Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 1 z 15

POLITECHIKA WARSZAWSKA

Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych

Projekt: Zamienność selekcyjna.

Paweł Gębal

Gr. 2.3

Warszawa 2009

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 2 z 15

1. PODZIAŁ A GRUPY SELEKCYJE.

a) Cele i kryteria podziału na grupy selekcyjne

Zamienność selekcyjna stosowana jest najczęściej w połączeniach dwóch elementów – wałka
i otworu, współpracujących przy określonym pasowaniu. Współpracujące elementy przed
montażem mierzy się, po czym dzieli na grupy selekcyjne, przy czym kryterium zaliczenia do
odpowiedniej grupy jest zaobserwowany wymiar (odchyłka) elementu. W rezultacie uzyskuje
się pasowanie o lepszej jakości, ze zmniejszoną tolerancją pasowania.
Podział przed montażem na n grup selekcyjnych i montaż w grupach zapewnia n-krotne
zmniejszenie tolerancji pasowania (a więc takie samo zmniejszenie możliwego rozrzutu
wskaźników pasowania, luzu bądź wcisku) według wzoru:

n

T

n

T

T

n

T

n

T

T

p

w

o

w

o

ps

=

+

=

+

=

gdzie: n- liczba grup selekcyjnych.

Dzięki temu wynik montażu będzie taki sam, jak gdyby otwór i wałek były obrobione n razy
dokładniej.
Aby podział wyrobów na grupy selekcyjne miał sens praktyczny, liczność odpowiadających
sobie grup otworów i wałków powinna być zbliżona. W przeciwnym razie podczas montażu
pozostawałyby zbędne części, których nie dałoby się wykorzystać. W tym celu stosujemy
podział na grupy o jednakowych tolerancjach.

b) Pasowanie przed selekcją

Typ pasowania 130H7/k6
Wymiar nominalny otworu: ∅ 130mm
Odchyłka dolna otworu: EI = 0,000 mm
Odchyłka górna otworu: ES = +0,040 mm
Wymiar nominalny wałka: ∅ 130mm
Odchyłka dolna wałka: ei = +0,003 mm
Odchyłka górna otworu: es = +0,028 mm
Tolerancja otworu wynosi: T

o

= ES-EI=0,040+0=0,040 mm

Tolerancja wałka wynosi: T

w

= es-ei=0,028-0,003=0,025 mm

Tolerancja pasowania: T

p

= T

o

+ T

w

=0,040+0,025=0,065 mm

Wskaźniki pasowania: P

min

= EI-es=0-0,028=-0,028 mm

P

max

=ES-ei=0,04-0,003= 0,037 mm

Ponieważ:
P

max

>0>P

min

Dane pasowanie jest, więc pasowaniem mieszanym.
Luz graniczny wynosi: S

max

= P

max

= 0,037 mm

Wcisk graniczny wynosi:

max

= |P

min

|= 0,028 mm

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 3 z 15

c) Obliczenia

Wałek - rozkład normalny

Pasowanie przed podziałem na grupy selekcyjne wynosiło T

p

=0,065mm, zatem po

zastosowaniu podziału na 3 grupy, tolerancja pasowania selekcyjna będzie wynosić około
T

ps

=0,0217mm.

Rozkład wymiarów wałka jest rozkładem normalnym o odchyleniu standardowym:

mm

T

w

w

0042

,

0

6

025

,

0

6

=

=

=

σ

Oznacza to, że w obszarze 6σ prawdopodobieństwo otrzymania dobrego wyniku wynosi
0,9974.

Rozkład normalny wymiarów wałka

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1

3

0

,0

0

1

1

3

0

,0

0

2

1

3

0

,0

0

3

1

3

0

,0

0

4

1

3

0

,0

0

5

1

3

0

,0

0

6

1

3

0

,0

0

7

1

3

0

,0

0

8

1

3

0

,0

0

9

1

3

0

,0

1

0

1

3

0

,0

1

1

1

3

0

,0

1

2

1

3

0

,0

1

3

1

3

0

,0

1

4

1

3

0

,0

1

5

1

3

0

,0

1

6

1

3

0

,0

1

7

1

3

0

,0

1

8

1

3

0

,0

1

9

1

3

0

,0

2

0

1

3

0

,0

2

1

1

3

0

,0

2

2

1

3

0

,0

2

3

1

3

0

,0

2

4

1

3

0

,0

2

5

1

3

0

,0

2

6

1

3

0

,0

2

7

1

3

0

,0

2

8

1

3

0

,0

2

9

1

3

0

,0

3

0

wymiar

g

ę

s

to

ś

ć

p

ra

w

d

o

p

o

d

o

b

ie

ń

s

tw

a

Metoda empiryczną przyjąłem następujący podział obszaru 6σ na 3 grupy selekcyjne:

1 Grupa selekcyjna: -3σ

w

do

-0,6σ

w

2 Grupa selekcyjna: -0,6σ

w

do

+0,6σ

w

3 Grupa selekcyjna: +0,6σ

w

do

+3σ

w

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 4 z 15

Wartość średnia:

mm

a

0155

,

130

2

028

,

130

003

,

130

=

+

=

Wyznaczenie przedziałów grup selekcyjnych na podstawie zmiennej standaryzowanej:

σ

a

x

u

−

=

Gdzie;
x- dany wymiar
a – średnia
σ

- odchylenie standardowe

Pierwsza grupa:

3

1

−

=

u

003

,

130

0155

,

130

0042

,

0

3

1

1

1

1

1

1

=

+

⋅

−

=

+

⋅

=

−

=

x

x

a

u

x

a

x

u

w

w

σ

σ

Druga grupa

6

,

0

2

−

=

u

013

,

130

0155

,

130

0042

,

0

6

,

0

2

2

2

2

=

+

⋅

−

=

−

⋅

=

x

x

a

u

x

w

σ

Oraz

6

,

0

3

=

u

018

,

130

0155

,

130

0042

,

0

6

,

0

3

3

3

3

=

+

⋅

=

+

⋅

=

x

x

a

u

x

w

σ

Trzecia grupa

3

4

=

u

028

,

130

0155

,

130

0042

,

0

3

4

4

4

4

=

+

⋅

=

+

⋅

=

x

x

a

u

x

w

σ

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 5 z 15

Obliczenia prawdopodobieństwa wystąpienia wymiaru w danej grupie korzystając z funkcji
Laplace’a

)

(

)

(

)

(

1

2

2

1

u

u

x

X

x

P

φ

φ

−

=

〈

〈

Środek rozkładu odpowiada wymiarowi 130,0155.



Pierwsza grupa:

Szukamy prawdopodobieństwa uzyskania odchyłki w przedziale <-0,0125≤X≤-0,0025>.

2729

,

0

4987

,

0

2258

,

0

)

3

(

)

6

,

0

(

)

0042

,

0

0025

,

0

0042

,

0

0042

,

0

0125

,

0

(

1

=

+

−

=

−

−

−

=

−

≤

≤

−

φ

φ

X

P

Druga grupa:

Szukamy prawdopodobieństwa uzyskania odchyłki w przedziale <-0,0025≤X≤0,0025>.

4516

,

0

2258

,

0

2258

,

0

)

6

,

0

(

)

6

,

0

(

)

0042

,

0

0025

,

0

0042

,

0

0042

,

0

0025

,

0

(

2

=

+

=

−

−

=

≤

≤

−

φ

φ

X

P

Trzecia grupa:

Szukamy prawdopodobieństwa uzyskania odchyłki w przedziale <0,0025≤X≤0,0125>.

2729

,

0

2258

,

0

4987

,

0

)

6

,

0

(

)

3

(

)

0042

,

0

0125

,

0

0042

,

0

0042

,

0

0025

,

0

(

3

=

−

=

−

=

≤

≤

φ

φ

X

P

P

1

+P

2

+P

3

=0,9974

Ostateczny podział tolerancji wałka na grupy selekcyjne:

Grupa

Przedział

tolerancji

Tolerancja grupy

[mm]

Prawdopodobieństwo wystąpienia

w grupie

-

od

do

-

-

I

0,003

0,013

0,010

27,29%

II

0,013

0,018

0,005

45,16%

III

0,018

0,028

0,010

27,29%

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 6 z 15

Otwór – rozkład równomierny

Rozkład wymiarów wałka jest rozkładem równomiernym o stałym prawdopodobieństwu.

Rozkład ten w przedziale wymiarów (a, b), gdzie b - a = h > 0, określony jest funkcją postaci:

W naszym przypadku:
a=130,000mm
b=130,040mm
h=0,040mm

p(x)=25 dla x

∈

(130;130,040)

p(x)=0 dla x∉(130;130,040)

Rozkład równomierny wymiarów otworu

0

5

10

15

20

25

30

129,995

130,000

130,005

130,010

130,015

130,020

130,025

130,030

130,035

130,040

130,045

wymiar

g

ę

s

to

ś

ć

p

ra

w

d

o

p

o

d

o

b

ie

ń

s

tw

a

Serie1

Aby podział na grupy selekcyjne miał sens liczność wałków i otworów w każdej grupie
powinna być zbliżona do siebie, zatem prawdopodobieństwo wystąpienia otworu w danej
grupie powinno być takie samo jak wystąpienia wałka tej grupie.

Prawdopodobieństwo wystąpienia wymiaru w danej grupie to pole pod funkcją gęstości
prawdopodobieństwa. Można je obliczyć z całki:

z

x

p

dx

x

p

b

x

a

P

b

a

⋅

=

=

≤

≤

∫

)

(

)

(

)

(

Gdzie:
z – szukany przedział

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 7 z 15

Dla pierwszej grupy:

%

5

,

27

011

,

0

25

)

(

1

=

⋅

=

⋅

P

z

x

p

Dla drugiej grupy:

%

45

018

,

0

25

)

(

2

=

⋅

=

⋅

P

z

x

p

Dla trzeciej grupy:

%

5

,

27

011

,

0

25

)

(

3

=

⋅

=

⋅

P

z

x

p

Ostateczny podział tolerancji otworu na grupy selekcyjne:

Grupa

Przedział

tolerancji

Tolerancja grupy

[mm]

Prawdopodobieństwo wystąpienia

w grupie

-

od

do

-

-

I

0,000

0,011

0,011

27,5%

II

0,011

0,029

0,018

45%

III

0,029

0,040

0,011

27,5%

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 8 z 15

d) Tabela zestawieniowa:

Pasowanie 130H7/k6

Przed

selekcją

I grupa

selekcyjna

II grupa

selekcyjna

III grupa

selekcyjna

Wymiar nominalny
i odchyłki graniczne
otworu

D=130 mm
ES=+0,040
mm
EI=0 mm

D=130 mm
ES=+0,011

mm

EI=0 mm

D=130mm
ES=+0,029
mm
EI=+0,011
mm

D=130 mm
ES=+0,040
mm
EI=+0,029
mm

Wymiar nominalny
i odchyłki graniczne
wałka

D=130 mm
es=+0,028
mm
ei=+0,003
mm

es=+0,013

mm

ei=+0,003

mm

es=+0,018
mm
ei=+0,013
mm

es=+0,028
mm
ei=+0,018
mm

P

max

0,037 mm

0,008 mm

0,016 mm

0,022 mm

P

min

-0,028 mm

-0,013 mm

-0,007 mm

-0,001 mm

Charakter pasowania

mieszane

mieszane

mieszane

mieszane

Tolerancja
pasowania T

p

0,065 mm

0,021 mm

0,023 mm

0,021 mm

Prawdopodobieństwo
wystąpienia otworu w
grupie

99,74%

27,29%

45,16%

27,29%

Prawdopodobieństwo
wystąpienia wałka w
grupie

100%

27,5%

45%

27,5%

e) Wnioski

Dzięki zastosowaniu zmienności selekcyjnej i podziału montowanych elementów na 3 grupy
udało się 3-krotnie zmniejszyć tolerancję pasowania selekcyjnego. Dla żadnej z grup nie
zmienił się charakter pasowania – pasowanie jest dalej pasowaniem mieszanym. Dzięki
przyjętemu podziałowi udało się uzyskać podobną wartość prawdopodobieństwa wystąpienia
otworu jak i wałka w danej grupie. W wyniku tego po montażu nie powinny zostać żadne
elementy, których nie można już zmontować.

f) Ograniczenia stosowania selekcji:

Liczba grup selekcyjnych nie może być zbyt duża. Ogranicza ją niedokładność pomiarów
wykonywanych w celu podziału na grupy. Przy tolerancji grupy selekcyjnej rzędu 5
mikrometrów niepewność pomiaru nie powinna przekraczać 0,5 mikrometra, co w warunkach
produkcyjnych może być wymaganiem trudnym do spełnienia.
Ważniejszym czynnikiem ograniczającym liczbę grup selekcyjnych są odchyłki kształtu. Pole
tolerancji kształtu powinno być niewielką częścią pola tolerancji wymiaru.

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 9 z 15

2.PROJEKT SPRAWDZIAÓW.

a) Obliczenie wymiarów i tolerancji sprawdzianu do otworów ∅

∅

∅

∅ 130H7

Wymiar nominalny otworu: D = 130mm
Odchyłka górna otworu: ES=0,040 mm
Odchyłka dolna otworu EI=0 mm
Wymiar dolny otworu: A

o

= D+EI=130,000 mm

Wymiar górny otworu: B

o

= D+ES=130+0,040=130,040 mm

Wymiary sprawdzianu ustalam na podstawie normy PN-72/M-02140. zgodnie z zaleceniami
tej normy dla danego otworu przyjmuję następujące rodzaje sprawdzianów;

S

min

– sprawdzian minimalny przechodni ( o powierzchni pomiarowej walcowej) –

sprawdzian łopatkowy walcowy
S

max

– sprawdzian maksymalny nieprzechodni ( o powierzchni pomiarowej kulistej) –

sprawdzian łopatkowy kulisty

Oznaczenia z norm:
G

z

– wymiar granicy zużycia sprawdzianu przechodniego S

min

do otworu

H – tolerancja sprawdzianu do otworów o powierzchni pomiarowej walcowej
H

s

- tolerancja sprawdzianu do otworów o powierzchni pomiarowej kulistej

T

k

– tolerancja kształtu sprawdzianu

Z – odległość pomiędzy osia symetrii pola tolerancji sprawdzianu przechodniego S

min

do

otworów i linią odpowiadająca wymiarowi dolnemu A otworu
Y – różnica pomiędzy wymiarem dolnym A otworu i wymiarem granicy zużycia G

z

sprawdzianu przechodniego S

min

do otworu

Z normy odczytuję następujące wartość dla otworu 130H7 no klasie tolerancji IT7.

z=0,006mm
y=0,004mm

Dla sprawdzianu o powierzchni pomiarowej walcowej:

H=0,008 mm
T

k

=IT2= 0,005mm

Dla sprawdzianu o powierzchni pomiarowej kulistej:

H

s

=0,005mm

T

k

=IT1=0,0035mm

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 10 z 15

Wymiar nowego sprawdzianu przechodniego S

min

o powierzchni pomiarowej walcowej:

S

min

= (A+z) ±0,5H=(130,000 +0,006) ±0,004=(130,006 ±0,004) mm

Wymiar sprawdzianu nieprzechodniego S

max

o powierzchni pomiarowej kulistej:

S

max

= B±0,5H

s

= 130,040±0,0025 ≅ (130,040±0,003) mm

Wymiar granicy zużycia G

z

sprawdzianu przechodniego S

min

o powierzchni pomiarowej

walcowej:

G

z

= A-y=130,000-0,004 =129,996 mm

Tolerancja odbiorcza minimalna T

min

sprawdzianu przechodniego nowego S

min

o powierzchni

pomiarowej walcowej:

T

min

=(S

max

-0,5 H

s

)-(S

min

+0,5H)=(130,040-0,003)-(130,006+0,004)=130,037-

130,010=0,027mm

Tolerancja odbiorcza maksymalna T

max

sprawdzianu przechodniego nowego S

min

o

powierzchni pomiarowej walcowej:

T

max

=(S

max

+0,5 H

s

)-(S

min

-0,5H)=(130,040+0,003)-(130,006-0,004)=130,043-

130,002=0,041mm

Tolerancja odbiorcza minimalna T’

min

sprawdzianu przechodniego zużytego S

min

o

powierzchni pomiarowej walcowej:

T’

min

=(S

max

-0,5 H

s

)-G

z

=(130,040-0,003)-129,996=130,037-129,996=0,041mm

Tolerancja odbiorcza maksymalna T’

max

sprawdzianu przechodniego zużytego S

min

o

powierzchni pomiarowej walcowej:

T’

max

=(S

max

+0,5 H

s

)-G

z

=(130,040+0,003)-129,996=130,043-130,002=0,047mm

Na podstawie powyższych danych rysuję pola tolerancji sprawdzianów na tle pól tolerancji
otworu (rys nr 2).
Na podstawie powyższych danych projektuję sprawdzian łopatkowy do otworów (rys nr 5).

Relacje między tolerancjami odbiorczymi, a tolerancją otworu:

Relacja między tolerancja odbiorczą minimalną T

min

sprawdzianu przechodniego nowego, a

tolerancją otworu:

%

5

,

67

%

100

040

,

0

027

,

0

%

100

min

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

Relacja między tolerancja odbiorczą maksymalna T

max

sprawdzianu przechodniego nowego, a

tolerancją otworu:

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 11 z 15

%

5

,

102

%

100

040

,

0

041

,

0

%

100

max

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

Relacja między tolerancja odbiorczą minimalną T’

min

sprawdzianu przechodniego zużytego, a

tolerancją otworu:

%

5

,

102

%

100

040

,

0

041

,

0

%

100

'

min

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

Relacja między tolerancja odbiorczą maksymalna T’

max

sprawdzianu przechodniego zużytego,

a tolerancją otworu:

%

5

,

117

%

100

040

,

0

047

,

0

%

100

'

max

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

b)

Obliczenie wymiarów i tolerancji sprawdzianu do wałka ∅

∅

∅

∅ 130k7

Wymiar nominalny wałka: D = 130mm
Odchyłka górna wałka: es=0,028 mm
Odchyłka dolna wałka er=0,003 mm
Wymiar dolny wałka: A

w

= D+ei=130,000+0,003=130,003 mm

Wymiar górny wałka: B

w

= D+es=130,000+0,028=130,028 mm

Wymiary sprawdzianu ustalam na podstawie normy PN-72/M-02140. Zgodnie z zaleceniami
tej normy dla danego wałka przyjmuję następujące rodzaje sprawdzianów;

S

min

– sprawdzian minimalny nieprzechodni ( o powierzchni pomiarowej walcowej) –

sprawdzian szczękowy
S

max

– sprawdzian maksymalny przechodni ( o powierzchni pomiarowej kulistej) –

sprawdzian szczękowy

Oznaczenia z norm:
G

z

– wymiar granicy zużycia sprawdzianu przechodniego S

max

do wałków

H

1

– tolerancja sprawdzianu do wałków

T

k

– tolerancja kształtu sprawdzianu

z

1

– odległość pomiędzy osia symetrii pola tolerancji sprawdzianu przechodniego S

max

do

wałków i linią odpowiadająca wymiarowi górnemu B wałka
y

1

– różnica pomiędzy wymiarem górnym B wałka i wymiarem granicy zużycia G

z

sprawdzianu przechodniego S

max

do wałka

Z normy odczytuję następujące wartość dla wałka 130k6 o klasie tolerancji IT6.
z

1

=0,006mm

y

1

=0,004mm

Dla sprawdzianu szczękowego

H

1

=0,008 mm

T

k

=IT2= 0,005mm

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 12 z 15

Wymiar nowego sprawdzianu przechodniego S

max

szczękowego:

S

max

= (B-z

1

) ±0,5H

1

=(130,028 -0,006) ±0,004=(130,022 ±0,004) mm

Wymiar sprawdzianu nieprzechodniego S

min

szczękowego:

S

min

= A±0,5H

1

= 130,003±0,004=(130,003±0,004) mm

Wymiar granicy zużycia G

z

sprawdzianu przechodniego S

max

szczękowego:

G

z

= B+y

1

=130,028+0,004 =130,032 mm

Tolerancja odbiorcza minimalna T

min

sprawdzianu przechodniego nowego S

max

szczękowego

T

min

=(S

max

-0,5 H

1

)-(S

min

+0,5H

1

)=(130,022-0,004)-(130,003+0,004)=130,018-

130,007=0,011mm

Tolerancja odbiorcza maksymalna T

max

sprawdzianu przechodniego nowego S

max

szczękowego

T

max

=(S

max

+0,5 H

1

)-(S

min

-0,5H

1

)=(130,022+0,004)-(130,003-0,004)=130,026-

129,999=0,027mm

Tolerancja odbiorcza minimalna T’

min

sprawdzianu przechodniego zużytego S

max

szczękowego:

T’

min

=G

z

-(S

min

+0,5H

1

)= 130,032-(130,003+0,004)= 130,032-130,007=0,033mm

Tolerancja odbiorcza maksymalna T’

max

sprawdzianu przechodniego zużytego S

max

szczękowego:

T’

max

=G

z

-(S

min

-0,5H1)= 130,032-(130,003-0,004)=130,032-129,999=0,025mm

Na podstawie powyższych danych rysuję pola tolerancji sprawdzianów na tle pól tolerancji
wałka (rys nr 3).
Na podstawie powyższych danych projektuję sprawdzian szczekowy do wałków (rys nr 4).


Relacje między tolerancjami odbiorczymi, a tolerancją wałka:

Relacja między tolerancja odbiorczą minimalną T

min

sprawdzianu przechodniego nowego, a

tolerancją wałka:

%

44

%

100

025

,

0

011

,

0

%

100

min

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

Relacja między tolerancja odbiorczą maksymalna T

max

sprawdzianu przechodniego nowego, a

tolerancją wałka:

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 13 z 15

%

8

,

100

%

100

025

,

0

027

,

0

%

100

max

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

Relacja między tolerancja odbiorczą minimalną T’

min

sprawdzianu przechodniego zużytego, a

tolerancją wałka:

%

100

%

100

025

,

0

025

,

0

%

100

'

min

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

Relacja między tolerancja odbiorczą maksymalna T’

max

sprawdzianu przechodniego zużytego,

a tolerancją wałka:

%

132

%

100

040

,

0

033

,

0

%

100

'

max

=

⋅

=

⋅

=

o

T

T

K

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 14 z 15

Tabela Zestawieniowa:

Symbolowe
oznaczenie
tolerancji

Otwór H7

Wałek k6

Wymiar
nominalny
i odchyłki
graniczne

D=130 mm

ES=+0,040 mm

EI=0 mm

D=130 mm

es=+0,028 mm

ei=+0,003 mm

Wymiar
nowego
sprawdzianu
przechodniego

o

powierzchni

pomiarowej

walcowej

S

min

=

=(130,006±0,004)mm

S

max

=(130,022±0,004)mm

Wymiar
granicy
zużycia Gz

G

z

=129,996 mm

G

z

=130,032 mm

Wymiar
sprawdzianu
nieprzechodni
ego

o

powierzchni

pomiarowej

kulistej

S

max

=

=(130,040±0,003) mm

S

min

= (130,003±0,004)mm

Sprawdz.
nowy

Sprawdz. zużyty

Sprawdz.
nowy

Sprawdz. zużyty

Tolerancja
odbiorcza
sprawdzianu

T

min

=0,027

mm
T

max

=0,041

mm

T

min

=0,041mm

T

max

=0,047mm

T

min

=0,011

mm
T

max

=0,027m

m

T

min

=0,025mm

T

max

=0,033mm

Tolerancja
geometryczna
powierzchni
roboczych
sprawdzianu

Nazwa:
a) tolerancja walcowatości
Wartość:
- powierzchnia pomiarowa walcowa
– T

k

=IT2=0,005mm

b) tolerancja okrągłości
- powierzchnia pomiarowa kulista –
T

k

=IT1=0,0035mm

Nazwa:
a) tolerancja równoległości
Wartość:
-powierzchnia

pomiarowa

płaska – T

k

=IT2=0,005mm

b) tolerancja płaskości
powierzchnia

pomiarowa

płaska – T

k

=IT2=0,005mm

Chropowatość
pow.
roboczych

Ra=0,04

Ra=0,04

Paweł Gębal, gr. 2.3, 130H7/k6, Strona 15 z 15

Przebieg akceptacji wyrobów:

Tolerancja wyrobu, który może być przyjęty przez sprawdzian, nazywa się tolerancją
odbiorczą sprawdzianu. Tolerancja odbiorcza zależy od dokładności wykonania nowego
sprawdzianu jak i stopnia jego zużycia. W miarę zużywania się sprawdzianu jego tolerancja
odbiorcza będzie rosła na skutek stykania się powierzchni sprawdzianu i przedmiotu
sprawdzanego.
W przypadku sprawdzianu łopatkowego do otworów, gdy wymiar minimalny sprawdzianu
przechodniego S

min

osiągnie wartość nazywana granicą zużycia:

G

z

=A-y

to tolerancja odbiorcza T’

max

sprawdzianu będzie największa. Po przekroczeniu tej wartości

sprawdzian nie będzie się nadawał do dalszego użytku.

Podobna sytuacja zachodzi w przypadku sprawdzianów szczękowych do wałków. Gdy
wymiar maksymalny sprawdzianu przechodniego S

max

osiągnie granicę zużycia określoną

zależnością:

G

z

=B+y

1

To tolerancja odbiorcza T’

max

sprawdzianu będzie największa. Po przekroczeniu tej wartości

sprawdzianu nie będzie już można używać do pomiarów wałków.