MECHANIZM RYNKOWY
dr Sylwia Machowska
Plan wykładu
Gospodarka rynkowa
Mechanizm rynkowy
Rynek
Popyt, wielko
ść
popytu, prawo popytu
Poda
ż
, wielko
ść
poda
ż
y, prawo poda
ż
y
Równowaga rynkowa
Ingerencja pa
ń
stwa
Gospodarka
Gospodarka rynkowa
Gospodarka w której zasadniczy wpływ na
alokacj
ę
czynników wytwórczych maj
ą
indywidualne decyzje konsumentów i
producentów
dóbr i usług, a nie decyzje
władz administracyjnych ró
ż
nego szczebla.
Gospodarka nakazowa
Gospodarka w której:
1.
Wszystkie decyzje alokacyjne
podejmowane s
ą
przez pa
ń
stwo,
2.
Pa
ń
stwo decyduje o tym, co, jak i dla kogo
produkowa
ć
,
3.
Szczegółowe nakazy kierowane s
ą
do
gospodarstw domowych oraz producentów
dóbr i usług.
Gospodarka mieszana
Gospodarka w której:
1.
Pa
ń
stwo i sektor prywatny współdecyduj
ą
o
alokacji czynników wytwórczych,
2.
Pa
ń
stwo kontroluje procesy rynkowe,
wyst
ę
puj
ą
ce tendencje oraz równowag
ę
(podatki, płatno
ś
ci transferowe, ulgi, itp.),
3.
Pa
ń
stwo dostarcza dobra i usługi publiczne.
Mechanizm rynkowy
Mechanizm rynkowy to wszelkie procesy
popytowo – poda
ż
owe pojawiaj
ą
ce si
ę
na
rynkach czynników wytwórczych
uruchamiaj
ą
ce podobne procesy na rynkach
dóbr i usług gotowych i odwrotnie.
Rynek
Rynek to zespół warunków, które
doprowadzaj
ą
do kontaktu pomi
ę
dzy
sprzedaj
ą
cymi i kupuj
ą
cymi w celu
dokonania transakcji kupna-sprzeda
ż
y.
Rynek to proces, w którym kupuj
ą
cy i
sprzedaj
ą
cy decyduj
ą
o ilo
ś
ciach dóbr
nabywanych i sprzedawanych oraz o ich
cenach.
Rynek
Rynek to proces wzajemnego
oddziaływania popytu i poda
ż
y za
po
ś
rednictwem ceny.
Kryteria Klasyfikacji Rynków
Rynek ze wzgl
ę
du na
przedmiot obrotu
Rynek ze wzgl
ę
du
zasi
ę
g działania
Rynek ze wzgl
ę
du
na sytuacj
ę
rynkow
ą
Rynek ze wzgl
ę
du
na charakter
Rynek ze wzgl
ę
du
na stopie
ń
zrównowa
ż
enia
ceny
Rynek Dóbr i usług
Konsumpcyjnych
Rynek Czynników
Produkcji (Pracy,
Ziemi, Kapitału)
Rynek Lokalny
Rynek Regionalny
Rynek Krajowy
Rynek
Mi
ę
dzynarodowy
Rynek
Ś
wiatowy
Rynek Nabywcy
Rynek Sprzedawcy
Rynek Homogeniczny
(Jednorodny)
Rynek
Heterogeniczny
(Niejednorodny)
Rynek Doskonały
Rynek Niedoskonały
Uczestnicy rynku
Uczestnikami rynku s
ą
:
Gospodarstwa domowe – to grupa ludzi wspólnie
zamieszkuj
ą
cych i podejmuj
ą
cych wspólne decyzje;
Przedsi
ę
biorstwa – podmioty gospodaruj
ą
ce, które
wykorzystuj
ą
usługi czynników produkcji do wytwarzania
dóbr i usług, które nast
ę
pnie sprzedaj
ą
innym
uczestnikom procesu rynkowego;
Rz
ą
d (władza centralna) – obejmuje instytucje
nale
żą
ce do rz
ą
du i te, które swoje istnienie
zawdzi
ę
czaj
ą
rz
ą
dowi, jedn
ą
z funkcji władzy centralnej
jest kierowanie gospodark
ą
.
Popyt – definicje
Popyt (D) to odwrotna zale
ż
no
ść
ilo
ś
ciowo –
cenowa wskazuj
ą
ca ile jednostek danego dobra
konsumenci s
ą
skłonni i s
ą
w stanie naby
ć
przy
ró
ż
nych poziomach ceny (P), w okre
ś
lonym
przedziale czasu, ceteris paribus.
Ceteris paribus to przyjmowane zało
ż
enie o
niezmienno
ś
ci innych czynników.
Wielko
ść
popytu jest to ilo
ść
dobra (X) nabywana
przy danej cenie (jest to punkt na krzywej popytu)
Prawo popytu i krzywa popytu
Wzrost ceny dobra
powoduje spadek
wielko
ś
ci popytu
, za
ś
spadek ceny powoduje
wzrost wielko
ś
ci popytu
.
Graficznym wyrazem
działania prawa popytu
jest przesuni
ę
cie wzdłu
ż
krzywej popytu w gór
ę
lub w dół
Czynniki pozacenowe (ceteris paribus) i krzywa
popytu
Zmiany czynników
pozacenowych
powoduj
ą
, zmian
ę
popytu.
Graficznym wyrazem
oddziaływania
czynników
pozacenowych jest
przesuni
ę
cie całej
krzywej popytu w
prawo lub w lewo
Czynniki pozacenowe („ceteris paribus”) wpływające
na popyt:
Ceny innych produktów (substytucyjnych i
komplementarnych)
Dochody nabywców
Moda, preferencje, gusty, postęp cywilizacyjny
Liczba kupujących
Przewidywania dotyczące cen w przyszłości
Pozostałe czynniki
ceny innych produktów - porównujemy
dany towar z innymi dobrami oferowanymi na
rynku (z ich cenami). Ma to szczególne
znaczenie w przypadku dóbr
substytucyjnych (czyli takich, które mog
ą
si
ę
wzajemnie zast
ę
powa
ć
, poniewa
ż
zaspokajaj
ą
t
ę
sam
ą
potrzeb
ę
) oraz dóbr
komplementarnych (czyli takich, które
musz
ą
by
ć
kupowane razem z innymi i
u
ż
ywane ł
ą
cznie, poniewa
ż
konsumowane
osobno s
ą
wła
ś
ciwie bezu
ż
yteczne).
Dobra substytucyjne i
komplementarne - zale
ż
no
ś
ci
Zale
ż
no
ść
mi
ę
dzy takimi dobrami wygl
ą
da
tak,
ż
e: je
ś
li cena danego towaru ro
ś
nie, to
maleje wielko
ść
popytu na niego, ale
ro
ś
nie popyt na jego substytut.
Z kolei je
ś
li cena dobra
komplementarnego ro
ś
nie, to spada
wielko
ść
popytu na nie i jednocze
ś
nie
zmniejsza si
ę
popyt na dobro
komplementarne w stosunku do niego;
Dobra substytucyjne i komplementarne - zależności
Dobra A i B są substytutami.
P
A
D
B
Dobra A i B są komplementarne wobec siebie.
P
A
D
B
dochody nabywców - suma pieni
ę
dzy,
jak
ą
mo
ż
na przeznaczy
ć
na transakcje
na okre
ś
lonym rynku w danym czasie.
Oczywi
ś
cie nie bez znaczenia jest
skłonno
ść
do oszcz
ę
dzania. Jednak
ogólnie rzecz bior
ą
c im wy
ż
szy dochód,
tym wi
ę
kszy popyt zgłasza uczestnik
rynku;
moda, preferencje, gusty, post
ę
p
cywilizacyjny - czynniki te odgrywaj
ą
coraz wi
ę
ksz
ą
rol
ę
w okre
ś
laniu
zgłaszanego popytu. Indywidualne
upodobania kupuj
ą
cego maj
ą
znacz
ą
cy
wpływ na dokonywane zakupy. Coraz
wi
ę
ksz
ą
rol
ę
przypisuje si
ę
reklamie, która
w znacznej mierze kształtuje rozmiary
popytu na współczesnych rynkach;
liczba kupuj
ą
cych - na rynku najcz
ęś
ciej
wyst
ę
puje zale
ż
no
ść
nast
ę
puj
ą
cej postaci:
im wi
ę
cej kupuj
ą
cych, tym wi
ę
kszy
popyt obserwowany na rynku;
przewidywania dotycz
ą
ce cen w
przyszło
ś
ci - prognozy dotycz
ą
ce
kształtowania si
ę
cen w najbli
ż
szym
czasie wpływaj
ą
na popyt - je
ś
li wzrost
ceny jest bardzo prawdopodobny, to popyt
na produkt mo
ż
e wzrosn
ąć
(ludzie b
ę
d
ą
chcieli kupi
ć
wi
ę
cej towaru zanim stanie
si
ę
on dro
ż
szy ni
ż
obecnie);
pozostałe czynniki - przybieraj
ą
posta
ć
najcz
ęś
ciej jakiej
ś
chwilowej tendencji,
zalece
ń
lekarzy, filmu itp. Przyczyny te
cz
ę
sto wydaj
ą
si
ę
by
ć
nieracjonalne,
jednak wpływaj
ą
na rozmiary popytu.
Z powodu rosn
ą
cej populacji
pingwinów ro
ś
nie popyt na lód.
Popyt na czekolad
ę
– przykład
0
5,00
40
4,00
80
3,00
120
2,00
160
1,00
200
0,00
Popyt
(mln
tabliczek/rok)
Cena
(zł/tabliczkę)
Popyt na czekoladę - przykład
Nawet gdy cena wynosi 0 zł, wielko
ść
popytu na czekolad
ę
ma pewne granice
(nie mo
ż
na jej zje
ść
za du
ż
o); ceteris
paribus wraz ze wzrostem ceny wielko
ść
popytu na czekolad
ę
maleje (przy cenie
5 zł nikt jej nie kupi)
Przykładem zmian innych czynników
kształtuj
ą
cych popyt na czekolad
ę
mo
ż
e
by
ć
np. obni
ż
ka cen innych słodyczy
(zast
ą
pienie czekolady innymi
słodyczami), kampania dentystów
ostrzegaj
ą
ca przed próchnic
ą
, lub te
ż
nagły spadek dochodów gospodarstw
domowych
(ka
ż
da z tych zmian
zmniejszyłaby zapotrzebowanie przy
ka
ż
dej cenie)
Przypomnienie
Zmiana popytu i zmiana wielko
ś
ci popytu
Zmiana popytu ilustrowana jest
przesuni
ę
ciem krzywej D.
Zmiana wielko
ś
ci popytu – przesuni
ę
ciem
po krzywej D.
Czy ruch krzywej popytu w prawo
obrazuje prawo popytu ?
P
X
D
0
Czy prawo popytu mówi o
wzro
ś
cie b
ą
d
ź
spadku popytu ?
P
X
D
0
Czy wzrost ceny dobra X
spowoduje spadek popytu na to
dobro ?
P
X
D
0
Czy spadek ceny dobra X
spowoduje wzrost wielko
ś
ci
popytu na to dobro ?
P
X
D
0
Poda
ż
– definicje
Poda
ż
(S) to prosta zale
ż
no
ść
ilo
ś
ciowo–
cenowa wskazuj
ą
ca ile jednostek danego
dobra producenci s
ą
skłonni i s
ą
w stanie
dostarczy
ć
na rynek przy ró
ż
nych
poziomach ceny (P), w okre
ś
lonym
przedziale czasu, ceteris paribus.
Wielko
ść
poda
ż
y to ilo
ść
dobra
wytwarzana przy danej cenie przez
producentów (punkt na krzywej S).
Prawo podaży i krzywa podaży
Wzrost ceny dobra
powoduje wzrost
wielko
ś
ci poda
ż
y, za
ś
spadek ceny spadek
wielko
ś
ci poda
ż
y
Graficznym wyrazem
działania prawa
poda
ż
y jest
przesuni
ę
cie wzdłu
ż
krzywej poda
ż
y w
gór
ę
lub w dół
Czynniki pozacenowe (ceteris paribus) i krzywa
podaży
Zmiany czynników
pozacenowych
powoduj
ą
zmian
ę
poda
ż
y.
Graficznym wyrazem
działania czynników
pozacenowych jest
przesuni
ę
cie całej
krzywej poda
ż
y w
prawo lub w lewo.
Czynniki pozacenowe („ceteris paribus”) wpływaj
ą
ce na
poda
ż
:
Ceny czynników produkcji
Dost
ę
pno
ść
czynników produkcji
Technologia produkcji
Ceny innych produktów
Liczba sprzedaj
ą
cych
Oczekiwania dotycz
ą
ce przyszłych cen
produktów i czynników wytwórczych
ceny czynników produkcji - zale
ż
no
ść
ta oznacza,
ż
e poda
ż
danego towaru
zale
ż
y od kosztów jego wytworzenia.
Je
ż
eli koszty spadaj
ą
, to ro
ś
nie
opłacalno
ść
produkcji, a tym samym
producenci decyduj
ą
o zwi
ę
kszeniu
poda
ż
y tego
ż
dobra;
dost
ę
pno
ść
czynników produkcji -
dost
ę
pno
ść
czynników wytwórczych ma
wpływ na ceny tych czynników, a tym
samym wpływa na cał
ą
poda
ż
;
technologia produkcji - oznacza
pewien sposób zorganizowania procesu
wytwarzania danego produktu,
najcz
ęś
ciej im lepsza technologia, tym
ni
ż
sze koszty wytwarzania, pozwalaj
ą
ce
na zwi
ę
kszenie poda
ż
y.
ceny innych produktów - w sytuacji
rosn
ą
cych cen innych wyrobów, produkcja
danego dobra staje si
ę
relatywnie
nieopłacalna, wi
ę
c producenci przesuwaj
ą
swoje zasoby do tych dziedzin, w których
ceny s
ą
wy
ż
sze i pozwalaj
ą
na osi
ą
gni
ę
cie
wi
ę
kszych przychodów i zysków;
liczba sprzedaj
ą
cych - je
ś
li ro
ś
nie liczba
producentów/dostawców danego towaru
na rynek, wzrasta tym samym poda
ż
danego produktu;
oczekiwania dotycz
ą
ce przyszłych cen
produktów i czynników wytwórczych -
je
ś
li prawdopodobny jest wzrost cen
czynników wytwórczych, poda
ż
danego
towaru zostanie najpierw zwi
ę
kszona.
Je
ś
li natomiast przewiduje si
ę
,
ż
e ceny
dobra wzrosn
ą
, to poda
ż
mo
ż
e zosta
ć
ograniczona;
Przykładem zmian innych czynników
kształtuj
ą
cych poda
ż
czekolady mog
ą
by
ć
np. usprawnienia techniczne w procesie
pakowania, obni
ż
aj
ą
ce si
ę
koszty
produkcji, co przejawiło by si
ę
wzrostem
ilo
ś
ci oferowanej przy ka
ż
dym poziomie
ceny
Podaż czekolady – przykład
160
5,00
120
4,00
80
3,00
40
2,00
0
1,00
0
0,00
Podaż
(mln
tabliczek/rok)
Cena
(zł/tabliczkę
)
Poda
ż
czekolady - przykład
Poniewa
ż
produkcja czekolady wymaga
poniesienia okre
ś
lonych kosztów, nikt
nie byłby ch
ę
tny oferowa
ć
jej po cenie 0
zł, dopiero cena 2 zł za sztuk
ę
stwarza
bodziec do zaoferowania czekolady;
wraz ze wzrostem ceny od tego
poziomu sprzeda
ż
czekolady staje si
ę
coraz bardziej opłacalna, i w
konsekwencji ro
ś
nie wielko
ść
poda
ż
y.
Równowaga rynkowa – cena i ilo
ść
równowagi
Na rynku nast
ę
puje spotkanie nabywców i
sprzedawców. Interesy obu grup s
ą
przeciwstawne. Nabywcy chcieliby kupi
ć
jak
najtaniej a producenci chcieliby sprzeda
ć
jak
najdro
ż
ej, istniej
ą
jednak granice, gdy
ż
:
-
ś
aden nabywca nie mo
ż
e zapłaci
ć
ka
ż
dej ceny – po
osi
ą
gni
ę
ciu pewnego poziomu zrezygnuje z
zakupu.
-
ś
aden sprzedawca nie mo
ż
e sprzeda
ć
swojego
produktu taniej ni
ż
wynika to z kosztów produkcji i
okre
ś
lonego zysku minimalnego.
Rynek w wyniku gry popytu i poda
ż
y b
ę
dzie d
ąż
ył
do równowagi rynkowej. Równowaga rynkowa
nast
ę
puje gdy wielko
ść
popytu zrówna si
ę
z
wielko
ś
ci
ą
poda
ż
y. Jednak rynek nie zawsze
osi
ą
ga równowag
ę
.
Przy zbyt niskiej cenie wielko
ść
zapotrzebowania
przewy
ż
sza ilo
ść
oferowan
ą
, przy zbyt wysokiej
cenie ilo
ść
oferowana przewy
ż
sza wielko
ść
zapotrzebowania.
Równowaga rynkowa zmienia si
ę
za ka
ż
dym
razem gdy wpłynie na ni
ą
zmiana ceny lub
który
ś
z czynników pozacenowych
oddziałuj
ą
cych na popyt i poda
ż
, które powoduj
ą
przesuni
ę
cia si
ę
krzywych popytu i poda
ż
y w
prawo lub w lewo.
Zmiana równowagi rynkowej
P
X
Sytuacja kiedy:
wielko
ść
S > wielko
ś
ci D
nadwy
ż
ka rynkowa
wielko
ść
D > wielko
ś
ci S
niedobór rynkowy
Nadwy
ż
ka i niedobór
Równowaga rynkowa – cena i ilo
ść
równowagi
Cena równowagi
(P
E
) i ilo
ść
równowagi (Q
E
)
wyst
ę
puj
ą
w
punkcie przeci
ę
cia
si
ę
krzywych popytu
i poda
ż
y (E)
C
en
a
(
P
)
Ilość (Q)
P
E
Q
E
E
Nadwyżka
popytu
Nadwyżka
podaży
Punkt
równowagi
rynkowej
S
D
Równowaga na rynku czekolady – przykład
0
40
80
120
160
200
Popyt
(mln
tabliczek/rok)
160
5,00
120
4,00
80
3,00
40
2,00
0
1,00
0
0,00
Podaż
(mln
tabliczek/rok)
Cena
(zł/tabliczkę)
S
D
Równowaga na rynku czekolady – przykład
Cena równowagi na rynku czekolady kształtuje si
ę
na
poziomie 3 zł, co oznacza
ż
e przy tej cenie 80 mln
tabliczek rocznie to ilo
ść
któr
ą
nabywcy chc
ą
kupi
ć
a
sprzedawcy sprzeda
ć
, a wi
ę
c jest to ilo
ść
równowa
żą
ca rynek.
Przy cenach poni
ż
ej 3 zł rozmiary zapotrzebowania
(popyt) przewy
ż
sz
ą
ilo
ść
oferowan
ą
(poda
ż
) –
nadwy
ż
ka popytu (niedobór rynkowy).
Przy cenach powy
ż
ej 3 zł ilo
ść
oferowana (poda
ż
)
przewy
ż
sza rozmiary zapotrzebowania (popyt) –
nadwy
ż
ka poda
ż
y (nadwy
ż
ka rynkowa).
Równowaga na rynku czekolady – przykład
Gdy cena czekolady wynosi 5 zł,
producenci chc
ą
sprzeda
ć
160
mln tabliczek rocznie, ale nikt nie
chce jej po tej cenie kupowa
ć
;
b
ę
d
ą
wi
ę
c zmuszeni obni
ż
y
ć
cen
ę
do poziomu który umo
ż
liwi
zlikwidowanie powstałych
zapasów
Obni
ż
anie ceny b
ę
dzie trwało tak
długo a
ż
zostanie osi
ą
gni
ę
ta
cena równowagi 3 zł, co
umo
ż
liwi zlikwidowanie nadwy
ż
ki
poda
ż
y a rynek zostanie
zrównowa
ż
ony
Równowaga na rynku czekolady – przykład
Obni
ż
enie ceny do 4 zł
wywoła dwojaki efekt:
Zapotrzebowanie na
czekolad
ę
wzro
ś
nie do
40 mln tabliczek (1)
Ilo
ść
któr
ą
producenci
chc
ą
dostarczy
ć
zmaleje
do 120 mln (2)
Obydwa efekty działaj
ą
w kierunku ograniczenia
poda
ż
y
Nierównowaga na rynku
Kiedy na rynku wyst
ę
puje nierównowaga,
konkurencja mi
ę
dzy tymi, którzy chc
ą
kupi
ć
,
a z drugiej strony mi
ę
dzy tymi, którzy chc
ą
sprzeda
ć
, wyzwala siły, które spowoduj
ą
zmian
ę
ceny w kierunku równowagi. Nie ma
potrzeby kierowania rynkiem – sam znajdzie
drog
ę
do równowagi. Kieruje nim
niewidzialna r
ę
ka.
Wpływ wzrostu popytu na sytuacj
ę
na rynku
Nast
ę
puje
wzrost
ceny
równowagi
oraz
wzrost
wielko
ś
ci
równowagi.
Wpływ spadku popytu na sytuacj
ę
na rynku
Nast
ę
puje
spadek
ceny
równowagi
oraz
spadek
wielko
ś
ci
równowagi.
Wpływ wzrostu poda
ż
y na sytuacj
ę
na rynku
Nast
ę
puje
spadek
ceny
równowagi
oraz
wzrost
wielko
ś
ci
równowagi.
Wpływ spadku poda
ż
y na sytuacj
ę
na rynku
Poda
ż
spada
do góry!
Nast
ę
puje
wzrost
ceny
równowagi
oraz
spadek
wielko
ś
ci
równowagi.
Funkcja popytu
Funkcja popytu - zależność między ilością nabywanego
dobra w danym czasie a czynnikami wpływającymi na
zmianę ilości nabywanego dobra:
Dx = f (Pn, P1, … , Pn-1, Y, W, U, L, e, E)
D
x
– popyt na dobro X;
Pn – cena badanego dobra;
P1, … , Pn-1 – ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);
Y – dochód konsumentów;
W – poziom dobrobytu nabywcy;
U – gusty i upodobania konsumentów, użyteczność dobra;
L – liczba nabywców
e – oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;
E – pozostałe czynniki (opinia znajomych, rekomendacje popularnej osoby, czynniki
losowe).
Funkcja podaży
Funkcja podaży – zależność między ilością dobra
dostarczonego na rynek w danym czasie a czynnikami
wpływającymi na ilość dobra oferowanego przez
wytwórców:
Sx = f (Pn, P1, … , Pn-1, F1, … , Fm, T, Pr, M, e, E)
S
x
– ilość dobra A dostarczonego na rynek;
Pn – cena badanego dobra;
P1, … , Pn-1 – ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);
F1, … , Fm – ceny czynników produkcji;
T – stosowane technologie;
Pr – cele działania firmy (maksymalizacja zysków);
M – majątek przedsiębiorstwa;
e – oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;
E – pozostałe czynniki (np. pogoda, czynniki losowe).
Krzywe popytu i podaży jako funkcje
liniowe
Krzywa popytu jest najczęściej ilustrowana
funkcją liniową opisaną równaniem:
X
D
= a – bP
Krzywa podaży ilustrowana jest
funkcją liniową opisaną równaniem:
X
S
= a + bP
Krzywe popytu i podaży jako funkcje
liniowe
gdzie:
X
D
,X
S,
to odpowiednio wielkość popytu i wielkość podaży
a
– wielkość popytu lub podaży przy cenie dobra równej zero
b
- nachylenie krzywych (mierzone stosunkiem
∆X / ∆P,
czyli odwrotnością współczynnika nachylenia)
P
– cena dobra
Przykład
Popyt rynkowy opisany jest równaniem:
X
D
= 60 – 2P
Podaż rynkowa opisana jest równaniem:
X
S
= -40 + 2P
Oblicz cenę i wielkość równowagi rynkowej.
60-2P
=
-40 +2P
X
D
= 60 - 2P
-2P-2P= -40-60
X
D
= 60 – 2
•
25
-4P=-100 /-1
X
D
= 10
P= 25
Czy można te funkcje zapisać inaczej?
X
D
= 60 – 2P P= 30 – 0,5X
X
S
= - 40 + 2P P = 20 + 0,5X
Państwowa kontrola cen
Państwowa kontrola cen to reguły i przepisy
uniemożliwiające dostosowanie się cen do poziomu
równowagi rynkowej. Kontrola cen może polegać na
określaniu progów lub pułapów cenowych tj. cen
maksymalnych lub minimalnych. Inną formą kontroli cen
jest narzucenie cen urzędowych, wówczas państwo ustala
konkretną wysokość ceny a nie tylko jej pułap.
Wolny rynek umożliwia ustalanie się cen wyłącznie w
wyniku gry sił podaży i popytu.
Państwowa kontrola cen ma charakter ingerencji
bezpośredniej, a rynek nie jest wówczas rynkiem wolnym.
Cena maksymalna
Takie ograniczenie wprowadza
się w przypadku wystąpienia
braku pewnych dóbr na rynku
lub dla ochrony konsumenta
przed zbyt wysokimi cenami.
Istnieje ryzyko że sprzedawcy
będą odkładać część towarów
dla swoich znajomych,
niekoniecznie ubogich; dlatego
też cenie maksymalnej często
towarzyszy system ograniczeń
ilościowych (reglamentacja).
Cena minimalna
Ustalana przez większość
państw na produkty rolne w
celu ochrony producenta.
W niektórych przypadkach
państwo posuwa się do
czegoś więcej niż kontrola
cen: kupuje pewne ilości dóbr
(skup interwencyjny). Np.
masło sprzedawane jest w
Europie Zachodniej przy
cenie wyższej niż rynkowa, a
nadwyżka podaży zostaje
skupowana przez państwo.
Paradoksy rynkowe
Zależność między ceną a ilością jest z reguły
odwrotna: gdy cena wzrasta wielkość popytu
zmniejsza się a gdy cena maleje – wielkość
popytu rośnie (prawo popytu).
Nie zawsze jednak rynek zachowuje się zgodnie z
prawem popytu; takie sytuacje określamy jako
paradoksy.
Paradoksy rynkowe –
wyjątki od prawa popytu
Paradoks Giffena
Paradoks Veblena (efekt prestiżowy)
Paradoks spekulacyjny
Paradoks Giffena
Jest to zwiększenie wielkości popytu na dobro
podstawowe spowodowane wzrostem jego ceny.
Przy bardzo niskich dochodach nabywców,
zwiększenie ceny dobra podstawowego (np. chleba)
powoduje zwiększenie zapotrzebowania na to
dobro i spadek popytu na dobra komplementarne
(np. masło)
Jest to związane z powstałą w wyniku wzrostu ceny
danego dobra koniecznością zwiększenia jego
zakupów dla zrekompensowania braku innych
dóbr, na których zakup nie wystarcza już
pieniędzy (np. masło)
Paradoks Giffena - przykład
W XIX wieku w Irlandii, która wówczas była
jeszcze bardzo biednym krajem, znacząco rosła
cena ziemniaków i chleba, a konsumenci
kupowali ich coraz więcej.
Polegało to na tym, że wydatki na te podstawowe
artykuły żywnościowe stanowiły dużą część
budżetu i gdy cena wzrosła, zaczęto kupować ich
więcej, bo ludzi nie stać było na inne produkty.
Paradoks Veblena = efekt prestiżowy
= efekt snoba
Jest to zwiększenie wielkości popytu na dobro
luksusowe, spowodowane wzrostem jego ceny.
Dotyczy dóbr będących dla niektórych osób
symbolami prestiżu społecznego i poziomu
zamożności.
Przykład: wzrost cen obrazów jakiegoś malarza
może spowodować wzrost wielkości popytu na
jego obrazy.
Paradoks spekulacyjny
Jest to zwiększenie zapotrzebowania na dobro
spowodowane wzrostem jego ceny, jeśli nabywcy
przewidują, że w najbliższym czasie ceny nadal
będą rosły.
Przychody producentów oraz wydatki
konsumentów TR=TE
TR = P × X
gdzie:
TR – przychód ze sprzedaży
(w założeniach równy TE)
P – cena danego dobra
X lub Q – nabyta ilość
danego dobra
TR= 2 × 120
TR= 240
Nadwyżka konsumenta
Jest to różnica
między
wydatkami
jakie
konsumenci
skłonni byliby
ponieść a
wydatkami
rzeczywiście
przez nich
poniesionymi.
Nadwyżka producenta
Różnica między
przychodem uzyskanym
przez producentów ze
sprzedaży określonej
ilości dobra X, a
przychodem koniecznym
do skłonienia ich do
dostarczenia na rynek tej
ilości dobra X.
Nadwyżka producenta jest
różnicą między
osiągniętym przychodem a
kosztem alternatywnym.
Równowaga długookresowa
W ekonomii
długi okres
to taki okres, który jest
wystarczający, aby przedsiębiorstwo mogło powiększyć
swoje moce wytwórcze drogą inwestycyjną.
Okres krótki
, to taki okres w którym przedsiębiorstwo
może zwiększyć produkcję tylko i wyłącznie poprzez
pełniejsze (efektywniejsze, sprawniejsze) wykorzystanie
istniejącego potencjału wytwórczego.
Analiza długookresowa opiera się zatem na
założeniu, że w długim okresie dzięki
inwestycjom będzie mogła zwiększyć się
znacznie produkcja i tym samym wzrosnąć
podaż rynkowa.
Ćwiczenie: Proszę odwrócić funkcję
popytu oraz ją wykreślić.
X= 8,5 – 0,05P
Odwrócona posta
ć
równania popytu
przyjmuje posta
ć
….
P= 170 – 20X
Ćwiczenie: Funkcja popytu opisana jest
równaniem x=580 -2P. Przy obecnej cenie
towaru równej 240j.p. sprzedawanych jest
100 sztuk.
Gdyby obniżyć cenę do 235j.p. sprzedaż
wyniosłaby wówczas …..
110 sztuk
DZI
Ę
KUJ
Ę
ZA UWAG
Ę
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
8457 id 47628 Nieznany
8457
8457
8457
8457
8457
8457
8457
8457
8457
8457
8457 id 47628 Nieznany
Filtryid 8457
więcej podobnych podstron