regulaminy, zasady i procedury związane z bezpieczeństwem
poza pracą,

−

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciw pożarową,

−

rozpoznawać stany zagrożenia życia,

−

ustalić rodzaj natychmiastowej pomocy,

−

wykonać zabiegi resuscytacyjne zgodnie z procedurami udzielania pierwszej pomocy,

−

udzielić pierwszej pomocy w przypadkach nagłych, urazowych i nie urazowych,
zagrażających życiu poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Bezpieczeństwo

higiena

pracy

oraz

ochrona

przeciwpożarowa

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowe obowiązki pracownika
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy
W szczególności pracownik jest obowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu
pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy. [3]

Obowiązki osoby kierującej
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:

−

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

−

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

−

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy

−

Pracodawca jest obowiązany zapewniać, aby budowa lub przebudowa obiektu
budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana
na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,
pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców, zgodnie z odrębnymi
przepisami.

−

Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinien spełniać
wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Przebudowa obiektu budowlanego, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinna
uwzględniać poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewniać pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju
wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.

−

Pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich
pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym
bezpieczne i higieniczne warunki pracy. [3]

Maszyny i inne urządzenia techniczne
Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby:

−

zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały
pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych,
porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami,
działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych
czynników środowiska pracy,

−

uwzględniały zasady ergonomii.

−

Konstruktor oraz producent maszyn i innych urządzeń technicznych ponoszą
odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków, o których mowa.

−

Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań wyposaża
się w odpowiednie zabezpieczenia.

−

W przypadku gdy konstrukcja zabezpieczenia jest uzależniona od warunków lokalnych,
wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia
należy do obowiązków pracodawcy.

Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne,
które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych
przepisach. [3]

Badania lekarskie

1. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

−

osoby przyjmowane do pracy,

−

pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy
przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia lub warunki uciążliwe.

−

Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy
u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych
warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio
po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy

trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy
na dotychczasowym stanowisku.

3. Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości

w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi
badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te
badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu
według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

4. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia

lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

5. Pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji

i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym
pracownikom okresowe badania lekarskie także:

−

po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,

−

po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie
takimi badaniami.

6. Badania okresowe są przeprowadzane na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi ponadto

inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi
na warunki pracy.

7. W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby

zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego,
w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy nie
narażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy.

8. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi

przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy.

9. Pracodawca, na podstawie orzeczenia lekarskiego, przenosi do odpowiedniej pracy

pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek
wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy
w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

10. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach

szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest
to niezbędne ze względów profilaktycznych.

11. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia

higieniczno-sanitarne oraz dostarczyć niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić
środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Szkolenia
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń
w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane
w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował
u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy
o pracę. Pracodawca jest obowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków. Szkolenie
to powinno być okresowo powtarzane.
Szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.
Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ochrona przeciwpożarowa
Możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożaru spowodowana jest przede wszystkim
występowaniem materiałów palnych w budynkach zamieszkania zbiorowego, użyteczności
publicznej, a w zakładach produkcyjnych związana jest również z rodzajem procesu
technologicznego. Zagrożenie to określone jest przez kategorię zagrożenia ludzi, kategorię
zagrożenia wybuchem, wielkością obciążenia ogniowego i stopniem rozprzestrzeniania ognia
występujących materiałów.

Kategorie zagrożenia ludzi:

−

kategoria ZL I – domy towarowe, kina, teatry, sale zabaw, widowiskowe, banki,
restauracje, obiekty kultu religijnego itp.,

−

kategoria ZL II – szpitale, domy opieki,

−

kategoria ZL III – szkoły, budynki biurowe, domy studenckie, internaty, hotele, ośrodki
zdrowia itp.,

−

kategorię ZL IV stanowią budynki mieszkalne,

−

kategoria ZL V – archiwa, muzea, biblioteki.

Wymagania przeciwpożarowe

−

Obiekty powinny być wyposażone w gaśnice przenośne spełniające wymagania Polskich
Norm będących odpowiednikami norm europejskich (EN) dotyczących gaśnic
lub w gaśnice przewoźne.

−

Rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia tych grup pożarów, które mogą
wystąpić w obiekcie:
A

−

materiałów stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie

zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli;

−

cieczy i materiałów stałych topiących się;

−

gazów;

−

metali;

−

tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.

−

Jedna jednostka masy środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm

) zawartego w gaśnicach powinna

przypadać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach szczególnych:

1) na każde 100 m

powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym

urządzeniem gaśniczym:
a) zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,
b) produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 MJ/m

c) zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;

−

Miejsce omłotów, niezależnie od wymaganych gaśnic, powinno być wyposażone
w pojemnik z wodą o objętości co najmniej 200 dm

, przygotowany do wykorzystania

w celach gaśniczych przy użyciu wiadra lub w inny równorzędny sposób.

−

Gaśnice w obiektach powinny być rozmieszczone:
1. w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) przy wejściach do budynków,
b) na klatkach schodowych,
c) na korytarzach,
d) przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;

2. w miejscach nie narażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła

(piece, grzejniki);

3. w obiektach wielokondygnacyjnych – w tych samych miejscach na każdej kondygnacji,

jeżeli pozwalają na to istniejące warunki.

−

Przy rozmieszczaniu gaśnic powinny być spełnione następujące warunki:
1. odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek,

do najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m;

2. do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

Ewakuacja

−

Z każdego miejsca przeznaczonego na pobyt ludzi w obiekcie powinny być zapewnione
odpowiednie warunki ewakuacji, zapewniające możliwość szybkiego i bezpiecznego
opuszczenia strefy zagrożonej lub objętej pożarem, dostosowane do liczby i stanu
sprawności osób przebywających w obiekcie oraz jego funkcji, konstrukcji i wymiarów,
a także być zastosowane techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego,
polegające na:
1. zapewnieniu dostatecznej ilości i szerokości wyjść ewakuacyjnych;
2. zachowaniu dopuszczalnej długości, szerokości i wysokości przejść oraz dojść

ewakuacyjnych;

3. zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz

pomieszczeń;

4. zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-

budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających
zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających
usuwanie dymu;

5. zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (bezpieczeństwa i ewakuacyjnego) oraz

przeszkodowego w obiektach, w których jest ono niezbędne do ewakuacji ludzi;

6. zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów

głosowych poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest
on wymagany.

−

Podstawą do uznania użytkowanego budynku istniejącego za zagrażający życiu ludzi jest
niezapewnienie przez występujące w nim warunki techniczne możliwości ewakuacji ludzi,
w szczególności w wyniku:
1. szerokości przejścia, dojścia lub wyjścia ewakuacyjnego albo biegu względnie

spocznika klatki schodowej służącej ewakuacji, mniejszej o ponad jedną trzecią
od określonej w przepisach techniczno-budowlanych;

2. długości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większej o ponad 100 % od określonej

w przepisach techniczno-budowlanych;

3. występowania w pomieszczeniu strefy pożarowej zakwalifikowanej do kategorii

zagrożenia ludzi ZL I lub ZL II albo na drodze ewakuacyjnej:
a) okładziny sufitu lub sufitu podwieszonego z materiału łatwo zapalnego lub

kapiącego pod wpływem ognia, względnie wykładziny podłogowej z materiału
łatwo zapalnego,

b) okładziny ściennej z materiału łatwo zapalnego na drodze ewakuacyjnej, jeżeli nie

zapewniono dwóch kierunków ewakuacji;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. niewydzielenia ewakuacyjnej klatki schodowej budynku wysokiego innego niż

mieszkalny lub wysokościowego, w sposób określony w przepisach techniczno-
budowlanych;

5) niezabezpieczenia

przed

zadymieniem

dróg

ewakuacyjnych

wymienionych

w przepisach techniczno-budowlanych, w określony w nich sposób;

6) braku wymaganego oświetlenia awaryjnego w strefie pożarowej zakwalifikowanej

do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II lub ZL V albo na drodze ewakuacyjnej
prowadzącej z tej strefy na zewnątrz budynku.

−

Właściciel lub zarządca obiektu zawierającego strefę pożarową przeznaczoną dla ponad
50 osób będących jej stałymi użytkownikami, niezakwalifikowaną do kategorii zagrożenia
ludzi ZL IV, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie
organizacji oraz warunków ewakuacji.

−

Właściciel lub zarządca obiektu powinien powiadomić właściwego miejscowo komendanta

powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie przeprowadzenia działań, o
których mowa w ust. 1, nie później niż na tydzień przed ich przeprowadzeniem.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki dokument określa prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy?
2. Jakie obowiązki ma pracownik?
3. Jakie obowiązki ma osoba kierująca pracownikami?
4. Jakie znasz kategorie zagrożenia ludzi pożarem?
5. Jakie znasz badania profilaktyczne?
6. Jakie szkolenia obowiązują pracownika?
7. Jakie zasady obowiązują przy rozmieszczaniu gaśnic?
8. Jakie warunki powinny spełniać drogi ewakuacyjne?
9. Jakie są obowiązki pracodawcy dotyczące obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy?
10. Jakie są wymagania dotyczące obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy?
11. Jakie są wymagania dotyczące maszyn i innych urządzeń technicznych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na terenie zakładu pracy wybuchł pożar. W pomieszczeniach było duże zadymienie

i słaba widoczność. Wybuchła panika, każdy próbował jak najszybciej opuścić budynek. Jeden
z mężczyzn próbował opanować sytuację. Wskaż, jakie kroki twoim zdaniem powinien
poczynić, w jaki sposób i w jakiej odległości od siebie w obiektach rozmieszczone są gaśnice,
jaką drogą powinni opuścić budynek przebywający tam ludzie i jakie kryteria powinny spełniać
drogi ewakuacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać, jakie zasady i odległości obowiązują przy rozmieszczaniu gaśnic,
4) zwrócić uwagę jakie warunki powinny spełniać drogi ewakuacyjne,
5) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy przeciwpożarowe,

−

poradnik dla ucznia,

−

zeszyt,

−

flamastry.

Ćwiczenie 2

Znajomy poprosił cię o radę, ponieważ ma wątpliwości, czy nowy pracodawca może

przed podjęciem przez niego pracy umówić go na szkolenie z inspektorem bhp i skierować na
profilaktyczne badania lekarskie? Czy pracodawca działa zgodnie z prawem? Ustal, jakim
badaniom profilaktycznym oraz jakim szkoleniom podlegają pracownicy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie badania i szkolenia obowiązują pracowników,
4) zwrócić uwagę jakie zasady są uwzględniane przy szkoleniach i badaniach wstępnych,
5) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Korzystając z Kodeksu pracy przedstaw obowiązki pracownika w zakresie bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z poleceniem,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie obowiązki ma pracownik w zakresie bhp,
4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytanie podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Korzystając z Kodeksu pracy przedstaw obowiązki osoby kierującej pracownikami

w zakresie bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisanym przypadkiem,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie obowiązki ma osoba kierująca pracownikami w zakresie bhp,
4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Znajomy poprosił Cię o pomoc w poszukiwaniu lokalu na gabinet protetyczny. Pomóż mu

odszukać odpowiednie przepisy dotyczące obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy.
Wskaż, jakie warunki muszą spełniać pomieszczenia pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie kryteria powinny spełniać obiekty budowlane i pomieszczenia

pracy,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Pani Anna jest zatrudniona jako protetyk słuchu w małym zakładzie. Od 54 dni przebywa

na zwolnieniu lekarskim, w tym była hospitalizowana przez 12 dni (zwolnienie szpitalne).
Zadzwoniła do firmy z informacją, że jest już zdrowa i wraca do pracy. Ma ważne badania
okresowe jeszcze przez rok. Pomimo to pracodawca skierował ją na badania kontrolne
do lekarza medycyny pracy. Wskaż, jakie kroki powinien podjąć pracodawca, przyjmując
do pracy pracownika po tak długim zwolnieniu lekarskim.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie badania obowiązują pracowników po długim zwolnieniu

lekarskim,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące badań lekarskich,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:
Zdefiniować pojęcia i terminy:

Tak

Nie

1) badania profilaktyczne?



2) szkolenia wstępne?



3) szkolenia okresowe?



4) szkolenie stanowiskowe?



5) drogi ewakuacyjne?



6) obowiązki pracownika?



7) obowiązki pracodawcy lub osoby kierującej pracownikami?



8) rodzaje badań profilaktycznych?



9) rodzaje szkoleń pracowniczych?



10) cechy dróg ewakuacyjnych?



11) rodzaje gaśnic?



12) rozmieszczenia gaśnic?



13) kategorie zagrożenia ludzi ?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zagrożenia zdrowia i życia pracownika

4.2.1. Materiał nauczania

Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia
1. Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez

uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia
odpowiednich środków profilaktycznych.

2. Niedopuszczalne jest stosowanie substancji i preparatów chemicznych nie oznakowanych

w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację.

3. Niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów

chemicznych bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i preparatów oraz kart
charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem,
pożarem lub wybuchem.

4. Stosowanie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych jest

dopuszczalne pod warunkiem zastosowania środków zapewniających pracownikom
ochronę ich zdrowia i życia.

5. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji,

preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub
mutagennym, pracodawca zastępuje te substancje, preparaty, czynniki lub procesy
technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki
ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki
i techniki.

6. Pracodawca rejestruje wszystkie rodzaje prac w kontakcie z substancjami, preparatami,

czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a
także prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

7. W razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych

czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące
narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

8. Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych

czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.

9. Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym,

pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy.

10. Dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana

przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może
przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych
źródeł promieniowania jonizującego.

11. Pracodawca prowadzący działalność, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego

niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, jest obowiązany podejmować
działania zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić:
a) odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy oraz ich

obsługę przez osoby należycie przeszkolone,

b) udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanym.
12. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby prace, przy których istnieje możliwość
wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez
co najmniej dwie osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych
z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników
niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących
w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Ocenę ryzyka zawodowego należy bezwzględnie przeprowadzić jeżeli na stanowisku pracy
występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe bądź uciążliwe.

Pierwszą ocenę ryzyka zawodowego na stanowisko pracy przeprowadzamy przed oddaniem
go do eksploatacji.
Następne oceny przeprowadzamy po zastosowaniu środków technicznych, organizacyjnych
czy ludzkich obniżających ryzyko, dla sprawdzenia, czy przyniosły one zamierzoną poprawę
warunków pracy na danym stanowisku.

−

przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

−

po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych,

−

w wypadku istotnych zmian organizacyjnych i technologicznych,

−

w razie zdarzenia wypadkowego.

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy
określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników
przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla
zdrowia i uciążliwości

−

z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników,

−

zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie
technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy
stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki
ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo
pracowników. W sytuacji gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań
organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić
pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Zagrożenia mogące wystąpić na stanowiskach pracy:
A. Czynniki niebezpieczne (zagrożenia wypadkowe), które działając na człowieka mogą

spowodować uraz (wypadek przy pracy). Można tutaj rozróżnić kilka podstawowych
grup tych czynników:

−

zagrożenie elementami ruchomymi i luźnymi (np. nieosłonięte wirujące części maszyn,
nieprawidłowo ułożone stosy worków, obluzowane lub zużyte części maszyn, narzędzi,
oprzyrządowania i obrabiane przedmioty, spadające z wysokości elementy, np. na skutek
wibracji, naruszenia b równowagi ułożonych elementów itp.),

−

zagrożenia związane z elementami ostrymi i wystającymi (np. ostre krawędzie,
wystające śruby, gwoździe, odklejona wykładzina podłogowa itp.),

−

zagrożenia związane z przemieszczaniem ludzi (np. zbyt wąskie przejścia między
maszynami, nieodpowiednia wysokość przejścia – poniżej 2 m, śliska droga itp.),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym (np. używanie uszkodzonych odbiorników,
przewodów,

osprzętu,

stosowanie

niesprawnych

nieskutecznych

ochron

przeciwporażeniowych),

−

zagrożenie poparzeniem (np. zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura, związki chemiczne:
kwasy, zasady itp.),

−

zagrożenie pożarem lub/i wybuchem (np. stosowanie gazów palnych, cieczy tworzących
z powietrzem mieszaniny palne i wybuchowe, pyłów palnych, spawanie gazów
i elektryczne w pobliżu materiałów palnych itp.),

B. Czynniki szkodliwe i uciążliwe działając na pracownika przez okres dłuższy mogą

spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika (np. obniżenie
wydajności pracy) czy zmiany w stanie zdrowia powodujące w ostateczności choroby
zawodowe. Czynniki te dzielimy na 4 podstawowe grupy:
1. Czynnik fizyczne

−

hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy,
wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne),
mikroklimat,

−

promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),

−

promieniowanie jonizujące,

−

promieniowanie laserowe,

−

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

−

pole elektrostatyczne,

−

pyły przemysłowe.

2. Czynniki chemiczne

W zależności od rodzajów działania na organizm człowieka dzielimy je na substancje:

−

toksyczne,

−

drażniące,

−

uczulające,

−

rakotwórcze,

−

mutagenne,

−

upośledzające funkcje rozrodcze.

W zależności od rodzajów działania na organizm człowieka wyróżniamy substancje
szkodliwe lub uciążliwe działające przez:

−

drogi oddechowe,

−

skórę i błony śluzowe,

−

przewód pokarmowy.

3. Czynniki biologiczne:

−

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby,
pierwotniaki) i wytwarzane przez nie toksyny i alergeny,

−

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce.

4. Czynniki psychofizyczne

−

obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

−

obciążenie psychonerwowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zagrożenia

Źródła

Skutki

Substancje
chemiczne

Występują

powszechnie

zakładach

pracy

–

przy

produkcji,

magazynach,

laboratoriach, warsztatach itd.

Wchłanianie

substancji

chemicznych

może

zachodzić

przez

drogi

oddechowe,

skórę

i przewód pokarmowy. Reakcja organizmu na
substancje chemiczne zależy od właściwości
fizykochemicznych, drogi wchłaniania, wielkości
dawki i okresu narażenia i cech organizmu. Skutki
kontaktu z substancjami chemicznymi mogą być
miejscowe lub układowe. Skutki miejscowe to
działanie drażniące i uczulające skórę i błony
śluzowe.

Skutki

układowe

zmiany

w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym,
wątrobie,

nerkach,

układzie

sercowo-

naczyniowym. Istnieje też możliwość rozwoju
zmian patologicznych po dłuższym lub krótszym
okresie utajenia w postaci zmian nowotworowych
oraz

zmian

wtórnych-pokoleniowych

np.

genotoksycznych, embriotoksycznych, teratogennych.
Skutki zdrowotne kontaktu z niebezpiecznymi
substancjami chemicznymi używanymi w procesie
pracy są określone w karcie charakterystyki
substancji lub praeparatu niebezpiecznego.

Pyły

Źródłami emisji pyłów są procesy
technologiczne.

Najbardziej

pyłotwórcze procesy to: mielenie,
kruszenie, przesiewanie, transport i
mieszanie ciał sypkich, a także
ostrzenie,

szlifowanie

polerowanie.

Pyły mogą mieć działanie: drażniące (cząstki
węgla, żelaza, szkła, aluminium, związki baru,
itp.); zwłókniającym (czastki kwarcu, krystobalitu,
trydymitu, azbestu, talku, kaolinu, pyły rud
żelaznych i z kopalni węgla), kancerogennym
(azbest,

minerały

azbestopochodne,

sztuczne

włókna mineralne, pyły zawierające krystaliczne
odmiany ditlenku krzemu), alergizującym (pyły
pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, leki, pyły
arsenu,

miedzi,

cynku,

chromu).

Choroby

wywoływane przez pyły to m.in. krzemica,
rozedma płuc, pylica płuc, nowotwory płuc oraz
nosa i zatok przynosowych.

Pola i promieniowanie
elektromagnetyczne

Narażenie

pola

elektromagnetyczne

występuje:

wokół

tomografów

jądrowego

rezonansu magnetycznego i w
laboratoriach

eksploatujących

spektrometry,

przy

produkcji

wyrobów

polietylenu,

w otoczeniu kadzi elektrolitycznych
i wokół separatorówmagnetycznych
(m.in.

elektrownie,

zakłady

produkcji płyt wiórowych, obróbka

Skutki oddziaływania pól elektromagnetycznych
na organizm ludzki są uzależnione od od
częstotliwości i natężenia pola oddziałującego,
właściwości elektrycznych izolacji organizmu od
podłoża oraz od rozłożenia ekspozycji w czasie
i rodzaju ekspozycji – całego ciała lub jego części.
Bezpośrednie efekty oddziaływania krótkotrwałego
to: stymulacja tkanki pobudliwej na skutek
indukowania w ciele prądów elektrycznych oraz
ogrzewanie tkanek powodowane pochłanianiem
energii pól tzw. efekt termiczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kruszywa),

przy

eksploatacji

urządzeń spawalniczych, w czasie
zapalenia łuku elektrycznego, w
gabinetach
fizykoterapeutycznych stosujących
urządzenia do magnetoterapii, w
otoczeniu przemysłowych urządzeń
elektrotermicznych: piece łukowe,
piece oporowe, piece i nagrzewnice
indukcyjne,

zgrzewarki,

elektrodrążarki,

urządzenia

lutowania,

rozdzielniach

elektroenergetycznych, w czasie
wykonywania czynności na
przewodach

pracującej

linii

wysokiegonapięcia,

elektrowniach w okolicy punktu
zerowego generatora oraz torów
prądowych,

otoczeniu

zgrzewarek i pras dielektrycznych,
wokół

diatermii

fizykoterapeutycznych, w stacjach
radiowo

−

telewizyjnych, w otoczeniu

obiektów radiolokacycjnych.

Promieniowanie
nadfioletowe

Stosowane do dezynfekcji lampy
(służba

zdrowia,

przemysł

farmaceutyczny,

spożywczy,

oczyszczalnie ścieków i wody,
salony kosmetyczne itp.), suszenia
(lakiernie,

farbiarnie

m.in.

w przemyśle

chemicznym,

poligraficznym,

meblarskim),

fototerapii (medycna i kosmetyka),
utwardzania

kopiowania

(poligrafia, przemysł chemiczny).
Źródłem

promieniowania

są:

świetlówki UV (bakteriobójcze,
UV-A, superaktyniczne itp.); lampy
rtęciowe

średnioprężne

i wysokoprężne; matalohalogenkowe
promienniki

UV,

lampy

ksenonowe, halogenowe i inne.
Promieniowanie

nadfioletowe

powstaje

również

w czasie

spawania,

cięcia

łukiem

plazmowym,

cięcia

laserowego,

natryskiwania

cieplnego,

cięcia

tlenowego, elektrodrążenia.

Szkodliwe

działanie

skórę

reakcje

fotochemiczne,

np.

rumień

skóry,

zmiany

przednowotworowe

nowotworowe,

wzrost

pigmentacji,

złuszczanie

się

naskórka.

Promieniowanie nadfioletowe pochłonięte przez
oczy może powodować stany zapalne rogówki,
spojówek, uszkodzenie siatkówki i rogówki oraz
powstania

zaćmy

fotochemicznej.

Objawy

towarzyszące

światłowstręt,

wzmożone

łzawienie, uczucie „piasku” w oku, swędzenie,
pieczenie, upośledzenie widzenia.

Promieniowanie
podczerwone

Promieniowanie

podczerwone

stosowane

jest

lakierniach

i farbiarniach do suszenia lakieru,
w

przemyśle

spożywczym,

gastronomii, w hodowli zwierząt, w
urządzeniach

terapeutycznych.

Źródłem poczerwieni są: żarówki
IR, promienniki kwarcowe, lampy
ksenonowe,

lampy

żarowe.

procesach

technologicznych

Działanie podczerwieni na organizm człowieka ma
przede wszystkim charakter termiczny, co objawia
się wzrostem temperatury narażonej tkanki i
tkanek sąsiednich, a niekiedy również całego
organizmu.

Podczerwień

może

powodować

oparzenia skóry, a także choroby oczu jak zaćma,
degenaracja

naczyniówki

czy

siatkówki.

Najpoważniejszą chorobą związaną z narażeniem
oka na promieniowanie podczerwone jest zaćma
podczerwienna (tzw. zaćma hutnicza), czyli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

żródłami

promieniowania

podczerwonego są: piece hutnicze,
paleniska, piece ceramiczne, piece
szklarskie, cięcie tlenowe, spawanie
gazowe.

zmętnienie siatkówki.

Czynniki biologiczne Mikroorganizmy - organizmy żywe

(bakterie, wirusy, riketsje, grzyby,
pierwotniaki)

oraz

wytwarzane

przez

nie

substancje

(toksyny

i alergeny) oraz makroorganizmy
(rośliny i zwierzęta)

Szkodliwy wpływ czynników biologicznych na
pracowników

jest

uzależniony

rodzaju

wykonywanej pracy. Najbardziej narażone grupy
zawodowe

to:

pracownicy

służby

zdrowia

i laboratoriów, rolnicy, pracownicy przemysłu
rolno-spożywczego oraz leśnicy i pracownicy
przemysłu

drzewnego.

Szkodliwe

czynniki

biologiczne mogą powodować choroby zakaźne,
alergiczne,

immunotoksyczne,

choroby

odzwierzęce, nowotworowe

Obciążenie
termiczne

Mikroklimat gorący, mikroklimat
zimny

Przegrzanie organizmu, zmniejszenie wydolności
organizmu, odwodnienie
Środowisko zimne powoduje chłodzenie całego
ciała, czyli hipotermię, odmrożenia.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest ryzyko zawodowe?
2. Kiedy przeprowadzamy ocenę ryzyka zawodowego?
3. .Jakie rodzaje zagrożeń mogą występować w środowisku pracy?
4. Co to są czynniki niebezpieczne?
5. Co to są czynniki szkodliwe?
6. Co to są czynniki uciążliwe?
7. Na czym polega różnica między czynnikami niebezpiecznymi, a szkodliwymi?
8. Jakie czynniki najczęściej powodują wypadki w miejscu pracy?
9. Jakie czynniki najczęściej powodują choroby zawodowe?
10. W jaki sposób można likwidować zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników w miejscu

pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, że pracujesz w gabinecie protetycznym. Przychodzi klient do firmy

w celu doboru aparatu słuchowego. W okolicach twarzy i uszu ma liczne ropne wykwity. Jest
osobą 80–letnią, zaniedbaną, brudną i samotną. Wskaż, jakie znasz środki ochrony
indywidualnej i na jakie czynniki ryzyka jesteś narażony. Zastanów się jakie środki ochrony
zastosujesz w tej sytuacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, na jakie czynniki narażony jest pracownik,
4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące środków ochrony indywidualnej,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Pracując w gabinecie protetycznym masz do czynienia z różnymi substancjami

chemicznymi, które są dostarczane do zakładu w dużych pojemnikach. Wskaż, jakie zasady
obowiązują przy pracy z substancjami chemicznymi i czy wolno przelewać w mniejsze
naczynia, jeśli tak, jakich wytycznych należy przestrzegać?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie przepisy obowiązują przy stosowaniu środków chemicznych,
4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wskaż, w jakich przypadkach należy ocenić ryzyko zawodowe w zakładzie pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z pytaniem,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić w jakich sytuacjach przeprowadza się ocenę ryzyka zawodowego,
4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Określ, jakie działanie na pracownika mogą mieć czynniki szkodliwe i uciążliwe i jakie mogą

być konsekwencje długotrwałego oddziaływania ww. czynników na człowieka?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie czynniki są szkodliwe, a jakie uciążliwe,
4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wskaż, jakie czynniki niebezpieczne, które działając na człowieka mogą spowodować

wypadek przy pracy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie czynniki niebezpieczne działają na człowieka w środowisku pracy,
4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Pani Marta M. pracuje w firmie, w której ma ciągły kontakt z substancjami chemicznymi.

Od jakiegoś czasu gorzej się czuje. Ma bóle głowy, często pojawia się u niej wysypka na
skórze. Określ, jakie skutki dla organizmu ludzkiego mogą powodować substancje chemiczne
stosowane w miejscu pracy i co pracownik powinien zrobić w takiej sytuacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie skutki dla organizmu mogą występować przy pracy

z substancjami chemicznymi,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz zdefiniować pojęcia i terminy:

Tak

Nie

1) ryzyko zawodowe?



2) czynniki niebezpieczne?



3) czynniki szkodliwe?



4) czynniki uciążliwe?



5) rodzaje zagrożeń w środowisku pracy?

Czy rozróżniasz:



1) różnicę między czynnikami niebezpiecznymi, a szkodliwymi?



2) różnicę między czynnikami szkodliwymi, a uciążliwymi?



3) jakie czynniki najczęściej powodują choroby zawodowe?



4) jakie czynniki najczęściej powodują wypadki w miejscu pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Środki ochrony indywidualnej oraz wypadki przy pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze

−

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.

−

Pracodawca jest obowiązany dostarczać pracownikowi środki ochrony indywidualnej,
które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

−

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie
robocze,

spełniające

wymagania

określone

Polskich

Normach:

1) jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
2) ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.

−

Pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez
pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, spełniających
wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy (nie dotyczy stanowisk, na których
są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń
technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia
roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie
zakaźnymi).

−

Pracownikowi używającemu własnej odzieży i obuwia roboczego, pracodawca wypłaca
ekwiwalent pieniężny w wysokości uwzględniającej ich aktualne ceny.

−

Pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne oraz
przewidywane okresy użytkowania odzieży i obuwia roboczego.

−

Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, stanowią własność
pracodawcy.

−

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej
oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku
pracy.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz
odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić
odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie.

−

Jeżeli pracodawca nie może zapewnić prania odzieży roboczej, czynności te mogą być
wykonywane przez pracownika, pod warunkiem wypłacania przez pracodawcę
ekwiwalentu pieniężnego w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika.

−

Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i obuwie robocze, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skażeniu środkami
chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi, były
przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.

−

Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotów,
o których mowa jest niedopuszczalne. [3]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wypadki przy pracy
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną
powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub
poleceń przełożonych;

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz
pracodawcy, nawet bez polecenia;

−

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

−

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych
w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

−

w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba
że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje
w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

−

podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

−

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną
powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego
tytułu podczas:

−

uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium
sportowe;

−

wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania
kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

−

pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;

−

odbywania szkolenia lub stażu przez absolwenta pobierającego stypendium w okresie
odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy
urząd pracy;

−

wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek
rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni
w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych
spółdzielni;

−

wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia;

−

współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia
lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się
przepisy dotyczące zlecenia;

−

wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej
w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

−

wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu
działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

−

wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych
z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;

−

odbywania zastępczych form służby wojskowej;

−

nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających
stypendium;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy
dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta
z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej
umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć
w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie
uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne
uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także
choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub
częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub
zniekształcenie ciała.
Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego
zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych
w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

−

w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem
pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

−

podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

−

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Procedura postępowania powypadkowego
O tym, że wypadek miał miejsce, poszkodowany – jeżeli stan zdrowia na to pozwala –
powinien niezwłocznie poinformować swojego przełożonego.
Obowiązek ten dotyczy też każdego pracownika, który jest zobowiązany zawiadomić
przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo o zagrożeniu zdrowia lub życia
ludzkiego.

Wypadki śmiertelne, ciężkie i zbiorowe muszą być zgłoszone natychmiast do Państwowej
Inspekcji Pracy i Prokuratury.

Okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy w skład którego wchodzą
pracownik służby BHP i Zakładowy Społeczny Inspektor Pracy.
Zespół jest obowiązany:

−

dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego urządzeń,

−

zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ
na powstanie wypadku,

−

przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,

−

przesłuchać świadków wypadku,

−

w miarę potrzeby zasięgnąć opinii lekarza lub innych specjalistów.

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza nie później niż
w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku protokół powypadkowy. Okres ten
może być przekroczony wyłącznie, gdy zachodzą istotne przyczyny uniemożliwiające
dotrzymanie tego terminu.
Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca, niezwłocznie po jego sporządzeniu, nie
później jednak niż w ciągu 5 dni od jego sporządzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego pracownika z treścią
protokołu przed jego zatwierdzeniem. Poszkodowany pracownik ma prawo zgłosić uwagi
i zastrzeżenia do ustaleń protokołu, o czym zespół ma obowiązek go poinformować.
Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie dostarcza poszkodowanemu,
pouczając go o sposobie i trybie odwołania.

Jeżeli pracownik (względnie rodzina w przypadku śmierci pracownika) nie zgadza się
z treścią protokołu powypadkowego lub z jego wnioskami, ma prawo wystąpienia do sądu
pracy. Dotyczy to jednak tylko ustaleń wyłączających prawo do świadczeń powypadkowych.

Świadczenia powypadkowe
1. Zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana

została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ; przysługuje w wysokości 100%
podstawy wymiaru, którą stanowi kwota będąca podstawą składek na ubezpieczenie
wypadkowe.

2. Świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku

chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza
rokują odzyskanie zdolności do pracy. Wymiar j.w.

3. Zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego

wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku
na zdrowiu.

4. Jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który wskutek wypadku przy pracy

lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

5. Renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny

do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

6. Renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczonego celowość

przekwalifikowania

zawodowego

względu

niezdolność

pracy

w dotychczasowym zawodzie, spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą
zawodową.

7. Dodatek pielęgnacyjny. Osobie uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego

przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonej w ustawie
o emeryturach i rentach z FUS.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują, gdy wyłączną przyczyną wypadku
było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i
zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia
nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem
środków odurzających czy substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do
spowodowania wypadku.

Wypadek w drodze do pracy lub z pracy, jest to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną
zewnętrzną które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia, jeżeli droga
ta był najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze
do pracy lub z pracy, mimo, że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo
uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga została
przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby,
a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze
względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie:
1. Oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca

i okoliczności zdarzenia;

2. informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny

zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy;

3. ustaleń sporządzającego kartę.

Ustalenie okoliczności w drodze do pracy lub z pracy jest dokonywane w karcie wypadku
w drodze do pracy lub z pracy wg wzoru karty wypadku.
Kartę wypadku, o której mowa pracodawca i podmiot sporządzają po ustaleniu okoliczności
i przyczyn zdarzenia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia
o wypadku, w dwóch egzemplarzach, z których:

−

jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny,

−

a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej.

Odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga uzasadnienia.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest wypadek przy pracy?
2. Co to jest wypadek w drodze do pracy lub z pracy?
3. Jakie zdarzenie uważa się za zbiorowy wypadek przy pracy?
4. Jakie wypadki traktujemy na równi z wypadkiem przy pracy?
5. Jakie świadczenie przysługują pracownikowi z tytułu wypadku przy pracy?
6. W jakich sytuacjach nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego?
7. Jakie są procedury powypadkowe?
8. Co to są środki ochrony indywidualnej?
9. Jakie zdarzenie jest wypadkiem ciężkim?
10. Jakie zdarzenie nazywamy wypadkiem śmiertelnym?
11. Kto określa, jakie środki ochrony indywidualnej stosowane są w zakładzie pracy?
12. Kto określa, jaka odzież i obuwie robocze przysługuje pracownikom w zakładzie pracy?
13. W jakich sytuacjach powierzanie pracownikowi prania odzieży roboczej jest

niedopuszczalne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W poradni lekarskiej powstał spór między pracownikami, a pracodawcą o pranie

i konserwację odzieży i obuwia roboczego. Pracownicy zażądali od pracodawcy ekwiwalentu
za pranie i konserwację ww. odzieży, uważając iż taki sposób jest dla nich wygodny (każdy
pracownik pierze swoje rzeczy w domu). Pracodawca nie zgadza się na takie rozwiązanie,
tłumacząc, że odzież ma kontakt z materiałem biologicznie zakaźnym (chory pacjent), może
być zabrudzona. Pranie i konserwację powierzył firmie piorącej. Wskaż, która ze stron ma
rację i w jakich sytuacjach dopuszczalne jest pranie odzieży przez pracownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, w jakich sytuacjach zabronione jest powierzenie prania i konserwacji

odzieży roboczej pracownikowi,

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

W firmie B podczas pracy w nocy zdarzył się wypadek Jeden z dwóch pracowników

mających dyżur wyszedł do narzędziowni na zewnątrz budynku po potrzebne narzędzia, na
podwórzu poślizgnął się, przewrócił uderzając głową o podłoże i stracił przytomność. Wskaż
jak w takiej sytuacji zobowiązany jest postąpić drugi z pracowników i czy zdarzenie to można
uznać za wypadek przy pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, jakie obowiązki ma świadek wypadku przy pracy,
4) zwrócić szczególną uwagę na definicję wypadku przy pracy,
5) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków przy pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wskaż, w jakich przypadkach należy traktować wypadek na równi z wypadkiem przy

pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać i ustalić w jakich sytuacjach traktuje się wypadki na równi z wypadkami przy

pracy,

2) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
3) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków przy pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wskaż, jakie są procedury postępowania powypadkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
4) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków przy pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Pan X uległ wypadkowi na terenie zakładu pracy, będąc po spożyciu jednego piwa.

Potknął się o próg między pomieszczeniami, upadł i złamał nogę. Był 6 tygodni na zwolnieniu
lekarskim. Zespół powypadkowy uznał, że wypadek zdarzył się z winy pracownika, który był
pod wpływem alkoholu. W związku z tym nie przysługują mu świadczenia wypadkowe.
Wskaż, czy słusznie i w jakich sytuacjach nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia
wypadkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, kiedy nie przysługują świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
5) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Pani M. wracając z pracy zawsze po drodze odbiera syna z przedszkola. Pewnego dnia

wracając z dzieckiem do domu została potrącona przez samochód. Określ, czy zdarzenie to
można uznać za wypadek w drodze z pracy i jakie świadczenia przysługują poszkodowanej
kobiecie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z opisem przypadku,
2) przeczytać treść rozdziału,
3) odszukać i ustalić, co rozumiemy przez wypadek w drodze do pracy i z pracy,
4) zwróć szczególną uwagę na świadczenia przysługujące z tytułu wypadku w drodze do

pracy i z pracy,

5) porównać treści zapisów i ustalić wnioski,
6) zapisać w zeszycie odpowiedzi na pytania podane w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy dotyczące wypadków w drodze do pracy i z pracy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:
definiować pojęcia i terminy

Tak

Nie

1) wypadek przy pracy?



2) wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy?



3) wypadek w drodze do pracy i z pracy?



4) wypadek ciężki?



5) wypadek śmiertelny?



6) świadczenia powypadkowe?



7) środki ochrony indywidualnej?



8) odzież i obuwie robocze?



9) protokół powypadkowy?



10) różnicę między wypadkiem przy pracy, a wypadkiem zrównanym

z wypadkiem przy pracy?



11) różnicę między środkami ochrony indywidualnej, a odzieżą

i obuwiem roboczym?



12) Jakie zdarzenie uważa się za zbiorowy wypadek przy pracy?



13) Jakie zdarzenie uważa się za ciężki wypadek przy pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia

4.4.1. Materiał nauczania

Rodzaje stanów w których może wystąpić zagrożenie życia:

−

stan nieprzytomności,

−

zatrzymanie oddechu,

−

nagłe zatrzymanie krążenia,

−

wstrząs,

−

zatrucia,

−

oparzenia,

−

porażenie prądem elektrycznym.

Stan nieprzytomności

Osoba przytomna odbiera wszystkie bodźce zewnętrzne i reaguje na nie. Zniesienie pewnej
formy kontaktu z otoczeniem występuje wprawdzie we śni, jednak ze snu można osobę
obudzić.
Osoba nieprzytomna nie reaguje nawet na silne bodźce zewnętrzne. Nie ma nawet reakcji na
ból, występuje wiotkość wszystkich mięśni.

Niebezpieczeństwa wynikające z braku przytomności:

−

zapadnięcie języka,

−

zaburzenia oddychania – niedrożność oddechowa,

−

wymioty – zachłyśnięcie,

−

uszkodzenia wynikające gwałtownego wypadku.

Postępowanie z osobą nieprzytomną:
1. kontrola oddechu – zapewnienie drożności oddechowej,
2. ułożenie w pozycji bezpiecznej ( bocznej ustalonej),
3. ochrona przed utratą ciepła.

Omdlenie – krótkotrwała utrata przytomności spowodowana nagłym niedoborem tlenu.
Cechy omdlenia:
zawroty głowy poprzedzające omdlenie, mroczki przed oczami, bladość skóry, zimny pot na
skórze, brak kontaktu słownego, osunięcie na podłoże.
Postępowanie:
1. ułożenie płaskie,
2. uniesienie nóg powyżej poziomu,
3. zapewnienie dostępu świeżego powietrza,
4. rozluźnienie odzieży pod szyją.
Po tych czynnościach poszkodowany odzyskuje świadomość.

Zatrzymanie oddechu – bezdech.
Przyczyny:
zapadnięcie nasady języka, zatkane ciałem obcym, obrzęk błony śluzowej gardła, zaduszenie,
utopienie, powieszenie, uduszenie, porażenie prądem, zatrucie CO, CO2 i inne.
Objawy:
1. utrata przytomności, brak wyczuwalnego przepływu powietrza z nosa i ust, brak ruchów

klatki piersiowej,

2. sinica lub bladość twarzy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Postępowanie:
1. udrożnienie dróg oddechowych przez odgięcie głowy ku tyłowi oraz sprawdzenie czy w

jamie ustnej nie ma ciał obcych (ewentualne usunięcie ciała obcego),

2. sztuczne oddychanie metodą usta – nos lub usta – usta,
3. utrzymywanie rytmu oddechowego 15 oddechów na minutę,
4. zadbanie o własne bezpieczeństwo – maseczka lub folia do sztucznego oddychania.

Nagłe zatrzymanie krążenia – stan w którym dochodzi do nagłego ustania efektywnej pracy
serca, co powoduje ustanie krążenia. NZK powoduje stan śmierci klinicznej, czyli nagłe,
odwracalne zatrzymanie funkcji życiowych.
Przyczyny: bezdech, zawał mięśnia sercowego, uraz czaszki, zatrucia, utrata krwi, porażenie
prądem, odruch np. zimna woda.
Objawy: utrata przytomności, brak tętna na dużych tętnicach, zatrzymanie oddechu, bladoszara
barwa skóry, rozszerzone sztywne źrenice.
Postępowanie:
1. ułożyć poszkodowanego na sztywnym podłożu,
2. udrożnić drogi oddechowe,
3. wykonać 2 sztuczne oddechy (u dziecka należy wykonać 5 sztucznych oddechów),
4. wykonywać uciski na klatkę piersiową – w tym celu wyznaczyć punkt nacisku: na środku

klatki piersiowej, nad mostkiem,

5. wykonać 30 uciśnięć mostka na głębokość 3-5 cm w kierunku kręgosłupa,
6. wykonywać naprzemiennie 2 sztuczne oddechy i 30 uciśnięć mostka,
7. jeśli to możliwe ułożyć nogi powyżej poziomu serca w tzw. pozycji p/wstrząsowej,
8. co 1 minutę należy sprawdzać funkcje życiowe,
9. reanimację należy prowadzić do powrotu funkcji życiowych lub do przyjazdu pogotowia.

Wstrząs – jest to uogólniona reakcja organizmu powstała wskutek gwałtownej dysproporcji
między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen poszczególnych narządów.
Przyczyny: zmniejszenie objętości krwi krążącej, zmniejszenie wydolności serca, powiększenie
pojemności układu naczyniowego.
Podstawowe objawy wstrząsu:
ogólne osłabienie, niepokój, zimna, wilgotna skóra, nieregularne, przyspieszone tętno, płytki,
przyspieszony oddech, zaburzenia świadomości.
Ochrona poszkodowanych przed wstrząsem:
1. szybkie tamowanie dużych krwawień,
2. układanie poszkodowanych w pozycji p/wstrząsowej,
3. ochrona przed utratą ciepła (koc ratunkowy),
4. uspokojenie psychiczne poszkodowanego,
5. kontrolowanie czynności życiowych.

Zatrucia
Do zatruć może dojść:
drogą pokarmową, przez drogi oddechowe przez skórę, bezpośrednio do krwioobiegu,
kilkoma drogami jednocześnie.
Substancje powodujące zatrucia:

−

leki, substancje chemiczne stosowane w gospodarstwie domowym,

−

zepsute produkty spożywcze, trujące rośliny, grzyby,

−

tlenek węgla, dwutlenek węgla, inne gazy toksyczne,

−

jad węży, owadów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

środki odurzające, narkotyki,

−

środki ochrony roślin, rozpuszczalniki i inne.

Przyczyny zatruć: pomyłka, nieświadomość, lekkomyślność, nadużycie, zamach samobójczy.

Objawy zatrucia zależą od rodzaju trucizny oraz drogi zatrucia.
Mogą to być: mdłości, wymioty, biegunka, bóle brzucha, bóle głowy, zaburzenia świadomości,
zaburzenia oddychania, zaburzenia pracy serca, objawy wstrząsu, zmiany psychiczne.

Ogólne zasady postępowania w przypadku zatruć:
1. zapobieganie dalszemu działaniu trucizny np. wyniesienie zatrutego z pomieszczenia,

wyłączenie pracującego silnika, zdjęcie zanieczyszczonej trucizną odzieży,

2. ocena podstawowych funkcji życiowych,
3. podjęcie podstawowych działań ratunkowych np. reanimacja, zapobieganie wstrząsowi,
4. wezwanie pogotowia,
5. usuwanie trucizny przez np. obfite spłukanie wodą, prowokowanie wymiotów itp.,
6. zabezpieczenie resztek trucizny lub opakowań dla ustalenia rodzaju trucizny.

Dane podawane podczas wzywania pomocy medycznej:
1. wiek zatrutego,
2. rodzaj trucizny (jeśli jest znany),
3. ilość pobranej trucizny,
4. czas jaki upłynął od zatrucia,
5. objawy zatrucia i stan chorego,
6. wykonane czynności ratunkowe.

Zatrucie tlenkiem węgla.
CO – gaz bezwonny, wytwarza się podczas niecałkowitego spalania węgla, gazu, jest obecny
w spalinach. Z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową. Wchłonięty wiąże trwale
hemoglobinę i blokuje wymianę gazową.
Objawy zatrucia:
ból i zawroty głowy, szum w uszach, zaburzenia wzroku, uczucie odurzenia, utrata
przytomności, zatrzymanie oddechu, skóra barwy różowej.
Pierwsza pomoc:
1. ewakuacja zatrutego z miejsca zagrożenia,
2. zapewnienie dopływu świeżego powietrza do pomieszczenia,
3. kontrola funkcji życiowych,
4. reanimacja lub zastosowanie ułożenia w pozycji bezpiecznej.

Zatrucia pokarmowe
Występują, gdy spożywane pokarmy są zepsute i zawierają bakterie wytwarzające toksyny.
Najgroźniejsze z nich jest zatrucie jadem kiełbasianym. Toksyna tej bakterii – botulina działa na
układ nerwowy doprowadzając do porażenia ośrodka oddechowego.

Objawy zatrucia zepsutymi potrawami

Objawy zatrucia jadem kiełbasianym

Okres utajenia – ok. 3 godzin

Okres utajenia – 1 dzień

Ogólne osłabienie
gwałtowna biegunka
wymioty
bóle brzucha
bóle i zawroty głowy
podwyższona temperatura

Suchość w jamie ustnej
Zawroty głowy
Zaburzenia wzroku
Trudności w połykaniu
Silny ślinotok
Zaburzenia oddychania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dreszcze
omdlenie
utrata przytomności
Zagrożenie:
duża utrata płynów,
wstrząs

Zagrożenie:
porażenie ośrodka oddechowego
śmierć z porażenia oddechu

Pierwsza pomoc:
1. Spowodowanie wymiotów. Można podawać wodę z solą, a dziecku wodę z sokiem

malinowym. Natomiast przy zatruciu jadem kiełbasianym wskazane jest podawanie wody
z węglem leczniczym.

2. wezwanie pomocy medycznej.
3. zabezpieczenie resztek trucizny lub próbki wymiocin do analizy.

Zatrucie przez błony śluzowe i przez skórę
Środki chemiczne mogą powodować podrażnienia skóry i błon śluzowych. Wtedy występuje
zaczerwienienie, ból, pęcherze (objawy podobne do oparzenia). Niezależnie od tego trucizna
może wywoływać objawy ze strony różnych narządów i układów. Często poszkodowany traci
przytomność.
Pierwsza pomoc:
Jeśli substancja znajduje się na powierzchni skóry lub ubraniu należy:
–

zdjąć ubranie,

–

skórę spłukać obficie pod strumieniem bieżącej wody,

–

zmiany na skórze zabezpieczyć jałowym opatrunkiem,

–

skontrolować parametry życiowe, zabezpieczyć poszkodowanego, wezwać pogotowie.

Oparzenia
Oparzenia mogą być spowodowane przez wysoką temperaturę lub środki chemiczne
w wysokim stężeniu (silne kwasy lub zasady–ługi).
W zależności od czasu działania i wysokości temperatury, albo stężenia środka chemicznego
objawy oparzenia mogą mieć postać 1˚, 2˚, 3˚.
Objawy w oparzeniu 1˚– ból, zaczerwienienie, obrzęk miejscowy;
Objawy w oparzeniu 2˚– pojawiają się pęcherze z płynem surowiczym;
Objawy w oparzeniu 3˚– martwica skóry i tkanek położonych pod nią, często nie ma bólu
z powodu zniszczenia zakończeń czuciowych.
Niebezpieczeństwa: przy rozległych oparzeniach występuje duża ucieczka wody i soli
mineralnych, a w skutek uszkodzenia tkanek i zmiany metabolizmu dochodzi do zatrucia
produktami rozpadu i kwasicy. Powoduje to ogólne zaburzenia organiczne doprowadzające
do rozwoju wstrząsu i choroby oparzeniowej.
Postępowanie:
1. gaszenie płonącej odzieży – należy zdjąć nasiąknięte gorącym płynem resztki ubrania,

zdejmuje się także ubranie nasiąknięte substancją chemiczną,

2. polewanie zimną wodą – w przypadku oparzeń termicznych polewanie stosuje się przy

zastosowaniu zimnej wody przez 15–20 minut. W przypadku oparzenia chemicznego
spłukiwanie należy stosować przy użyciu letniej wody przez ok. 20 minut,

3. jałowy opatrunek – najlepiej użyć opatrunku oparzeniowego, lecz jeśli go nie mamy to

stosuje się zwykły jałowy opatrunek z gazy. Zakładanie opatrunku musi być bardzo
delikatne z uwagi na ból rany oparzeniowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. należy unikać wychłodzenia całego organizmu przez okrycie najlepiej kocem izolacyjnym

tzw. kocem p/wstrząsowym,

5. zapewnienie pomocy medycznej – jest konieczne szczególnie wtedy gdy oparzenia są

rozległe lub dotyczą twarzy, krocza, dłoni lub dróg oddechowych.

Oparzenie dróg oddechowych
Zagrożenie to występuje podczas pożaru. Poszkodowany ma wtedy trudności z oddychaniem,
duszności lub poważniejsze zburzenia oddechowe.
Pomoc polega na:
1. zastosowaniu pozycji ułatwiającej oddychanie,
2. szybkim wezwaniu karetki pogotowia.

Porażenie prądem elektrycznym
Do porażenia dochodzi, gdy ciało człowieka znajdzie się w obwodzie elektrycznym.
Skutki oddziaływania prądu są zależne od wielu czynników. Zasadniczy wpływ ma napięcie
i natężenie prądu przepływającego przez ciało człowieka. Natężenie wzrasta, gdy spada opór
elektryczny ciała człowieka np. w warunkach wzmożonej wilgotności (łazienka).
Prąd niskonapięciowy wpływa na pobudzenie układu nerwowego i mięśni.
Objawy porażenia:
Początkowo: mrowienie, drętwienie, przykry kurcz.
Następnie: sztywnienie rąk, bolesne kurcze ramion (oderwanie rąk od źródła prądu staje się
niemożliwe), trudności w oddychaniu, ból, niemiarowość pracy serca,
zatrzymanie pracy serca, utrata przytomności, zgon.
Pierwsza pomoc:
1. zabezpieczyć się przed działaniem prądu (izolacja),
2. przerwanie obwodu elektrycznego (odłączenie źródła prądu),
3. uwolnić poszkodowanego od działania prądu – przenieść z okolicy zagrożonej,
4. sprawdzić czynności życiowe (tętno, oddech),
5. przeprowadzić reanimację,
6. wezwać pogotowie.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co znaczy, że poszkodowany jest nieprzytomny?
2. Jak zabezpieczysz osobę nieprzytomną?
3. Czym zagraża stan nieprzytomności?
4. Jakie mogą być przyczyny bezdechu?
5. Jak rozpoznasz nagłe zatrzymanie krążenia?
6. Jakie są skutki bezdechu i zatrzymania krążenia?
7. Co określamy mianem śmierci klinicznej?
8. Co to jest reanimacja i na czym polega?
9. Wymień czynności ratownika (krok po kroku) podczas reanimacji.
10. Co to jest wstrząs?
11. Wymień objawy świadczące o wystąpieniu wstrząsu.
12. Jakie mogą być przyczyny wstrząsu?
13. Jakimi drogami może dojść do zatrucia organizmu?
14. Scharakteryzuj zatrucia tlenkiem węgla i dwutlenkiem węgla.
15. Omów zasady udzielania pierwszej pomocy przy zatruciu CO i CO2.
16. Omów zasady pierwszej pomocy przy zatruciach drogą pokarmową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Omów zasady pierwszej pomocy przy zatruciu przez skórę i błony śluzowe.
18. Jakie są objawy oparzenia powierzchni skóry 1º, 2º, 3º?
19. Jakie są objawy i skutki oparzenia dróg oddechowych?
20. Jakie substancje mogą spowodować oparzenia chemiczne?
21. Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzenia chemicznego?
22. Kiedy może dojść do porażenia prądem?
23. Jakie mogą być skutki porażenia prądem?
24. Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na spacerze w parku spotykasz młodego człowieka, który leży bezwładnie na trawniku,

jest nieprzytomny. Udziel mu niezbędnej pierwszej pomocy. Założenie: poszkodowany ma
zachowane funkcje życiowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając szczególną uwagę na wiadomości dotyczące osoby

nieprzytomnej,

2) określić cechy charakterystyczne dla nieprzytomnego,
3) określić zagrożenia wynikające ze stanu nieprzytomności,
4) zaplanować kolejność czynności przy udzielaniu pierwszej pomocy,
5) wykonać czynności ratownicze.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

fantom do ćwiczeń z pierwszej pomocy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

W autobusie, którym jedziesz do szkoły jeden z pasażerów nagle przewraca się.

Podejmujesz działanie i stwierdzasz, że nie ma ani tętna, ani oddechu. Decydujesz
o rozpoczęciu reanimacji. Zastanów się jak ją wykonasz (opisz czynności krok po kroku).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając szczególną uwagę na kolejność czynności

reanimacyjnych,

2) pamiętać o zastosowaniu właściwej techniki reanimacji,
3) pamiętać o okresowym sprawdzaniu funkcji życiowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

manekin do ćwiczeń z pierwszej pomocy,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Sąsiadka na działce rekreacyjnej nie pokazała się od rana na podwórku. Decydujesz się

sprawdzić czy nie potrzebuje pomocy. Drzwi nie były zamknięte na klucz, więc wchodzisz
i zastajesz następującą sytuację: starsza pani leży na fotelu, jest nieprzytomna, jej twarz ma
barwę różową. W kominku tli się jeszcze żar nie spalonego do końca węgla. Opisz wykonanie
w kolejności właściwych czynności ratowniczych. Pamiętaj o własnym bezpieczeństwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące zatruć drogą

oddechową,

2) znaleźć informacje różnicujące zatrucie CO i CO

3) odszukać informacje o zasadach udzielania pierwszej pomocy przy zatruciu CO i CO

4) rozpoznać rodzaj zatrucia w opisanym przypadku,
5) opisać kolejność właściwych czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

W barze mlecznym mała dziewczynka wylała na siebie talerz gorącej zupy. Poparzeniu

uległy obie ręce i brzuszek. Matka dziewczynki wpadła w panikę i nie wie co ma zrobić. Udziel
właściwej pierwszej pomocy uwzględniając kolejność działań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące oparzeń

termicznych,

2) znaleźć informacje dotyczące postępowania w przypadku oparzeń,
3) opisać kolejność właściwych czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

zeszyt do notowania.

Ćwiczenie 5

Pracownica ekipy sprzątającej Przychodnię Zdrowia oblała się środkiem do dezynfekcji

urządzeń sanitarnych. Wylała go sobie na stopy. Jakie zagrożenie wystąpiło u tej kobiety?
Wskaż właściwe postępowanie w zakresie pomocy przed medycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące właściwości

środków chemicznych,

2) odnaleźć informacje opisujące skutki kontaktu środka chemicznego ze skórą,
3) odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
4) opisać kolejność czynności ratowniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

zeszyt do notowania,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Opisz jaki wpływ na człowieka może mieć porażenie go prądem zmiennym o napięciu 230

V. Na czym powinna polegać pierwsza pomoc?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć informacje dotyczące porażenia prądem,
2) zwrócić uwagę na skutki porażenia,
3) odszukać informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy,
4) opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia,

−

zeszyt do notowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?
zdefiniować pojęcia:

Tak

Nie

1) stan nieprzytomności?



2) śmierć kliniczna?



3) reanimacja?



4) oparzenie 1˚, 2˚, 3˚?



rozpoznać objawy:

5) zatrzymania oddychania?



6) zatrzymania pracy serca?



7) braku przytomności ?



8) poparzenia dróg oddechowych?



9) zatrucia pokarmowego?



10) zatrucia CO lub CO



11) określić zadania ratownika podczas reanimacji?



określić zasady:

12) reanimacji?



13) udzielania pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej?



14) udzielania pierwszej pomocy osobie z poparzeniem termicznym?



15) udzielenia pierwszej pomocy osobie poparzonej środkiem

chemicznym?



16) udzielenia pierwszej pomocy osobie z zatruciem pokarmowym?



17) udzielenia pierwszej pomocy osobie, która uległa zatruciu CO lub



18) postępowania z osoba porażoną prądem?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych stanach urazowych

4.5.1. Materiał nauczania

Zranienia
Są to uszkodzenia ciągłości skóry i tkanek pod nią się znajdujących spowodowane
zadziałaniem zewnętrznego urazu mechanicznego, fizycznego lub chemicznego.
Bezpośrednie skutki zranienia:

−

ból,

−

krwawienie,

−

zaburzenie funkcji narządu,

−

możliwość zakażenia.

Rodzaje ran:
Otarcia, rany cięte, kłute, tłuczone, miażdżone, szarpane, postrzałowe, rany z ukąszenia,
oparzenia.
Zasady pierwszej pomocy przy zranieniach:
1) Ułożenie poszkodowanego w pozycji leżącej lub siedzącej. Jest to konieczne, bo

niezależnie od rozległości i głębokości rany osoba pokaleczona może zemdleć. Unika się
w ten sposób dodatkowych obrażeń.

2) Założenie jałowego opatrunku na ranę. Samej rany nie należy przemywać żadnymi

środkami odkażającymi z wyjątkiem ran zanieczyszczonych chemikaliami. Należy wtedy
obficie spłukać ranę wodą. Jeśli rana powstała wskutek oparzenia, to postępuje się
podobnie, lecz woda musi być zimna. Opatrunek powinien być jałowy. Zabezpiecza on
ranę przed wtórnym zanieczyszczeniem z zewnątrz oraz osłania samą ranę.

3) Pozostawienie i zabezpieczenie ciał obcych w ranie. Ciało obce mimo uszkodzenia tkanek

tamponuje ranę i chroni przed obfitym krwawieniem. Konieczne jest nie tylko
pozostawienie ciała obcego w ranie, lecz także takie unieruchomienie go aby nie
przemieszczało się w obrębie rany.

4) Wezwanie pomocy medycznej. Każda osoba, która uległa zranieniu powinna być poddana

ocenie lekarskiej. Może być konieczne podanie leków i szczepionki p/tężcowej. Sama rana
może wymagać opracowania chirurgicznego.

Krwotok
Jest to ubytek krwi na skutek uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego.
Rodzaje krwotoków: tętniczy, żylny, włośniczkowy. Może być też krwotok zewnętrzny – gdy
krew wylewa się na zewnątrz i krwotok wewnętrzny – gdy krew wylewa się do jam ciała.
Cechy krwotoków:
Krwotok tętniczy występuje gdy uszkodzeniu ulegnie naczynie tętnicze. Wylewająca się krew
ma barwę jasną, wypływa pod dużym ciśnieniem układu tętniczego, pulsuje w rytm pracy
serca.
Krwotok żylny powstaje wskutek uszkodzenia naczynia żylnego. Krew jest barwy ciemnej,
płynie powoli, pulsuje w rytm oddechu poszkodowanego.
Krwotok włośniczkowy powstaje gdy uszkodzeniu ulegnie np. duża powierzchnia skóry. Krew
sączy się wtedy całą jej powierzchnią.
Krwotok zewnętrzny powstaje na skutek zranienia, upływ krwi jest widoczny.
W krwotoku wewnętrznym nie widać upływu krwi.
O krwotoku każdego rodzaju świadczą objawy ogólne, pośrednie – wynikające z zaburzeń
ogólnoustrojowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objawy ogólne krwotoku:

−

przyspieszenie tętna,

−

spadek ciśnienia tętniczego krwi,

−

bladość skóry,

−

zaburzenia świadomości – do utraty przytomności.

Zagrożeniem masywnego krwotoku jest wstrząs – wynikający ze zmniejszenia objętości krwi
krążącej – wstrząs hipowolemiczny.
Pierwsza pomoc dotycząca krwotoku zewnętrznego zależy od umiejscowienia krwawienia.
1) Krwotok na kończynie:

uniesienie kończyny powyżej poziomu ciała,
założenie opatrunku uciskowego na ranę,

2) krwotok z nosa:

zastosowanie zimna,
niedopuszczenie do połykania krwi (niebezpieczeństwo wymiotów),
zastosowanie ucisku,

3) krwotok na głowie, tułowiu:

zastosowanie ucisku bezpośredniego.

W każdej sytuacji konieczne jest zastosowanie ochrony ratownika przed kontaktem z krwią
(założenie rękawiczek ochronnych lub wykonywanie ucisku przez folię).
Po czynnościach doraźnych należy jak najszybciej wezwać pomoc medyczną.

Złamania kostne
Przyczyną złamania kości jest uraz mechaniczny.
Podstawowe objawy złamania to: ból w miejscu urazu, obrzęk, zaburzenie funkcji narządu.
Złamania mogą dotyczyć kości długich, kręgosłupa i pozostałych kości.
Rodzaje złamań:

−

proste – pełne i niepełne (pęknięcia kostne),

−

z przemieszczeniem odłamów kostnych,

−

powikłane.

Powikłania złamań:

−

uszkodzenie naczyń krwionośnych – krwiak, krwotok,

−

uszkodzenie nerwów – porażenia, niedowłady, parestezje,

−

uszkodzenia tkanek miękkich – rany otwarte,

−

uszkodzenia narządów wewnętrznych np. płuca, osierdzie, otrzewna, rdzeń kręgowy.

Rozpoznanie złamania kostnego lub uszkodzenia stawu może nastąpić dopiero po wykonaniu
prześwietlenia rtg, dlatego w miejscu wypadku mówimy o podejrzeniu uszkodzenia kostnego.
Pierwsza pomoc:
W przypadku podejrzenia o złamania kręgosłupa utrzymanie głowy i tułowia w pozycji
pośredniej między wyprostem a nadmiernym zgięciem.
Jeśli nie jest to konieczne nie należy przenosić poszkodowanego ani na nosze, ani w inne
miejsce.
Gdy jest to konieczne np. ze względów bezpieczeństwa należy przenosić bardzo ostrożnie, tzn.
chronić głowę przed poruszeniem, czynność wykonywać w kilka osób.
W przypadku złamań kości długich obowiązuje zasada unieruchamiania dwóch najbliższych
stawów.
Nie wolno prostować złamanej kończyny. Należy unieruchomić w pozycji zastanej.
W przypadku złamania pozostałych kości unieruchomienie wykonuje się przez zastosowanie
ułożenia ciała.
Obowiązuje ograniczenie wysiłku poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Złamanie z widocznym przemieszczeniem i deformacją zabezpiecza się przez obłożenie
kończyny bez jej przemieszczania.
Podejrzenie o zwichnięcie lub skręcenie stawu zabezpiecza się podobnie.
W każdym przypadku należy wezwać pomoc medyczną w celu pełnego zdiagnozowania
i właściwego zaopatrzenia złamania.
W oczekiwaniu na pomoc poszkodowanego należy okryć w ochronie przed utratą ciepła.
Jeśli poszkodowany jest przytomny można podać ciepły napój.

Uszkodzenia spowodowane ciałami obcymi.
Ciało obce w oku.
Do oka może dostać się cząsteczka kurzu, owad, piasek, odprysk szkła lub metalu.
Objawy: silny, piekący ból oka, zaczerwienienie spojówki, silne łzawienie, zaburzenia
widzenia.
Niebezpieczeństwa wynikają z uszkodzenia spojówki, rogówki, wprowadzenia zakażenia.
Postępowanie:

−

odwrócenie powieki,

−

płukanie oka,

−

założenie opatrunku na uszkodzone oko,

−

należy osłonić także drugie oko,

−

zapewnić pomoc lub ocenę medyczną.

Ciało obce w nosie
Najczęściej dotyczy dzieci.
Niebezpieczeństwo spowodowane jest możliwością obrzęku błony śluzowej nosa,
niedrożnością otworu nosa, odczynem zapalnym z powodu obecności ciała obcego.
Postępowanie polega na poleceniu wydmuchania nosa.
Jeśli nie uda się w ten sposób usunąć ciała obcego należy udać się do lekarza laryngologa. Nie
wolno próbować usuwania samodzielnego „domowym” sposobem.

Ciało obce w uchu
Objawy obecności ciała obcego w uchu to gorsze słyszenie lub niesłyszenie na jedno ucho, ból.
Przyczyną zatkania przewodu słuchowego mogą owady, drobne przedmioty, woszczyna. Jeśli
w uchu tkwi owad należy go unieruchomić wpuszczając kilka kropli substancji oleistej (aby nie
drażnił ściany przewodu). Następnie konieczne jest płukanie ucha, co można wykonać
w placówce medycznej.

Ciało obce w przełyku
Przyczyna: zbyt duży kęs pokarmowy lub przedmiot trzymany w ustach.
Zagrożenie: ciało obce może uciskać lub zwężać przebiegającą obok tchawicę.
Objawy:

−

trudności w oddychaniu,

−

sinica na twarzy,

−

ból spowodowany uciskiem,

−

uczucie strachu.

Pierwsza pomoc:
1)

można prowokować wymioty lub podać płyn do popicia,

wezwać pogotowie.

Ciało obce w tchawicy (zadławienie).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objawy zadławienia :
1. silny, gwałtowny kaszel,
2. uczucie duszenia się,
3. próby „łapania „powietrza
4. narastająca sinica twarzy szyi,
5. przy częściowej niedrożności – świszczący oddech.
Pierwsza pomoc – musi nastąpić natychmiast, inaczej dojdzie do niedrożności oddechowej
i zatrzymania oddechu.
Metody pierwszej pomocy:
1. próba wywołania silnego kaszlu przez uderzanie płaską dłonią między łopatkami (głowa

i tułów powinny zwisać ku dołowi),dziecko można przełożyć przez kolano główką do
dołu,

2. sztuczne oddychanie jako próba udrożnienia i dostarczenia tlenu,
3. wezwanie pogotowia.

Urazy brzucha
Najczęstsze skutki urazów to krwotok lub uszkodzenie narządów jamy brzusznej.
Objawy to ból, twarde powłoki brzuszne, mdłości, wymioty, narastające objawy wstrząsu.
Postępowanie zależy od rodzaju uszkodzenia, jednak zawsze należy zadbać o bezpieczne
ułożenie zmniejszające napięcie mięśni brzucha, chronić przed utratą ciepła, nie podawać nic
do picia ani jedzenia, pozostawić ewentualne ciała obce, wezwać pogotowie.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są przyczyny zranień?
2. Wymień i omów trzy rodzaje bezpośrednich skutków zranienia?
3. Na czym polega pierwsza pomoc w przypadku zranień?
4. Jakie są niebezpieczeństwa związane z obecnością ciała obcego w ranie?
5. Jak należy zaopatrzyć ranę w której tkwi ciało obce?
6. Jakie są szczególne niebezpieczeństwa rany postrzałowej?
7. Na co narażone są osoby w przypadku ran kąsanych?
8. Wymień główne niebezpieczeństwa związane z ukąszeniem przez owady?
9. Jak należy udzielić pierwszej pomocy osobie użądlonej?
10. Jakie są ogólne objawy krwotoku?
11. Jakie niebezpieczeństwa wynikają z ubytku krwi?
12. Jak należy zatamować silne krwawienie na głowie?
13. Wymień czynności ratownicze krok po kroku w przypadku krwotoku na kończynie?
14. Jak należy zakładać opatrunek uciskowy?
15. Jak zatamować krwotok z nosa ?
16. Co należy zrobić w przypadku amputacji urazowej?
17. Jakie objawy mogą świadczyć o złamaniu kostnym?
18. Jakie niebezpieczeństwa wynikają ze złamania kostnego?
19. Kiedy można podejrzewać, że poszkodowany ma złamanie kręgosłupa?
20. Czym zagraża złamanie kręgosłupa?
21. Jak należy zabezpieczyć złamanie kości długich?
22. Jak należy postąpić w przypadku złamania kończyny z widocznym przemieszczeniem?
23. Jakiej pomocy należy udzielić osobie podejrzanej o złamanie kręgosłupa?
24. Jakiej pomocy należy udzielić osobie ze skręceniem lub zwichnięciem stawu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25. Jakiej pomocy należy udzielić w przypadku obecności ciała obcego w oku?
26. Jakie objawy będą świadczyć o obecności ciała obcego w tchawicy?
27. Jakie znasz metody usuwania ciała obcego z tchawicy?
28. Co należy zrobić jeśli ciało obce utkwi w nosie lub uchu?
29. Wymień zasady postępowania przy podejrzeniu urazu w obrębie brzucha?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na trawniku w ogrodzie bawi się 4-letnie dziecko. Nagle przybiega z płaczem do matki.

Okazało się, że użądliła je pszczoła. Jak należy udzielić pomocy temu dziecku? Jakie
zagrożenie może wystąpić w tej sytuacji? Opisz niezbędne czynności ratownika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące ukąszeń i użądleń,
2) odnaleźć informacje opisujące skutki użądlenia,
3) odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
4) opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Podczas twojej wizyty u fryzjera jesteś świadkiem nagłego zdarzenia. Fryzjerka

w pośpiechu porządkująca przybory fryzjerskie głęboko skaleczyła się na przedramieniu.
Wystąpiło obfite krwawienie. Opisz czynności ratownicze w tej sytuacji. Wykonaj opatrunek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące krwotoków,
2) odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
3) odnaleźć informacje dotyczące techniki zakładania opatrunku uciskowego,
4) opisać kolejność czynności ratowniczych,
5) wykonać opatrunek uciskowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały opatrunkowe,

−

manekin do ćwiczeń,

−

kartka do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Uczeń wracający ze szkoły potknął się i upadł. Na lewym przedramieniu wystąpił silny ból

i obrzęk. Dziecko nie mogło utrzymać w dłoni nawet worka z kapciami. Wskaż, o czym mogą
świadczyć powyższe objawy i jak należy udzielić pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące złamań,
2) odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w tym wypadku,
3) odnaleźć informacje dotyczące techniki zakładania unieruchomienia,
4) opisać kolejność czynności ratowniczych,
5) wykonać unieruchomienie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt do unieruchomienia kończyn,

−

manekin do ćwiczeń,

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Pasażer w tramwaju został napadnięty przez grupę chuliganów. W wyniku agresji

napastników doznał urazu brzucha. Wskaż, co należy zrobić, aby udzielić pomocy
poszkodowanemu jeszcze przed przyjazdem karetki pogotowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące urazów brzucha,
2) odnaleźć informacje dotyczące pierwszej pomocy w takiej sytuacji,
3) opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Na poboczu drogi którą idziesz siedzi dziewczyna. Dłonie trzyma na twarzy, widać, że

cierpi. Obok leży rower. Zapytana odpowiada, że coś wpadło jej do oka. Co możesz zrobić
w tej sytuacji. Opisz czynności ratownicze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące ciał obcych,
2) odnaleźć informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy w sytuacji obecności ciała

obcego w oku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) opisać kolejność czynności ratowniczych,
4) opisać sposób zabezpieczenia oka.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 6

Klient siedzący przy stoliku w barze szybkiej obsługi nagle zrywa się, macha rękami.

Widać, że nie może złapać powietrza. Zastanów się o czym świadczy powyższe zachowanie
i jak należy udzielić mu pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać treść rozdziału zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące ciał obcych,
2) odnaleźć informacje dotyczące udzielania pierwszej pomocy w sytuacji obecności ciała

obcego w drogach oddechowych,

3) opisać kolejność czynności ratowniczych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do notowania,

−

długopis,

−

poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcia:

1) rana?



2) krwotok?



3) złamanie?



4) amputacji urazowej?



rozpoznać objawy:

5) krwotoku?



6) złamania?



7) skręcenia, zwichnięcia stawu?



8) urazu brzucha?



9) urazu klatki piersiowej?



10) niedrożności oddechowej?



określić niebezpieczeństwa:

11) zranienia?



12) krwotoku?



13) złamań?



14) złamania kręgosłupa?



15) urazów w obrębie brzucha i klaki piersiowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

określić zasady:

16) zakładania opatrunku na ranę?



17) tamowania krwotoku?



18) unieruchomiania złamania?



19) usuwania ciała obcego z oka, nosa, ucha?



20) postępowania przy zadławieniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mieć satysfakcje z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Za zorganizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp

odpowiedzialny jest
a) inspektor bhp.
b) inspektor sanitarny.
c) pracownik.
d) osoba kierująca pracownikami.

2. Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy to

a) wypadek ciężki lub śmiertelny.
b) wypadek, do którego doszło podczas podróży służbowej pracownika.
c) wypadek w czasie działania na rzecz pracodawcy bez polecenia przełożonego.
d) wypadek komunikacyjny w trakcie przemieszczania się pracownika między zakładem

pracy a miejscem wykonywania pracy.

3. Pracodawca ma obowiązek sporządzić protokół powypadkowy od uzyskania

zawiadomienia o wypadku w ciągu
a) 7 dni.
b) 14 dni.
c) 21 dni.
d) 30 dni.

4. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje pracownikowi, który stał się niezdolny do pracy

i doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku
a) przy pracy.
b) w drodze do pracy.
c) w drodze z pracy.
d) każdego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Pracownik, który nie wykonał badań okresowych

a) może pracować.
b) może pracować, jeżeli wykona badania w ciągu 5 dni.
c) może pracować, jeśli wykona badania w ciągu miesiąca.
d) nie może być dopuszczony do pracy bez aktualnych badań.

6. Praca w warunkach narażenia na hałas nie powoduje

a) chorób układu krążenia.
b) stresu.
c) efektu termicznego.
d) osłabienia odporności organizmu.

7. Ocenę ryzyka zawodowego wykonujemy

a) zawsze przed oddaniem nowego stanowiska do eksploatacji.
b) w każdej sytuacji.
c) wyłącznie w razie wypadku.
d) wyłącznie w razie występowania czynników niebezpiecznych.

8. O wypadku ciężkim, śmiertelnym, zbiorowym pracodawca ma obowiązek zawiadomić

a) inspekcję pracy oraz inspekcję sanitarną.
b) policję.
c) właściwego inspektora pracy i prokuratora.
d) właściwego terenowego inspektora pracy.

9. Pracownikowi, który uległ wypadkowi w drodze do pracy należy się

a) odszkodowanie.
b) zasiłek chorobowy w wysokości 70 % wynagrodzenia.
c) zasiłek chorobowy w wysokości 80 % wynagrodzenia.
d) wynagrodzenie za czas choroby w wysokości 100 % wynagrodzenia.

10. Pracownik podlega kontrolnym badaniom, w przypadku

a) zwolnienia lekarskiego trwającego dłużej niż 30 dni.
b) zwolnienia lekarskiego trwającego dłużej niż 60 dni.
c) zwolnienia lekarskiego trwającego dłużej niż 90 dni.
d) wypadku przy pracy.

11. Udzielając pomocy poszkodowanemu, który ma krwotok z nosa wykonasz następujące

czynności
a) posadzisz poszkodowanego na krześle, polecisz pochylenie głowy do przodu, na

potylicę przyłożysz zimny okład.

b) posadzisz go na krześle, polecisz uciśniecie skrzydełek nosa i odgięcie głowy do tyłu.
c) położysz go na wznak, a na potylicę położysz worek z lodem.
d) do nosa włożysz gaziki i podasz zimny napój do picia.

12. Kiedy poszkodowany jest nieprzytomny, to

a) nie reaguje na polecenia.
b) ma zamknięte oczy.
c) nie reaguje na bodźce zewnętrzne.
d) mówi „ od rzeczy”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Tamując prawidłowo krwotok na kończynie górnej nie wykonasz

a) uniesienia kończyny.
b) założenia rękawiczek.
c) założenia opaski uciskowej.
d) założenia opatrunku uciskowego.

14. Tętno u osoby poszkodowanej w wypadku sprawdzisz na

a) tętnicy promieniowej.
b) tętnicy łokciowej.
c) tętnicy szyjnej.
d) tętnicy udowej.

15. Wystąpienie bólu w klatce piersiowej podczas oddychania u osoby z wypadku

samochodowego może świadczyć o
a) zawale serca.
b) obrażeniach klatki piersiowej.
c) silnym zdenerwowaniu.
d) nie ma związku z wypadkiem.

16. Przy podejrzeniu, że poszkodowany zatruł się tlenkiem węgla wykonasz następujące

czynności ratownicze
a) ewakuacja poszkodowanego, zapewnienie dopływu świeżego powietrza, kontrola

funkcji życiowych, reanimacja, wezwanie pomocy.

b) zamknięcie dopływu gazu, zadzwonienie po pomoc, kontrola funkcji życiowych,

reanimacja.

c) ocena funkcji życiowych, reanimacja, wezwanie pomocy.
d) ewakuacja poszkodowanego, zamknięcie dopływu gazu, wezwanie pomocy.

17. Jeśli podczas pracy z urządzeniem elektrycznym zauważysz nieszczelność pokrywy, to

przerwiesz pracę ponieważ obawiasz się
a) uszkodzenia urządzenia.
b) zniszczenia wykonywanego produktu.
c) porażenia prądem.
d) obniżenia jakości wykonywanego produktu.

18. Pracownik z którym pracujesz źle się poczuł. Ma mdłości, bóle brzucha, ból głowy,

wymiotuje. Dolegliwości pojawiły się po drugim śniadaniu, które jedliście w stołówce.
Masz podstawy podejrzewać u niego
a) zatrucie pokarmowe.
b) infekcję grypową.
c) przemęczenie.
d) bulimię.

19. Pacjent w gabinecie protetycznym nagle osunął się na podłogę. Stwierdziłeś, że nie

oddycha i nie ma tętna. Podejmujesz decyzję o reanimacji. Reanimacje musisz podjąć
w ciągu
a) 2 minut.
b) 3 minut.
c) 4 minut.
d) 5 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Wylałeś koleżance na rękę szklankę gorącej herbaty. W tej sytuacji powinieneś

a) przynieść nową herbatę.
b) wytrzeć szybko dłonie serwetą.
c) założyć jałowy opatrunek.
d) schłodzić rękę pod strumieniem zimnej wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz udzielanie
pierwszej pomocy

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Buchfelder M. Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy, Wydawnictwo Lekarskie

PZWL, Warszawa 1995, wyd. III

2. Stępińska J. Szajewski T. Pierwsza pomoc, Studio Marka Lebkowskiego, Warszawa 2006
3. Ustawa – Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. z późn.zm.
4. Ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków

przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z dnia 28 listopada 2002 r. Nr 199, poz.1673)

5. Ustawa z dnia 17grudnia1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych – Dz. U. nr 162, poz.1118 z późn.zm.

6. Rozporządzenie MPiPS z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz

trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego
dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej
sporządzenia – (Dz.U. Nr 237, poz. 2015)

7. Rozporządzenie MSWiA z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej

budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z dnia 11 maja 2006 r.)