protetyk sluchu 322[17] z2 03 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marcin Chmielewski
Joanna Jaroń

Wykonywanie wkładek usznych i obudowy aparatów
wewnątrzusznych 322[17].Z2.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
lek. med. Ryszard Mikołajewski
dr inż. Paweł Rajchert

Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Gręda

Konsultacja:
mgr Lidia Liro

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[17].Z2.03
„Wykonywanie wkładek usznych i obudowy aparatów wewnątrzusznych”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu protetyk słuchu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Organizacja stanowiska pracy oraz zadania otoplastyka

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Pobieranie wycisku ucha

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Produkcja wkładki usznej twardej i miękkiej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Rodzaje i właściwości akustyczne wkładek usznych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Produkcja obudowy aparatu wewnątrzusznego

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonaniu wkładek usznych

i obudowy aparatów wewnątrzusznych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

*Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może Ci sprawiać

trudności. W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].Z2

Aparaty s

łuchowe

i urz

ądzenia

wspomagaj

ące

łyszenie

322[17].Z2.01

Charakteryzowanie budowy

i dzia

łania aparatów

łuchowych

322[17].Z2.02

Dobieranie i programowanie

aparatów s

łuchowych oraz

urz

ądzeń wspomagających

łyszenie

322[17].Z2.03

Wykonywanie wk

ładek

usznych i obudowy

aparatów wewn

ątrzusznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się wiedzą z zakresu anatomii i fizjologii ucha,

−

posługiwać się wiedzą z zakresu akustyki oraz technik materiałowych,

−

wykonywać badanie otoskopowe,

−

współpracować w grupie,

−

posiadać sprawność manualną, wyobraźnię przestrzenną i zmysł estetyczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii i przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

zachować porządek i estetykę na stanowisku pracy,

–

określić rolę ręcznej obróbki materiałów i surowców w konstruowaniu modeli,

–

określić właściwości materiałów i surowców oraz sposoby ich wykorzystania,

–

określić technikę przygotowania i obróbki różnych mas otoplastycznych,

–

pobrać wycisk z ucha wykorzystując materiały stosowane w otoplastyce,

–

porównać budowę anatomiczną ucha z otrzymanym wyciskiem,

–

obciąć wycisk i przygotować go do wykonania formy,

–

posłużyć się co najmniej dwoma technikami dla uzyskania półproduktów indywidualnej
wkładki usznej oraz obudowy aparatu wewnątrzusznego,

–

rozpoznać objawy reakcji alergicznych,

–

określić specyfikę wykonywania wkładek usznych u pacjentów po operacjach uszu,

–

wskazać powikłania mogące wystąpić przy pobieraniu wycisków z ucha,

–

zastosować urządzenia indywidualnej ochrony przeciwhałasowej, w szczególności takie
jak wkładka i ochronnik słuchu,

–

wykonać samodzielnie z gotowych półproduktów indywidualną wkładkę uszną oraz
obudowę aparatu wewnątrzusznego,

–

określić parametry wkładki: średnicę otworu wentylacyjnego, średnicę i długość
dźwiękowodu oraz rodzaj materiału wkładki,

–

wykonać indywidualną końcówkę do każdego typu modułowego aparatu wewnątrzusznego,

–

bezpiecznie posłużyć się odpowiednim urządzeniem mechanicznym oraz materiałem
otoplastycznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Organizacja stanowiska pracy oraz zadania otoplastyka

4.1.1. Materiał nauczania

Stanowisko pracy otoplastyka

Stanowisko pracy otoplastyka powinno być zlokalizowane w pracowni protetycznej.

Przez większość czasu praca ma charakter siedzący, pracownik wykorzystuje tylko
przedramiona i ramiona oraz podudzia (uruchomienie mikromotoru). Czas pracy w ciągu dnia
wynosi 8 godzin, wykonywane zadania można zaliczyć do precyzyjnych.
Do oceny stopnia obciążenia statycznego i dynamicznego wykorzystano dane z Klucza do
oceny wysiłku fizycznego [8], określającego zakres wydatku energetycznego na stanowisku
pracy. Wielkość obciążenia dynamicznego pracą wynosi 1092 kcal – wynik mieści się
w granicach dla wysiłku średniego i nie przekracza dopuszczalnych norm wysłku zarówno dla
mężczyzny jak i kobiety. Obciążenie statyczne pracą jest minimalne. Całkowite obciążenie
psychiczne pracą składa się z wysiłku psychicznego oraz monotonii pracy na stanowisku
pracy. Uwzględniając liczbę stereotypowych powtórzeń oraz wielkość rozwijanych sił
mięśniowych można stwierdzić, że praca otoplastyka nie jest uciążliwa. Wysiłek psychiczny
na stanowisku pracy otoplastyka, po rozpatrzenia każdej czynności wykonywanej na danym
stanowisku pod kątem uzyskiwania informacji, podejmowania decyzji oraz wykonywania
czynności, można uznać jako średni, wg Klucza do oceny obciążenia psychicznego [8].
Na podstawie wytycznych dotyczących optymalnych wymiarów i zakresu regulacji
elementów stanowiska pracy, założone kryteria spełnia stół protetyczny, wyposażony
w wyciąg znajdujący się pod płaszczyzną roboczą. Zasysanie zanieczyszczonego powietrza
odbywa się bezpośrednio z płaszczyzny poziomej, przez komin z szybą ochronną
(zabezpiecza przed wiórami, eliminuje konieczność stosowania okularów ochronnych).
Istotnym atutem stołu są wysuwane podłokietniki. Nad stołem znajduje się półka na drobne
narzędzia. Szuflady wyposażono w odpowiednie pojemniki na narzędzia.

Rys. 1. Stół protetyczny

Założenia antropometryczne dotyczące krzesła na stanowisku otoplastyka spełnia krzesło
obrotowe, które ma miękkie, tapicerskie siedzisko i oparcie oraz dynamiczne podparcie części
lędźwiowej kręgosłupa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Krzesło obrotowe

Ważnym elementem wyposażenia jest podnóżek dla otoplastyka. Podnóżek przedstawiony na
rysunku 3, ma wymiary: 450 x 350 mm, umożliwia regulację kąta nachylenia w 12 pozycjach,
zapewnia wymaganą regulację wysokości zależnie od preferencji użytkownika. Do podnóżka
można domontować pedał uruchamiający mikrosilnik.

Rys. 3. Podnóżek

W pracowni protetycznej wykonuje się prace precyzyjne, dlatego wartość natężenia
oświetlenia powinna być nie mniejsza niż 500 luksów, a nie przekraczająca 1000 luksów.
Powinno być zamontowane oświetlenie pośrednie, umożliwiające skierowanie światła na sufit
i równomierne oświetlenie całego pomieszczenia. Istotne jest w tym względzie
rozmieszczenie źródeł światła. Oświetlenie ogólne stanowić powinno co najmniej 20 %
oświetlenia złożonego. Przy oświetleniu o natężeniu 500 luksów, barwa oświetlenia ogólnego
powinna być ciepła, przy natężenia oświetlenia powyżej 500 a do 1 000 luksów barwa będzie
biała. Powyższe założenia zgodne są z wymaganiami normy PN – EN 12464 – 1 : 2003.
Każde stanowisko pracy powinno mieć oświetlenie miejscowe, zapewniające równomierne
doświetlenie (bez cieni) pola pracy wzrokowej. Oświetlenie miejscowe stanowić będzie co
najwyżej 80% oświetlenia złożonego. Barwa oświetlenia miejscowego winna być biała.
Ponadto spełniona zostanie zasada mówiąca, że wartości średnie natężenia oświetlenia na
płaszczyźnie roboczej w stosunku do pozostałej części pomieszczenia nie powinna
przekraczać stosunku 5:1. Powierzchnia robocza stanowiska pracy protetyka powinna być
matowa, w celu zmniejszenia skutków odbicia światła. Protetyczna lampa biurkowa spełnia
powyższe założenia, zapewnia natężenie oświetlenia w przedziale 1400–6500 lx, zależnie od
wysokości ustawienia, odpowiednio dla 750–300mm. Zamontowana w niej energooszczędna
świetlówka nie powoduje efektu migotania. Wewnętrzna oprawa rastrowa skupia światło.
Wyeliminowano zjawisko olśnienia.

Wyposażenie pracowni otoplastycznej
Wyposażenie pracowni otoplastycznej zależy od technologii stosowanych w produkcji
wkładek usznych i obudowy aparatów wewnątrzusznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W technologii gipsowej i żelowej wyposażenie pracowni otoplastycznej obejmuje:

1. Maszyny i urządzenia wykorzystywane w czasie pracy:

−

kompresor,

−

lodówka,

−

urządzenie do grzania żelu (żelomat),

−

mikrosilnik,

−

szlifierko-polerka,

−

szlifierka czołowa,

−

lampa ultrafioletowa,

−

mikroskop stereoskopowy,

−

puszka ciśnieniowa,

−

wyciągi odprowadzające pyły i opary,

−

mieszarka próżniowa,

−

komputer osobisty,

−

program do doboru aparatów słuchowych,

−

kuchenka.

2. Narzędzia wykorzystywane w czasie pracy:

−

zestaw do pobierania wycisku ucha,

−

zestaw wierteł i frezów,

−

zestaw zgłębników,

−

plastikowe lub szklane pierścienie do wykonywania form żelowych,

−

narzędzia pomocnicze: pęsety, igły, skalpele,

−

inne pomoce (np. izolacja, rurki wentylacyjne, rurki słuchawkowe),

−

stetoklip.

3. Materiały i surowce wykorzystywane w czasie pracy:

−

akryle (beżowy, czerwony, niebieski, przezroczysty),

−

silikon,

−

glikol,

−

kleje,

−

lakier,

−

gips modelowy,

−

żel (agar),

−

elektronika aparatu słuchowego.

Zadania otoplastyka
Wykonanie indywidualnej wkładki usznej (technologia gipsowa) składa się następujących
czynności:
1) zapoznanie się z treścią zadania (rodzaj wkładki, materiał, wielkość wentylacji, rodzaj

i wielkość ubytku słuchu),

2) przygotowanie stanowiska pracy (wyjęcie narzędzi, zestawu wierteł i frezów, akryli,

dodatkowych pomocy z szafki),

3) obcięcie, obróbka wycisku za pomocą zestawu frezów,
4) wygładzenie nierówności na powierzchni wycisku płynnym woskiem i zawoskowanie

całego wycisku,

5) przygotowanie formy gipsowej i umieszczenie w niej zawoskowanego wycisku,
6) wyjęcie wycisku z zastygłej formy gipsowej, oczyszczenie formy z wosku przy pomocy

sprężonego powietrza,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) ogrzanie formy w piecu mikrofalowym i polakierowanie formy,
8) wypełnienie polakierowanej formy przygotowanym materiałem do produkcji wkładek

i umieszczenie formy w puszce ciśnieniowej,

9) wypełnienie puszki ciśnieniowej sprężonym powietrzem z kompresora,
10) umieszczenie puszki ciśnieniowej w naczyniu do gotowania wody,
11) rozbicie formy i wyjęcie gotowych półproduktów,
12) obróbka półproduktu za pomocą zestawu frezów i silnika ręcznego,
13) wygładzenie nierówności wkładki oraz jej wypolerowanie na szlifierko-polerce,
14) nawiercenie otworów na dźwiękowód i wentylację, wklejenie kolanka,
15) dołączenie wykonanej wkładki do zamówienia pacjenta,
16) uprzątnięcie stanowiska pracy.

Wykonanie jednego aparatu wewnątrzusznego (technologia żelowa) składa się z następujących
czynności:
1) zapoznanie się z treścią zadania (marka i model aparatu, wielkość wentylacji, rodzaj

i wielkość ubytku słuchu),

2) przygotowanie stanowiska pracy,
3) przygotowanie wycisku do wykonania formy żelowej, tzn. obróbka wycisku, jego

zawoskowanie i umieszczenie w naczyniu,

4) stopienie żelu (w piecyku mikrofalowym) i schłodzenie niezbędnej ilości do temperatury

około 48

5) zalanie przygotowanego wycisku żelem (forma),
6) umieszczenie formy w chłodziarce (stygnięcie formy),
7) wyjęcie zastygłej formy z chłodziarki i usunięcie z niej wycisku,
8) przedmuch formy sprężonym powietrzem,
9) wypełnienie formy akrylem odpowiedniej barwy i wstępne utwardzenie obudowy

w lampie ultrafioletowej,

10) usunięcie nadmiaru materiału i ostateczne utwardzenie obudowy aparatu

węwnątrzusznego w lampie ultrafioletowej,

11) obróbka muszelki, obcięcie jej na odpowiednią wysokość, dokonując każdorazowo

przymiaru elektroniki,

12) wklejenie słuchawki aparatu, wentylacji, umieszczenie elektroniki wewnątrz obudowy

oraz sklejenie obudowy z płytką,

13) obróbka aparatu i odtłuszczenie obudowy po obróbce,
14) lakierowanie aparatu,
15) umieszczenie polakierowanego aparatu w lampie ultrafioletowej,
16) montaż filtra antywoszczynowego i sprawdzenie działania aparatu stetoklipem,
17) uprzątnięcie stanowiska pracy.

Zasady bezpieczeństwa i higieny na stanowisku pracy otoplasyka
Zgodnie z wymaganiami normy PN–N–01307:1994 oraz Rozporządzeniem Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych
stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, poziom hałasu na
stanowisku pracy nie powinien przekroczyć 85 dB A w ciągu 8 godzin.
W pracowni protetycznej znajduje się kilka źródeł hałasu, jednak na szczególną uwagę
zasługuje kompresor, najczęściej o pojemności zbiornika 25 litrów. Proces napełniania
zbiornika najczęściej powoduje podniesienie poziomu hałasu do około 80dB A. Czas
napełniania zbiornika wynosi około 45 sekund i zależy od aktualnego poziomu wody
w zbiorniku z powietrzem (opróżnienie zbiornika z wody jest okresowo konieczne: wydłuża
czas napełniania, jednak umożliwia pełne wykorzystanie jego pojemności). Ograniczenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

emisji hałasu wywołanego przez kompresor umożliwi zastosowanie środków technicznych,
mianowicie obudowy dźwiękochłonnej (wyłożonej elementami do budowy kabin
audiometrycznych). Umożliwi to redukcję hałasu u źródła o około 10 dB.
Kolejnym aspektem bezpośrednio związanym z pracą kompresora i wykorzystywaniem
sprężonego powietrza jest przedmuch formy przy produkcji wkładek usznych. Po usunięciu
wycisków z formy, w negatywach wkładek usznych znajdują się pozostałości wosku, które
należy usunąć przed zalaniem formy rozrobionym płynnym akrylem. Ponieważ wosk
przywiera do ścianek formy w skutek reakcji chemicznej gipsu (wzrost temperatury w czasie
twardnienia), należy go usunąć. Jedynym skutecznym i dokładnym sposobem jest przedmuch
formy sprężonym powietrzem. W momencie kiedy powietrze pod ciśnieniem wpada
w zakamarki formy, wytwarza hałas na poziomie około 100 dB SPL o bardzo wysokiej
częstotliwości (efekt podobny do gwizdania). Ponieważ nie ma możliwości wyprowadzenia
źródła hałasu poza pracownię (konieczności szybkiego zalania formy akrylem, aby nie
zgazowała), każdy z pracowników pracowni powinien stosować indywidualne środki ochrony
słuchu, np. stopery. Wosk można usunąć przelewając formę gipsową gorącą wodą.
Drugim źródłem hałasu w pracowni protetycznej jest wiertarka. Praca wiertarki bez
obciążenia emituje hałas wynoszący około 60 dB A. W trakcie obróbki półproduktów hałas
wzrasta średnio o 5 dB. Skuteczną metodą ograniczania go w trakcie wykonywania zadań jest
regulacja obrotów (zwykle zwiększenie obrotów w czasie pracy). Na wzrost hałasu wpływają
również narzędzia, np. szlifierka. Zależnie od modelu emituje hałas (bez obciążenia) na
poziomie około 45–60 dB A.
Innym zagrożeniem w pracy protetyka jest narażenie na wibracje. Jedynym źródłem wibracji
może być wykorzystywana wiertarka. Zastosowanie wiertarki protetycznej KAVO EWL K-
11, będącej najbardziej znaną i używaną wśród protetyków w zupełności eliminuje problem,
bowiem mikrosilnik wykonany jest profesjonalnie i starannie, a elementy wirujące wyważone
są z dokładnością do 0,0005g, co zapewnia pracę niezwykle cichą i bez wibracji. Uchwyt
narzędzia jest centryczny, mocno i pewnie trzymający narzędzie. Wyeliminowanie
komutatora i szczotek w silniku pozwoliło na pozbycie się wibracji. Ponadto powłoka silnika
wykonana jest ze specjalnej gumy silikonowej co pozwala na pewne trzymanie narzędzia
i dokładniejsze usuwanie drgań. Specjalny układ węzłów łożyskowych na początku
wrzeciona i jego końcu wpływa na wysoce stabilną pracę mikrosilnika.
Prace protetyczne wiążą się również z wykorzystywaniem w procesie technologicznym lamp
ultrafioletowych. Jest to jedyny sposób na utwardzenie danego rodzaju akrylu. Łączny czas
ewentualnego narażenia pracownika na szkodliwe promieniowanie w czasie dnia pracy
wynosi około 30 minut, przez co wpływ na organizm pracownika, zatrudnionego na
stanowisku protetyka słuchu, można ocenić jako znikomy.
Prace protetyczne wiążą się również z produktami ubocznymi procesu technologicznego
obróbki półproduktów wkładek usznych lub obudowy aparatów wewnątrzusznych, między
innymi pyłami. Jednak zjawiska związane z pyleniem nie występują w ciągu całego dnia
pracy, są one związane z niektórymi zadaniami wykonywanymi w czasie obróbki
półproduktów. Pył nie powstaje w czasie całej obróbki, jedynie w trakcie pracy z użyciem
frezów zakończonych papierem ściernym o bardzo drobnym ziarnie, wykorzystywanych do
matowienia obudowy wkładki przed lakierowaniem. Powszechnie stosowaną metodą
zapobiegawczą są maski chirurgiczne. Skutecznie zatrzymują produkt obróbki przed
przedostawaniem się do dróg oddechowych. Obowiązkiem pracownika jest również
stosowanie odzieży roboczej. Możliwość skutecznego radzenia sobie z zapyleniem daje
zastosowanie odpowiedniego wyciągu. Wyciąg powinien jednak znajdować się pod miejscem
obróbki półproduktów, co zapobiega unoszeniu się pyłu. Minimalne jest wówczas ryzyko
ewentualnego przekroczenia dopuszczalnych norm [22]. W czasie obróbki półproduktów
pozostałymi narzędziami powstają jedynie wióry, których średnica nie pozwala na unoszenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się w powietrzu – natychmiast opadają na płaszczyznę pracy. Wówczas zastosowanie
znajdują okulary ochronne zakładane do pracy.
Wszystkie wykorzystywane w pracy materiały i substancje chemiczne posiadają stosowne
atesty, oraz spełniają normy DIN EN ISO 9002/08.94 i DIN EN 46002/12.93. Ponadto nie
znajdują się w wykazie 441 substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy, zamieszczonym w Rozporządzeniu [22].
Zagrożenia dla zdrowia w pracach protetycznych wynikają również ze stosowania narzędzi,
takich jak frezy i wiertła. Zwłaszcza przy dużych obrotach mikrosilnika może dojść do
skaleczenia ostrym narzędziem pracy. W przypadku wykorzystywania wierteł do obróbki,
zagrożenie zranieniem jest niemal identyczne co w przypadku frezów, jednak rana może być
głęboka, boląca i trudno gojąca się. Do zranienia może dojść przy używaniu skalpela lub
dowolnego zgłębnika. Wszystkie wymienione narzędzia powinny być zabezpieczone
i znajdować się w miejscu uniemożliwiającym skaleczenie.
Zagrożeniem wynikającym z procesów technologicznych jest możliwość przypadkowego
naniesienia na skórę cyjanoakrylu, stosowanego do klejenia pękniętych elementów obudowy
wkładki usznej lub obudowy aparatu wewnątrzusznego. Kontakt skóry z klejem może
spowodować niewielkie oparzenie i zaczerwienienie naskórka, dlatego zalecane jest
stosowanie rękawic ochronnych.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sprzęt i urządzenia wyposażone jest stanowisko pracy otoplastyka?
2. Jakie czynniki szkodliwe dla zdrowia występują w pracy otoplastyka?
3. Jaki jest stopień obciążenia psychicznego na stanowisku pracy otoplastyka?
4. Jakie znasz środki ochrony indywidualnej stosowane w pracowni otoplastyki?
5. Jakie znasz urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki

środowiska pracy?

6. Jakie są zadania otoplastyka?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj projekt stanowiska pracy otoplastyka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) wykonać projekt stanowiska pracy otoplastyka,
3) uzasadnić wykonany projekt.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opracuj regulamin korzystania z pracowni otoplastyki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) w punktach przedstawić zasady bezpiecznego korzystania z pracowni,
3) uzasadnić przygotowany regulamin w oparciu o przepisy BHP.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

−

przepisy BHP i ppoż,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Sporządź wykaz środków ochrony indywidualnej i zbiorowej stosowanych w pracy

otoplastyka zgodnie z przepisami BHP.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) opracować wykaz środków ochrony indywidualnej i zbiorowej na podstawie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

3) uzasadnić ich znaczenie w zapobieganiu chorobom zawodowym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wymień i opisz zakres obowiązków otoplastyka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) opracować wykaz obowiązków otoplastyka,
3) omówić zadania otoplstyka.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) omówić wyposażenie stanowiska pracy otoplastyka?



2) określić stopień narażenia pracownika na działanie czynników

szkodliwych dla zdrowia występujących w pracy otoplastyka?



3) określić stopień obciążenia psychicznego na stanowisku pracy

otoplastyka?



4) wymienić i omówić środki ochrony indywidualnej stosowane

w pracowni otoplastycznej?



5) wymienić urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla

zdrowia czynniki środowiska pracy?



6) wymienić i omówić zadania otoplastyka?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Pobieranie wycisku ucha

4.2.1. Materiał nauczania

Pobieranie wycisku ucha ma na celu odtworzenie kształtu przewodu słuchowego i muszli

małżowiny, co jest niezbędne do wykonania wkładki usznej lub obudowy aparatu
wewnątrzusznego. Składa się z kilku etapów, do których zaliczamy: rozmowa
z pacjentem, badanie otoskopowe, tamponowanie ucha, wykonywanie wycisku ucha,
ponowne badanie otoskopowe.

Rozmowa z pacjentem

Przed pobraniem wycisku ucha należy zapytać pacjenta o przebyte operacje uszu,

przebyte choroby uszu oraz ewentualne uczulenia. Jakość pobranego wycisku zależy w dużej
mierze od instrukcji udzielonych pacjentowi:

−

należy poinformować pacjenta o kolejnych czynnościach, jakie będą wykonywane,

−

należy zaznaczyć, że pobieranie wycisku ucha nie powinno sprawić bólu,

−

należy poprosić pacjenta, aby w czasie zastygania masy w uchu nie wykonywał żadnych
ruchów żuchwą,

−

należy poinformować pacjenta, że czas zastygania masy wynosi około 6 minut,

−

u małych dzieci nigdy nie należy pobierać obu wycisków jednocześnie.

Badanie otoskopowe

Badanie otoskopowe jest najważniejszą czynnością przy pobieraniu wycisku ucha.

Polega na oglądaniu błony bębenkowej i przewodu słuchowego za pomocą otoskopu w celu
wyeliminowania przeciwwskazań do wykonania wycisku ucha pacjenta. Nie należy
wprowadzać masy do ucha pacjenta, jeżeli w badaniu otoskopowym:

−

w przewodzie słuchowym zewnętrznym jest czop woskowinowy lub ciało obce,

−

nie można dostrzec błony bębenkowej,

−

w błonie bębenkowej widoczna jest perforacja,

−

w przewodzie słuchowym zewnętrznym obecny jest stan zapalny.

Rys. 4. Badanie otoskopowe

Tamponowanie ucha

Tamponowanie przewodu słuchowego ma na celu ochronę błony bębenkowej przed

kontaktem z masą wyciskową. Polega na precyzyjnym wprowadzeniu tamponu z waty lub
gąbki za drugi zakręt przewodu słuchowego tak, aby tampon wypełniał całe jego światło
i uniemożliwił przedostanie się masy do błony bębenkowej. U małych dzieci gąbkę należy
przeciąć nożyczkami do rozmiaru odpowiadającego średnicy przewodu słuchowego. Tampon
należy umieścić w przewodzie słuchowym za pomocą sztabki świetlnej, a jego prawidłowe
przyleganie do ścian przewodu należy skontrolować otoskopem. Aby ułatwić włożenie
i wyjęcie tamponu można zastosować niewielką ilość oliwki dla dzieci.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Wprowadzanie tamponu do przewodu słuchowego

Rys. 6. Prawidłowe umieszczenie tamponu w świetle przewodu słuchowego

Wykonywanie wycisku ucha

Przy pobieraniu masy wyciskowej należy posłużyć się specjalnymi miarkami

(łyżeczkami) lub gotowymi saszetkami. Ilość materiału pobrana miarką jest taka sama jak w
saszetce (8 g). Masa wyciskowa składa się z dwóch komponentów. Przygotowanie masy
należy zacząć od pobrania pełnych miarek materiału z każdego pojemnika.

Rys. 7. Przygotowanie masy wyciskowej

Zawartość obu miarek należy wyłożyć na dłoń i dokładnie mieszać oba komponenty masy
przez około 30–40 sekund, aż mieszanina uzyska jednolitą barwę. Tak przygotowaną
wymieszaną masę należy włożyć do strzykawki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Mieszanie masy wyciskowej i umieszczanie jej w strzykawce

Następnie należy umieścić końcówkę strzykawki w przewodzie słuchowym i równocześnie
naciskając na tłok wycofywać strzykawkę z przewodu słuchowego pacjenta. Zbyt głębokie
wprowadzenie masy może być przyczyną podrażnienia bądź uszkodzenia błony bębenkowej,
dlatego należy pamiętać o przytrzymaniu nitki tamponu, aby masa nie cofnęła tamponu
głębiej niż został umieszczony na początku. Aby zapobiec powstawaniu pęcherzyków
powietrza należy trzymać w masie końcówkę strzykawki przez cały czas. W przeciwieństwie
do badania otoskopowego nie należy odciągać małżowiny usznej.

Rys. 9. Wprowadzanie masy wyciskowej do ucha

Należy wypełnić masą nie tylko przewód słuchowy, ale także muszlę małżowiny usznej (jamę
muszli i łódkę muszli).

Rys. 10. Wypełnianie ucha masą wyciskową

Po umieszczeniu zawartości strzykawki w uchu pacjenta należy odczekać 4–6 minut, aż masa
całkowicie zastygnie. Nie wolno naciskać na masę, ponieważ uciskana masa będzie
rozpychać elastyczne ścianki przewodu słuchowego lub małżowiny i otrzymany wycisk nie
będzie prawidłowym odzwierciedleniem kształtu ucha pacjenta. Dotyczy to szczególnie
pobierania wycisku u małych dzieci. Po upływie 5 minut można sprawdzić czy masa zastygła
całkowicie delikatnie dotykając ją paznokciem (paznokieć nie powinien zostawić śladu).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Usuwanie wycisku należy rozpocząć od odchylenia jego górnej części w celu wpuszczenia
powietrza do wnętrza przewodu słuchowego pacjenta, następnie można już usunąć cały
wycisk (ruchem skrętnym).

Rys. 11. Wyjmowanie wycisku z ucha

Po wyjęciu wycisku z ucha pacjenta należy przeprowadzić ponownie badanie otoskopowe,
aby sprawdzić czy nie zostały wewnątrz przewodu resztki masy, bądź czy nie została
uszkodzona błona bębenkowa pacjenta. Należy skontrolować otrzymany wycisk pod kątem
ewentualnych otworów, zgrubień i innych defektów. Jeżeli w masie są ubytki lub materiał nie
wypełnił przewodu słuchowego całkowicie do tamponu, należy powtórzyć pobieranie
wycisku.

Rys. 12. Prawidłowo wykonany wycisk ucha

Jeżeli po wykonaniu jednego wycisku przewód słuchowy pacjenta jest zaczerwieniony, nie
należy powtarzać czynności, gdyż kolejny wycisk mógłby spowodować poczucie
dyskomfortu u pacjenta. Ponadto nie należy łączyć mas różnych producentów, należy zawsze
sprawdzić termin przydatności do użycia masy przed wykonaniem wycisku ucha.

Najczęściej popełniane błędy przy pobieraniu wycisku ucha:

−

ugniatanie wprowadzonej masy, co powoduje niepotrzebne rozpychanie chrzęstnej części
przewodu słuchowego oraz małżowiny usznej, a otrzymany wycisk jest nieprawidłowym
odzwierciedleniem kształtu ucha pacjenta. Wkładka uszna lub obudowa aparatu
wewnątrzusznego wykonana na podstawie wycisku nie będzie dobrze przylegać do ucha
i nie spełni swojego zadania,

−

wyjmowanie z ucha nie do końca zastygniętej masy. Pozbawiona formy masa odkształca
się w swobodny sposób, przez co także nie będzie prawidłowym odwzorowaniem
kształtu ucha pacjenta,

−

zbyt płytko wprowadzona masa. Jeżeli wycisk jest za krótki, nie przylega do tamponu,
nie może być podstawą do wykonania wkładki,

−

niedokładne wypełnienie masą muszli małżowiny usznej pacjenta. Prawidłowe
odwzorowanie kształtu ucha pacjenta jest szczególnie istotne przy wykonywaniu
wkładek. Jeżeli wycisk będzie miał braki w tej części, wykonana wkładka nie będzie
dobrze układać się w uchu pacjenta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nieprawidłowo przeprowadzone pobieranie wycisku ucha może doprowadzić do powikłań:

−

podrażnienia błony bębenkowej i sprawienia bólu pacjentowi przez zbyt głębokie
wprowadzenie tamponu,

−

perforacji błony bębenkowej,

−

wprowadzenia masy wyciskowej do ucha środkowego w przypadku pacjentów
z perforacją błony bębenkowej lub po jej całkowitym zniszczeniu przez stan zapalny,

−

wywołania reakcji alergicznej objawiającej się: zaczerwienieniem, uczuciem swędzenia
i pieczenia skóry przewodu słuchowego, wywołanych przez składniki masy wyciskowej.

W przypadku ucha pooperacyjnego wymagana jest szczególna ostrożność przy pobieranie
wycisku ucha. W badaniu otoskopowym należy dokładnie sprawdzić szerokość i głębokość
przewodu słuchowego oraz określić wielkość tamponu, jaki będzie potrzebny do włożenia do
ucha. Pacjenci po operacjach uszu mają szerokie światła przewodów słuchowych, dlatego
trzeba łączyć ze sobą kilka tamponów skręcając nitki razem, aby masa wyciskowa nie
przedostała się do jamy pooperacyjnej. Masę wyciskową należy wprowadzać do ucha
pacjenta ze szczególną ostrożnością, przytrzymując nitkę tamponu i uważając, aby masa nie
cofnęła tamponu głębiej do dalszych części ucha. Jeżeli nie jest to konieczne, nie należy
wprowadzać tamponu i masy wyciskowej zbyt głęboko. Dalsze postępowanie przebiega
podobnie jak w przypadku innych pacjentów z tą różnicą, że masa może zastygać wolniej
o około 1 minutę, gdyż jest jej więcej w przewodzie słuchowym. Dodatkowo masę należy
wyjąć trochę wcześniej niż w przypadku zwykłych wycisków, aby – dopóki jest miękka nie
uszkodziła brzegów jamy pooperacyjnej (w większości przypadków jama pooperacyjna
rozszerza się w kierunku przyśrodkowym, nie w pełni zastygła masa ułatwia wyjęcie
wycisku).

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest wycisk ucha?
2. Jakie są kolejne etapy wykonania wycisku ucha?
3. Jakie są przeciwwskazania do wykonania wycisku ucha?
4. W jakim celu wykonujemy tamponowanie ucha?
5. Na jaką głębokość wkładamy tampon do przewodu słuchowego?
6. Z ilu komponentów składa się masa wyciskowa?
7. Ile czasu mieszamy składniki masy wyciskowej?
8. W jaki sposób wypełniamy ucho masą wyciskową?
9. Ile czasu potrzeba na utwardzenie masy wyciskowej w uchu pacjenta?
10. W jaki sposób wyjmujemy wycisk ucha pacjenta?
11. W jakim celu wykonujemy badanie otoskopowe przed i po wykonaniu wycisku ucha?
12. Jakie są powikłania wykonywania wycisku ucha?
13. W jaki sposób pobiera się wyciski u pacjentów po operacjach uszu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj instrukcję wykonania wycisku ucha.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) w punktach przedstawić kolejne etapy wykonania wycisku ucha,
3) omówić kolejne etapy wykonania wycisku ucha na podstawie opracowanej instrukcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wprowadź tampon za drugi zakręt przewodu słuchowego przezroczystego fantomu ucha.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować tampon z waty lub gąbki odpowiednio do wielkości przewodu słuchowego,
2) umieścić tampon u wejścia przewodu słuchowego przy użyciu pęsety,
3) wprowadzić tampon zapaloną sztabką świetlną na głębokość drugiego zakrętu przewodu

słuchowego,

4) skontrolować położenie tamponu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

otoskop z wziernikami,

–

naczynie z płynem dezynfekcyjnym,

–

sztabka świetlna,

–

pęseta,

–

nożyczki,

–

tampon z waty lub gąbki,

–

fantom ucha,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj kompleksowe badanie otoskopowe koleżance/koledze, zapisz swoje

spostrzeżenia pod kątem wykonania wycisku ucha.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) umyć ręce,
2) dobrać odpowiednią wielkość wziernika aby dokładnie obejrzeć przewód słuchowy

i błonę bębenkową,

3) odciągnąć małżowinę uszną w kierunku do góry i do tyłu (u osób dorosłych) aby

zobaczyć przewód słuchowy zewnętrzny,

4) ostrożnie wprowadzić wziernik do przewodu słuchowego wzdłuż jego długiej osi,
5) obejrzeć przewód słuchowy i błonę bębenkową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

otoskop z wziernikami,

–

naczynie z płynem dezynfekcyjnym,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Przygotuj w odpowiednich proporcjach dwa składniki masy wyciskowej i napełnij nią

strzykawkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) umyć ręce i ogrzać materiał do temperatury pokojowej,
2) pobrać pełne miarki obu komponentów masy wyciskowej,
3) opróżnić zawartość obu miarek na dłoni,
4) ugniatać i mieszać oba składniki masy przez 30–50 sekund, aż mieszanina uzyska

jednolitą barwę,

5) uformować z masy kulę,
6) włożyć masę do specjalnej strzykawki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

masa wyciskowa dwuskładnikowa,

–

strzykawka formująca,

–

serwetki,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Pobierz wycisk ucha u koleżanki lub kolegi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skontrolować przewód słuchowy i błonę bębenkową za pomocą otoskopu. Jeżeli w błonie

bębenkowej jest perforacja lub w przewodzie słuchowym jest dużo woskowiny nie
wykonuj dalszych czynności związanych z pobieraniem wycisku ucha i skieruj koleżankę
do lekarza laryngologa,

2) wprowadzić tampon za drugi zakręt przewodu słuchowego oraz skontrolować jego

położenie otoskopem,

3) przygotować w odpowiednich proporcjach dwa składniki masy wyciskowej,
4) dokładnie wymieszać oba składniki masy wyciskowej przez 30–50 sekund,
5) napełnić strzykawkę masą wyciskową,
6) umieścić końcówkę strzykawki w przewodzie słuchowym i powoli naciskać na tłok. Aby

zapobiec powstawaniu pęcherzyków powietrza powinieneś trzymać końcówkę
strzykawki w masie do momentu, w którym masa wypełni przewód słuchowy i muszlę
małżowiny,

7) okrężnymi ruchami strzykawki wypełnić przewód słuchowy i małżowinę, w trakcie

wprowadzania masy do przewodu słuchowego pacjent nie powinien mówić ani poruszać
żuchwą (np. ziewać),

8) wyjąć strzykawkę z masy wyciskowej, nie uciskać masy,
9) odczekać około 5 minut do czasu stwardnienia masy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10) delikatnie sprawdzić czy jest całkowicie utwardzona zanim ją usuniesz z ucha,
11) wykonać odpowietrzenie przewodu słuchowego przez kilkakrotne odciągnięcie

małżowiny usznej do tyłu i do góry, zapobiega to uszkodzeniu błony bębenkowej,

12) przesunąć lekko wycisk ucha od dołu i ruchem okrężnym w kierunku twarzy pacjenta

delikatnie go wyciągnąć,

13) skontrolować ucho za pomocą otoskopu, sprawdzając czy nie została w przewodzie

słuchowym masa wyciskowa i czy nie ma zaczerwienienia ścian przewodu słuchowego,

14) skontrolować wycisk pod kątem ewentualnych ubytków, zgrubień i innych.

Jeżeli wycisk jest nieudany lub masa nie wypełniła całkowicie przewodu słuchowego do
tamponu, powtórz pobieranie wycisku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

otoskop z wziernikami różnych rozmiarów,

–

naczynie z płynem dezynfekcyjnym,

–

pęseta,

–

sztabka świetlna,

–

tampon z waty lub gąbki,

–

masa wyciskowa dwuskładnikowa,

–

strzykawka formująca,

–

serwetki,

–

nożyczki,

–

poradnik dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) omówić celowość wykonania wycisku ucha?



2) wymienić i omówić kolejne etapy wykonania wycisku ucha?



3) rozpoznać przeciwwskazania do wykonania wycisku ucha?



4) omówić potrzebę zakładania tamponu do ucha?



5) założyć tampon za pomocą sztabki świetlnej na głębokość drugiego

zakrętu przewodu słuchowego?



6) przygotować masę wyciskową?



7) rozmieszać masę wyciskową w odpowiedniej proporcji?



8) wprowadzić masę wyciskową do ucha za pomocą strzykawki?



9) wyjąć wycisk z ucha pacjenta?



10) obejrzeć błonę bębenkową i zewnętrzny przewód słuchowy przy

pomocy otoskopu po wykonaniu wycisku ucha?



11) rozpoznać powikłania po wykonaniu wycisku ucha?



12) omówić sposób pobierania wycisków u pacjentów po operacji uszu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Produkcja wkładki usznej twardej i miękkiej

4.3.1. Materiał nauczania

Wyróżniamy kilka technologii stosowanych do produkcji wkładek usznych:

−

gipsowa – wysokociśnieniowa – wysokotemperaturowa,

−

gipsowa – niskociśnieniowa – niskotemperaturowa,

−

gipsowa – wysokociśnieniowa – utwardzana za pomocą promieniowania mikrofalowego,

−

żelowa – niskociśnieniowa – niskotemperaturowa,

−

żelowa – utwardzana w świetle ultrafioletowym,

−

technologia szybkiego prototypowania,

−

technologia wykonywania mikrowkładek,

−

technologia produkcji wkładek miękkich.

Opis wybranych technologii produkcji
W

technologii

pierwszej

materiałem

formę

jest

gips

modelowy

twardy,

o twardości 160–180 stopni w skali Brinella. Do mieszania gipsu z odpowiednią ilością wody
używane jest specjalne urządzenie próżniowe, które usuwa pęcherzyki powietrza
z mieszaniny oraz nadaje jej odpowiednią, jednolita konsystencję. Płynny gips jest wlewany
do specjalnej formy protetycznej a następnie układane są w nim, w niewielkich odległościach,
zawoskowane wyciski.

Rys. 13. Forma gipsowa z wyciskami

Po stwardnieniu gipsu wycisk jest usuwany. Powstaje tzw. forma negatywowa. Ta faza
procesu jest identyczna dla wszystkich technologii gipsowych.

Rys. 14. Forma gipsowa po usunięciu wycisków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gipsowa forma jest następnie pokrywana cienką warstwą lakieru protetycznego i wypełniana
odpowiednim materiałem w zależności od tego, czy będzie to wkładka twarda czy miękka.

Rys. 15. Forma gipsowa wypełniona akrylem

Do produkcji twardych wkładek do formy gipsowej należy wlać cienkim strumieniem
rozrobiony, płynny akryl.

Rys. 16. Zalewanie formy gipsowej akrylem

Następnie wypełniona forma jest zamykana w specjalnej puszce protetycznej, do której
pompuje się powietrze pod ciśnieniem 7 atmosfer (za pomocą kompresora).

Rys. 17. Puszka protetyczna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tak przygotowaną formę gotuje się w wodzie przez 35 minut. Jest to czas, w którym
następuje pełna polimeryzacja akrylu. Po otwarciu puszki i rozbiciu gipsu otrzymujemy
półprodukty tzw. pozytywy akrylowe. Są to twarde, przezroczyste półprodukty, które
podlegają dalszej obróbce ręcznej. Za pomocą mikrosilnika i odpowiednich frezów nadawany
jest kształt indywidualnej wkładki usznej. Po spolerowaniu i wywierceniu otworów
dźwiękowych wkładka jest gotowa do użytku.

Rys. 18. Obróbka wkładki usznej

Rys. 19. Kolejne etapy produkcji wkładki usznej

Trzecia metoda wykorzystuje energię mikrofali do wyprodukowania wkładek usznych. Do
wytworzenia pozytywu akrylowego wykorzystuje się urządzenie zwane Micropol 2000. Jest
to puszka wykonana z wysokiej jakości stali pokrytej dodatkowo twardą chromowaną
warstwą. Micropol 2000 składa się z ciśnieniowego pojemnika, który napełnia się powietrzem
pod ciśnieniem 7 barów i pierścienia, w którym trzymane są wkładki w formie gipsowej.
Odpowiednio zaprojektowana budowa urządzenia umożliwia przepływ mikrofalom, które
polimeryzują materiał na wkładki w ciągu 6 minut.
W metodzie opisanej jako czwarta, forma wykonana jest z silikonu. Następnie forma
wypełniana jest akrylem i w urządzeniu zwanym Polymax pod ciśnieniem 4 atmosfer
i w wodzie o temperaturze 40

C następuje polimeryzacja materiału na wkładkę.

W metodzie piątej forma na wkładkę uszną wykonana jest z żelu. Żel do wykonania formy
należy uprzednio ogrzać do temperatury 85

C, aby przeszedł z postaci stałej w postać płynną,

następnie ostudzić do temperatury około 40

C. Zawoskowany wycisk należy przytwierdzić do

podstawy plastikowego, przezroczystego naczynia za pomocą odrobiny ciepłego wosku
a następnie zalać płynnym agarem. Naczynie należy umieścić w chłodnym miejscu i poczekać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

aż żel całkowicie zastygnie. Po upływie około 10 minut można usunąć wycisk. Uzyskaną
w ten sposób formę należy osuszyć ostrożnie powietrzem z kompresora i wypełnić płynnym,
przezroczystym akrylem. Następnie całą formę należy włożyć do urządzenia zwanego
Polilux, gdzie akryl zostanie utwardzony promieniami ultrafioletowymi. Otrzymany w ten
sposób pozytyw akrylowy, jest następnie poddawany mechanicznej obróbce w celu nadania
kształtu indywidualnej wkładki usznej. Ta metoda jest najczęściej wybierana do produkcji
wkładek w pracowniach otoplastycznych, jest wydajna i szybka.
Szósta technologia szybkiego prototypowania – stereolitografia jest nowoczesną metodą
produkcji wkładek usznych (oraz obudowy aparatów wewnątrzusznych), w której dzięki
zastosowaniu wyspecjalizowanych urządzeń, mechaniczna obróbka otrzymanego pozytywu
jest ograniczona do minimum, a akryl jest utwardzany wiązką światła ultrafioletowego
generowanego przez laser małej mocy. Technologię szybkiego prototypowania rozpoczyna
skanowanie wycisku przy pomocy trójwymiarowego skanera. Wysokiej jakości układ
laserowy skanuje ponad 200 000 punktów na powierzchni wycisku, dając jego idealne
odwzorowanie z dokładnością do jednego mikrona. Przy pomocy programu komputerowego
można wygenerować trójwymiarowy model wycisku i przystąpić do projektowania wkładki
(lub obudowy aparatu wewnątrzusznego). Program komputerowy z dużo większą precyzją
pozwala uzupełnić ubytki na powierzchni wycisku oraz pozwala zwiększyć jego objętość
poprzez tak zwane wirtualne nawoskowanie. Pozwala ono, w przeciwieństwie do tradycyjnej
metody woskowania, na powiększenie wycisku we wszystkich punktach o taką samą wartość.
W zależności od typu przyszłej wkładki, zostaje określony kształt trzpienia wycisku oraz jego
długość. Wybór kształtu wkładki w głównej mierze jest uzależniony od głębokości ubytku
słuchu oraz od kształtu małżowiny usznej. W programie zdefiniowane są różne kształty
wkładek, począwszy od wkładki pełnej poprzez wkładkę ażurową, klipsową, aż do kanałowej.
Wybrany typ wkładki należy dopasować do trójwymiarowego wycisku ucha. Pozycję
dźwiękowodu, jak również otworu wentylacyjnego określa się poprzez zaznaczenie jego
wlotu i wylotu. Ponieważ trójwymiarowy model jest przezroczysty, przebieg wierceń jest
widoczny i można go odpowiednio korygować. Dane z parametrami modelu wkładki zostają
przesłane do komputera sterującego stereolitografem, w którym następuje wytworzenie
wkładki. Zastosowanie skanowania laserowego, komputerowego projektowania oraz
laserowego utwardzania materiału daje nową jakość wkładkom usznym. Archiwizacja danych
pozwala w każdej chwili wykonać duplikat wkładki lub dokonać ewentualnych korekt bez
konieczności pobierania nowego wycisku ucha.
Mikrowkładki są stosowane do najbardziej zaawansowanych technologicznie aparatów typu
RITE (ang. receiver in the ear) takich jak np. Delta firmy Oticon, w celu zwiększenia zakresu
wzmocnienia aparatu a także w celu lepszego umocowania słuchawki aparatu w przewodzie
słuchowym zewnętrznym pacjenta. Jest wykonana indywidualnie na podstawie
standardowego wycisku ucha o długości co najmniej 9mm licząc od otworu słuchowego
zewnętrznego i jest dodatkowo (poza słuchawką również wyposażoną w filtr) zabezpieczona
przed woskowiną filtrem. Mikrowkładka jest bardzo atrakcyjna kosmetycznie, ponieważ
łączy się ze słuchawką aparatu na zatrzask wewnątrz przewodu słuchowego zewnętrznego,
przez co jest praktycznie niewidoczna.
Ósma technologia produkcji wkładek miękkich oparta jest na wykonaniu formy z gipsu w ten
sam sposób, co we wszystkich technologiach gipsowych. Materiałem, którym wypełnia się
formę jest silikon sieciujący na gorąco bądź w temperaturze pokojowej. Utwardzone
półprodukty poddaje się obróbce, tak jak wkładki twarde z tą różnicą, że wkładki twarde
poleruje się na szlifierce a wkładki miękkie lakieruje się specjalnym lakierem do wkładek
miękkich i utrwala na gorąco.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obróbka wycisku ucha

Obróbka wycisku ucha polega na obcinaniu i woskowaniu. Otrzymany wycisk ucha

należy obciąć w taki sposób, aby powstała na jego podstawie wkładka była jak
najdelikatniejsza i jak najmniej widoczna w uchu. Obcinanie wycisku należy rozpocząć od
zaznaczenia ołówkiem dwóch najgłębiej położonych punktów u podstawy wycisku.
Połączenie tych punktów pokaże linie ucha, czyli miejsce, którego nie można w żaden sposób
uszkodzić, musi zostać naturalnie niezmienione. Cała masę poniżej linii ucha, dookoła
wycisku, należy obciąć.
Kolejnym etapem obróbki wycisku ucha jest obcięcie trzpienia wycisku pod określonym
kątem i na określoną długość. Kąt, pod jakim będzie obcięty wycisk, uzależniony jest od
przebiegu kanału słuchowego. Innymi słowy po obcięciu kanału wylot dźwiękowodu
powinien być nakierowany na błonę bębenkową. Długość trzpienia wycisku jest uzależniona
od tego, na jaki parametr charakterystyki przenoszenia dźwięku chcemy mieć wpływ, np.
zakres częstotliwości. Krawędź obcięcia powinna zostać zaokrąglona zarówno w przypadku
kanałów o przekroju zbliżonym do okręgu, jak również w przypadku wąskich, eliptycznych
przewodów słuchowych.

Rys. 20. Obcięcie trzpienia wycisku

Po obcięciu trzpienia należy wygładzić miejsca po obcięciu na powierzchni całego wycisku,
używając do tego zestawu różnych frezów.

Rys. 21. Obróbka wycisku

Po dokładnym wygładzeniu wycisku następuje kolejny etap obróbki, czyli woskowanie
wycisku. Wycisk woskuje się woskiem o temperaturze 85 C w celu uzupełnienia wszystkich
ubytków na powierzchni wycisku oraz w celu jego nieznacznego pogrubienia. Uszkodzenia
wycisku oraz rowek po nitce uzupełnia się nakładając cienką warstwę wosku za pomocą
podgrzewanego nożyka. Następnie cały wycisk należy zanurzyć w wosku tak, aby po jego
wyjęciu i schłodzeniu w wodzie, nie powstały na jego powierzchni zacieki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 22. Wypełnianie braków na powierzchni wycisku

Rys. 23. Woskowanie wycisku

Zawoskowany poprawnie wycisk zostaje wykorzystany do wykonania negatywu – formy
odlewniczej na wkładkę. Czynność ta przebiega różnie w zależności od metody produkcji,
jaka będzie zastosowana przy wytworzeniu wkładki.

Obróbka półproduktu wkładki usznej

Po odlaniu i utwardzeniu wkładki usznej powstaje pozytyw akrylowy. Aby otrzymany

pozytyw akrylowy mógł spełniać zadania wkładki usznej należy nadać mu odpowiedni
kształt. Używając zestawu frezów i mikrosilnika, należy usunąć nadmiar materiału
z wkładki uważając przy tym, aby nie uszkodzić linii ucha. Po nadaniu ostatecznego kształtu
wkładce, należy ją wygładzić i wypolerować na szlifierce protetycznej. Końcowa obróbka
wkładki powinna sprowadzać się do otrzymania jak najbardziej delikatnego kształtu tak, aby
po włożeniu do ucha była jak najmniej widoczna.

Techniki łączenia wkładki z dźwiękowodem

Wypolerowaną wkładkę należy następnie nawiercić w odpowiedni sposób, aby otrzymać

otwór wentylacyjny a także miejsce na dźwiękowód łączący wkładkę z aparatem zausznym.
Otwory nawierca się używając zestawu różnej średnicy wierteł i mikrosilnika. Zalecanym
sposobem wykonywania wentylacji jest przewiercenie jej przez wkładkę, równolegle do
dźwiękowodu. Wyróżnia się także wentylację typu „Y”, jest ona stosowana najczęściej
wtedy, gdy w trzpieniu wkładki brakuje miejsca na dźwiękowód i wentylację razem. Niekiedy
stosuje się również w celu zmniejszenia stopnia wzmocnienia zbyt silnego aparatu
słuchowego. Drugi otwór wierci się w celu umieszczenia dźwiękowodu. Może to być
równoległy do wentylacji, jednolity kanał, przez który zostanie przeciągnięta rurka
dźwiękowodu, bądź kanał szerszy w górnej części wkładki, gdzie zostanie wklejone kolanko
i węższy w stronę końca trzpienia, wówczas rurka dźwiękowodu zostaje dołączana tylko do
górnej części kolanka i do aparatu. Prawidłowo wykonana wkładka uszna powinna mieć

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

możliwie najszerszy otwór wentylacyjny, jeśli nie powoduje to akustycznego sprzężenia
zwrotnego. Im większy jest otwór wentylacyjny we wkładce, tym bardziej komfortowo czuje
się pacjent mając tą wkładkę w uchu. Zadaniem otworu wentylacyjnego jest odprowadzenie
ciepła z przewodu słuchowego, czyli tzw. wentylowanie ucha a także zapobieganie efektowi
zatkania ucha – czyli zjawisku okluzji. Im większa i krótsza wentylacja tym efekt okluzji jest
mniejszy. Średnica wentylacji zależna jest od głębokości i rodzaju ubytku słuchu, a także
modelu aparatu i metody doboru. Im głębszy jest ubytek słuchu tym mniejszą wentylację
należy wywiercić, jeżeli pacjent ma ubytek słuchu powyżej 80–90 dB HL nie należy
wentylacji robić w ogóle. Wentylacja przy aparatach ustawionych na duże wzmocnienie
(przy głębokich ubytkach słuchu) jest źródłem akustycznego sprzężenia zwrotnego, dlatego
nie należy jej robić w ogóle. Niedosłuch odbiorczy z reguły charakteryzuje podwyższenie
progu słyszenia na wysokich częstotliwościach. U pacjentów z takim niedosłuchem konieczna
jest jak największa wentylacja, ponieważ w ich przypadku zjawisko okluzji będzie najbardziej
dokuczliwe (niskie częstotliwości słyszą dobrze, zatkanie ucha wkładką dodatkowo je jeszcze
wzmocni, stąd efekt okluzji). Pacjenci z niedosłuchem przewodzeniowym i mieszanym mają
większy niedosłuch na małych częstotliwościach, choć także u nich należy dążyć do jak
największej średnicy wentylacji. Parametry akustyczne wkładek w istotny sposób wpływają
na końcowy efekt dopasowania aparatu słuchowego. Charakterystykę częstotliwościową
dźwięku przenoszonego z aparatu przez wkładkę na błonę bębenkową można kształtować
poprzez zmianę średnicy wentylacji wkładki, bądź manipulując długością jej trzpienia.
Zmiana średnicy otworu wentylacyjnego ma wpływ na zmiany wzmocnienia głównie w
zakresie niskich częstotliwości. Większa wentylacja zmniejsza wzmocnienie niskich
dźwięków, zmniejsza zjawisko okluzji i subiektywnie ścisza aparat. Jeżeli zostanie wykonana
mniejsza wentylacja lub nie wykona jej się wcale, dźwięki niskie będą słyszane wyraźnie
głośniej. Większy stopień wzmocnienia wysokich częstotliwości, możliwy jest przy
wykonaniu wkładki typu Libby’ego. U pacjentów z szerokim światłem przewodu słuchowego
zewnętrznego możliwe jest wykonanie stopniowo rozszerzającego się światła dźwiękowodu
do wielkości 4mm przy jego ujściu w przewodzie słuchowym. Tak wykonana wkładka
pozwala na przyrost wzmocnienia wysokich częstotliwości o około 10–15 dB. Podobny efekt
można również uzyskać prościej, wykonując początkowo dźwiękowód o średnicy 2 mm
a następnie wiercąc dalej wiertłem o średnicy 2,4 mm. Wpływ na zmianę charakterystyki
częstotliwościowej dźwięku ma także długość trzpienia wkładki. Wydłużenie wkładki
prowadzi do osłabienia wzmocnienia wysokich częstotliwości, podbija natomiast
wzmocnienie niskich dźwięków. W przypadku, kiedy celem modyfikacji wkładki jest
ograniczenie ryzyka sprzężenia akustycznego, powinna być ona skrócona. Zabieg taki
poprawia szczelność układu, bowiem chrzęstna część przewodu słuchowego lepiej przylega
do wkładki. Dodatkowo wzmocnienie tonów wysokich będzie w tej sytuacji lepsze niż przy
wkładce standardowej i o wiele lepsze niż przy długiej. Ma to znaczenie przy ubytkach słuchu
o opadającym przebiegu w zakresie wyższych częstotliwości. Również wkładanie krótkiej
wkładki jest dla pacjenta łatwiejsze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Porównanie budowy wkładki z miejscem jej położenia w uchu

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie technologie stosowane są do produkcji wkładek twardych?
2. Jakie technologie stosowane są do produkcji wkładek miękkich?
3. Jakie są technologie produkcji mikrowkładek?
4. Jakie są kolejne etapy obróbki półproduktu wkładki?
5. W jaki sposób wykonasz obcięcie wycisku ucha
6. Na czym polega woskowanie wycisku ucha?
7. Jaką średnicę powinna mieć wentylacja wkładki?
8. Jaką średnicę i długość dźwiękowodu powinna mieć wkładka?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaznacz na wycisku linię ucha, obetnij nadmiar masy otoplastycznej i wygładź

powierzchnię obcinanego wycisku wykorzystując do tego skalpel oraz zestaw frezów. Dotnij
odpowiednio trzpień wycisku i dokładnie wygładź wycisk za pomocą zestawu frezów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaznaczyć ołówkiem dwa najgłębiej położone punkty u podstawy wycisku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) obciąć trzpień wycisku pod określonym kątem i na odpowiednią długość,
3) zaokrąglić krawędź obcięcia wycisku,
4) wygładzić miejsca po obcięciu na powierzchni całego wycisku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

ołówek,

–

mikrosilnik,

–

zestaw frezów,

–

zestaw skalpeli,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij ubytki na powierzchni wycisku i zawoskuj całość wycisku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować w woskarce wosk o temperaturze 85

2) uzupełnić ubytki na powierzchni wycisku oraz rowek po nitce nakładając cienką warstwę

wosku za pomocą podgrzanego nożyka,

3) zanurzyć w wosku cały wycisk a następnie wyjąć go tak, aby nie powstały zacieki na

jego powierzchni,

4) zanurzyć wycisk w wodzie tak, aby wosk zastygł całkowicie na wycisku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

wosk,

–

woskarka,

–

nożyk podgrzewany,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj indywidualną wkładkę uszną techniką żelową, utwardzaną w świetle

ultrafioletowym, z wykorzystaniem algorytmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować wszystkie niezbędne narzędzia i materiały,
2) przygotować zawoskowany poprawnie wycisk ucha,
3) ogrzać żel do temperatury 85

C a następnie ostudzić do temperatury około 40

4) zawoskowany wycisk przytwierdzić do podstawy plastikowego, przezroczystego

naczynia za pomocą ciepłego wosku, następnie zalać płynnym żelem,

5) umieścić naczynie w chłodnym miejscu w celu całkowitego zastygnięcia żelu

(około10 minut),

6) usunąć wycisk z formy,
7) osuszyć formę powietrzem z kompresora,
8) ustalić, jakiego koloru ma być wkładka, wybierz odpowiedni akryl,
9) wypełnić formę płynnym akrylem, wlewaj go powoli aby nie powstały pęcherzyki

powietrza,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10) włożyć całą formę do odpowiedniego urządzenia w celu utwardzenia akrylu promieniami

ultrafioletowymi na około 5–6 minut,

11) wyjąć formę z utwardzonym akrylem z urządzenia,
12) wykonać obróbkę mechaniczną otrzymanego pozytywu akrylowego – nie potrzebną

część materiału usuń przy pomocy szlifierki oraz nadaj wkładce odpowiedni kształt za
pomocą zestawu frezów,

13) we wkładce nawiercić miejsce na dźwiękowód łączący wkładkę z aparatem zausznym

i otwór wentylacyjny z uwzględnieniem parametrów akustycznych wkładki,

14) polakierować całą wkładkę lakierem światłoutwardzalnym i wkleić kolanko lub wężyk

dźwiękowodu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zawoskowany wycisk ucha,

–

naczynie do podgrzania żelu,

–

lodówka,

–

plastikowe, przezroczyste naczynie,

–

kompresor,

–

lampa ultrafioletowa,

–

mikrosilnik,

–

szlifierka,

–

narzędzia pomocnicze: pęsety, igły, skalpele,

–

inne pomoce (np. dźwiękowody, kolanka),

–

zestaw wierteł i frezów,

–

materiały: akryle, silikon, glikol, kleje, lakier,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj indywidualną wkładkę uszną techniką gipsową, wysokociśnieniową

i wysokotemperaturową, z wykorzystaniem algorytmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować wszystkie niezbędne narzędzia i materiały,
2) przygotować zawoskowany poprawnie wycisk ucha,
3) wymieszać gips z odpowiednią ilością wody w specjalnym mieszadle próżniowym,
4) wlać płynny gips do specjalnej formy protetycznej i ułożyć do niej zawoskowany wycisk,
5) usunąć wycisk oraz pozostałości wosku z formy po stwardnieniu gipsu,
6) gipsową formę pokryć cienką warstwą lakieru protetycznego i wypełnić odpowiednim

materiałem w zależności od tego, czy wkładka ma być twarda czy miękka,

7) do gipsowej formy wlać cienkim strumieniem rozrobiony płynny akryl,
8) umieścić formę w specjalnej puszce protetycznej i wypełnić ją powietrzem pod

ciśnieniem 7 atmosfer,

9) następnie gotować formę w wodzie przez 35 minut (czas pełnej polimeryzacji akrylu),
10) otworzyć puszkę i rozbić gips, otrzymasz twardy przezroczysty pozytyw akrylowy,
11) wykonać obróbkę mechaniczną otrzymanego pozytywu akrylowego – nie potrzebną

część materiału usunąć przy pomocy szlifierki oraz nadać wkładce odpowiedni kształt
przy pomocy zestawu frezów,

12) wygładzić wkładkę i wypolerować przy pomocy szlifierki protetycznej,
13) we wkładce nawiercić otwór wentylacyjny i miejsce na dźwiękowód łączący wkładkę

z aparatem zausznym, z uwzględnieniem parametrów akustycznych wkładki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zawoskowany wycisk ucha,

–

gips modelowy twardy,

–

woda,

–

puszka ciśnieniowa,

–

mieszarka próżniowa,

–

forma protetyczna,

–

mikrosilnik,

–

szlifierka,

–

narzędzia pomocnicze: pęsety, igły, skalpele,

–

inne pomoce (np. dźwiękowody, kolanka),

–

zestaw wierteł i frezów,

–

materiały: akryle, silikon, glikol, kleje, lakier,

–

poradnik dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wykonać obcięcie wycisku ucha?



2) zawoskować wycisk ucha ?



3) wymienić i omówić technologie stosowane są do produkcji wkładek

twardych?



4) wymienić i omówić technologie stosowane są do produkcji wkładek

miękkich?



5) omówić technologie produkcji mikrowkładki?



6) wykonać samodzielnie obróbkę półproduktu wkładki?



7) określić średnicę wentylacji wkładki?



8) określić średnicę i długość dźwiękowodu wkładki usznej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rodzaje i właściwości akustyczne wkładek usznych

4.4.1. Materiał nauczania

Materiały wykorzystywane do produkcji wkładek usznych

Do produkcji wkładek usznych wykorzystuje się około jedenastu różnych materiałów.

W pierwszej fazie procesu produkcji wkładek wykorzystuje się silikonową, dwuskładnikową
masę wyciskową o stopniu twardości 37 (lub innych, np. 30 lub 40 sh) służącą do pobierania
wycisku ucha oraz wosk modelowy miękki, półtwardy lub twardy do zawoskowania
wykonanego wycisku.
Wkładki twarde (akrylowe) wykonywane są z akrylu bezbarwnego lub różowego. Jest to
materiał dwupostaciowy, składa się z polimeru (proszek) i monomeru (płyn). Dopiero
połączenie obu składników akrylu w odpowiednich proporcjach pozwala uzyskać właściwy
materiał do produkcji wkładek twardych.
Do produkcji wkładek miękkich (silikonowych) wykorzystuje się silikony sieciujące
w wyższej temperaturze lub w temperaturze pokojowej. Są to jedno -lub dwuskładnikowe
płyny o różnej gęstości. W przypadku materiałów dwuskładnikowych oba komponenty należy
dokładnie wymieszać w mieszadle próżniowym przez około 2 minuty i dopiero w ten sposób
uzyskana mieszanina stanowi materiał do produkcji wkładek miękkich.
Do wykonywania formy gipsowej wykorzystuje się gips modelowy twardy, o twardości
160–180 stopni w skali Brinella. Gips miesza się z odpowiednią ilością wody w specjalnym
urządzeniu próżniowym, które usuwa pęcherzyki powietrza z mieszaniny oraz nadaje jej
odpowiednią, jednolita konsystencję do zalania formy.
Aby zapewnić formie odpowiednią izolację stosuje się silikon składający się z bazy
i katalizatora. Inny silikon wykorzystuje się do nadawania połysku wkładkom usznym w
wysokiej temperaturze. Aby odizolować formę gipsową od materiału, z którego będą
wykonane wkładki, pokrywa się ją cienką warstwą lakieru izolacyjnego, który wiąże
w wysokiej temperaturze. Dlatego forma gipsowa, na którą wlewa się lakier musi być gorąca.
Do wykonywania formy na obudowę aparatów wewnątrzusznych wykorzystuje się żel – agar.
Agar jest to stężały i wysuszony żel pochodzący ze ścian komórkowych glonów
krasnorostów, należących do różnych gatunków. Agar zawiera około 90 % polisacharydów –
częściowo są one związane kwasem siarkowym oraz innymi kwasami. Głównymi
składnikami cukrowymi tych związków są polisacharydy: agaroza.
W końcowej fazie produkcji, do szlifowania wkładek usznych miękkich wykorzystuje się
pumeks polerski twardy lub pumeks średnioziarnisty do szlifowania na mokro, zawierający

środek bakteriostatyczny oraz substancję aktywną – benzoesan sodu. Do szlifowania wkładek
twardych stosuje się frezy. Końcowa obróbka polega na wygładzeniu powierzchni wkładki
drobnoziarnistym papierem ściernym lub twardym woskiem polerskim.
W przypadku wkładek miękkich połysk uzyskuje się przy pomocy lakieru. Jest to gęsta,
przezroczysta substancja o lekko mlecznym zabarwieniu, która zastyga pod wpływem
wysokiej temperatury około 110°C.
Przy łączeniu wkładek usznych z innymi elementami takimi jak kolanka do dźwiękowodów,
jako spoiwo wykorzystuje się akryl. Jest to dwuskładnikowa substancja o właściwościach
podobnych do mocnego kleju, polimeryzująca w temperaturze 5–25°C. Do dalszej produkcji
aparatów wykorzystuje się różne rodzaje akryli światłoutwardzalnych: beżowy,
przezroczysty, czerwony i niebieski. Wszystkie akryle są substancjami silnie drażniącymi,
dlatego w razie kontaktu z oczami należy przemyć je dużą ilością wody i udać się do lekarza
specjalisty. Do wklejania dźwiękowodów we wkładce miękkiej stosuje się silikon.
Do sklejania obudowy aparatu wewnątrzusznego z płytką wykorzystuje się kleje
cyjanoakrylowe. W końcowej fazie produkcji aparatu wewnątrzusznego do lakierowania
obudowy aparatu stosowany jest lakier światłoutwardzalny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje i właściwości akustyczne wkładek usznych

Wkładka uszna wykonana jest na podstawie wycisku pobranego z przewodu słuchowego

oraz muszli małżowiny usznej pacjenta. Podstawowym zadaniem wkładki usznej jest
przekazanie wzmocnionego dźwięku z aparatu słuchowego w kierunku błony bębenkowej i
jednoczesne uszczelnienie przewodu tak, aby uniknąć akustycznego sprzężenia zwrotnego.
Wkładka nie tylko umocowuje aparat w uchu zabezpieczając go przed wypadnięciem, ale
dodatkowo,

zależności

wykonania,

umożliwia

zmianę

charakterystyki

częstotliwościowej przenoszonego dźwięku. Wkładka indywidualna, dopasowana na
podstawie wycisku ucha zapobiega sprzężeniu akustycznemu aparatu słuchowego, które
powstaje w zakresie wysokich częstotliwości. Dobrze wykonana wkładka łatwo wkłada się do
ucha i z niego wyjmuje, jest optymalna akustycznie ze względu na ubytek słuchu i typ
aparatu, komfortowa w noszeniu oraz estetycznie wykonana. Niewłaściwie dopasowana
wkładka może uciskać na ścianki przewodu słuchowego lub okolicę muszli małżowiny. Brak
szczelności przylegania wkładki prowadzi do sprzężeń akustycznych, odbieranych przez
pacjenta jako głośne piski wydawane przez aparat.

Rys. 25. Rodzaje wkładek

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje wkładek: do aparatu pudełkowego i zausznego. Są
także wykonywane wkładki specjalne do aparatów kanałowych, gdzie aparat dopinany jest do
wkładki na zatrzask (przy modułowym aparacie wewnątrzusznym). Wkładki do aparatów
pudełkowych posiadają wtopiony pierścień sprężysty, do którego zatrzaskuje się słuchawkę.
Wkładki do aparatów zausznych mogą być wykonywane w różnych kształtach w zależności
od ubytku słuchu i inwencji protetyka słuchu. Mogą być pełne, ażurowe (inaczej szkieletowe
lub pierścienie), kanałowe (tzw. korki), otwarte, półotwarte lub klipsowe (pazurowe)
w zależności od budowy ucha i wymagań pacjenta. W przypadku alergii na materiał,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z którego wykonana jest wkładka, można ją pokryć materiałem antyalergicznym, np. warstwą
srebra lub złota. Wykonywane są także wkładki o przeznaczeniu specjalnym, np.
przeciwwodne lub przeciwhałasowe oraz mikrowkładki do aparatów typu RITE (ang. receiver
in the ear). Wkładki ażurowe wykonywane są najczęściej, ponieważ są mało widoczne
w uchu i odpowiednie do średnich ubytków słuchu; ze względu na łatwość odprowadzania
ciepła są zalecane pacjentom z tendencją do pocenia się ucha. Do lekkich ubytków słuchu
można zastosować wkładki otwarte bądź estetycznie wyglądające korki. Do głębokich
ubytków słuchu (powyżej 90 dB HL) wykonuje się najczęściej wkładki pełne, twarde. Nie
mają one żadnych otworów, które mogłyby dopuścić powietrze i wywołać sprzężenie
akustyczne, więc aparat może być mocniej ustawiony.
Wkładki uszne można podzielić ze względu na materiał, z którego są wykonane, na twarde
i miękkie. Najczęściej wykonywane są wkładki akrylowe (twarde) ze względu na lepsze
odprowadzanie ciepła z wnętrza przewodu słuchowego zewnętrznego. Jeżeli wkładka
akrylowa wywołuje dyskomfort – najczęściej wskutek wzrostu wilgotności i temperatury
w przewodzie słuchowym lub wyzwala reakcje alergiczne skóry małżowiny usznej,
powierzchnie wkładki pokrywa się warstwą złota lub srebra. Wkładki silikonowe (tzw.
miękkie) zwykle stosowane są u małych dzieci. Noszenie miękkich wkładek silikonowych
przez dzieci uzasadnione jest mniejszym niebezpieczeństwem uszkodzenia małżowiny usznej
przy ewentualnych urazach ucha. Ze względu na szybki wzrost rozmiarów ucha wymiana
wkładek u dzieci powinna być powtarzana co 6–8 miesięcy lub tak często jak jest to
konieczne. U osób dorosłych twarda wkładka akrylowa z reguły wystarcza na 4–5 lat.
Zdaniem niektórych specjalistów wkładki silikonowe zapewniają gorsze tłumienie dźwięków
a przez to, że materiał jest miękki lepiej przechodzą przez niego różne dźwięki powodując
akustyczne sprzężenie zwrotne, dlatego do mocnych aparatów należy zakładać tylko wkładki
twarde.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakich materiałów wykonywane są wkładki twarde?
2. Z jakich materiałów wykonywane są wkładki miękkie?
3. Jakie materiały stosowane są do pobierania wycisku ucha?
4. Jakie materiały i surowce stosowane w różnych technologiach produkcji wkładek?
5. Jakie są właściwości akustyczne materiałów wykorzystywanych do produkcji wkładek?
6. Jakie są rodzaje wkładek usznych?
7. Jakie rodzaje wkładek stosowane są przy głębokich ubytkach słuchu?
8. Jakie rodzaje wkładek stosowane są przy małych i średnich ubytkach słuchu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź wykaz materiałów stosowanych do produkcji wkładek twardych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) przygotować wykaz materiałów stosowanych do produkcji wkładek twardych,
3) uzasadnić przygotowany wykaz materiałów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sporządź wykaz materiałów stosowanych do produkcji wkładek miękkich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) opracować wykaz materiałów stosowanych do produkcji wkładek miękkich,
3) uzasadnić przygotowany wykaz materiałów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dobierz odpowiednią wkładkę dla pacjenta z głębokim niedosłuchem odbiorczym

sięgającym 100 dB HL na częstotliwości 2 kHz. Przy użyciu programu komputerowego
określ średnicę otworu wentylacyjnego. Wybierz rodzaj materiału do produkcji wkładki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z różnymi typami wkładek,
2) odszukać potrzebne informacje w poradniku,
3) wykorzystać wiedzę o typach niedosłuchów i właściwościach akustycznych wkładek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

–

komputer z programem do doboru aparatów słuchowych,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dobierz odpowiednią wkładkę dla pacjenta o audiogramie: 250 Hz – 40 dB HL, 500 Hz –

50 dB HL, 1 kHz – 8 kHz – 80 dB HL. Przy użyciu programu komputerowego określ średnicę
otworu wentylacyjnego. Wybierz rodzaj materiału do produkcji wkładki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z różnymi typami wkładek,
2) odszukać potrzebne informacje w poradniku,
3) wykorzystać wiedzę o typach niedosłuchów i właściwościach akustycznych wkładek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

–

komputer z programem do doboru aparatów słuchowych,

–

poradnik dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić materiały stosowane do produkcji wkładki twardej?



2) wymienić materiały stosowane do produkcji wkładki miękkiej?



3) omówić materiały stosowane do pobierania wycisku ucha?



4) wymienić i omówić materiały i surowce stosowane w różnych

technologiach produkcji wkładek?



5) określić właściwości akustyczne materiałów wykorzystywanych do

produkcji wkładek?



6) rozpoznać różne rodzaje wkładek usznych?



7) określić rodzaj wkładki stosowanej przy głębokich ubytkach słuchu?



8) określić rodzaj wkładki stosowanej przy małych i średnich ubytkach

słuchu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Produkcja obudowy aparatu wewnątrzusznego

4.5.1. Materiał nauczania

W miarę upływu lat zwiększa się zakres wiedzy w ramach różnych specjalności naukowych,
ułatwiających poszukiwanie skutecznych sposobów walki z niedosłuchem. Stworzono cały
system aparatów korygujących wadę słuchu i wzmacniających dźwięki - należą do tej grupy
także aparaty wewnątrzuszne, które ze względu na znikomą widoczność w uchu są często
wybierane przez pacjentów z niedosłuchem. Istnieje cała rodzina wewnątrzusznych aparatów
słuchowych obejmująca te najmniej widoczne aparaty typu CIC, większe od nich aparaty ITC
oraz największe i najmocniejsze aparaty ITE.

Technologie produkcji

Do produkcji obudowy aparatu wewnątrzusznego wykorzystywane są dwie technologie:

technologia żelowa i technologia szybkiego prototypowania.
Technologia żelowa utwardzana w świetle ultrafioletowym jest stosowana najczęściej.
Po przygotowaniu formy żelowej (patrz, produkcja wkładki usznej) zawoskowany wycisk
należy zalać płynnym żelem, naczynie umieścić w chłodnym miejscu i poczekać do
całkowitego zastygnięcia żelu. Po upływie około 10 minut można usunąć wycisk. Uzyskaną
w ten sposób formę należy osuszyć ostrożnie powietrzem z kompresora i wypełnić płynnym
akrylem (zależnie od modelu aparatu będzie to kolor beżowy, czerwony lub niebieski).
Technologia szybkiego prototypowania jest nowoczesną metodą wykonywania obudowy
aparatu wewnątrzusznego, w której wykorzystuje się technikę selektywnego spiekania
laserem. Materiałem, z którego wykonuje się obudowę aparatu wewnątrzusznego jest
poliamid. Dane z parametrami obudowy zostają przesłane do komputera sterującego
stereolitografem, w którym następuje wytworzenie obudowy aparatu wewnątrzusznego (patrz,
produkcja wkładki usznej).

Obróbka wycisku ucha

Obróbka wycisku ucha do wykonania formy żelowej polega na przycięciu wycisku do

wielkości umożliwiającej rozmieszczenie elektroniki wewnątrz późniejszej obudowy.
Wymaga doświadczenia w ocenie wielkości elektroniki oraz wyobrażenia możliwości jej
umiejscowienia wewnątrz obudowy. Istotne jest również uwzględnienie dodatkowej
przestrzeni do przeprowadzenia wentylacji. Obcinanie wycisku należy rozpocząć od
zaznaczenia ołówkiem dwóch najgłębiej położonych punktów u podstawy wycisku.
Połączenie tych punktów pokaże tzw. linię ucha, czyli miejsce, którego nie można w żaden
sposób uszkodzić, musi zostać naturalnie niezmienione. Całą masę poniżej linii ucha, dookoła
wycisku, należy obciąć.
Kolejnym etapem obróbki wycisku ucha jest obcięcie trzpienia wycisku pod określonym
kątem i na określoną długość. Kąt obcięcia wycisku uzależniony jest od przebiegu przewodu
słuchowego, czyli po obcięciu trzpienia wycisku wylot dźwiękowy powinien być
nakierowany na błonę bębenkową. Krawędź obcięcia powinna zostać zaokrąglona zarówno
w przypadku przewodów słuchowych o przekroju zbliżonym do okręgu, jak również
w przypadku przewodów wąskich, eliptycznych. Po obcięciu trzpienia należy wygładzić
miejsca po obcięciu na powierzchni całego wycisku, używając do tego zestawu różnych
frezów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Model aparatu oraz elektronika

Rys. 27. Wycisk ucha prawego

Rys. 28. Obcięcie wycisku ucha

Rys. 29. Wycisk obcięty i przygotowany do woskowania

Po dokładnym wygładzeniu wycisku należy zawoskować wycisk woskiem o temperaturze
85

C w celu uzupełnienia wszystkich ubytków na powierzchni wycisku oraz w celu jego

nieznacznego pogrubienia. Uszkodzenia wycisku oraz rowek po nitce uzupełnia się
nakładając cienką warstwę wosku za pomocą podgrzewanego nożyka. Następnie cały wycisk
należy zanurzyć w wosku tak, aby po jego wyjęciu i schłodzeniu w wodzie nie powstały na
jego powierzchni zacieki. Zawoskowany wycisk zostaje wykorzystany do utworzenia formy
na obudowę aparatu wewnątrzusznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 30. Uzupełnienie wycisku i woskowanie

Rys. 31. Zawoskowany wycisk ucha

Kolejnym etapem procesu produkcji obudowy aparatu wewnątrzusznego jest stopienie żelu
i po schłodzeniu zalanie nim przygotowanego wycisku.

Rys. 32. Przygotowanie formy żelowej

Zalaną formę należy umieścić w chłodziarce, co przyspieszy proces gęstnienia żelu.
Usunięcie wycisku z formy żelowej oraz oczyszczenie formy przedstawia rysunek 33.

Rys. 33. Forma do obudowy aparatu wewnątrzusznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalanie formy akrylem odpowiedniej barwy i wstępne utwardzenie obudowy w lampie
ultrafioletowej.

Rys. 34. Zalanie formy akrylem

Rys. 35. Wstępne utwardzenie obudowy

Usunięcie nadmiaru materiału (patrz, produkcja wkładki usznej) i ostateczne utwardzenie
obudowy w lampie ultrafioletowej widać na rysunku 36.

Rys. 36. Ostateczne utwardzenie obudowy aparatu wenątrzusznego

Obróbka półproduktu obudowy aparatu wewnątrzusznego

Obróbka półproduktu obudowy aparatu wewnątrzusznego czyli obcięcie jej na

odpowiednią wysokość wymaga od otoplastyka znajomości budowy ucha człowieka oraz
wyobrażenia sobie, jak obcięcie danej obudowy wpłynie na umiejscowienie aparatu w uchu
pacjenta. Należy uwzględnić możliwość umiejscowienia poszczególnych elementów aparatu
w obudowie. Wielkość danego aparatu będzie zatem kompromisem między możliwością
zmieszczenia elektroniki aparatu w obudowie a walorami estetycznymi, czyli widocznością
danego aparatu dla otoczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 37. Obróbka obudowy aparatu wewnątrzusznego

Montaż elektroniki

Montaż elektroniki wewnątrz obudowy aparatu wewnątrzusznego należy rozpocząć od

przeciągnięcia zawieszenia słuchawki przez wykonany otwór w trzpieniu obudowy, przy
czym długość dzwiękowodu słuchawki pozostawiona wewnątrz obudowy nie może być
krótsza od długości stosowanego filtra antywoszczynowego (w przeciwnym wypadu filtr nie
schowa się całkowicie w dzwiękowodzie słuchawki lub nie umocuje się prawidłowo).
Zależnie od objętości obudowy i zaleceń producenta należy umieścić wzmacniacz aparatu we
właściwym miejscu. Kolejnym etapem jest uporządkowanie przewodów łączących
poszczególne elementy elektroniki (żaden nie powinien mieć kontaktu z baterią). Zamknięciu
elektroniki wewnątrz obudowy towarzyszyć powinna kontrola prawidłowego funkcjonowania
komory baterii oraz poprawnego rozmieszczenia mikrofonów (w przypadku aparatów
wielomikrofonowych) względem charakterystycznych punktów ucha pacjenta (narzuconych
przez producenta, najczęściej linii skrawka). Wklejenie słuchawki aparatu, montaż wentylacji,
umieszczenie elektroniki wewnątrz obudowy oraz sklejenie obudowy aparatu z płytką
przedstawiają rysunki 38–39.

Rys. 38. Wklejenie słuchawki i umieszczenie elektroniki wewnątrz obudowy aparatu

Rys. 39. Przyklejenie obudowy do płytki oraz wycięcie aparatu z płytki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obróbka aparatu to dokładne przycięcie płytki czołowej aparatu względem powierzchni
bocznej obudowy aparatu oraz dokładne wygładzenie pasowanych powierzchni, co widać na
rysunku 40.

Rys. 40. Aparat przygotowany do lakierowania

Po przeprowadzeniu lakierowania aparatu następuje montaż filtru antywoszczynowego oraz
ewentualnie żyłki do wyjmowania aparatu z ucha.

Rys. 41. Gotowy aparat oraz jego usytuowanie w uchu pacjenta

Wykonywanie indywidualnej końcówki do modułowego aparatu wewnątrzusznego

Indywidualną końcówkę do modułowego aparatu wewnątrzusznego wykonuje się na

podstawie wycisku ucha pacjenta. Można ją wykonać dwoma technologiami. Formą do
wykonania końcówki jest tzw. mandrela, czyli model odzwierciedlający zatrzask aparatu.
Żelową formę należy zalać przezroczystym akrylem na całą wysokość trzpienia. W akrylu
należy umieścić mandrelę odzwierciedlającą obudowę aparatu a następnie przymocować ją
igłami lekarskimi (mandrela posiada specjalne otwory, przez które wprowadza się igły) do
formy żelowej zapobiegając w ten sposób jej przesuwaniu się w akrylu. Odpowiednie
ułożenie mandreli pozwala odwzorować ułożenie aparatu w uchu. Tak przygotowaną formę
należy utwardzić w świetle promieni ultrafioletowych. Po polimeryzacji akrylu należy
oddzielić mandrelę od końcówki i obrobić frezem ostre krawędzie. Następnie należy
wywiercić wiertłami dźwiękowód i wentylację. Końcówkę należy polakierować lakierem do
lakierowania wkładek a następnie utwardzić w świetle promieni ultrafioletowych. Gotowa
końcówka zatrzaskuje się z aparatem modułowym pacjenta. Odpowiedni kształt mandreli
umożliwia poprawne zapięcie końcówki. Indywidualną końcówkę do modułowego aparatu
wewnątrzusznego można wykonać także przy pomocy urządzenia zwanego polimax, pod
ciśnieniem 7 atmosfer i w wodzie o temperaturze 40 stopni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyróżniamy kilka rodzajów mandryli, np. H 24 odzwierciedlająca aparat do średnich
ubytków słuchu, H 34 odzwierciedlająca aparat do nieznacznych ubytków słuchu oraz H 44
i H 45 odzwierciedlające obudowę generatorów szumu.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są kolejne etapy produkcji obudowy aparatu wewnątrzusznego?
2. Jakie są technologie produkcji obudowy aparatu wewnątrzusznego?
3. W jakich warunkach zachodzi utwardzenie obudowy aparatu wewnątrzusznego?
4. W jaki sposób wykonuje się obróbkę półproduktu przed montażem elektroniki?
5. Jakie elementy elektroniki znajdują się wewnątrz obudowy aparatu wewnątrzusznego?
6. Jakie są parametry techniczne aparatu wewnątrzusznego?
7. W jakiej kolejności montowana jest elektronika wewnątrz obudowy aparatu słuchowego?
8. Jakie technologie wykorzystuje się do produkcji indywidualnej końcówki modułowego

aparatu wewnątrzusznego?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Nadaj odpowiednią kolejność (od 1 do 10) czynnościom związanym z wykonaniem

aparatu wewnątrzusznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać potrzebne informacje w poradniku dla ucznia,
2) nadać odpowiednią kolejność (od 1 do 10) czynnościom związanym z wykonaniem

aparatu wewnątrzusznego:

...... lakierowanie aparatu,
...... pobranie wycisku ucha,
...... zalanie formy żelowej akrylem i utwardzenie w promieniach ultrafioletowych,
...... obcięcie i wygładzenie wycisku ucha,
...... montaż filtra antywoszczynowego,
...... przygotowanie formy żelowej,
...... obróbka półproduktu obudowy,
...... montaż elektroniki,
...... wyjęcie półproduktu z formy i utwardzenie w promieniach ultrafioletowych,
...... przyklejenie obudowy do płytki i wycięcie aparatu z płytki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj formę żelową w celu wykonania obudowy aparatu wewnątrzusznego.

Samodzielnie zalej formę akrylem i wykonaj wstępne i ostateczne utwardzenie obudowy
w lampie ultrafioletowej wg algorytmu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić niezbędne materiały i urządzenia do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować zawoskowany poprawnie wycisk ucha,
3) ogrzać żel do temperatury 85

C a następnie ostudzić do temperatury około 40

4) przytwierdzić wycisk do podstawy naczynia za pomocą ciepłego wosku, następnie zalać

go płynnym żelem,

5) umieścić naczynie w chłodnym miejscu w celu całkowitego zastygnięcia żelu (na około

10 minut),

6) usunąć wycisk z formy,
7) osuszyć formę powietrzem z kompresora,
8) wypełnić formę płynnym, przezroczystym akrylem, wlewać go powoli aby nie powstały

pęcherzyki powietrza,

9) położyć na wierzch formy krążek tekturowy i włożyć formę do odpowiedniego

urządzenia w celu utwardzenia materiału promieniami ultrafioletowymi, na około 5–6
minut,

10) usunąć formę z urządzenia, zlać nieutwardzony akryl do pojemnika i z powrotem włóżyć

formę pod lampę nie zakrywając jej już krążkiem na około 3 minuty,

11) wyjąć utwardzoną obudowę z formy żelowej i włożyć ją pod lampę na jeszcze 2 minuty –

w ten sposób będzie dobrze utwardzona.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zawoskowany wycisk ucha,

–

lodówka,

–

urządzenie do grzania żelu,

–

lampa ultrafioletowa,

–

pierścienie do żelu,

–

materiały: akryl, glikol, wosk,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3 *

Wykonaj obróbkę półproduktu. Obetnij obudowę aparatu wewnętrzusznego tak, aby

zmieścić elektronikę w obudowie i zminimalizować widoczność aparatu dla otoczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) porównać obudowę aparatu z budową anatomiczną ucha,
2) zgromadzić narzędzia do wykonania ćwiczenia,
3) obciąć obudowę aparatu na odpowiedniej wysokości,
4) usunąć nie potrzebną część materiału przy pomocy frezów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

utwardzona obudowa aparatu wewnętrzusznego,

–

mikrosilnik,

–

zestaw frezów,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj indywidualną końcówkę do aparatu modułowego dla pacjenta ze średnim

stopniem niedosłuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wykonać formę żelową na podstawie wycisku ucha pacjenta,
2) osuszoną kompresorem formę wypełnić akrylem, tak aby wypełnić cały trzpień formy,
3) dopasować odpowiednią mandrelę, w przypadku niedosłuchu średniego stopnia będzie to

mandrela H 24, a następnie umieścić mandrelę w akrylu i przymocować ją igłami
lekarskimi do żelu,

4) utwardzić formę w świetle promieni ultrafioletowymi,
5) wyjąć końcówkę z formy i oddzielić ją od mandreli,
6) za pomocą zestawu frezów należy wygładzić ostre krawędzie indywidualnej końcówki

oraz nawiercić wentylację i dźwiękowód,

7) przygotowaną indywidualną końcówkę należy polakierować lakierem i ponownie

utwardzić w świetle promieni ultrafioletowymi,

8) gotową indywidualną końcówkę należy zatrzasnąć do aparatu modułowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

żel do wykonania formy,

–

przezroczysty akryl,

–

odpowiedni rodzaj mandreli,

–

igły lekarskie,

–

zestaw frezów i wierteł,

–

lakier światłoutwardzalny,

–

zawoskowany wycisk ucha,

–

urządzenie do grzania żelu,

–

lampa ultrafioletowa,

–

mikrosilnik,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Umieść elektronikę wewnątrz obudowy aparatu słuchowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić niezbędne materiały i urządzenia do wykonania ćwiczenia,
2) montaż elektroniki wewnątrz obudowy aparatu słuchowego rozpocząć od wykonania

wentylacji i od przeciągnięcia zawieszenia słuchawki przez wykonany otwór w trzpieniu
obudowy,

3) umieścić wzmacniacz aparatu we właściwym miejscu,
4) uporządkować przewody łączące poszczególne elementy elektroniki aby nie miały

kontaktu z baterią,

5) skontrolować prawidłowe funkcjonowanie komory baterii oraz poprawne rozmieszczenie

mikrofonów (dotyczy tylko aparatów wielomikrofonowych) względem charakterystycznych
punktów ucha pacjenta,

6) przykleić obudowę do płytki,
7) wyciąć aparat z płytki oraz dokładnie wygładzić pasowane powierzchnie aparatu,
8) polakierować aparat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obudowa aparatu wewnątrzusznego,

–

mikrosilnik,

–

narzędzia pomocnicze: pęsety, igły, skalpele,

–

inne pomoce (np. izolacja, rurki słuchawek),

–

zestaw wierteł i frezów,

–

materiały: kleje, lakier,

–

stetoklip,

–

poradnik dla ucznia,

–

lampa ultrafioletowa.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić kolejne etapy produkcji obudowy aparatu

wewnątrzusznego?



2) wymienić i omówić technologie produkcji obudowy aparatu

wewnątrzusznego?



3) przeprowadzić utwardzanie obudowy aparatu wewnątrzusznego?



4) określić elementy elektroniki znajdujące się wewnątrz obudowy

aparatu słuchowego?



5) określić parametry techniczne aparatu słuchowego?



6) wykonać obróbkę półproduktu obudowy aparatu wewnątrzusznego?



7) omówić kolejne etapy montowania elektroniki wewnątrz obudowy

aparatu słuchowego?



8) omówić technologie produkcji indywidualnej końcówki modułowego

aparatu wewnątrzusznego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 23 zadania. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Stanowiska pracy otoplastyka, zgodnie z wymaganiami ergonomii i bhp powinno być

wyposażone w
a) stół protetyczny wyposażony w wyciąg znajdujący się po lewej stronie technika.
b) stół protetyczny wyposażony w wyciąg znajdujący się pod płaszczyzną roboczą.
c) krzesło z twardym siedziskiem i oparciem oraz podparciem części lędźwiowej

kręgosłupa.

d) krzesło z miękkim siedziskiem i oparciem, bez podparcia części lędźwiowej

kręgosłupa.

2. Niebezpieczne narzędzie na stanowisku pracy fotoplastyka to

a) mikroskop stereoskopowy.
b) stetoklip.
c) szlifierko-polerka.
d) urządzenie do grzania żelu.

3. Ręczna obróbka półproduktów w konstruowaniu modeli wkładek usznych polega na

a) wstępnym utwardzeniu wkładek.
b) zawoskowaniu wycisków.
c) obcięciu trzpienia wycisków.
d) spolerowaniu wkładki.

4. Masy wyciskowe stosowane do pobierania wycisku ucha

a) są jednoskładnikowe.
b) są dwuskładnikowe.
c) zależą od koloru utwardzacza.
d) zależą od wielkości ubytku słuchu.Materiałem z którego najczęściej wykonuje się
wkładki jest
a) żywica akrylowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) akryl i silikony.
c) porcelana.
d) poliamid.

6. Temperatura żelu gotowego do pracy wynosi

a) 40ºC.
b) 50ºC.
c) 65ºC.
d) 75ºC.

7. Do polimeryzacji wkładek w technologii gipsowej potrzebne jest

a) temperatura i ciśnienie.
b) temperatura pokojowa.
c) światło ultrafioletowe.
d) schłodzenie do temperatury 5

8. Czynności związane z pobieraniem wycisku z ucha pacjenta z zachowaniem

odpowiedniej kolejności to
a) sprawdzenie kanału usznego otoskopem, umieszczenie tamponu w kanale, rozmowa

z pacjentem, rozmieszanie masy wyciskowej w odpowiedniej proporcji, wciśnięcie
masy strzykawką, powtórne otoskopowanie ucha, wyjęcie wycisku z ucha.

b) rozmowa z pacjentem, sprawdzenie kanału usznego otoskopem, umieszczenie

tamponu w kanale, rozmieszanie masy wyciskowej w odpowiedniej proporcji,
wciśnięcie masy strzykawką, wyjęcie wycisku z ucha, powtórne otoskopowanie
ucha.

c) umieszczenie tamponu w kanale, sprawdzenie kanału usznego otoskopem, rozmowa

z pacjentem, rozmieszanie masy wyciskowej w odpowiedniej proporcji, wciśnięcie
masy strzykawką, powtórne otoskopowanie ucha, wyjęcie wycisku z ucha.

d) rozmieszanie masy wyciskowej w odpowiedniej proporcji, umieszczenie tamponu

w kanale, sprawdzenie kanału usznego otoskopem, rozmowa z pacjentem, wciśnięcie
masy strzykawką, wyjęcie wycisku z ucha, powtórne otoskopowanie ucha.

9. Przy obcinaniu wycisku ucha należy

a) zaznaczyć ołówkiem dwa najgłębiej położone punkty u podstawy wycisku, obciąć

trzpień wycisku pod określonym kątem i na określoną długość, zaokrąglić krawędź
obcięcia wycisku, wygładzić miejsce po obcięciu na powierzchni całego wycisku.

b) obciąć trzpień wycisku pod określonym kątem i na określoną długość, zaznaczyć

ołówkiem dwa najgłębiej położone punkty u podstawy wycisku, zaokrąglić krawędź
obcięcia wycisku, wygładzić miejsce po obcięciu na powierzchni całego wycisku.

c) zaznaczyć ołówkiem dwa najgłębiej położone punkty u podstawy wycisku,

zaokrąglić krawędź obcięcia wycisku, obciąć trzpień wycisku pod określonym kątem
i na określoną długość, wygładzić miejsce po obcięciu na powierzchni całego
wycisku.

d) obciąć trzpień wycisku pod określonym kątem i na określoną długość, zaznaczyć

ołówkiem dwa najgłębiej położone punkty u podstawy wycisku, wygładzić miejsce
po obcięciu na powierzchni całego wycisku, zaokrąglić krawędź obcięcia wycisku.

10. Woskowanie wycisku ma na celu

a) wygładzenie nierówności i pogrubienie wycisku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) pogrubienie i zmianę kształtu wycisku.
c) zmianę estetyki i wygładzenie nierówności wycisku.
d) zmienią kształtu kanału i wygładzenie nierówności wycisku.

11. Do przygotowania półproduktu wkładki twardej metodą gipsową-wysokociśnieniową-

wysokotemperaturową, pełną polimeryzację akrylu uzyskuje się poprzez

a) gotowanie formy w wodzie przez 50 minut.
b) gotowanie formy w wodzie przez 35 minut.
c) utwardzanie promieniami ultrafioletowymi przez 35 minut.
d) utwardzanie promieniami ultrafioletowymi przez 50 minut.

12. Końcową czynnością wykonywaną przy obróbce półproduktu wkładki usznej miękkiej

jest
a) woskowanie powierzchni wkładki.
b) lakierowanie wkładki specjalnym lakierem.
c) spolerowanie wkładki na szlifierce.
d) wygładzenie wkładki na szlifierce.

13. Zaczerwienienie, swędzenie i pieczenie skóry przewodu słuchowego pojawiające się po

pobraniu wycisku to objawy
a) stanu zapalnego przewodu słuchowego zewnętrznego.
b) stanu zapalnego ucha środkowego.
c) reakcji alergicznej na składniki masy wyciskowej.
d) reakcji alergicznej na tamponowanie ucha.

14. Przy pobieraniu wycisku ucha u pacjentów po operacji uszu nie należy

a) sprawdzać otoskopem szerokości i głębokości przewodu słuchowego.
b) wykonywać tamponowania ucha za pomocą połączonych ze sobą kilku tamponów.
c) wprowadzać masy wyciskowej do ucha przytrzymując nitkę, aby masa wyciskowa

nie cofnęła tamponu.

d) usuwać wycisku z ucha pacjenta po całkowitym zastygnięciem masy.

15. Nieprawidłowe wykonanie wycisku ucha może doprowadzić do powikłań

a) stanu zapalnego przewodu słuchowego.
b) wycieku z ucha.
c) perforacji błony bębenkowej.
d) powiększenia czopu woskowinowego.

16. Do środków indywidualnej ochrony przeciwhałasowej należą

a) tłumiki akustyczne.
b) materiały dźwiękochłonne.
c) ochronniki słuchu.
d) hełmofony.

17. Wkładki otwarte lub z dużą wentylacją

a) stosuje się przy ubytkach słuchu prawidłowego na małych częstotliwościach a rosnący

na wysokich częstotliwościach.

b) stosuje się przy ubytkach słuchu rosnącego na małych częstotliwościach a prawidłowy

na wysokich częstotliwościach.

c) stosuje się przy ubytkach słuchu głębokiego w całym paśmie.
d) nie mają wpływu na zmianę charakterystyki słyszenia.

18. Zbyt duży otwór wentylacyjny wkładki

a) może wywoływać efekt okluzji.
b) może wywoływać sprzężenie akustyczne zwrotne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) nie wywołuje zmian.
d) spowoduje wzrost mocy wejściowej aparatu.

19. Od wielkości słuchawki aparatu wewnątrzusznego

a) zależeć będzie jego wzmocnienie.
b) zależeć będzie jego współpraca z systemami FM.
c) zależeć będzie jego rodzaj filtra antywoszczynowego.
d) wielkość słuchawki nie ma żadnego wpływu na działanie aparatu.

20. Zatkany otwór wentylacyjny wkładki

a) spowoduje brak transmisji dźwięku z aparatu do ucha.
b) spowoduje sprzężenie akustyczne mikrofonu ze słuchawką.
c) spowoduje zjawisko okluzji.
d) nie ma wpływu na poprawne słyszenie.

21. Wentylacja wykonana we wkładce usznej typu Y

a) ma wpływ na zakres przenoszenia niskich tonów.
b) ma wpływ na zakres przenoszenia wysokich tonów.
c) ma wpływ na zakres przenoszenia niskich i wysokich tonów.
d) nie spowoduje żadnych zmian.

22. Końcową czynnością przy wykonywaniu indywidualnej końcówki do aparatu

modułowego dla pacjenta ze średnim niedosłuchem jest
a) umieszczenie mandreli w akrylu i przymocowanie do żelu igłami lekarskimi.
b) dopasowanie odpowiedniej mandreli – H 24.
c) zatrzaśnięcie gotowej końcówki do aparatu modułowego.
d) polakierowanie przygotowanej końcówki.

23. Środki bezpieczeństwa jakie należy zachować przy rozlewaniu akrylu do formy

a) wyłączyć wyciągi miejscowe aby nie następowało szybkie parowanie akrylu.
b) założyć okulary ochronne i włączyć wyciągi miejscowe.
c) założyć okulary ochronne.
d) nie są wymagane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Wykonanie wkładek usznych i obudowy aparatów wewnątrzusznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Atlas miar człowieka. Dane do projektowania i oceny ergonomicznej, Centralny Instytut

Ochrony Pracy, Warszawa 2001

2. Augustyńska D. (red.): Czynniki szkodliwe w środowisku pracy, Centralny Instytut

Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2003

3. Borucińska Ł.: Poradnik pracodawcy w zakresie badań i pomiarów czynników

szkodliwych, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998

4. Eckert U.(red.): Dziecko z wadą słuchu i jego problemy, Polski Związek Głuchoniemych
5. Goszczyńska M.: Człowiek wobec zagrożeń. Psychospołeczne uwarunkowania ocen

i akceptacji ryzyka, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1997

6. Górska E., Lewandowski J.: Ergonomiczne czynniki kształtujące bezpieczeństwo pracy

[w:] Ergonomia, 1–2/1998, PAN, Kraków1998. Słowikowski J., Metodologiczne
problemy projektowania ergonomicznego w budowie maszyn, Centralny Instytut Ochrony
Pracy, Warszawa 2000

7. Koradecka D.(red.): Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. Tom 2, Centralny Instytut

Ochrony Pracy, Warszawa 1999

8. Koradecka D. (red.): Zagrożenia czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi

w środowisku pracy, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2000

9. Latkowski B (red.): Poradnik dla protetyków słuchu. Geers Akustka słuchu, Łódź 2002
10. Mikołajewski R.: Oticon 100 lat w służbie osób niedosłyszących, Oticon, Warszawa 2004
11. Milczarek M., Najmiec A.: Indywidualne uwarunkowania bezpiecznych zachowań

pracowników, [w:] Bezpieczeństwo Pracy, 6/2003, Centralny Instytut Ochrony Pracy

12. Pruszewicz A.(red): Audiologia kliniczna-zarys, Wydawnictwo Akademia Medyczna

w Poznaniu, Poznań 2003

13. Rączkowski B.: BHP w praktyce, ODDK, Gdańsk 2003
14. Studenski R.: Organizacja bezpiecznej pracy w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo

Politechniki Śląskiej, Gliwice 1996

15. Kodeks Pracy. Dział X: Bezpieczeństwo i higiena pracy. Tekst ujednolicony z 14 listopada

2003 r. (Dz. U. Nr 213 z 15 grudnia 2003 r., poz. 2081)

16. PN – N – 18001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania.

Polski Komitet Normalizacyjny

17. PN – N – 01307:1994. Hałas. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy.

Wymagania dotyczące wykonywania pomiarów. Polski Komitet Normalizacyjny

18. PN – EN 12464 – 1:2003 (u). Wymagania ilościowe i jakościowe dotyczące oświetlenia

pomieszczeń i stanowisk pracy znajdujących się wewnątrz budynku. Polski Komitet
Normalizacyjny

19. PN – N – 08013:1985. Ergonomia. Środowiska termiczne umiarkowane. Określanie

wskaźników PMV, PPD i wymagań dotyczących komfortu termicznego. Polski Komitet
Normalizacyjny

20. Rozporządzenie Ministra Pracy Ministra Polityki Socjalnej z dnia 11 czerwca 2002r.,

zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy (Dz. U. Nr 91, poz. 811)

21. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r.

w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z dnia 18 grudnia 2002 r.)