protetyk sluchu 322[17] z1 03 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marzanna Radziszewska-Konopka

Małgorzata Babis

Wykonywanie badania słuchu u dziecka 322[17].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

dr inż. Andrzej Leszczyński

lek. med. Ryszard Mikołajewski

Opracowanie redakcyjne:

mgr Joanna Gręda

Konsultacja:

mgr Lidia Liro

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[17].Z1.03
„Wykonywanie badania słuchu u dziecka”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu protetyk słuchu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Budowa i odrębności fizjologiczne narządu słuchu u dzieci

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zaburzenia rozwojowe i choroby narządu słuchu u dzieci. Badania

przesiewowe słuchu

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Obiektywne i psychofizyczne metody badania słuchu u dzieci. Interpretacja

wyników badań

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Metody rehabilitacji słuchu. Problemy zdrowotne, społeczne

i psychologiczne dziecka z niedosłuchem

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej wykonywania badania

słuchu u dzieci.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby bez problemów
korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy opanowałeś określone wiadomości teoretyczne,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci utrwalić wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw zadań testowych. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

* Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może sprawiać Ci trudności.
W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].Z1

Badania s

łuchu

322[17].Z1.02

Wykonywanie badania

łuchu u osoby dorosłej

322[17].Z1.03

Wykonywanie badania

łuchu u dziecka

322[17].Z1.01

Wykonywanie pomiarów

i analiz d

źwięku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

charakteryzować budowę i funkcje narządu słuchu,

−

wyjaśniać genezę i patomechanizm uszkodzeń słuchu u osób dorosłych,

−

różnicować rodzaje uszkodzeń słuchu,

−

różnicować metody badania słuchu u osób dorosłych,

−

nawiązywać pozytywne kontakty interpersonalne z dziećmi w różnym wieku,

−

wyjaśniać pojęcia z zakresu akustyki słuchu,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się komputerem,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić odrębności anatomiczne ucha występujące w okresie rozwojowym,

−

scharakteryzować elementy ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego,

−

określić wpływ zaburzeń w rozwoju prenatalnym i okołoporodowym na występowanie
uszkodzeń narządu słuchu,

−

wyjaśnić przyczyny najczęstszych uszkodzeń narządu słuchu u dzieci,

−

określić wady rozwojowe narządu słuchu,

−

wykorzystać wiedzę z zakresu pediatrii w badaniu słuchu u dzieci,

−

określić specyfikę badań słuchu u dzieci,

−

zastosować metodę badania słuchu w zależności od wieku dziecka,

−

zorganizować stanowisko do badania słuchu zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

nawiązać kontakt emocjonalny z dzieckiem,

−

wykonać badanie orientacyjne,

−

zastosować audiometrie zabawową,

−

zastosować listy artykulacyjne w audiometrii słownej,

−

zinterpretować otrzymane wyniki badań,

−

udzielić rodzicom lub bezpośrednim opiekunom dziecka informacji i wskazówek
dotyczących postępowania po badaniu,

−

określić problemy zdrowotne i społeczne dziecka z uszkodzonym słuchem,

−

przedstawić metody profilaktyki i rehabilitacji słuchu u dzieci,

−

ustalić z zespołem terapeutycznym metody rehabilitacji słuchu u dziecka,

−

wyjaśnić psychologiczne aspekty niedosłuchu i głuchoty u dzieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Budowa i odrębności fizjologiczne narządu słuchu u dzieci

4.1.1. Materiał nauczania

Płód słyszy dźwięki już od 24 tygodnia ciąży. Narząd słuchu noworodka różni się jednak

istotnie od narządu słuchu osoby dorosłej i rozwija się jeszcze przez kilka lat po urodzeniu.
Zmiany rozwojowe dotyczą budowy anatomicznej, a także dojrzewania jego funkcji.
Małżowina uszna jest mała i wiotka. Wraz ze wzrostem dziecka powiększa się i usztywnia.
Przewód słuchowy zewnętrzny rozwija się jeszcze przez kilka lat po urodzeniu. U dojrzałego
płodu i u noworodka ma kształt szczeliny, spłaszczonej od góry, ku dołowi. Wyróżnia się
w nim:

−

odcinek boczny (od strony małżowiny usznej).
Górna ściana odcinka bocznego jest utworzona przez niewielką, dolną część łuski kości
skroniowej, która jest nieznacznie odgięta od pozostałej części kości (pod kątem 150

)

oraz odgraniczona od niej słabo zaznaczono linią, odpowiadającą górnemu brzegowi
otworu słuchowego zewnętrznego, który wykształca się w późniejszym okresie życia.
Ścianę dolną (dłuższą od górnej) tworzy chrząstka przewodu słuchowego. Odcinek ten,
wysłany skórą, rozszerza się lejkowato ku zewnętrznemu otworowi słuchowemu. Tuż po
urodzeniu jest wypełniony mazią płodową.

−

odcinek przyśrodkowy (od strony błony bębenkowej) - jest szparą o ścianach błoniastych.
Ściana dolna – blaszka bębenkowa włóknista – zastępuje w tym okresie życia kość
bębenkową. Ściana górna utworzona jest przez ustawioną prawie poziomo, równolegle do
ściany dolnej, błonę bębenkową, rozpiętą w pierścieniu bębenkowym.

W miarę wzrostu dziecka błona bębenkowa stopniowo unosi się i oddala od dolnej ściany
przewodu słuchowego, co powoduje rozszerzenie się światła odcinka przyśrodkowego
przewodu. U dwumiesięcznego niemowlęcia można już odróżnić ścianę przednią i tylną
przyśrodkowego odcinka przewodu słuchowego. Fragment łuski kości skroniowej, który
należy do przewodu słuchowego odgina się stopniowo od pozostałej części kości i ustawia się
do niej pod kątem ok. 90

, tworząc górną ścianę przewodu słuchowego kostnego

(przyśrodkowego odcinka przewodu). Pozostałe ściany przewodu słuchowego powstają
z połączenia pierścienia bębenkowego i włóknistej bębenkowej blaszki kostnej, która
stopniowo ulega kostnieniu. Kostna część przewodu słuchowego zewnętrznego jest
ukształtowana w pełni około 5 roku życia.
Przewód słuchowy niemowlęcia nie ma części kostnej i jego ściany są wiotkie. Te cechy
budowy anatomicznej powodują występowanie bólu podczas ucisku na skrawek w przebiegu
zapalenia ucha środkowego.
Ze względu na inne niż u dorosłych ukształtowanie krzywizn przewodu słuchowego, aby
obejrzeć błonę bębenkową u małego dziecka należy odciągnąć małżowinę uszną ku tyłowi i ku
dołowi (u osoby dorosłej ku tyłowi i ku górze).
Przewód słuchowy niemowlęcia jest krótszy, węższy i ma mniejszą objętość niż przewód
słuchowy osoby dorosłej. Przewód słuchowy dorosłego ma długość około 28–40mm,
noworodka zwykle mniej niż 15 mm. Objętość przewodu słuchowego osoby dorosłej wynosi
1,5–2cm

. U niemowlęcia może wynosić zaledwie 0,5 cm

Wraz ze wzrostem i zmianą kształtu przewodu słuchowego zmieniają się jego właściwości
akustyczne. Jednym z parametrów opisujących właściwości akustyczne przewodu słuchowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jest wzmocnienie własne przewodu, przedstawione w funkcji częstotliwości. Wzmocnienie
własne odzwierciedla wartości (w dB), o które przewód słuchowy wzmacnia dźwięki
wchodzące do przewodu słuchowego, zanim dotrą one do błony bębenkowej. Na rys.1.
przedstawiono przykładowy wykres wzmocnienia przewodu słuchowego.

0,25

0,5

1,5

Częstotliwość (kHz)

(

Rys. 1. Wzmocnienie przewodu słuchowego [28, s.30]

Przewód słuchowy osoby dorosłej wzmacnia dźwięki średnio o 5–12dB. Dźwięki z zakresu
małych częstotliwości wzmacniane są mniej, dźwięki z zakresu częstotliwości średnich
i dużych bardziej. W wykresie własnego wzmocnienia przewodu słuchowego można
zaobserwować wartość maksymalną – szczyt rezonansowy.

Rys. 2. Pomiar ciśnienia dźwięku wytwarzanego przez aparat słuchowy przy błonie bębenkowej

z uwzględnieniem właściwości akustycznych przewodu słuchowego zamkniętego indywidualną wkładką uszną

Częstotliwość szczytu rezonansowego przewodu słuchowego u osób dorosłych wynosi około
3kHz. U niemowlęcia szczyt ten przesunięty jest w kierunku wartości wyższych – 6–8kHz.
Częstotliwość szczytu rezonansowego pozostaje w odwrotnym stosunku do długości
przewodu słuchowego i obniża się stopniowo wraz ze wzrostem przewodu słuchowego.
Najbardziej dynamiczne zmiany zachodzą w ciągu pierwszych 15–20 miesięcy życia. Około 24
miesiąca życia położenie szczytu rezonansowego przewodu słuchowego u dziecka jest
podobne jak jej zależność od wieku jest mniej regularna. Generalnie jednak wartości amplitudy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

szczytu rezonansowego są większe u dzieci niż u osób dorosłych. Wartości wskaźników
właściwości akustycznych przewodu słuchowego u dzieci zbliżają się do wartości
rejestrowanych u dorosłych na przełomie 7 i 8 roku życia.
Wielkość przewodu słuchowego może stanowić istotne ograniczenie w przypadku potrzeby
wykonania wkładek usznych dziecku, które wymaga protezowania aparatami słuchowymi.
U najmłodszych niemowląt, zwłaszcza u wcześniaków, średnica przewodu słuchowego bywa
mniejsza niż średnica dźwiękowodu wkładki. Element wkładki wypełniający muszlę małżowiny
trzeba czasem powiększyć aż do obrąbka małżowiny usznej. Wspomaga to wiotką małżowinę
w podtrzymywaniu aparatu słuchowego i zapobiega (korzystając z podparcia obrąbka)
wysuwaniu wkładki usznej z przewodu słuchowego.
Związane ze wzrostem zmiany objętości przewodu słuchowego i położenia szczytu
rezonansowego muszą być uwzględnione przy kalibracji urządzeń do badań słuchu u małych
dzieci oraz przy obliczaniu wzmocnienia i poziomu ciśnienia wyjścia aparatów słuchowych
dopasowywanych dzieciom z uszkodzeniem słuchu. W pierwszych latach życia konieczne
może być wielokrotne dostrajanie aparatów słuchowych z powodu dynamicznych zmian we
właściwościach akustycznych rosnącego przewodu słuchowego.

Tabela 1. Różnice w budowie anatomicznej i właściwościach akustycznych przewodu słuchowego u noworodka
i dorosłego.

Cecha

Noworodek

Dorosły

Część kostna

brak

Jest

Długość

15mm

28-40mm

Objętość

0,5cm

1,5-2cm

Częstotliwość szczytu

rezonansowego

6-8kHz

3kHz

Jama bębenkowa, łańcuch kosteczek słuchowych, jama sutkowa rozwijają się w pierwszych
miesiącach życia. Jama bębenkowa osiąga wielkość taką, jak u osoby dorosłej u niemowlęcia 6
miesięcznego. U noworodka w pierwszych godzinach po urodzeniu jest wypełniona
przeźroczystymi wodami płodowymi. Stopniowo, pod wpływem oddychania, płyn ten zostaje
zastąpiony przez powietrze. Z tego powodu badania przesiewowe słuchu u noworodków
powinny być wykonywane najwcześniej w drugiej dobie życia. Zdarza się, że w pierwszych
tygodniach życia w jamie bębenkowej znajdują się jeszcze resztki przetrwałych tkanek
płodowych. Może to mieć wpływ na wyniki badań słuchu dziecka.
Kosteczki słuchowe noworodka w ciągu pierwszych miesięcy życia zwiększają swoją masę.
Impedancja ucha środkowego u niemowlęcia w pierwszym półroczu życia różni się od
impedancji ucha środkowego ucha osoby dorosłej. Może to stanowić problem przy wyborze
techniki pomiaru i interpretacji wyników w audiometrii impedancyjnej.
Układ pneumatyczny wyrostka sutkowatego rozwija się pomiędzy 3 rokiem życia a okresem
dojrzewania poprzez wrastanie błony śluzowej w kość i resorpcję kości.
Trąbka słuchowa rozwija się jeszcze przez kilka lat po urodzeniu. U dzieci jest dwukrotnie
krótsza niż u dorosłych i położona bardziej poziomo (rys.3.). Długość trąbki u noworodka
wynosi 17–20mm, a u dorosłego 35–40mm.
Blaszka błoniasta części chrzęstnej trąbki słuchowej noworodka jest większa niż blaszka
chrzęstna. Rozwój blaszki chrzęstnej kończy się dopiero pod koniec 1 roku życia. Stosunek
części chrzęstnej trąbki do jej części kostnej wynosi u noworodka 1:2 (u osoby dorosłej 2:1).

Ujście gardłowe trąbki słuchowej u noworodka znajduje się na poziomie podniebienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

twardego, u dziecka 4 letniego 3–4mm, a u osób dorosłych około 1cm powyżej podniebienia
twardego.
U dzieci ujście gardłowe trąbki słuchowej jest mniej widoczne niż u dorosłych, ponieważ wał
trąbkowy jest mniej widoczny niż u osób dorosłych, a tkanka migdałkowa jest bardziej
rozwinięta, zwłaszcza w zachyłku gardłowym.

Niemowlę Dorosły

Trąbka Eustachiusza

Rys. 3. Budowa trąbki słuchowej u dziecka i u dorosłego [10]

Budowa anatomiczna trąbki słuchowej u małych dzieci sprzyja przenoszeniu infekcji z nosa
i gardła do ucha. Zapalenie ucha środkowego jest jedną z najczęstszych chorób wieku
dziecięcego.
Błędnik dojrzałego płodu osiąga już ostateczną wielkość, natomiast piramida kości skroniowej
rośnie jeszcze nadal po urodzeniu.
Droga słuchowa noworodka nie jest jeszcze w pełni dojrzała.
Funkcja rozróżniania natężeń dźwięków dojrzewa stopniowo (rys. 4.). Mimo, że progi
słyszenia mierzone metodami obiektywnymi (słuchowe potencjały wywołane) są podobne, jak
u dorosłych, progi mierzone metodami behawioralnymi różnią się w ciągu pierwszych miesięcy
życia od progów słyszenia u osób dorosłych. Progi zmierzone metodami behawioralnymi u
jedno-dwumiesięcznego niemowlęcia różnią się od progów zmierzonych u osoby dorosłej o
35–40dB. Większe różnice obserwuje się w zakresie częstotliwości małych niż dużych. W
ciągu trzech pierwszych miesięcy życia progi słyszenia w badaniach behawioralnych
poprawiają się o około 10 dB dla częstotliwości 500 Hz i o ok. 20 dB dla częstotliwości 4000
Hz. Około 6 miesiąca życia są jeszcze o około 15 dB gorsze niż u osoby dorosłej.
Stopniowo dojrzewa funkcja różnicowania częstotliwości. Jednomiesięczne niemowlę
rozróżnia z taką samą dokładnością jak osoba dorosła jedynie dźwięki o częstotliwości
zbliżonej do 1000 Hz. Pomiędzy 3 i 6 miesiącem życia dojrzewa funkcja rozdzielczości dla
dużych częstotliwości. Najdłużej, bo nawet jeszcze do 6 roku życia rozwija się funkcja
różnicowania małych częstotliwości. Rozdzielczość czasowa (zdolność do podążania za
szybkimi zmianami częstotliwości i natężenia dźwięku) rozwija się do 4–5 roku życia.
Umiejętność lokalizacji źródła dźwięku rozwija się stopniowo do końca 2 roku życia (rys. 4.).
W 3–4 miesiącu życia niemowlę potrafi zlokalizować źródło dźwięku znajdujące się na
poziomie głowy, z przodu i nieco z boku. 4–7 miesięczne dziecko odwraca się w kierunku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

źródła dźwięku zlokalizowanego z boku. Dziecko dwuletnie potrafi zlokalizować źródło
dźwięku tak jak osoba dorosła, niezależnie od tego gdzie ono się znajduje.

Noworodek: wybudznie s ię przy

dźwięka ch o natężeniu 50- 70 dB

SPL w ci szy i 90 d B SPL w hałasie

3-4 m. życia: lokalizacja dźwięku

z przodu i nieco z boku; reakcja na

dźwięki o natężeniu 50-60 dB SPL

4-7 m. życia: l okalizacj a dźwięku

z boku; rea kcja na d źwięki

o natężeniu 40-50 dB SPL

7-9 m. życ ia: lokali zacja dźwięku

z b oku i pośrednio z dołu; reakcja na

dź więki o n atężeniu 30-40 dB SPL

9-13 m. życia: l okalizacj a dźwięku
z boku i z dołu; reakcja n a dźwięki

o n atężeniu 25-35 dB SPL

13-16 m. życia: l okalizacj a dźwięku

z boku, z d ołu

; reakcja

na dźwię ki o natężeniu 30-40 dB SPL

i pośrednio z góry

1 6-21 m. życia: lo kalizacja dźwięku

b ezpośred nio z boku, z dołu i

;

rea kcja na dźwięki o natężeni u 25-35 d B

SPL

z góry

21-24 m.ż.: Lokal izacja dźwięku z każdego

ki erunku, reakcja na dźwięki

o natężeniu 25 dB SPL

Rys. 4. Rozwój umiejętności rozróżniania natężenia dźwięku i reakcji lokalizacyjnej.[23,s.213]

Umiejętności słuchowe dzieci na różnych etapach rozwoju mają wpływ na ich percepcję
złożonych dźwięków mowy, zwłaszcza, gdy pojawiają się one na tle dźwięków maskujących
(hałas).
Znajomość różnic w budowie anatomicznej i etapów dojrzewania drogi słuchowej konieczna
jest do prawidłowego wykonywania i interpretowania wyników badań słuchu u dzieci oraz do
prawidłowego wyboru i dopasowania aparatów słuchowych dzieciom z uszkodzeniem słuchu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakich elementów zbudowany jest narząd słuchu dziecka?
2. Jak zmiany w budowie anatomicznej przewodu słuchowego, związane z rozwojem,

wpływają na jego właściwości akustyczne?

3. Czym różni się budowa anatomiczna trąbki słuchowej u noworodka i dorosłego?
4. Jak rozwija się u dziecka umiejętność lokalizacji źródła dźwięku?
5. Jak rozwija się u dziecka funkcja rozróżniania częstotliwości dźwięku?
6. Które cechy budowy anatomicznej przewodu słuchowego zewnętrznego dziecka są istotne

podczas dopasowywania aparatu słuchowego i dlaczego?

7. W jaki sposób dojrzewanie funkcjonalne drogi słuchowej wpływa na dobór i dopasowanie

aparatów słuchowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj elementy budowy anatomicznej narządu słuchu.

Rysunek do ćwiczenia 1

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozróżnić elementy budowy narządu słuchu na modelu anatomicznym,
2) odszukać na schemacie elementy budowy i nazwać je,
3) wypełnić arkusz do ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model anatomiczny narządu słuchu,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

flamaster,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy różnic w budowie trąbki słuchowej u noworodka i dorosłego.

Tabela do ćwiczenia 2.

Cecha

Noworodek

Dorosły

Długość

Położenie ujścia gardłowego

Stosunek części chrzęstnej do

części kostnej

Stosunek blaszki błoniastej

do blaszki chrzęstnej

w chrzęstnym odcinku trąbki

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać odpowiednie informacje dotyczące budowy trąbki słuchowej,
2) dokonać analizy porównawczej,
3) wypełnić arkusz do ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do ćwiczenia,

−

flamaster,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj badanie otoskopowe ucha.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy budowy i odrębności fizjologicznych przewodu słuchowego dziecka,
2) zapoznać się z budową otoskopu,
3) utworzyć z koleżanką/kolegą dwuosobowy zespół, w którym jedna osoba wykonuje

badanie, a druga jest rocznym pacjentem – i zamiennie,

4) jako badający przygotować rodzica i dziecko do badania,
5) przy użyciu otoskopu obejrzeć błonę bębenkową i przewód słuchowy pacjenta, pamiętając

o odciągnięciu małżowiny usznej we właściwym kierunku – zależnym od wieku badanego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

otoskop.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4*

Dokonaj analizy wpływu zmian rozwojowych w budowie przewodu słuchowego na jego

właściwości akustyczne.

Tabela do ćwiczenia 4

Właściwości akustyczne przewodu słuchowego

Dziecko

Dorosły

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) porównać wielkość i kształt przewodu słuchowego dziecka i dorosłego,
2) wyjaśnić zjawisko wzmocnienia własnego przewodu słuchowego,
3) dokonać analizy różnic między właściwościami akustycznymi przewodu słuchowego

dziecka i dorosłego,

4) wypełnić arkusz do ćwiczenia,
5) sformułować wnioski wynikające z dynamiki zmian właściwości akustycznych przewodu

słuchowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

arkusz papieru formatu A4.

Ćwiczenie 5

Narząd słuchu dziecka różni się w swej budowie i funkcji od narządu słuchu osoby

dorosłej. Zmiany rozwojowe zachodzą stopniowo w ciągu kilku pierwszych lat życia.
Określ czas dojrzewania wybranych elementów i funkcji narządu słuchu.

Schemat do ćwiczenia 5.

•

Wielkość jamy bębenkowej * 3 - 6 miesiąc życia

•

Rozdzielczość czasowa * do 6 roku życia

•

Błędnik * 4/5 rok życia

•

Różnicowanie dźwięków o dużych częstotliwościach * noworodek

•

Różnicowanie dźwięków o małych częstotliwościach * 6 miesiąc życia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy etapów i czasu dojrzewania narządu słuchu dziecka,
2) dopasować element budowy anatomicznej lub funkcję do czasu jego dojrzewania,
3) wypełnić arkusz do ćwiczenia – połączyć strzałkami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 6

Określ czas dojrzewania umiejętności lokalizacji źródła dźwięków u dziecka w pierwszym

i drugim roku życia.

Wiek dziecka Lokalizacja źródła dźwięku

Schemat do ćwiczenia 6

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy etapów dojrzewania umiejętności lokalizacji źródła dźwięku,
2) do wieku dziecka dopasować kierunek z którego potrafi zlokalizować źródło dźwięku,
3) wypełnić arkusz do ćwiczenia – połączyć strzałkami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

3-4 m.ż.

4-7 m.ż.

7-9 m.ż.

9-13 m.ż.

13-16 m.ż.

16-21 m.ż.

21-24 m.ż.

Z boku, z dołu , pośrednio z góry

Z każdego kierunku

Z boku, z dołu, z góry

Z boku, z dołu

Z boku

Z przodu i nieco z boku

Z boku, pośrednio z dołu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 7

Wskaż odrębności w budowie i funkcjonowaniu narządu słuchu dziecka mające wpływ na

dobór i dopasowywanie aparatów słuchowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy wpływu cech budowy anatomicznej narządu słuchu dziecka na dobór

aparatów słuchowych,

2) wyodrębnić trudności w dopasowywaniu aparatów słuchowych u dzieci spowodowane

stopniowym dojrzewaniem funkcjonalnym drogi słuchowej,

3) opracować wskazówki dla słuchaczy kierunku Protetyk słuchu dotyczące doboru

i dopasowywania aparatów słuchowych u dzieci.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4, flamastry.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić elementy budowy anatomicznej narządu słuchu?



2) określić różnice w budowie anatomicznej trąbki słuchowej noworodka

i dorosłego?



3) wykonać badanie otoskopowe ucha u dziecka?



4) omówić wpływ zmian rozwojowych w budowie przewodu

słuchowego na jego właściwości akustyczne?



5) określić czas dojrzewania budowy i funkcji narządu słuchu dziecka?



6) omówić etapy dojrzewania funkcji lokalizacji źródła dźwięku?



7) wskazać odrębności w budowy i funkcjonowaniu narządu słuchu

dziecka mające wpływ na dobór aparatów słuchowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zaburzenia rozwojowe i choroby narządu słuchu u dzieci.

Badania przesiewowe słuchu

4.2.1. Materiał nauczania

Zaburzenia rozwojowe

Wady rozwojowe powstają wskutek zaburzeń genetycznych lub zaburzeń metabolizmu
tkankowego w życiu płodowym.

Ucho zewnętrzne
Wady rozwojowe ucha zewnętrznego mogą przejawiać się pod postacią:

−

różnego rodzaju deformacji małżowiny usznej aż do całkowitego jej braku (rys.5.),

−

częściowego lub całkowitego niewykształcenia przewodu słuchowego zewnętrznego
(atrezji),

−

wyrośli przedusznych,

−

przetok przedusznych.

Wadom rozwojowym przewodu słuchowego towarzyszy niedosłuch o charakterze
przewodzeniowym. Wszystkie wady rozwojowe ucha zewnętrznego leczy się operacyjnie.
Operacje odtwarzające małżowinę i przewód słuchowy wykonuje się, kiedy dziecko jest
w wieku szkolnym. Przy wadach obustronnych, do czasu operacji dziecko powinno korzystać
z aparatów słuchowych na przewodnictwo kostne. Około 4 roku życia można zastosować
aparat zakotwiczony w kości (BAHA).

Rys. 5. Prawe ucho z wrodzoną atrezją przewodu słuchowego zewnętrznego,

szczątkową dodatkową małżowiną uszną i deformacją małżowiny. [4, s. 25]

Ucho środkowe
Wady rozwojowe ucha środkowego są stosunkowo rzadkie. Mogą polegać na:

−

niewykształceniu jednej lub wszystkich kosteczek słuchowych,

−

nieprawidłowej formie kosteczek,

−

zrostach kosteczek,

−

niewykształceniu jamy bębenkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zwykle występują razem z niedorozwojem przewodu słuchowego. Towarzyszy im niedosłuch
o charakterze przewodzeniowym lub mieszanym. Wady rozwojowe ucha środkowego leczy się
operacyjnie. Do czasu operacji dziecko powinno korzystać z aparatów słuchowych na
przewodnictwo powietrzne (przy zachowanym przewodzie słuchowym) lub kostne (przy
współistniejących wadach rozwojowych przewodu słuchowego).

Ucho wewnętrzne
Wady rozwojowe ucha wewnętrznego mogą przybierać różne formy:

−

całkowity niedorozwój ucha wewnętrznego,

−

niedorozwój szkieletu ślimaka, zwłaszcza wrzecionka,

−

zwyrodnienie części błoniastej przy zachowaniu części kostnej błędnika,

−

niedorozwój nabłonka zmysłowego.

Towarzyszy im niedosłuch o charakterze zmysłowo-nerwowym (odbiorczym) od lekkiego do
całkowitej głuchoty. Dzieci z niedosłuchem odbiorczym muszą korzystać z aparatów
słuchowych, implantów ślimakowych, implantów pniowych oraz urządzeń wspomagających
słyszenie (systemy FM, pętle induktofoniczne) i potrzebują intensywnej rehabilitacji słuchu
i mowy.
Wady wrodzone powodujące upośledzenie słuchu występują u 1 do 4 noworodków na 1000
żywo urodzonych.

Choroby narządu słuchu u dzieci
Większość chorób narządu słuchu, które występują u osób dorosłych może występować także
u dzieci. Niektóre z nich występują jednak u dzieci częściej lub mają nieco inny przebieg
u dzieci niż u dorosłych.
Ciało obce w przewodzie słuchowym bywa nierzadkim powodem wizyty małych dzieci
w gabinecie laryngologicznym. Ciała obce znajdowane w uchu to zwykle drobne zabawki (np.
klocki) lub nasiona roślin (np. groch, pestki słonecznika). W większości przypadków
specjalista może usunąć ciało obce z ucha poprzez wypłukanie przewodu słuchowego lub przy
pomocy haczyka w stanie czuwania dziecka. Zdarza się jednak, że większe ciała obce,
przepchnięte w pobliże błony bębenkowej, muszą być usuwane w znieczuleniu ogólnym.
Ostre zapalenie ucha środkowego u dorosłych występuje sporadycznie, jest natomiast
najczęstszą chorobą wieku dziecięcego. Największa zachorowalność przypada na okres od 6
do 18 miesiąca życia. Szacuje się, że 65- 95% dzieci do 7 roku życia choruje na ostre zapalenia
ucha co najmniej 1 raz. Wiele dzieci w tym okresie życia przechodzi tę chorobę co najmniej
trzy razy. Zapaleniom ucha środkowego u małych dzieci sprzyja:

−

budowa anatomiczna trąbki słuchowej, która jest krótsza i położona bardziej poziomo niż
u dorosłych,

−

czynniki alergiczne i immunologiczne,

−

fizjologiczny przerost tkanki chłonnej gardła,

−

wrodzone dysfunkcje trąbki słuchowej (np. u dzieci z rozszczepem podniebienia czy
z obniżonym napięciem mięśniowym).

Ostre zapalenie ucha występuje często w przebiegu ostrych infekcji górnych dróg
oddechowych. Drobnoustroje atakują wyściółkę jamy bębenkowej wywołując stan zapalny
obrzęk i wysięk. Wysięk początkowo surowiczy, później staje się ropny. Gromadząca się
w jamie bębenkowej wydzielina powoduje wzrost ciśnienia oraz uwypuklenie a niekiedy
przerwanie błony bębenkowej, przez którą treść zapalna wylewa się do przewodu słuchowego.
Otwór w błonie bębenkowej zamyka się zwykle po ustąpieniu zakażenia. W początkowym
okresie choroby dziecko zwykle wysoko gorączkuje. Wzrostowi ciśnienia w jamie bębenkowej
towarzyszy ból, który ustępuje po przerwaniu błony bębenkowej. U niemowląt stwierdza się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bolesność przy uciśnięciu na skrawek ucha. Choroba nie zawsze przebiega w opisany wyżej
sposób. W łagodniejszych postaciach wysięk nie zmienia się w ropę i nie dochodzi do
perforacji błony bębenkowej. Ból ucha w tych przypadkach może być stosunkowo łagodny. W
postaciach

łagodniejszym przebiegu wystarczy podawania leków o działaniu

przeciwzapalnym i przeciwbólowym i kropli obkurczających błonę śluzową nosa. W
pozostałych przypadkach stosuje się zwykle antybiotykoterapię. Czasami konieczna bywa
paracenteza (nacięcie błony bębenkowej). Powikłaniem ostrego zapalenia ucha środkowego
może być ostre zapalenie wyrostka sutkowatego, które może wymagać leczenia operacyjnego.
Nawracające ostre zapalenia ucha środkowego mogą prowadzić do zrostów w jamie
bębenkowej i trwałego niedosłuchu. Zejściem ostrego zapalenia ucha środkowego może być
wysiękowe zapalenie ucha środkowego.

Błona bębenkowa

Wysięk zapalny
w jamie bębenkowej

Rys. 6. Ostre zapalenie ucha środkowego. W jamie bębenkowej gromadzi się płyn.

Błona bębenkowa jest żywoczerwona i uwypuklona. [11]

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego jest częstą chorobą wieku dziecięcego. Może być
następstwem ostrego zapalenia ucha środkowego, zwykle jednak pojawia się podstępnie.
W jamie bębenkowej gromadzi się płyn, który z czasem gęstnieje utrudniając prawidłowe
funkcjonowanie błony bębenkowej i łańcucha kosteczek słuchowych. Chorobie towarzyszy
różnego stopnia niedosłuch o charakterze przewodzeniowym. Przewlekająca się lub
nawracająca choroba może prowadzić do trwałych zrostów w jamie bębenkowej i trwałego
niedosłuchu. Gromadzeniu płynu w uchu sprzyja zaburzona funkcja trąbki słuchowej, przerost
migdałka gardłowego, który uciska ujście gardłowe trąbek, alergia. Choroba przebiega bez
gorączki i bez bólu. Jedynym objawem obserwowanym przez otoczenie dziecka może być
niedosłuch. W leczeniu stosuje się metody zachowawcze (leki przeciwzapalne, obkurczające
błonę śluzową nosa, przedmuchiwanie trąbek słuchowych, fizykoterapię) oraz metody

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

operacyjne: paracentezę, dreniki wentylacyjne (rys.8.), połączone często z usunięciem
migdałka gardłowego.

Rys. 7. Wysiękowe zapalenie ucha środkowego. Za błoną bębenkowa widoczny płyn i pęcherzyki powietrza

[14]

W błonie bębenkowej wykonuje się

niewielkie nacięcie

Drenik pozwala na ewakuację

płynu z jamy bębenkowej

Rys. 8. Drenik wentylacyjny w błonie bębenkowej [9]

Badania przesiewowe słuchu
Badanie przesiewowe (skriningowe) polega na zastosowaniu w określonej grupie ludzi testu,
który z badanej populacji wychwyci osoby podejrzane o określoną chorobę. Celem badań
przesiewowych jest wykrycie choroby i wyleczenie jej we wczesnym stadium lub zapobieganie
progresji choroby. Aby populacja mogła być objęta badaniami przesiewowymi w kierunku
danej choroby, muszą być spełnione określone warunki, m.in.:

−

choroba stanowi istotne obciążenie społeczne,

−

naturalny przebieg choroby jest dobrze znany,

−

metody leczenia gwarantujące poprawę zdrowia są dobrze znane i dostępne,

−

dostępne są testy przesiewowe, które spełniają następujące kryteria:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wysoka czułość – test powinien wykryć jak najwięcej przypadków danej choroby.
Test ma czułość 100 %, jeśli przy jego pomocy można wykryć wszystkie przypadki
choroby w badanej grupie. Czułość 100 % oznacza brak wyników fałszywie
ujemnych,

−

wysoka specyficzność – test powinien jak najmniej osób zdrowych zakwalifikować
jako osoby podejrzane o chorobę. Jeśli specyficzność testu wynosi 100 %, żadna ze
zdrowych osób w badanej populacji nie została zaliczona do grupy podejrzanych
o chorobę. Specyficzność 100 % oznacza brak wyników fałszywie dodatnich. Im
wyższa specyficzność testu przesiewowego tym niższy jest koszt badań,

−

prostota użycia,dostępność,niski koszt wykonania. Badania przesiewowe słuchu u

dzieci prowadzi się w różnych grupach wiekowych:

−

noworodki,

−

dzieci w wieku przedszkolnym,

−

dzieci w wieku szkolnym.

Jest to ściśle skorelowane z częstością występowania uszkodzeń słuchu w tych grupach
wiekowych.
Badania przesiewowe mogą mieć charakter powszechny – są prowadzone w całej populacji,
albo selektywny – wówczas ograniczone są do badania osób z grupy ryzyka.
Za czynniki ryzyka wystąpienia niedosłuchu zmysłowo-nerwowego i/lub przewodzeniowego w
okresie noworodkowym (0–28 dni) uważa się:

−

rodzinne występowanie niedosłuchu w dzieciństwie,

−

infekcje wewnątrzmaciczne z grupy TORCH (toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia,
wirus opryszczki i inne wirusy, np. grypy),

−

wady wrodzone w obrębie twarzoczaszki (np. wady wrodzone małżowiny usznej
i przewodu słuchowego, rozszczep podniebienia),

−

masa urodzeniowa poniżej 1500 g,

−

hiperbilirubinemia wymagająca transfuzji wymiennej,

−

stosowanie leków ototoksycznych (np. amikacyna, netromycyna i in.),

−

wcześniactwo poniżej 33 tygodnia ciąży,

−

punktacja Apgar 0–4 w pierwszej minucie lub 0–6 w 5 minucie,

−

mechaniczna wentylacja (czyli za pomocą respiratora) przez okres dłuższy niż 5 dni,

−

intensywna terapia przez okres dłuższy niż 7 dni,

−

poważne infekcje w okresie noworodkowym (np. zapalenie opon mózgowo-
rdzeniowych),

−

cechy zespołów wad wrodzonych związanych z występowaniem zmysłowo-nerwowego
i/lub przewodzeniowego niedosłuchu (np. zespół Downa, zespół Pierre-Robin).

Czynniki ryzyka uszkodzenia słuchu występują jedynie u ok. 50 % noworodków z wrodzonym
wykonywać w całej populacji (skrining powszechny).

Jako testy przesiewowe u noworodków stosuje się:

−

badanie otoemisji akustycznych (otoemisje wywołane trzaskiem – TEOAE, otoemisje
produktów zniekształceń nieliniowych – DPOAE),

−

zautomatyzowane badanie słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu (AABR).
Czułość i specyficzność tego testu szacuje się na około 98 %,

−

połączenie obu powyższych metod – jako pierwszy test wykonuje się otoemsję,
w przypadku nieprawidłowego wyniku wykonuje się badanie AABR.

Tabela 2. Porównanie czułości oraz wady i zalety testów przesiewowych u noworodków

Cecha

TEOAE, DPOAE

AABR

TEOAE, DPOAE

i AABR

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czas wykonania

badania

Kilka minut

Kilkanaście minut

Stopień trudności

Niewielki

Dość znaczny

Możliwość wykrycia

neuropatii słuchowej

Nie

Tak

Możliwość wykrycia

niedosłuchów

niskotonowych

Tak

Nie

Tak

Czułość

i specyficzność

Ok. 96%

Ok. 98%

Ok. 100%

W praktyce często różnicuje się metody badań w ośrodkach, gdzie rodzą się dzieci zdrowe

(badanie otoemisji akustycznych) i w ośrodkach patologii noworodka (połączenie badania
otoemisji z badaniem AABR).

Rys. 9. Badanie przesiewowe słuchu u noworodków (Program Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu

u Noworodków Fundacji Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy) [16]

Za czynniki ryzyka późniejszego wystąpienia lub ujawnienia się niedosłuchu uważa się:

−

rodzinne występowanie niedosłuchu w dzieciństwie,

−

nieprawidłowy rozwój mowy,

−

przebyte bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

−

uraz głowy z utratą przytomności lub złamaniem kości czaszki,

−

wysiękowe zapalenie ucha środkowego trwające ponad 3 miesiące,

−

inne choroby (np. neurofibromatozy).

Każdy z tych czynników, stwierdzony u dziecka, powinien budzić czujność lekarza pediatry.
Dziecko powinno być jak najszybciej skierowane na badania do ośrodka audiologicznego.
W okresie szkolnym dzieci i młodzież są narażeni na hałas (często z osobistych odtwarzaczy
muzyki).
Coraz popularniejsze są badania przesiewowe słuchu w przedszkolach i w szkołach.
U dzieci w tych grupach wiekowych można stosować uproszczone (przesiewowe) badania
audiometryczne z zastosowaniem tonów czystych lub dźwięków mowy w ciszy i w szumie.
Testy przesiewowe nie są badaniami diagnostycznymi – na ich podstawie nie można określić
wielkości ubytku słuchu. Zwykle też nie można określić typu niedosłuchu. Badania
przesiewowe służą jedynie wyselekcjonowaniu grupy dzieci i młodzieży podejrzanych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o uszkodzenie słuchu. Szczegółowa diagnostyka musi być przeprowadzona w ośrodku
audiologicznym, do którego kierowane są dzieci wychwycone w badaniach przesiewowych.

4.2.2. Pytania sprawdzajace

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Pod jakimi postaciami mogą występować wrodzone wady narządu słuchu i jakie rodzaje

niedosłuchu wywołują?

2. Do czego służy i jakie cechy posiada test przesiewowy?
3. Jakie są czynniki ryzyka uszkodzenia słuchu w okresie ciąży i okresie noworodkowym?
4. Jakie są czynniki ryzyka uszkodzenia słuchu po okresie noworodkowym?
5. Jakie testy stosuje się w badaniach przesiewowych słuchu u noworodków?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy występujących u dzieci wad wrodzonych narządu słuchu i

towarzyszących im typów niedosłuchu.

Tabela do ćwiczenia 1

Typ niedosłuchu

Niedosłuch

przewodzeniowy

Niedosłuch odbiorczy

Niedosłuch

mieszany

Wady wrodzone

narządu słuchu

-
-
-
-
-

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać postacie wad wrodzonych poszczególnych elementów anatomicznych narządu

słuchu,

2) wyodrębnić typy niedosłuchu towarzyszące poszczególnym wadom narządu słuchu,
3) wypełnić arkusz do ćwiczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 2

Określ czynniki sprzyjające występowaniu zapaleń ucha środkowego u dzieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozróżnić czynniki sprzyjające występowaniu zapaleń ucha środkowego u dzieci,
2) pokolorować na rysunku jednym kolorem elementy zawierające nazwę czynnika

sprzyjającego występowaniu zapaleń ucha u dzieci.

Rysunek do ćwiczenia 2

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

kolorowe kredki.

Ćwiczenie 3

Dokonaj analizy cech testów przesiewowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wymienić cechy testu przesiewowego,
2) opisać różnice między czułością a specyficznością testu przesiewowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz papieru formatu A4, flamaster.

Ćwiczenie 4

Dokonaj analizy testów przesiewowych stosowanych podczas badania słuchu

u noworodków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyróżnić testy przesiewowe stosowane podczas badania słuchu u noworodków,
2) scharakteryzować wady i zalety badania otoemisji akustycznych,
3) scharakteryzować wady i zalety badania słuchowych potencjałów wywołanych z pnia

mózgu,

rozszczep

podniebienia

alergia

zrosty kosteczek

słuchowych

obniżona

odporność

deformacje
małżowiny

krótka trąbka

słuchowa

fizjologiczny przerost

tkanki chłonnej

gardła

przetoki

przeduszne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) wyjaśnić w jakich sytuacjach stosuje się połączenie obu powyższych metod.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusze papieru formatu A4, flamastry.

Ćwiczenie 5

Wyróżnij czynniki ryzyka wystąpienia niedosłuchu u dzieci.

Tabela do ćwiczenia 5

Czynniki ryzyka

wystąpienia niedosłuchu u noworodków

Czynniki ryzyka wystąpienia niedosłuchu

u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyróżnić czynniki ryzyka wystąpienia niedosłuchu u noworodków,
2) wyróżnić czynniki ryzyka wystąpienia niedosłuchu u dzieci w wieku przedszkolnym

i szkolnym,

3) wypełnić arkusz do ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić postacie wad wrodzonych narządu słuchu oraz towarzyszące

im typy niedosłuchu?



2) wymienić czynniki sprzyjające występowaniu zapaleń ucha u dzieci?



3) różnicować cechy testów przesiewowych?



4) charakteryzować testy przesiewowe stosowane podczas badania słuchu

u noworodków oraz dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym?



5) różnicować czynniki ryzyka uszkodzenia słuchu w czasie ciąży

i u noworodka oraz po okresie noworodkowym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Obiektywne i psychofizyczne metody badania słuchu u dzieci.

Interpretacja wyników badań

4.3.1. Materiał nauczania

Metody badań słuchu u dzieci, podobnie jak dorosłych, dzielą się na:
I.

Obiektywne

II. Psychofizyczne (subiektywne)
Wiele metod badań służących do diagnostyki niedosłuchu może być stosowana do oceny
korzyści z aparatów słuchowych. Podobnie, jak u dorosłych, zarówno diagnostyka
niedosłuchu, jak i ocena korzyści z aparatów słuchowych powinna być zawsze prowadzona
w oparciu o zestaw badań, zgodnie z zasadą „cross checking” Jergera. Metody psychofizyczne
(dostosowane do wieku rozwojowego dziecka) powinny być zawsze uzupełnieniem
obiektywnych metod oceny słuchu.

Obiektywne metody badania słuchu
Obiektywne metody badania słuchu nie wymagają współpracy dziecka (mogą lub muszą być
wykonywane we śnie) albo wymagają jedynie biernej współpracy dziecka – zachowania
spokoju podczas badania.
Do grupy obiektywnych metod badania słuchu zalicza się:

−

badanie otoemisji akustycznych,

−

tympanometrię i pomiar progów odruchu z mięśnia strzemiączkowego,

−

słuchowe potencjały wywołane.

Badanie otoemisji akustycznej

Zasady wykonywania badania są takie same, jak u dorosłych. Badanie można przeprowadzić
u dzieci w każdym wieku. Zaleca się, by testu nie wykonywać w pierwszej dobie życia, ze
względu na obecność wód płodowych i mazi płodowej w przewodzie słuchowym noworodka.
U noworodków i niemowląt badanie wykonuje się z reguły we śnie z uwagi na trudności
z zachowaniem spokoju dziecka w czasie badania.

Tympanometria i pomiar odruchu z mięśnia strzemiączkowego

Ogólne zasady badania są takie same, jak u dorosłych. Zmiany rozwojowe, które zachodzą
w pierwszych miesiącach życia w przewodzie słuchowym i uchu środkowym i związane z nimi
zmiany impedancji układu przewodzącego ucha powodują, że klasyczna tympanometria
małych częstotliwości (226Hz) nie nadaje się do oceny funkcji ucha środkowego u niemowląt
do 5 miesiąca życia. W klasycznym badaniu tympanogramy typu A (prawidłowe) mogą
występować u niemowląt z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego. W pierwszym
półroczu życia zaleca się stosowanie tympanometrii dużych częstotliwości (ton testujący o
częstotliwości od 660 do 1000Hz). Interpretacja wyników badania u dziecka w pierwszym
półroczu życia napotyka na szereg trudności i wymaga dużego doświadczenia.

Słuchowe potencjały wywołane

Do oceny słuchu u dzieci stosuje się najczęściej badanie słuchowych potencjałów wywołanych
z pnia mózgu. Aktualnie wykorzystuje się do tego celu dwie metody: ABR (Auditory
Brainstem Responses) i ASSR (Auditory Steady State Responses). Zasady wykonania badań są
takie same, jak u dorosłych. U większości niemowląt badania wykonuje się we śnie
fizjologicznym. Progi słyszenia zmierzone metodami elektrofizjologicznymi są u niemowląt
podobne, jak u osób dorosłych. Zapisy w badaniu ABR różnią się latencjami i amplitudą fal. U
niemowląt amplituda fal w zapisie ABR jest mniejsza, a latencje fal dłuższe niż u dorosłych.
Wskazaniem do protezowania niemowlęcia aparatami słuchowymi są progi słyszenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przekraczające 40 dB nHL w paśmie częstotliwości ważnych dla rozumienia mowy (1000-
4000 Hz).
Interpretacja wyników badania ABR powinna być szczególnie ostrożna w przypadku:

−

dzieci urodzonych przedwcześnie – podwyższone progi słyszenia u tych dzieci mogą
odzwierciedlać dojrzewanie drogi słuchowej a nie trwałe uszkodzenie słuchu.

−

braku odpowiedzi w badaniu – próg słyszenia w tych przypadkach może mieścić się
w zakresie powyżej 80 dB. Dziecko z progiem słyszenia 80–90 dB będzie wymagało innej
pomocy niż np. dziecko z progiem słyszenia 100–120 dB. Pomocne w podjęciu decyzji co
do dalszego postępowania mogą być badania psychofizyczne i wnikliwa obserwacja
dziecka.

0 ,25

0 ,5

1,5

Częstotliwo ść (kHz)

łu

(

Rys. 10. Przewidywane progi słyszenia u dzieci z brakiem odpowiedzi w badaniu ABR

Psychofizyczne metody badania słuchu
Metody psychofizyczne opierają się na aktywnej współpracy dziecka w czasie badania lub na
obserwacji reakcji dziecka na dźwięki przez osoby badające. Do grupy psychofizycznych
metod badania słuchu u dzieci zaliczamy:

−

behawioralną audiometrię obserwacyjną,

−

audiometrię wzmocnioną bodźcem wzrokowym,

−

audiometrię zabawową,

−

klasyczną audiometrię i badania nadprogowe,

−

normalizowane i nieznormalizowane badania rozumienia mowy.

Behawioralna audiometria obserwacyjna (BOA – Behavioral Observation Audiometry)

Terminy stosowane zamiennie: badanie behawioralne, badanie orientacyjne.

A. Grupa wiekowa i ogólna zasada badania.

Behawioralna audiometria obserwacyjna jest przeznaczona do badania dzieci od okresu
noworodkowego do okresu życia, w którym można już wykonać inne badania
psychofizyczne. Badanie polega na obserwowaniu przez osoby badające zachowań dziecka
na prezentowane bodźce dźwiękowe.

B. Pomieszczenie do badania i jego wyposażenie.

Pokój, w którym prowadzi się badanie powinien być wyciszony i duży na tyle, by można
było ocenić reakcje dziecka z odległości około 5m. Pomieszczenie powinno być dobrze
oświetlone i przewietrzone przed badaniem. Wyposażenie pokoju powinno być ograniczone
do jak najmniejszej ilości przedmiotów. Najlepiej, aby znajdowało się tam wyłącznie
wyposażenie niezbędne do badania:

−

stolik z zabawkami, które mają służyć skupianiu uwagi dziecka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

krzesełko dla rodzica i dziecka,

−

krzesełko dla Badającego II umieszczone po przeciwnej stronie stolika.

Dodatkowe wyposażenie mogą stanowić głośniki zamontowane w azymucie nie większym
niż 45

w stosunku do badanego dziecka i umieszczone w ich sąsiedztwie podświetlane

obrazki (rys.11). Wszystkie inne, dodatkowe elementy umeblowania mogą odwracać uwagę
dziecka i wpływać negatywnie na wyniki testu.

Rys. 11. Behawioralna audiometria obserwacyjna – zagospodarowanie pomieszczenia do badania

C. Bodźce dźwiękowe i przetworniki akustyczne

W badaniu stosuje się bodźce:

−

niekalibrowane – zabawki dźwiękowe o znanym w przybliżeniu zakresie pasma
częstotliwości i poziomie natężenia dźwięku, mowę głośną, potoczną, cichą, szept.
W przypadku stosowania bodźców niekalibrowanych do oceny poziomu natężenia
wytwarzanego przez zabawkę dźwięku można użyć miernika poziomu dźwięku,

−

kalibrowane – szumy wąskopasmowe, dźwięki naturalne (np., odgłosy zwierząt, mowa)
o znanym zakresie pasma częstotliwości i poziomie natężenia dźwięku, generowane
przez głośniki lub przenośne audiometry pediatryczne.

D. Wykonanie badania

Badanie wykonują dwie osoby – Badający I (prowadzący badanie) i Badający II, którego
zadaniem jest skupianie uwagi dziecka. Badanie polega na obserwacji zmian zachowań
dziecka w odpowiedzi na bodźce dźwiękowe. Obydwie osoby badające muszą zgodnie
stwierdzić, że obserwowana reakcja dziecka jest reakcją na dźwięk. Technika badania
zależy od wieku dziecka. U noworodka badanie może być wykonane w płytkim śnie.
Niemowlęta są podtrzymywane na kolanach rodzica. Rodzic siada zwrócony bokiem do
stolika i podtrzymuje dziecko w taki sposób, aby było zwrócone w kierunku stolika
(rys.12). Dzieci starsze mogą siedzieć samodzielnie na krzesełku, rodzic siedzi wtedy lub
kuca obok dziecka. Dziecko powinno być wyspane, wypoczęte i nakarmione. Badający II
siedzi przed dzieckiem i skupia jego uwagę na średnio atrakcyjnych zabawkach lub
podświetlonych obrazkach. Badający I podaje dźwięki z tyłu, tak, by dziecko go nie
widziało. Reakcją dziecka na dźwięk może być:

−

odruch uszno-powiekowy,

−

reakcja przestrachu,

−

szerokie otwieranie oczu,

−

zahamowanie lub zwiększenie aktywności ruchowej,

−

poszukiwanie źródła dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaj i nasilenie reakcji, poziomy natężenia dźwięku, na które dziecko reaguje różnią się,
w zależności od wieku rozwojowego. Aby prawidłowo przeprowadzić badanie, osoby
badające muszą bardzo dobrze znać etapy rozwoju reakcji słuchowych u dzieci.

Rys. 12. Behawioralna audiometria obserwacyjna – wykonywanie badania

E. Interpretacja wyników

Wyniki opisuje się w postaci tzw. minimalnych poziomów odpowiedzi (MRL – Minimal
Response Levels). Nie są one równoważne z progami słyszenia mierzonymi u starszych
dzieci i dorosłych w audiometrii tonalnej – są skorelowane z wiekiem rozwojowym.
Interpretując wyniki badań należy zawsze brać pod uwagę wiek rozwojowy dziecka, a nie
wiek kalendarzowy. U noworodka badanie ogranicza się do oceny odruchu uszno-
powiekowego. U 9–12 miesięcznego, prawidłowo słyszącego niemowlęcia możemy
oczekiwać reakcji na dźwięki o natężeniu ok. 25–35 dB SPL z odległości ok. 5m. Możemy
też spodziewać się, że 9–12 miesięczne niemowlę będzie potrafiło zlokalizować źródło
dźwięku, jeśli będzie ono znajdować się z boku i na wysokości jego głowy lub z boku
i poniżej głowy dziecka. Prawidłowo słyszący dwulatek reaguje na ciche dźwięki
z odległości ok. 5 m. i potrafi zlokalizować źródło dźwięku umieszczone w dowolnym
miejscu. Zaletą behawioralnej audiometrii obserwacyjnej jest możliwość oceny reakcji
dziecka na bodźce docierające do ośrodków słuchu w korze mózgowej. Tradycyjnie
stosowane do badania progów słyszenia u niemowląt obiektywne metody badań słuchu
oceniają, jak bodźce słuchowe docierają do poziomu pnia mózgu. Zdarza się, że wyniki
badania behawioralną audiometrią obserwacyjną różnią się istotnie od wyników badania
słuchowych potencjałów wywołanych z pnia mózgu – w badaniu BOA dziecko reaguje
lepiej, niż wynika to z badania ABR. Potencjalne przyczyny tych rozbieżności mogą
wynikać z:

−

dokładności badania ABR w odniesieniu do znacznych i głębokich uszkodzeń słuchu. U
dzieci z brakiem odpowiedzi w badaniu ABR można spodziewać się, że progi słyszenia
mieszczą się w zakresie powyżej 80 dB HL. Jeśli progi słyszenia kilkumiesięcznego
niemowlęcia zbliżone są do 80–90 dB HL, w badaniu metodą behawioralnej
audiometrii obserwacyjnej będzie można odnotować reakcje na niektóre dźwięki (np.
głośny bębenek),

−

obserwacji przypadku tzw. neuropatii słuchowej. Mimo braku odpowiedzi w badaniu
ABR w badaniu BOA można zaobserwować reakcje na dźwięki o niskim i średnim
poziomie głośności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedstawione wyżej przykłady mogą być bardzo ważną wskazówką dla specjalisty
dopasowującego aparaty słuchowe dziecku z wadą słuchu.

F. Problemy i najczęściej popełniane błędy

Wadą behawioralnej audiometrii obserwacyjnej jest szybka habituacja, czyli szybkie
znużenie dziecka prezentowanymi dźwiękami i wygasanie reakcji. Na skompletowanie
pełnego badania potrzeba czasem dwóch, trzech sesji. Innym ważnym ograniczeniem jest
konieczne duże doświadczenie osób wykonujących badanie. Zidentyfikowanie reakcji na
dźwięk może być szczególnie trudne w przypadku dzieci z różnymi problemami
chorobowymi

–

mózgowym

porażeniem

dziecięcym,

opóźnionym

rozwojem

psychoruchowym, zaburzeniami wzroku itp.
Reakcje na dźwięki powinny być szczególnie ostrożnie oceniane u dzieci urodzonych
przedwcześnie – w tych przypadkach należy zawsze pamiętać o konieczności skorygowania
wieku kalendarzowego dziecka (liczonego od daty urodzenia).
Najczęściej popełniane błędy:

−

w otoczeniu pomieszczenia do badania (sąsiednie pomieszczenia, korytarz) panuje zbyt
duży hałas,

−

zabawki służące do skupiania uwagi dziecka są zbyt atrakcyjne lub zachowanie
Badającego II za bardzo absorbuje dziecko,

−

w pomieszczeniu do badania znajduje się dużo przedmiotów przyciągających uwagę
dziecka,

−

badający źle kwalifikują reakcje dziecka,

−

badanie prowadzone jest zbyt długo.

Audiometria wzmocniona bodźcem wzrokowym (VRA – Visual Reinforcement
Audiometry).

A. Grupa wiekowa i ogólna zasada badania

Badanie to można wykonać u dzieci, które potrafią trzymać głowę i siedzieć samodzielnie
lub z niewielkim podparciem (od 6–7 miesiąca życia wieku rozwojowego). Polega ono na
wykorzystaniu bodźców wzrokowych do uwarunkowania i wzmocnienia reakcji dziecka na
bodźce słuchowe, dzięki czemu reakcje są bardziej widoczne, a więc łatwiejsze do oceny.

B. Pomieszczenie do badania i jego wyposażenie

Kabina do badania VRA musi spełniać warunki akustyczne przewidziane dla badań progu
słyszenia do poziomu 0dB, opisane przez normę ISO 8253.
Zalecane jest, aby pokój do badania miał powierzchnię co najmniej 12 m

. Należy pamiętać,

że wszystkie dodatkowe sprzęty w pokoju mogą rozpraszać uwagę dziecka i powodować,
że wynik badania będzie niemiarodajny. Pomieszczenie musi mieć zapewnioną dobrą
wentylację. Wskazana jest możliwość regulacji natężenia oświetlenia – w przyciemnionym
pokoju reakcje dziecka na bodźce wzrokowe będą wyraźniejsze. Wskazane jest utworzenie
stanowiska obserwacyjnego w drugim pokoju, oddzielonym od pokoju badań szybą. Na
rys.13. przedstawiono schemat pomieszczeń do badania VRA.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Audiometria wzmocniona bodźcem wzrokowym. Schemat pomieszczeń do badania.[1, s.134]

Wyposażenie kabiny stanowią:

−

stolik, na którym leżą drobne, średnio atrakcyjne zabawki, które wykorzystuje osoba
badająca do skupiania uwagi dziecka,

−

wysoki fotelik z paskiem zabezpieczającym dziecko przed wypadnięciem lub krzesło dla
rodzica, jeśli dziecko jest trzymane w czasie badania na kolanach. Stanowisko badanego
zwrócone jest przodem w kierunku stolika. Punkt, w którym siedzi dziecko powinien być
wyznaczony podczas kalibracji swobodnego pola słuchowego,

−

krzesło dla osoby badającej (Badający II) po przeciwnej stronie stolika,

−

głośniki,

−

wzmacniacze wzrokowe.

Rys. 14. Audiometria wzmocniona bodźcem wzrokowym. Stanowisko badanego i Badającego II

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Audiometria wzmocniona bodźcem wzrokowym. Wzmacniacz wzrokowy:

a. zabawka podświetlona, porusza się; b. wnętrze wzmacniacza

Rolę wzmacniacza wzrokowego pełnią

ruchome lub podświetlane zabawki (rys.15.), które

powinny być umieszczone za półprzepuszczalnymi zasłonami. Nieruchome i nieoświetlone
nie powinny zwracać uwagi dziecka. Uruchamianie lub podświetlanie zabawki może być
sterowane

z pokoju obserwacyjnego przez Badającego I lub w kabinie, przez Badającego II.

Wzmacniacze wzrokowe ustawia się w azymucie 45–90

w stosunku do badanego dziecka.

Przy azymucie 90

można uzyskać wyraźny, łatwiejszy do interpretacji skręt głowy. U

młodszych niemowląt

jest on jednak jeszcze niemożliwy ze względu na wiek rozwojowy. W

tym wypadku bardziej odpowiednie będzie ustawienie wzmacniaczy w azymucie 45

Urządzenia powinny być umieszczone mniej więcej na poziomie głowy dziecka. Głośniki
powinny stać w odległości około 1 metra od badanego dziecka, w bezpośrednim
sąsiedztwie wzmacniaczy wzrokowych.
Takie ustawienie pozwala na skuteczne wywołanie odruchów i poprawną ocenę progów
słyszenia. Audiometr powinien być umieszczony na zewnątrz kabiny (rys. 16).

Rys. 16. Audiometria wzmocniona bodźcem wzrokowym. Stanowisko osoby prowadzącej badanie (Badający I)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Badający I (technik prowadzący badanie, znajdujący się na zewnątrz kabiny) musi wyraźnie
widzieć twarz dziecka i wiedzieć, jakie czynności wykonuje Badający II, znajdujący się
wewnątrz kabiny. Wskazane jest, by obie osoby mogły porozumiewać się np. przy pomocy
systemu komunikacji bezprzewodowej FM.

C. Bodźce dźwiękowe i przetworniki akustyczne

W badaniu stosuje się tony czyste modulowane lub szum wąskopasmowy. Do prezentacji
bodźca można zastosować:

−

słuchawki nagłowne, np. TDH 39/49,

−

słuchawki wewnątrzuszne z końcówką uszczelniającą z gąbki (typu insert),

−

słuchawkę kostną,

−

głośniki.

Przy wykonywaniu badań w wolnym polu należy pamiętać o konieczności przestrzegania
następujących norm:

−

ISO 8253-2. Norma opisuje metodę wyznaczania progów słyszenia w swobodnym polu
słuchowym przy pomocy tonów czystych i szumów wąskopasmowych,

−

ISO 389-7. Norma opisuje zero referencyjne do kalibracji sprzętu audiometrycznego –
referencyjny próg słyszenia w swobodnym polu słuchowym.

Raz w tygodniu powinna być przeprowadzona ocena wzrokowa urządzeń i ocena słuchowa
stosowanych bodźców. Norma ISO 8253-2 zaleca, by kontrolne pomiary elektroakustyczne
wykonywane były co 3–6 miesięcy. Pełna kalibracja, zgodnie z normą, powinna być
wykonywana raz na 5 lat i w każdym przypadku istotnych zmian w umeblowaniu
pomieszczenia.

D. Wykonanie badania

Rodzica z dzieckiem zaprasza się do pokoju badań i zapoznaje z procedurą testu. Podczas,
gdy osoba, która będzie wykonywać badanie rozmawia z rodzicem, dziecko może oswoić
się z nowym, niecodziennym otoczeniem. Jeśli wcześniej nie wykonano badania BOA,
badający może dokonać w tym czasie wstępnej obserwacji dziecka. Podczas badania
dziecko powinno siedzieć dokładnie w miejscu wyznaczonym podczas kalibracji
swobodnego pola. Należy wyjątkowo starannie przestrzegać tego zalecenia. Zadaniem
Badającego II jest skupienie uwagi dziecka na stole znajdującym się pomiędzy badającym
a dzieckiem przy pomocy małych zabawek, którymi badający porusza. Zabawki i sposób ich
użycia muszą być odpowiednio dobrane, by uzyskać efekt skupienia dziecka i „wymusić”
pozycję ciała z patrzeniem na wprost. Poruszanie zabawkami musi odbywać się cicho.
1. Etap uwarunkowania
Zanim rozpocznie się właściwy test, należy zapoznać dziecko z bodźcami słuchowymi
i uwarunkować odpowiedzi. Na tym etapie badania należy ocenić, jak dziecko reaguje na
bodźce ponadprogowe. U niektórych dzieci już od początku badania obserwuje się wyraźne
reakcje w postaci zwrotu głowy w kierunku źródła dźwięku, co należy wynagradzać,
podczas, gdy inne muszą być uwarunkowane przez jednoczesną prezentację bodźca
wzrokowego i słuchowego. Na początku podaje się ton modulowany 1kHz na poziomie
ponadprogowym, oszacowanym po wstępnej obserwacji dziecka lub na podstawie badania
BOA. Jeśli spodziewamy się znacznego ubytku słuchu w zakresie dużych częstotliwości,
można użyć w tej części badania tonu z zakresu małych częstotliwości. U dzieci, które
prawdopodobnie słyszą prawidłowo wystarczy sygnał o natężeniu 60–70 dB HL.
Wzmocnienie wzrokowe powinno pojawić się, kiedy daje się zaobserwować wyraźny ruch
głowy w kierunku głośnika – 2–3 sek. po reakcji dziecka. Aby uwarunkowanie było
dostatecznie efektywne, jednoczesna prezentacja bodźca słuchowego i wzrokowego,
powinna trwać ok. 2–3 sek. Jeśli dziecko nie zwraca głowy w kierunku głośnika i nie widzi
bodźca wzrokowego, natężenie dźwięku należy zwiększyć lub dołączyć stymulację

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

drganiami. Na wyrostku sutkowatym dziecka, po stronie, z której będzie prezentowany
sygnał wzrokowy, należy umieścić wibrator kostny i podać niski dźwięk np. 500 Hz
o natężeniu około 50 dB HL. Jeśli badający jest pewny, że sygnał akustyczny jest już na
poziomie ponadprogowym, bezpośrednio po zadziałaniu bodźca powinno pojawić się
wzmocnienie wzrokowe. Jeśli dziecko natychmiast nie zwraca głowy w kierunku źródła
dźwięku, Badający II lub rodzic powinien skierować jego uwagę na pojawiający się bodziec
wzrokowy. Ćwiczenie uwarunkowania powinno być powtórzone, by mieć pewność, że
reakcje dziecka będą wyraźne i łatwe do interpretacji. Reakcja uwarunkowania jest
utrwalona, kiedy dziecko zwraca głowę w kierunku źródła dźwięku bez jednoczesnej
stymulacji wzrokowej. Jeśli nie można uzyskać reakcji na modulowane tony czyste należy
zastosować szum wąskopasmowy. Właściwe badanie można rozpocząć dopiero wtedy, gdy
reakcje dziecka (zwrot głowy w kierunku źródła dźwięku) są wyraźne i nie pozostawiają
żadnych wątpliwości. Należy zaobserwować co najmniej dwie następujące po sobie wyraźne
reakcje dziecka.
2. Właściwe badanie
Po zakończeniu etapu uwarunkowania można przystąpić do właściwego testu. Dźwięk
podaje się przez 2–3 sek., po czym na 1–2 sek. włącza się wzmocnienie wzrokowe.
Za odpowiedź uważa się wyraźny ruch głowy w kierunku głośnika. W odróżnieniu
przypadkowych ruchów głowy od prawidłowych reakcji na dźwięki pomocne może być
stosowanie zróżnicowanych przerw pomiędzy bodźcami lub chwilowe odroczenie
pojawienia się bodźca wzrokowego po wyraźnym zwróceniu głowy. Ruchy gałek ocznych,
czy innych części ciała nie powinny być interpretowane jako reakcja na dźwięk. W badaniu
VRA, podobnie jak w innych badaniach audiometrycznych, stosuje się procedurę
wstępującą (zwiększanie natężenia dźwięku). Badający I musi dostosować sposób regulacji
natężenia sygnału do wieku dziecka, stopnia jego koncentracji i innych okoliczności
pojawiających się w czasie badania. Gdy poziom natężenia dźwięku zbliża się do
spodziewanego minimalnego progu reakcji, poziom sygnału należy regulować w skoku
5–10 dB (jeśli w początkowej fazie testu reakcja na poziomie ponadprogowym jest
wyraźna, skok natężenia bodźca może być regulowany o 20 dB). Za kryterium progu
przyjmuje się 2–3 prawidłowe reakcje przy określonym poziomie natężenia sygnału. Ocenę
progu dla kolejnych częstotliwości powinno się przeprowadzać po uzyskaniu pewnego
wyniku dla aktualnie badanej częstotliwości. Kolejność badanych częstotliwości może
różnić się w przypadku różnych dzieci, w zależności od wyników uzyskanych w innych
badaniach czy informacji uzyskanych od rodziców lub terapeutów rehabilitujących dziecko.
Kiedy zmieniamy częstotliwość, konieczne może być ponowne zaprezentowanie sygnału na
poziomie ponadprogowym. Czasem konieczne może być podanie wyraźnie głośniejszego
sygnału lub ponowne uwarunkowanie, jeśli dziecko rozprasza się w czasie badania. Jeśli
dziecko jest zmęczone lub znudzone badaniem, można spróbować zwiększyć jego
zainteresowanie przez zamienne stosowanie modulowanych tonów czystych i szumów
wąskopasmowych, losową zmianę częstotliwości, czy zwiększenie zainteresowania
bodźcami wzrokowymi (zmiana zabawek). Przy badaniu w swobodnym polu, po określeniu
progu dla danej częstotliwości można ocenić zdolność lokalizacji źródła dźwięku stosując
szum wąskopasmowy z zakresu dużych i małych częstotliwości lub głos o natężeniu 30 dB
powyżej progu słyszenia. Trudności z lokalizacją mogą być sygnałem asymetrycznego
niedosłuchu i wskazówką, że należy zbadać każde ucho osobno stosując słuchawki
wewnątrzuszne. Słuchawki wewnątrzuszne należy zastosować w przypadku, gdy
spodziewamy się asymetrycznego uszkodzenia słuchu i wskazane jest uzyskanie informacji
o każdym uchu osobno.

E. Interpretacja wyników

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaj i nasilenie reakcji, poziomy natężenia dźwięku, na które dziecko reaguje różnią się,
w zależności od wieku rozwojowego. Wyniki opisuje się w postaci tzw. minimalnych
poziomów odpowiedzi (MRL- Minimal Response Levels), podobnie, jak w badaniu
behawioralną audiometrią obserwacyjną. Należy pamiętać, że minimalne progi reakcji nie są
równoznaczne z progami słyszenia zmierzonymi w tych samych warunkach u osób
dorosłych. Np. u 7–9 miesięcznego niemowlęcia za prawidłowe należy uznać reakcje na
bodźce o natężeniu około 25 dB.

F. Problemy i najczęściej popełniane błędy

Badania może być trudne lub niemożliwe do wykonania u dzieci z zaburzeniami wzroku i u
dzieci, które mają ograniczone funkcje ruchowe.
Najczęstsze błędy w badaniu:

−

nieprawidłowe ustawienie sprzętu do badania,

−

nieprzestrzeganie zasad kalibracji swobodnego pola,

−

zła komunikacja między badającymi,

−

prowadzenie ćwiczeń uwarunkowania przy pomocy bodźców podprogowych,

−

nieprawidłowo przeprowadzony etap uwarunkowania,

−

nieprawidłowa kwalifikacja jako prawidłowych reakcji ruchów innych niż wyraźny
zwrot głowy,

−

podczas pomiaru MRL Badający II daje swoim zachowaniem wskazówki dziecku,

−

rodzaj zastosowanych zabawek lub zachowanie Badającego II tak absorbuje dziecko,
że reakcja na właściwe bodźce jest przytłumiona,

−

niewłaściwe gospodarowanie czasem; zbyt długi etap uwarunkowania.

Audiometria zabawowa

A. Grupa wiekowa i ogólna zasada badania

Próbę wykonania audiometrii zabawowej można podjąć od 24 miesiąca życia (wieku
rozwojowego) dziecka. Audiometria zabawowa różni się od klasycznej tym, że
przeprowadzenie właściwego testu (wyznaczenie progów słyszenia) poprzedza etap
uwarunkowania, zaś samo badanie jest bardziej atrakcyjne dla dziecka (np. wrzuca klocek
do wiaderka).

B. Pomieszczenie do badania i jego wyposażenie

Kabina do badania audiometrią zabawową musi spełniać warunki akustyczne przewidziane
dla badań progu słyszenia do poziomu 0 dB, opisane przez normę ISO 8235. Musi być
dostatecznie przestronna, by pomieścić dziecko, rodzica i wyposażenie niezbędne do
badania. Jak w klasycznej audiometrii, stanowisko badającego umieszczone jest za szybą
kabiny do badania. Badający komunikuje się z dzieckiem poprzez słuchawki lub głośniki.
Do wyposażenia kabiny należy:

−

stolik, na którym znajdują się zabawki służące do uwarunkowania odpowiedzi dziecka,
np. klocki i wiaderko, do którego dziecko będzie je wrzucać, albo drążek na podstawce
i kółka, które dziecko będzie nakładać na drążek,

−

krzesełko dla dziecka i rodzica. Jeśli badanie wykonuje się w wolnym polu słuchowym,
punkt, w którym siedzi dziecko powinien być dokładnie wyznaczony podczas kalibracji
swobodnego pola słuchowego,

−

głośniki do badania w wolnym polu.

Głośniki powinny być ustawione w azymucie 90

lub 45

w stosunku do badanego. Jeśli do

badania stosuje się jeden głośnik, ustawia się go w azymucie 0

(na wprost badanego).

C. Bodźce dźwiękowe i przetworniki akustyczne

W badaniu stosuje się tony czyste, tony czyste modulowane lub szum wąskopasmowy.
Do prezentacji bodźca można zastosować:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

słuchawki nagłowne, np. TDH 39/49,

−

słuchawki wewnątrzuszne z końcówką uszczelniającą z gąbki,

−

słuchawkę kostną,

−

głośniki.

Przy wykonywaniu badań w swobodnym polu należy pamiętać o konieczności
przestrzegania norm ISO 8253-2 i ISO 389-7.

D. Wykonanie badania

Rodzica z dzieckiem zaprasza się do kabiny i zapoznaje z procedurą badania. Podczas, gdy
osoba, która będzie wykonywać badanie rozmawia z rodzicem, dziecko może oswoić się
z otoczeniem. Jeśli wcześniej nie wykonano innego badania psychofizycznego, badający
może dokonać w tym czasie wstępnej obserwacji dziecka. Jeśli bodźce są prezentowane
z głośników, dziecko powinno siedzieć dokładnie w miejscu wyznaczonym podczas
kalibracji swobodnego pola. Należy wyjątkowo starannie przestrzegać tego zalecenia.
1.

Etap uwarunkowania

Na etapie uwarunkowania prezentuje się bodźce ponadprogowe. Zasady prezentacji
bodźców słuchowych są takie same, jak w badaniu VRA. Częstotliwość i natężenie bodźca
ustala się w oparciu o wcześniejsze wyniki badań lub obserwację dziecka. Badający
wyjaśnia dziecku, jak ma się zachować, kiedy usłyszy dźwięk (np. powinno wrzucić klocek
do wiaderka lub nałożyć kółeczko na drążek). Po etapie uwarunkowania, kiedy badający ma
pewność, że dziecko prawidłowo wykonuje polecenie (po usłyszeniu dźwięku) przechodzi
się do właściwego badania.
2.

Właściwe badanie

Badanie prowadzi się stosując procedurę wstępującą, tak jak w klasycznej audiometrii.
Dziecko sygnalizuje, że słyszy dźwięk w sposób, który został wyuczony na etapie
uwarunkowania.

E. Interpretacja wyników.

Wyniki badania są rejestrowane na formatce audiogramu jako progi słyszenia, tak jak
w klasycznej audiometrii.

F. Problemy i najczęściej popełniane błędy

Badanie może być trudne lub niemożliwe do wykonania u dzieci z zaburzeniami wzroku
lub/i ograniczeniami funkcji ruchowych. Praktycznie niemożliwa jest wiarygodna ocena
progów słyszenia u dzieci z dużą asymetrią progów słyszenia w obu uszach. W takich
przypadkach (u tych dzieci, które nie pozwolą na wprowadzenie małych słuchawek do
ucha) pomocne może okazać się stosowanie słuchawek typu insert.
Najczęstsze błędy w badaniu:

−

etap uwarunkowania został przeprowadzony nieprawidłowo – dziecko nie rozumie idei
badania,

−

osoba prowadząca badanie daje swoim zachowaniem wskazówki dziecku,

−

badanie trwa zbyt długo, dziecko nudzi się i przestaje współpracować.

Klasyczna audiometria i próby nadprogowe

Klasyczne badanie audiometryczne, tak jak u dorosłych, można wykonać u większości dzieci
około 6–7 roku życia (wieku rozwojowego). Nie każdy 6–7 latek potrafi zrozumieć ideę
badania z maskowaniem ucha lepiej słyszącego. Możliwość przeprowadzenia badania
z szumem zagłuszającym i prób nadprogowych jest zależna od indywidualnych możliwości
każdego dziecka. Warunki, które musi spełniać kabina do badania, bodźce i przetworniki
akustyczne stosowane w badaniu oraz techniki badań są takie same, jak u dorosłych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Badania rozumienia mowy

Badania rozumienia mowy, podobnie jak u osób dorosłych, mogą być wykonywane przy
pomocy testów niestandaryzowanych (badanie akumetryczne) lub standaryzowanych (nagrane
testy słowne, zrównoważone pod względem fonematycznym, semantycznym, strukturalnym,
gramatycznym, akustycznym). Zakres słów używanych do badania powinien być zawsze
dostosowany do wieku rozwojowego dziecka. W przypadku małych dzieci często stosuje się
tzw. zestaw zamknięty. Dziecko wskazuje w zestawie obrazków ten, który odpowiada
wypowiadanemu słowu.
Badania BOA, oraz wykonywane w wolnym polu badanie VRA, audiometria zabawowa,
klasyczna audiometria i audiometria mowy mogą być wykorzystywane do oceny korzyści
z aparatów słuchowych.

Tabela 3. Zastosowanie obiektywnych i subiektywnych metod badań słuchu u dzieci w różnych grupach
wiekowych

Obiektywne metody badań słuchu

Subiektywne metody badań słuchu

ziec

emi

sja

met

ria

ży

ęst

tliw

ści

próg

odr

hó

ęś

ąc

kow

met

ria

226

próg

odr

hó

ęś

ąc

kow

ASSR

met

ria

met

ria

met

ria

0-5 mies.

6-24 mies.

24 mies.

– 7 lat

> 7 lat

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz obiektywne metody badania słuchu u dzieci?
2. Jakie znasz psychofizyczne metody badania słuchu u dzieci?
3. W jaki sposób wykonuje się i interpretuje wyniki badania słuchowych potencjałów

wywołanych u dzieci?

4. Na czym polegają trudności w interpretowaniu wyników badania ABR u dzieci?
5. Jak musi być urządzone i wyposażone pomieszczenie do przeprowadzenia badania metodą

behawioralnej audiometrii obserwacyjnej?

6. W jaki sposób wykonuje się badanie behawioralne?
7. W jaki sposób wykonuje się audiometrię wzmocnioną bodźcem wzrokowym?
8. Jak interpretuje się wyniki badania słuchu metodą VRA?
9. Jak musi być urządzone i wyposażone pomieszczenie do badania słuchu metodą

audiometrii zabawowej?

10. W jaki sposób wykonuje się badanie metodą audiometrii zabawowej?
11. W jaki sposób interpretuje się wyniki audiometrii zabawowej?
12. W jaki sposób wykonuje się badanie rozumienia mowy u dziecka?
13. Jakie metody wykorzystujemy do badania słuchu u dzieci w różnych grupach wiekowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Metody badania słuchu u dzieci dzielimy na obiektywne i psychofizyczne (subiektywne).

Zakwalifikuj metody badania słuchu do wymienionych grup.

Rysunek do ćwiczenia 1

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) podzielić metody badania słuchu u dzieci,
2) wypełnić arkusz do ćwiczenia, zamalowując pola zawierające metody obiektywne na kolor

czerwony, a pola zawierające metody psychofizyczne na kolor zielony.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

czerwona i zielona kredka.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj i wykonaj badanie słuchu metodą BOA u 5 miesięcznego dziecka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy przebiegu badania,
2) przygotować potrzebny sprzęt,
3) omówić sposób przygotowania dziecka i rodzica do badania,
4) opisać sposób przeprowadzania badania słuchu metodą behawioralnej audiometrii

obserwacyjnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

zestaw zabawek dźwiękowych do badania BOA.

Badanie rozumienia mowy

Tympanometria

Behawioralna audiometria

obserwacyjna

Audiometria wzmocniona

bodźcem wzrokowym

Badanie otoemisji

akustycznych

Audiometria zabawowa

Próby nadprogowe

Słuchowe potencjały

wywołane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zaplanuj urządzenie i wyposażenie pomieszczenia do badania behawioralnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy urządzenia i wyposażenia pomieszczenia do badania behawioralnego,
2) narysować schemat wyposażenia pomieszczenia do badania,
3) zaprezentować schemat na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz papieru formatu A4, flamastry.

Ćwiczenie 4 *

Zaplanuj wykonanie badania słuchu metodą audiometrii wzmocnionej bodźcem

wzrokowym u 9 miesięcznego dziecka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy przebiegu badania VRA,
2) omówić w jaki sposób przygotujesz dziecko i rodzica do badania,
3) opisać etapy przeprowadzania badania w formie instrukcji dla rodziców.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4.

Ćwiczenie 5*

Zinterpretuj wynik badania słuchu wykonanego metodą VRA u 6 –miesięcznego dziecka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy sposobu interpretowania wyniku badania słuchu przeprowadzonego

metodą VRA,

2) zinterpretować wynik badania,
3) opisać wnioski,
4) przedstawić na forum grupy interpretację wyniku badania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

papier formatu A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 5

Ćwiczenie 6*

Zinterpretuj wynik badania słuchu wykonanego metodą audiometrii zabawowej

u 4 – letniego dziecka.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy sposobu interpretowania wyniku badania słuchu przeprowadzonego

metodą audiometrii zabawowej,

2) zinterpretować wynik badania,
3) opisać wnioski,
4) przedstawić na forum grupy interpretację wyniku badania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

papier formatu A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Audiogram

Ucho prawe - Ucho lewe -
Przewodnictwo powietrzne Przewodnictwo kostne
Pacjent:

Wiek:

Data badania:

Z.Z.

4 lata

2007-03-29

Rysunek do ćwiczenia 6

Ćwiczenie 7

Przeprowadź pogadankę dla rodziców dotyczącą przebiegu i miejsca badania słuchu

metodą audiometrii zabawowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy przebiegu badania słuchu wykonywanego metodą audiometrii zabawowej,
2) przygotować pogadankę dla rodziców dotyczącą audiometrii zabawowej,
3) opracować wskazówki dla rodziców lub opiekunów dziecka dotyczące postępowania

z dzieckiem w przypadku problemów z przeprowadzeniem etapu uwarunkowania,

4) przeprowadzić pogadankę w grupie koleżanek/kolegów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4,

−

papier formatu A0, flamastry.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 8

Dobierz metody badania słuchu do wieku dziecka.

Słuchowe potencjały, Tympanometria, BOA, Audiometria wywołane 226 Hz, zabawowa.

VRA, Fotoemisja, Tympanometria Badanie rozumienia mowy akustyczna 1000Hz

Rysunek do ćwiczenia 8

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy metod badania słuchu stosowanych w poszczególnych grupach

wiekowych,

2) dobrać metody badania słuchu do wskazanego wieku dziecka,
3) wypełnić arkusz do ćwiczenia, łącząc strzałkami wybrane metody z wiekiem dziecka.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 9

Wykonaj badanie rozumienia mowy u 3 letniego chłopca przebywającego w żłobku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy przebiegu badania rozumienia mowy,
2) uczestnicząc w zajęciach w żłobku, nawiązać kontakt z dzieckiem,
3) przygotować pomieszczenie do przeprowadzenia badania,
4) przeprowadzić badanie rozumienia mowy przy pomocy testu dostosowanego do wieku

rozwojowego dziecka,

5) zinterpretować otrzymany wynik badania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

test akumetryczny dostosowany do wieku rozwojowego dziecka,

−

rysunki do testu akumetrycznego,

−

papier formatu A4, długopis.

2 miesiące

9 miesięcy

4 lata

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić obiektywne i psychofizyczne metody badania słuchu?



2) przygotować dziecko, rodziców i pomieszczenie do badania słuchu

metodą behawioralnej audiometrii obserwacyjnej?



3) wykonać badanie orientacyjne?



4) przygotować dziecko, rodziców i pomieszczenie do badania słuchu

metodą VRA?



5) wykonać u dziecka audiometrię wzmocnioną bodźcem wzrokowym

oraz zinterpretować wynik badania?



6) przygotować dziecko, rodziców i pomieszczenie do badania słuchu

metodą audiometrii zabawowej?



7) wykonać badanie słuchu metodą audiometrii zabawowej oraz udzielić

rodzicom wskazówek dotyczących postępowania z dzieckiem?



8) zinterpretować wynik audiometrii zabawowej?



9) wykonać badanie rozumienia mowy u dziecka przebywającego

w placówce opiekuńczo-wychowawczej?



10) dobrać metodę badania słuchu do wieku dziecka?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Metody rehabilitacji słuchu. Problemy zdrowotne, społeczne

i psychologiczne dziecka z niedosłuchem

4.4.1. Materiał nauczania

Rehabilitacja to proces kompleksowych działań mających na celu pomóc osobie
niepełnosprawnej w jak najlepszym przystosowaniu się do życia w społeczeństwie.

Metody rehabilitacji powinny być zawsze indywidualnie dostosowane do możliwości
słuchowych i możliwości poznawczych dziecka. Inne metody rehabilitacji stosuje się u dzieci, u
których niedosłuch ujawnił się w okresie prelingwalnym (przed okresem rozwoju mowy)
i perilingwalnym (w okresie rozwoju mowy), inne u dzieci z niedosłuchem postlingwalnym (po
okresie rozwoju mowy). Dzieci z głębokim niedosłuchem wymagają innych form terapii niż
dzieci z niedosłuchem umiarkowanego stopnia (tab.4.).
Działania rehabilitacyjne należy podjąć już w chwili stwierdzenia uszkodzenia słuchu, jeszcze
przed dopasowaniem aparatów słuchowych.

Metody rehabilitacji
Metody oralne:
U dzieci z niedosłuchem pre- i perilingwalnym prowadzi się tzw. wychowanie słuchowe. Ma
ono na celu uwrażliwianie resztek słuchowych, stymulowanie zawężonego pola słuchowego
oraz udoskonalanie zdolności odbierania i różnicowania dźwięków mowy.
U dzieci z niedosłuchem postlingwalnym terapeuta słuchu i mowy realizuje tzw. trening
słuchowy. Jego celem jest przywołanie z pamięci dźwięków już znanych.
W tej grupie metod wyróżnia się:
A. Metody słuchowe jednozmysłowe

−

metoda audytywno-werbalna (Y. Csanyi, S. Schmid-Giovannini),

−

metoda werbo-tonalna (P. Guberina).

Wysiłek terapeuty skierowany jest na nauczenie dziecka rozumienia mowy drogą słuchową,
ewentualnie z wykorzystaniem dotyku i wibracji oraz na kontrolowanie ekspresji słownej
drogą słuchową. W metodzie werbo-tonalnej wykorzystywana jest relacja pomiędzy mową
i ruchem (rys.17.; rys.18). Ściśle określone schematy ruchowe są powiązane z
odpowiednimi bodźcami dźwiękowymi, przekazywanymi drogą słuchową i wibracyjną.

Rys. 17. Metoda werbo-tonalna. a. Rozkładanie rąk do głoski „a”, b. Składanie rąk do głoski „o” [26]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Metoda werbo-tonalna. Praca nóżkami – a. wyprostowane nogi, głoska [aaaaaaaa],

b. ugięte nogi, głoska [oooooooo] [26]

B. Metody słuchowo-oralne wielozmysłowe

−

metoda macierzyńska, odruchowa.

W tej grupie metod dąży się do nauczenia dziecka rozumienia mowy przy pomocy słuchu,
odczytywania mowy z ust i wspomagania innych zmysłów, z wyłączeniem migów.

C. Metody słuchowo-oralne wspomagane odczytywaniem mowy z ust, np. język mówiony

uzupełniany:

−

fonogesty (Krakowiak), rys. 19,

−

alfabet kinemów pomocniczych.

Metody te wykorzystują do wspomagania percepcji mowy drogę wzrokową poprzez
skojarzenie z określonymi dźwiękami mowy specyficznych ruchów palców i dłoni.
Poszczególne dyskretne ruchy ręki i zmiany układów palców towarzyszą ruchom i zmianom
układów narządów mowy. Ruchy i układy ręki uzupełniają to, co można zobaczyć na
twarzy. Pozwalają zróżnicować dźwięki mowy, przy których układ ust jest podobny (np.
„p” i „b”).

Rys. 19. Przykłady fonogestów stosowanych przy wypowiadaniu pojedynczych głosek [13]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

D. Metody słuchowo-oralne z manualną reprezentacją fonemów

−

manualny System Transmisji Fonemów,

−

metoda Borel – Maisonny.

Metody te ilustrują przy pomocy gestów fonemy (najmniejsze elementy mowy rozróżniane
przez użytkowników danego języka). Dziecko uczy się kojarzyć fonem z gestem
i odpowiadającym mu znakiem graficznym.

Rys. 20. Fonogesty. Układy palców dla spółgłosek [13]

E. Kojarzenie daktylografii z mową

−

metoda Rochester’a.

Metoda polega na dołączaniu do mowy ustnej znaków alfabetu palcowego (rys.21.)

Metody kombinowane lub bimodalne:

−

edukacja bimodalna jednojęzykowa,

−

wychowanie dwujęzykowe (bimodalne dwujęzykowe).

W tej grupie metod rehabilitacji stosuje się język migowy na przemian z mową ustną.

Metody gestowe:

−

język migowy.
Język migowy to język wizualno-przestrzenny. Na komunikat w języku migowym składają
się znaki manualne, mimiczne oraz ruchy wykonywane głową czy tułowiem (rys.22.).
Charakterystyczną cechą komunikacji w językach migowych jest synchroniczność

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przekazu – możliwe jest zamiganie więcej niż jednego elementu równocześnie, np. dwa
różne znaki lewą i prawą ręką. Nie istnieje jeden ogólnoświatowy język migowy, ale wiele
języków, charakterystycznych dla danego kraju, regionu.

Rys. 21. Daktylografia. Polski alfabet [15]

Rys. 22. Język migowy. a) słowo „człowiek”, b) słowo „zakaz” [8]

O wyborze metody rehabilitacji oraz jej efektach decydują następujące czynniki:

−

moment i czas wykrycia wady słuchu,

−

wielkość (stopień) ubytku słuchu,

−

czas rozpoczęcia rehabilitacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

czas zaopatrzenia w aparaty słuchowe,

−

możliwości słuchowe i sposób porozumiewania się rodziców (słyszący/nie słyszący,
posługujący się językiem mówionym/ posługujący się językiem migowym),

−

sprawność analizatora wzrokowego,

−

inteligencja, pamięć, zdolność do koncentracji,

−

gotowość rodziców i opiekunów do współpracy,

−

dodatkowe uszkodzenia (np. mózgowe porażenie dziecięce, zespoły wad wrodzonych),

−

doświadczenie pracowników placówki, która opiekuje się dzieckiem i jego rodziną,

−

inne czynniki (np. stopień zamożności rodziców, wielodzietność w rodzinie).

Tabela 4. Stopnie ubytku słuchu i trudności w przyswajaniu mowy oraz stosowane metody rehabilitacji

Stopień ubytku

słuchu

Trudności w przyswajaniu mowy

Stosowane metody terapeutyczne

Ubytek słuchu
lekki (21-40 dB)

Dziecko nie słyszy mowy:
- cichej
- szeptu
- w hałasie
- elementy mowy potocznej nie są
całkowicie identyfikowane

Metody słuchowe:

Metoda audytywno-werbalna
Metoda werbo-tonalna

Ubytek słuchu
średni (41-70
dB)

Dziecko nie słyszy mowy z dalszej
odległości; nie rozumie dłuższych
rozmów, toku wypowiedzi
nauczyciela, nie słyszy intonacji
wypowiedzi, ma ubogie słownictwo,
popełnia błędy gramatyczne

Metody słuchowe:

Metoda audytywno-werbalna
Metoda werbo-tonalna
Metoda oralna

Metody daktylne:

Fonogesty
Daktylografia

Ubytek słuchu
znaczny (71-90
dB)

Dziecko słyszy mowę jedynie o
silnym natężeniu, ma znacznie
opóźniony rozwój mowy

Metody słuchowe:

Metoda audytywno-werbalna
Metoda werbo-tonalna
Metoda oralna

Metody daktylne:

Fonogesty
Daktylografia
Mowa migowa

Ubytek słuchu
głęboki (91 dB i
powyżej)

Dziecko nie słyszy mowy, jego
mowa staje się monotonna

Metody słuchowe:

Metoda audytywno-werbalna
Metoda werbo-tonalna
Metoda oralna

Metody daktylne:

Fonogesty
Daktylografia
Mowa migowa

Problemy zdrowotne, społeczne i psychologiczne dziecka z niedosłuchem
Poglądy na problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne dzieci z uszkodzonym narządem
słuchu są niezwykle zróżnicowane: od bardzo radykalnych, wyodrębniających szereg cech
charakteryzujących osoby niesłyszące, po skrajnie liberalne, wg których ludziom niesłyszącym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nie można przypisać żadnych cech, różniących osoby z uszkodzeniem słuchu od słyszących
prawidłowo.
Znaczenie słuchu dla rozwoju dziecka opisuje Yvonne Csanyi:

−

Słuch, inaczej niż wzrok, przekazuje bodźce ze wszystkich kierunków. Dzięki słuchowi
człowiek pozostaje w ciągłym kontakcie z otaczającą go przestrzenią, niezależnie od tego,
z jakiego kierunku pochodzi źródło informacji dźwiękowej.

−

Słuch informuje o wydarzeniach, które toczą się w znacznej odległości.

−

Słuch przekazuje bodźce stale. Nie można go świadomie wyłączyć. Małemu dziecku daje
poczucie bezpieczeństwa, nawet, jeśli nie widzi rodziców, słyszy, że są w pobliżu.

−

Wrażenia akustyczne (w tym dźwięki mowy) sterują odbiorem wrażeń wzrokowych.
Dzwonek telefonu, powoduje zwykle, że odwracamy głowę w jego kierunku, nawet, kiedy
jesteśmy zajęci ważną rozmową. Za pomocą mowy ciekawość, zainteresowanie, uwaga
małego dziecka są stale rozbudzane i utrzymywane w stanie pobudzenia.

−

Wrażenia akustyczne zapowiadają nadchodzące wydarzenia. Informacja akustyczna
przygotowuje nas do zmian, które mają nastąpić, np. sygnał karetki pogotowia zapowiada
rychłe jej pojawienie się w polu widzenia. Charakter dźwięków wywołuje gotowość do
dostosowania się do nadchodzącego wydarzenia.

−

Słuch oraz mowa wewnętrzna, wykształcona w procesie komunikacji steruje naszym
zachowaniem.

−

Słuch umożliwia rozumienie nastroju osoby mówiącej na podstawie oceny intonacji głosu,
czy atmosfery danej chwili (np. doping na meczu).

−

Mowa rozwijana drogą słuchową pozwala na nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktów
międzyludzkich.

Według Armina Löwe konsekwencją zubożenia świata dźwięków, języka i mowy u dziecka
niesłyszącego są:

−

Problem spostrzegania – dziecko nie potrafi rozpoznawać przedmiotów i zjawisk na
podstawie dźwięków, jakie one wydają.

−

Problem mówienia – dziecko nie uczy się, że zachodzi związek pomiędzy ruchami jego
narządów artykulacyjnych i powstającymi dźwiękami.

−

Problem porozumiewania – dziecko nie przyswaja sobie języka macierzystego. Nie może
brać udziału w rozmowie. Swoje myśli może przekazywać przy pomocy gestów lub
konkretnych czynności.

−

Problem poznawczy – dziecko, które opanowało mowę ma dostęp do informacji, do myśli
innych ludzi, do pojęć abstrakcyjnych. Brak słuchu uniemożliwia lub bardzo minimalizuje
możliwość zdobywania informacji.

−

Problem socjalny – dziecko niesłyszące ma trudności w nauczeniu się odpowiednich
zachowań w stosunku do innych ludzi. Nie słyszy tonu głosu, z którego mogłoby
wnioskować o stanie emocjonalnym rodziców czy rówieśników.

−

Problem emocjonalny – dziecko nie może zaspokajać swoich potrzeb przy pomocy języka
mówionego. Nie jest w stanie przewidzieć i poznać odbywających się poza zasięgiem jego
wzroku zmieniających się reakcji i nastrojów rodziców, rówieśników. Dziecko staję się
nerwowe, bojaźliwe, ma niski poziom samooceny.

−

Problem pedagogiczny – dziecko nie posługujące się mową mało korzysta ze wskazówek
pedagogicznych.

−

Problem intelektualny – mimo prawidłowego poziomu inteligencji dziecko ma deficyt
ogólnych wiadomości i kompetencji językowej, które wchodzą w skład ogólnej
inteligencji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Problem zawodowy – bez kompetencji językowej, bez odpowiednich zasobów ogólnych
wiadomości i bez znajomości form zachowania społecznego dziecko ma ograniczone
możliwości nauczenia się zawodu.

Konsekwencją uszkodzenia słuchu mogą być zaburzenia lub opóźnienia w rozwoju funkcji
ruchowych. Dzieci z uszkodzeniem słuchu w porównaniu ze słyszącymi przejawiają gorszą
sprawność ruchową w zakresie statyki oraz szybkości wykonywanych ruchów. Zaburzenia
statyki mogą być spowodowane uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego lub kanałów
półkolistych błędnika.
U dzieci z uszkodzeniem słuchu można zaobserwować kompensację ze strony innych
narządów zmysłów. Wzrok może zastępować słuch jako środek ostrzegający przed
niebezpieczeństwem i zarówno niesłyszący, jak i słabo słyszący wykorzystują go pod tym
względem bardziej niż ludzie słyszący. Wzrok jest również wykorzystywany przez osoby
niesłyszące do wspomagania odczytywania mowy z ust. Brak słuchu może być częściowo
kompensowany przez percepcję wibracyjno-dotykową, która pozwala dziecku niesłyszącemu
odbierać część informacji akustycznych zawartych w mowie.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak dzielimy metody rehabilitacji stosowane w pracy z dziećmi z uszkodzonym słuchem?
2. Jakie znasz metody oralne stosowane w rehabilitacji dzieci z uszkodzonym słuchem i na

czym one polegają?

3. Na czym polegają metody kombinowane stosowane w rehabilitacji dzieci z uszkodzonym

słuchem?

4. Na czym polegają metody gestowe stosowane w rehabilitacji dzieci z uszkodzonym

słuchem?

5. Jakie czynniki decydują o efektach rehabilitacji dziecka z uszkodzonym słuchem?
6. Jakie metody rehabilitacji stosuje się w pracy z dziećmi z różnymi stopniami ubytku

słuchu?

7. Czym przejawiają się problemy psychologiczne, zdrowotne i społeczne dziecka

z niedosłuchem?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podziel metody rehabilitacji stosowane w pracy z dziećmi z uszkodzonym słuchem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy metod rehabilitacji stosowanych w pracy z dzieckiem z niedosłuchem,
2) przygotować prezentację multimedialną dla rodziców dzieci z uszkodzonym słuchem

dotyczącą metod rehabilitacji,

3) przedstawić prezentację na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura przedmiotowa,

−

komputer z programem Power Point, skaner,

−

rzutnik multimedialny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wyodrębnij różnice między fonogestami a językiem migowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy metod rehabilitacji stosowanych w pracy z dzieckiem z niedosłuchem,
2) wyodrębnić różnice między fonogestami a językiem migowym,
3) wypełnić arkusz do ćwiczenia.

Tabela do ćwiczenia 2

Fonogesty

Język migowy

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

Ćwiczenie 3

Dobierz metody rehabilitacji do stopnia ubytku słuchu.

Rysunek do ćwiczenia 3

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) wyodrębnić metody rehabilitacji stosowane u dzieci z lekkim, średnim, znacznym

i głębokim ubytkiem słuchu,

3) wypełnić arkusz do ćwiczenia, pamiętając, że każda z metod może być stosowana u dzieci

z różnymi ubytkami słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

arkusz do ćwiczenia.

Lekki ubytek słuchu

Średni ubytek słuchu

Znaczny ubytek słuchu

Głęboki ubytek słuchu

•

metoda audytywno-werbalna

•

fonogesty

•

metoda werbo-tonalna

•

daktylografia

•

język migowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Scharakteryzuj czynniki wpływające na efektywność metod rehabilitacji stosowanych

w pracy z dziećmi z uszkodzonym słuchem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pracować w 3–4 osobowej grupie,
2) dokonać analizy czynników mających wpływ na efektywność pracy rehabilitacyjnej,
3) przygotować pogadankę dla rodziców dzieci z uszkodzonym słuchem na temat czynników

mających wpływ na efektywność podejmowanych działań rehabilitacyjnych,

4) przeprowadzić pogadankę na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura przedmiotowa,

−

papier formatu A4, długopisy.

Ćwiczenie 5

Scharakteryzuj problemy psychologiczne, zdrowotne i społeczne dziecka z niedosłuchem.

Otrzymałeś list od nauczycielki przedszkola do którego będzie uczęszczać 5 –letnie dziecko
z niedosłuchem. Nauczycielka prosi Cię o wyjaśnienie najistotniejszych problemów jakie mogą
występować u tego dziecka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy problemów psychologicznych, zdrowotnych i społecznych dziecka

z niedosłuchem,

2) napisać list do nauczycielki przedszkola wyjaśniając istotę problemów psychologicznych,

zdrowotnych i społecznych dzieci z niedosłuchem,

3) przeczytać list na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier formatu A4, długopis.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podzielić metody rehabilitacji stosowane w pracy z dziećmi

z niedosłuchem?



2) charakteryzować metody rehabilitacji dzieci z uszkodzonym słuchem?



3) dostosować metody rehabilitacji do stopnia ubytku słuchu u dziecka?



4) dokonać analizy czynników wpływających na efekty rehabilitacji dzieci

z uszkodzonym słuchem?



5) wyjaśnić psychologiczne, społeczne i zdrowotne problemy dziecka

z niedosłuchem?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 25

zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X.

6. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie

zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Krótsza i położona bardziej poziomo niż u dorosłych trąbka słuchowa, to cechy budowy

anatomicznej narządu słuchu dziecka, sprzyjające
a) przenoszeniu infekcji z nosa i gardła do ucha.
b) przenoszeniu infekcji z ucha do nosa i gardła.
c) problemom podczas dopasowywania wkładek usznych.
d) problemom z lokalizacją źródła dźwięku.

2. Aby obejrzeć błonę bębenkową małego dziecka małżowinę uszną należy odciągnąć

w kierunku

a) do góry.
b) do tyłu.

c) do tyłu i do góry.

d) do tyłu i do dołu.

3. Niedorozwój szkieletu ślimaka, to wada rozwojowa, której towarzyszy niedosłuch

o charakterze

a) przewodzeniowym.
b) odbiorczym.
c) mieszanym.
d) niespecyficznym.

4. Skrining selektywny polega na

a) wykonywaniu badań w całej populacji.
b) ocenianiu korzyści z aparatów słuchowych.
c) badaniu osób z grup ryzyka.
d) diagnozowaniu progresji schorzenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. U dziecka z ostrym zapaleniem ucha środkowego podczas badania otoskopowego

stwierdza się
a) perłowo-szarą błonę bębenkową.
b) uwypukloną, żywoczerwoną błonę bębenkową.
c) wciągniętą błonę bębenkową.
d) brak zmian w wyglądzie błony bębenkowej.

6. Do czynników ryzyka wystąpienia niedosłuchu u noworodka należy

a) zakażenie wewnątrzmaciczne wirusem cytomegalii.
b) poród metodą cięcia cesarskiego.
c) masa urodzeniowa 2000–2500g.
d) poród trwający ponad 24 godziny.

7. U prawidłowo rozwijającego się 6 miesięcznego niemowlęcia, występuje reakcja na

dźwięki o natężeniu 40–50 dB SPL, jeżeli źródło dźwięku znajduje się
a) z tyłu.
b) z boku.
c) z dołu.
d) z góry.

8. Ocenę poprawności ustawienia i korzyści z aparatów słuchowych u dzieci w wieku

rozwojowym 6–12 miesięcy umożliwia następujący zestaw badań:

a) BOA, pomiary in situ, audiometria zabawowa.
b) pomiary in situ, audiometria tonalna w wolnym polu.
c) pomiary in situ, audiometria zabawowa.
d) BOA, VRA, pomiary in situ.

9. Podczas wykonywania badania słuchu metodą BOA u 11 miesięcznego dziecka

z pomieszczenia należy usunąć
a) stolik z zabawkami do skupiania uwagi.
b) pojemnik z ulubionymi zabawkami dziecka.
c) krzesełko dla dziecka i rodzica.
d) głośniki.

10. Interpretując wyniki badania słuchu metodą behawioralnej audiometrii obserwacyjnej,

należy wziąć pod uwagę
a) wiek rozwojowy dziecka.
b) wiek kalendarzowy dziecka.
c) opinię rodzica i trzech badających.
d) opinię wszystkich czterech badających.

11. Podczas badania VRA, rolę wzmacniacza wzrokowego pełnią

a) ruchome i oświetlone zabawki.
b) leżące na stole ulubione zabawki dziecka.
c) średnioatrakcyjne zabawki trzymane przez badającego.
d) wielokolorowe migające światełka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Podczas wykonywania badania słuchu u noworodka wykorzystuje się

a) próby nadprogowe.
b) audiometrię zabawową.
c) badanie rozumienia mowy.
d) słuchowe potencjały wywołane.

13. Etap uwarunkowania podczas badania VRA, polega na

a) psychicznym przygotowaniu dziecka do badania.
b) poznaniu jednorazowej reakcji na bodziec słuchowy.
c) poznaniu reakcji dziecka na bodźce ponadprogowe.
d) ocenie minimalnych progów reakcji.

14. Podczas badania słuchu metodą audiometrii zabawowej, reakcja dziecka na dźwięk

powinna polegać na
a) poszukiwaniu źródła dźwięku.
b) wykonaniu czynności wyuczonej na etapie uwarunkowania.
c) zahamowaniu lub wzmożeniu aktywności.
d) skierowaniu głowy w kierunku badającego lub rodzica.

15. U dzieci 24 miesięcznych nie wykonuje się badania słuchu metodą

a. audiometrii zabawowej.
b. audiometrii klasycznej.
c. BOA.
d. VRA.

16. Podczas badania rozumienia mowy wykorzystuje się

a) wzmacniacze wzrokowe.
b) zabawki wydające dźwięki o małych częstotliwościach.
c) testy słowne dostosowane do wieku rozwojowego dziecka.
d) testy słowne dostosowane do wieku kalendarzowego dziecka.

17. Badanie otoemisji akustycznych wykonuje się

a) tylko u noworodków.
b) u dzieci powyżej 24 miesiąca życia.
c) u dzieci powyżej 6 roku życia.
d) w każdym wieku.

18. Za czynnik sprzyjający występowaniu zapaleń ucha środkowego u dzieci uważa się

a) zrosty kosteczek słuchowych.
b) przerost tkanki chłonnej gardła.
c) przetoka przeduszna.
d) deformacja małżowiny.

19. Elementem drogi słuchowej osiągającym swoją ostateczną wielkość u urodzonego

o czasie noworodka jest
a) przewód słuchowy.
b) jama bębenkowa.
c) trąbka słuchowa.
d) ślimak.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Rehabilitację dziecka z niedosłuchem należy rozpocząć

a) w chwili dopasowania aparatu słuchowego.
b) w chwili stwierdzenia uszkodzenia słuchu.
c) gdy dziecko ukończy 1 rok życia.
d) gdy dziecko zacznie świadomie współpracować z terapeutą.

21. Metoda rehabilitacji polegającą na wspomaganiu percepcji mowy poprzez skojarzenie

dźwięków mowy ze specyficznymi ruchami palców i dłoni, to
a) fonogesty.
b) daktylografia.
c) metoda werbo-tonalna.
d) język migowy.

22. Rehabilitacja dziecka z upośledzonym słuchem przy pomocy metody werbo-tonalnej,

polega na
a) łączeniu mowy z daktylografią.
b) łączeniu fonogestów z językiem migowym.
c) łączeniu mowy z ruchem ciała dziecka.
d) łączeniu mowy z językiem migowym.

23. Daktylografii raczej nie stosuje się w rehabilitacji dzieci z ubytkiem słuchu w zakresie

a) 21 - 40 dB.
b) 41 - 70 dB.
c) 71 – 90 dB.
d) 91 i więcej dB.

24. Czynnikiem

nie

mającym

wpływu

efektywność

działań

rehabilitacyjnych

podejmowanych wobec dziecka z ubytkiem słuchu jest
a) wielkość ubytku słuchu.
b) wzrost i masa ciała dziecka.
c) sprawność analizatora wzrokowego.
d) zamożność rodziców.

25. W celu usunięcia ciała obcego z przewodu słuchowego małego dziecka stosuje się

a) antybiotykoterapię.
b) paracentezę.
c) leki obkurczające śluzówkę przewodu słuchowego.
d) wypłukanie przewodu słuchowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Wykonywanie badania słuchu u dziecka

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bamford J., Gliddon M., Green R., Munro K., Parry G., Sutton G., Wood S.: Neonatal

Hearing Screening and Assessment. Visual Reinforcement Audiometry Testing of Infants.
A Recommended Test Protocol. Ed. John Day, 2000
http://www.library.nhs.uk/guidelinesfinder/ViewResource.aspx?resID=148627

2. Bochenek A., Reicher M.:Anatomia człowieka. tom V, PZWL, Warszawa 1989
3. Bouvet D.: Mowa dziecka. Wychowanie dwujęzyczne dziecka niesłyszącego.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996

4. Bull P.D.: Wykłady z otolaryngologii. Via Media, Gdańsk 1999
5. Csanyi Y., Słuchowo-werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym narządem słuchu.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994

6. Dąbrowski P.: Droga przez świat ciszy. Refleksje autobiograficzne. Polski Komitet

Audiofonologii, Warszawa 2004

7. Gałkowski T.: Przestrzenne i ruchowe komponenty komunikacji z dziećmi głuchymi.

Polski Komitet Audiofonologii, Warszawa 1998

8. www.bez-slow.pl/jezyk-migowy.html
9. www.health.allrefer.com/health/ear-tube-insertion-ear-tube-insertion-series-3.html
10. www.health.allrefer.com/pictures-images/eustachian-tube.html
11. www.health.allrefer.com/pictures-images/middle-ear-infection.html
12. www.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_migowy
13. www.broszek.republika.pl/Obrazy%20fonogestow.html
14. www.entusa.com/Ear_Photos/EarNormal1.jpg
15. www.sunniva.onsi.pl/odbior_mowy.html
16. www.wosp.org.pl
17. ISO 389-1. Acoustics - Reference zero for the calibration of audiometric equipment.

Part1: Reference equivalent sound pressure levels for pure tones and supra-aural
earphones. Geneva: International Organization for Standardization, 1998

18. ISO 389-2. Acoustics - Reference zero for the calibration of audiometric equipment.

Part2: Reference equivalent threshold sound pressure levels for pure tones and insert
earphones. Geneva: International Organization for Standardization, 1994

19. ISO 389-3. Acoustics - Reference zero for the calibration of audiometric equipment.

Part3: Reference equivalent threshold force levels for pure tones and bone vibrators.
Geneva: International Organization for Standardization, 1994

20. ISO 8253. Acoustics - Audiometric Test Methods. Sound field audiometry with pure tone

and narrow-band test signals. Geneva: International Organization for Standardization,
1992

21. ISO 389-7. Acoustics - Reference zero for the calibration of audiometric equipment.

Part7: Reference threshold of hearing under free-field and diffuse listening conditions.
Geneva: International Organization for Standardization, 1996

22. Kossowska E.: Otolaryngologia dziecięca. PZWL, Warszawa 1994
23. Northern, J. L., Downs, M. P., Hearing in children (4th ed.). MD: Williams & Wilkins,

Baltimore 1991

24. Périer O.: Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu. Aspekty medyczne, wychowawcze

i Psychologiczne. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992

25. Piekut Brodzka D., Kuczyńska-Kwapisz J.: Pedagogika specjalna dla pracowników

socjalnych. Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2004

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26. Poradnik dla rodziców i specjalistów pracujących z dziećmi z wadą słuchu, Fundacja

Grupy TP, Ogólnopolski Program Rehabilitacji Małych Dzieci z Wadą Słuchu „Dźwięki
Marzeń” 2007

27. Pruszewicz A.: Audiologia kliniczna – zarys. A M Poznań, Poznań 2003 Radziszewska-

Konopka M: Ocena przydatności obiektywnych pomiarów uwzględniających indywidualne
właściwości akustyczne przewodu słuchowego zewnętrznego dla właściwego doboru
aparatów słuchowych; Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych. Instytut „Pomnik-
Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa 2002

28. Szczepankowski

B.:

Niesłyszący-Głusi-Głuchoniemi.

Wyrównywanie

szans.

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A, Warszawa 1999

29. Śliwińska-Kowalska M.: Audiologia kliniczna. Mediton, Łódź 2005
30. Świdziński M., Gałkowski T.: Studia nad kompetencją językową i komunikacją

niesłyszących. Uniwersytet Warszawski, Polski Komitet Audifonologii, Instytut
Głuchoniemych im. Ks. Jakuba Falkowskiego, Warszawa 2003