ETYKA

SKRYPT NA PODSTAWIE WYKLADOW KS PROFESORA ZABIELSKIEGO

U k s w

1 OKRESLENIE ETYKI : definicja, przedmiot, zrodla, etyka a nauki pokrewne

Etyka -gr Ethos (rzeczownik etyka) lub Eticos (przymiotnik etyczny) zespół pewnych norm, ocen, utożsamiając słowo etyczny i moralny. Utożsamia się to też z dobrem otóż jeśli coś jest moralne tzn że dobre podobnie jak etyczne. Uznaje się też, że wszystko co moralne bądź etyczne może się odnosić jedynie do człowieka. Etykę nazywa się też filozofią moralności bowiem wyznacza moralne podstawy i reguły ludzkiego działania przy wrodzonych człowiekowi zdolnościach.

Przedmiot etyki rozróżniamy przedmiot materialny i formalny. Materialny-to czym się zajmujemy, jest to przede wszystkim działanie człowieka a także postawy-jako pewien zasób czynów. Formalny-pod jakim względem zajmuje się dana nauka danym przedmiotem materialnym, próbuje odpowiedzieć na pytanie o zgodność czynów (podmiotu działającego) czy są zgodne z zasadami.

Podmiot etyki podmiotem jest ten kto się zajmuje tą dziedzinączłowiek

Etyka opisowa zajmuje się ustalaniem faktów

Etyka normatywna ustala pewne normy i zasady i wyjaśnia je

Metaetyka dziedzina, która weryfikuje normy ustalone w etyce normatywnej

Etyka a nauki pokrewne etyka a etologianauka opisowa o działaniech ludzkich dzieli się na 3części : psychologię moralności, socjologię moralności i historię moralności. Etyka ma też związek z antropologią, metafizyką, teologią moralną, medycyną.

Zarys dziejów etyki

Wyszczególniamy 3 podstawowe koncepcje etyczne : Eudajmonizm, Deontonomizm, Personalizm

Etyka starożytna- do czasów chrześcijaństwa

Etyka chrześcijańska- pierwsze wieki chrześcijaństwa-św Augustyn

Etyka której przedstawicielem był św Tomasz

Etyka nowożytna- średniowieczeXXw

Etyka współczesna- XXw…

2 pierwsze teorie etyczne starozytnej grecji

starożytność

- filozof (pytania etyczne) Heraklit z Efezu VI/V w pne w swoich pismach pisał, że jedni ludzie naśladują drugich-nazywa to etyką tłumu-/stada/ twierdzi iż ludzie nie stawiają pytania co i jak robić tylko naśladują innych.

-etyka mędrca- mamy z nią do czynienia gdy człowiek stawia pytania czy coś jest dobre czy złe, potrzebne czy niei sam szuka odpowiedzi na zadane pytania, idzie za własną myślą

Ojciec Etyki - był nim Sokrates 469/399, który zaczął używać określeń etycznych, sformalizował etykę. Powstała tzw Etyka Systematyczna. Sam siebie zaś nazwał akuszerem-pomagał bowiem ludziom obudzić się do prawdy. Zauważył, że człowiek działa celowo-jego celem jest dobro, choć zauważa że ludzie czynią także zło. Stawia pytanie skad bierze się zło?wniosek : źródłem zła jest niewiedza stąd postanowił poświęcić się nauczaniu ludzi-zrodzeniu ich do prawdy, jeśli poznają cel-dobro, to nie będą czynić zła. Jednak choć w jego teorii jest część prawdy to należy pamiętać że człowiek musi mieć chęć do czynienia dobra!-bowiem kieruje się wolna wolą w niej zaś rodzi się nasza decyzja.

„o ja nieszczęsny człowiek…widzę rzeczy lepsze a za gorszymi idę” Owidiusz

Uczniowie Sokratesa

Arystym z Cyreny- dał początek szkole filozoficznej Cyrenaików. Człowiek ma naturalną potrzebę doświadczania przyjemności /zmysłowej/ zachowanie jednostki (jedzenie i picie); zachowanie gatunku (popęd seksualny). Takie używanie świata nazywamy hedonizmem. Sam hedonizm jednak nie jest dobry i trzeba korzystać z niego rozumnie.

Antystenes /Cynicy/ - człowiek miałby się zastanowić co w wolności zniewala.

Wolność ograniczają popędy zmysłowe-cynicy mówią że trzeba się od nich wyzwolić

Względy zewnętrzne- robimy coś bo tak robią inni lub robiby coś gdy nikt nie patrzy, gdyby ktoś patrzył to robilibyśmy coś innego.

Zachowanie cyniczne-cynizm-traktowanie wszystkiego lekceważąco nic mnie nie obchodzi.

Platon - V/IV w 427-347 koncentruje się w swojej myśli na istotach intelektualnych. Opisał Platon pewne byty zmysłowe nazywając je Ideami. Idea - jest danym pojęciem danej rzeczywistości np. jest pewien ideał człowieka a ludzie mimo to postępują różnie.

3 system etyczny arystotelesa

Etyka Arystotelesa jest moralnością ludzkiego postepowania w życiu doczesnym. Wynikała w dużym stopniu z jego „teorii bytu”, ale także była wypracowana na drodze praktycznych obserwacji. Rozumiał on dobro i cnotę jako dążenie do doskonalenia swojej duszy. Gdy dusza osiągnie przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę. Dobro jest pojęciem subiektywnym i zależy od wielu czynników. Zgodnie ze swoją teorią duszy Arystoteles twierdził, że każdy człowiek trwa w naturalnym konflikcie żądz cielesnych. Z tego powodu cnota to stały proces przezwyciężania i kontrolowania żądz. Arystoteles dokonał rozróznienia cnót na : intelektualne-które są skutkiem doświadczenia oraz cnoty etyczne-które są skutkiem przyzwyczajenia. Szczęście dla Arystotelesa to działanie zgodne z rozumem, ono gwarantuje osiągnięcie doskonałości. Doskonałość stoi zatem ponad dobrami idealnymi, zewnętrznymi i społecznymi. Z cnót intelektualnych najważniejsze są dwie :rozsądek i mądrość.

Cnoty etyczne mieszczą się w tzw „złotym środku” między dwiema wadami, nadmiarem i niedostatkiem. Z cnót etycznych najwyższa jest sprawiedliwość. Ludzie nie powinni ignorować swoich żądz ale też nie powinni się bezwzględnie im poddawać”złoty środek”. Wg Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnaleźć „złoty środek” jest to nie możliwe np. w :cudzołóstwie, kradzieży, czy morderstwie-tu nie ma średniej miary, są to czyny niegodziwe. Z etyki Arystotelesa logicznie wychodzi jego koncepcja państwa. Twierdził, że państwo jest naturalną formą społeczństwa. Różne formy państwa są dobre dla różnych społeczeństw. Wg Arystotelesa człowiek jest „zwierzęciem politycznym” jest więc stworzony do życia w państwie. Arystoteles rzucił nowe swiatło na zagadnienia etyki poprzez wskazanie że pojęcie dobra ma wartość jedynie wówczas gdy zbieżne jest z tym, co dobre w ludzkiej naturze, a nie gdy stanowi zestawienie abstrakcyjnych przyczyn nakazujących zachowywać się w ten a nie inny sposób. Reasumując Arystoteles głosił w etyce jak i innych dziedzinach, że rozum i doświadczenie są niezbędne do okreslenia tego co wartościowe w ludzkim życiu.

4 etyka stoikow i epikurejczykow; cechy charakterystyczne etyki starozytnej

Stoicy - nauczali, że dopóki człowiek nie uzyska niezależności, nie zdobędzie postawy obojętnej na zewnętrzne okoliczności, nie osiągnie szczęścia. Szczęście cnota, niezależność i mądrość stanowić miały dla człowieka cel. Będzie to możliwe jedynie wtedy, kiedy człowiek dostosuje się do powszechnej harmonii, która panuje w boskiej, rozumnej i harmonijnej przyrodzie. Życie w zgodzie z naturą jest tym samym rozumne. Rozum stanowił dla stoików miarę ludzkiego postępowania, rozsądek, wiedza, rozum stanowiły cnotę. Stoicy byli radykalni w swych naukach, uważali, że kto nie posiada pełnej cnoty, wcale jej nie posiada. Ludzi można podzielić na dobrych i złych, czyli cnotliwych i tych, nie posiadających cnoty. Rzeczami o które powinien człowiek zabiegać są wartości duchowe, czyli talenty; cielesne, czyli sprawności zmysłów oraz wewnętrzne, czyli posiadanie dzieci. Wartości duchowe są ważniejsze niż cielesne.

Stoicy dowodzili iż ci którzy żyją w zgodzie z zasadami rozumu, kieruje się mądrością i cnotą. Społeczeństwo podobnie jak przyroda pojmowane jest jako złożony zaspół organiczny. Stoicyzm głosił ideały kosmopolityczne, postulował o zniesienie granic między państwami. Etyka stoików choć była nacechowana surową powagą i rozsądkiem to niosła też wiarę w łatwość osiągnięcia dobra i szczęścia w życiu.

Epikurejczycy -od Epikura- tu punktem wyjścia było założenie iż szczęście stanowi największe dobro. Polega ono na doświadczaniu przyjemności, zaś nieszczęście polega na dośw cierpień. Epikur wyłożył na czym polega doskonałość hedonistyczna, która jest źródłem szczęścia. Wg niego życie stanie się rozkoszą gdy ciało człowieka będzie zdrowe, zaś dusza spokojna. Hedonizm przejawiał się w afirmacji życia. Głosili, że radość życia stanowi podstawowy składnik szczęścia, ale oprócz tego wewnetrznego źródła szczęścia istnieją także przyjemności spowodowane zewnętrznymi przyczynami. Aby osiągnąć przyjemności należy spełnić 2 warunki: trzeba mieć w sobie potrzeby które muszą być zaspokojone. Nie należy starać się o przyjemności należy jedynie unikać cierpień. Przyjemności pozytywne mogą być dwojakiego rodzaju : 1przyjemności fizyczne -sa bardziej zasadnicze, ponieważ bez nich nie mogłoby być przyjemności duchowych 2przyjemności duchowe - są wyższe od cielesnych, ponieważ dają więcej przyjemności. Źródło szczęścia widział w cnocie i rozumie. Rozum jest nie zastąpiony do szczęścia, posługując się nim człowiek może trafnie wybierać przyjemności.

5 etyka chrzescijanska-charakterystyka; system etyczny sw augustyna

2-ch autorów św Augustyn i św Tomasz z Akwinu

Etyka chrześcijańska-co chrześcijaństwo wnosi w ówczesną kulturę? -nową wizję człowieka równocześnie wnosząc nowe prawdy i zobowiązania. Prawda o stworzeniu człowieka pozwala odpowiedzieć na pytanie o początek-wyznacza też następny kierunek myśli. Cokolwiek czynię muszę pamiętać przez Kogo i na czyi obraz zostałem stworzony. /Orygenes, Tertulian, Klemens Aleksandryjski, Anzelm, P.Abelard, Bonaventura, Tomasz z Akwinu.

„Nie można wykorzystywać człowieka do czegoś do osiągnięcia jakiegoś własnego najczęściej celu-człowiek jest celem sam w sobie”

Odróżniamy 2 płaszczyzny UTI I TRUI

UTI -płaszczyzna użyteczności nie odnosi się do człowieka, zdarza się że jest wykorzystywana względem człowieka ale wówczas gdy ludzi wykorzystuje się do realizacji swoich celów

TRUI -płaszczyzna odnosząca się do człowieka no i do Boga.

Równocześnie gdybyśmy UTI włożyli w TRUI to moglibyśmy rzeczy martwe bezosobowe traktować na równi z człowiekiem a nawet jako bóstwa.

„Człowiek nie może traktować rzeczy jakby im służył-to rzeczy mają służyć człowiekowi”

Człowiek ma za zadanie dbać o równe i zdrowe rozmieszczenie UTI i TRUI

Za sprawą św. Augustyna chrześcijaństwo zyskało formę systemu filozoficznego, odpowiadającego wymogom ówczesnej nauki, zdolnego do odparcia zarzutów, pod którymi chwiały się dotychczasowe religie. Augustyn, znając słabe punkty pogańskich kultów i zarzuty, jakie stawiały im światłe umysły starożytności, zinterpretował Biblię w duchu, który gwarantował jak największą odporność na retoryczne ciosy filozofów.

Bóg jest jedyny. Pochodzenie chrześcijańskiego monoteizmu to sprawa dyskusyjna. Tylko całkowicie bezkrytyczne spojrzenie na Biblię pozwala wywodzić je z plemiennych kultów żydowskich. Owszem, przykazania Starego Testamentu nakazują „nie będziesz miał bogów cudzych przede mną”, a Jahwe zsyła kary za oddawanie czci obcym bogom, jednak trudno o dowód, że Żydzi kwestionowali realne istnienie tych innych bóstw. Bliższe prawdy wydaje się, że uznawali, iż Jahwe jest bogiem najpotężniejszym i wyłącznym bogiem ich plemienia, niż to, że jest bogiem jedynym. Świadczy o tym, chociażby często powtarzane wezwanie „boże nad bogami!”. Augustyn radzi sobie z tym dylematem spychając wszystkich dotychczasowych bogów do roli demonów, diabłów. W tym celu stosuje następujące rozumowanie: jest jeden bóg - ludzie czczą wiele bóstw, a niektóre z nich istnieją realnie, gdyż czynią rzeczy nadprzyrodzone - są to jakieś inne byty niż prawdziwy bóg - skoro te byty pozwalają oddawać sobie cześć należną bogu są bytami niegodziwymi, czyli upadłymi aniołami. Politeizm jeszcze w czasach przedchrześcijańskich był poddawany krytyce przez filozofów, nie mogących pogodzić go z dyktowaną przez rozum tezą, że wszechświat otrzymał swe istnienie od jednego bytu - pramatni, która wzbudziła pierwszy ruch. Na dowód wewnętrznej sprzeczności politeizmu wytykali niekonsekwencje zrodzone przez wiarę w mnogość równorzędnych bóstw. Augustyn umieszczając Jahwe w miejscu Pierwszego Poruszyciela, jednym cięciem oddala te wszystkie zarzuty: skoro jest jeden bóg, nie jest paradoksem, że w starciu dwóch armii zwycięża jedna, pomimo tego, że obie wzywały na pomoc równie potężne bóstwa. Monoteizm tłumaczy także, co stało się z bogami, którzy odbierali cześć od nieistniejących już ludów - były to tylko kłamliwe demony, które w czasach obecnych, gdzie indziej zamazują prawdę. Augustyn należąc do miłośników filozofii Platona uznaje prymat ducha nad materią. Przyznaje bogu akt stwórczy mocą którego uczyniony został wszechświat, także materialny, jednakże bogu materialności odmawia. Jahwe jest niematerialny. Posiada ciało duchowe i chociaż przenika stworzoną materię, to jednak jest bytem od niej odrębnym i niezależnym, a więc odpornym na praktyki magiczne i wolnym w wyborach, które na pozór, w świecie materialnym, mogą wydawać się sprzeczne. HETERONOMICZNA ETYKA

1. Teodycea

Świat choć znikomy wobec stwórcy to jako jego dzieło jest dobry. Dobra jest w nim nawet sama materia. Świat jest pełen cudu. Z jednej strony jest dobry z drugiej jednak istnienie w nim zła jest niewątpliwe. Wymagało to ostatecznego wyjaśnienia, które zawarł Augustyn w swojej TEODYCEI czyli obronie doskonałości stworzenia.
Teodycea jego miała trzy tezy:
- po pierwsze: zło nie należy do przyrody lecz jest dziełem wolnych stworzeń, w tym człowieka. Bóg stworzył bowiem dobrą przyrodę ale zatruła ją zła wola.
- po drugie: zło nie jest realne, jest tylko brakiem dobra. Nie ma więc absolutnego zła i absolutnego dobra. Wolne istoty czynią źle gdy nie czynią dobrze czyli wtedy gdy odwracają się od Boga.
- po trzecie: zło nie psuje harmonii świata i jest dla niej niezbędne. Bóg bowiem wolał stworzyć większe dobro ze złem niż mniejsze bez zła. Wystarczyło to do obrony doskonałości stworzenia.

2. Boża Łaska

Zdaniem Augustyna zło pochodzi od człowieka, dobro zaś od Boga. Zło jest więc rzeczą przyrody, a dobro rzeczą łaski, a co za tym idzie dobrzy są jedynie ci, którzy dostąpili łaski. Nie można być więc dobrym z siebie lecz jedynie dzięki Bogu. Na łaskę zaś nie można sobie zasłużyć. Jest ona dana zupełnie darmo. Nie jest więc człowiek odpowiedzialny za dobro ale jedynie za zło, które czyni.
Ludzie dzielą się wiec na tych, którzy dostąpili łaski i na tych, którzy jej nie dostąpili. Choć tak naprawdę ani jedni ani drudzy na nią nie zasłużyli. Dobrzy ludzie będą zbawieni źli zaś potępieni i ukarani. Jedna część ludzkości stanowi "państwo Boże" drugie zaś "państwo ziemskie".
Zmaganie obu państw stanowią dzieje świata, które Augustyn dzielił na sześć okresów. Szósty okres rozpoczyna się przyjściem na świat Chrystusa i zarazem kończy dzieje ziemskie. Za tę koncepcję dziejów Augustyn został nazwany pierwszym historiozofem. Połączył dwa krańce religijnie pojętej filozofii czyli naukę o wszechmocnym Bogu i naukę o wolnym człowieku.

6 etyka sw tomasza z akwinu; woluntaryzm i tenomizm

Tomasz z Akwinu jeden z najwybitniejszych filozofów i teologów w historii. Był zakonnikiem-dominikaninem. Zmarł w drodze na Sobór. Jego największym dziełem była Summa theologica. Był jednym z głównych interpretatorów Arystotelesa. Opierając się na myśli Arystotelesa stara się zinterpretować człowieka-a właśnie Arystoteles jako pierwszy opisał bliżej zachowania człowieka i wyróżnił etykę z filozofii. Esse-jestem-podkreślanie aktu istnienia i stawiania pytań dlaczego w ogóle istnieję? Człowiek - byt przygodny- istnieje ale jest zależny od Kogoś-bowiem sam siebie nie stworzył.

Po co jestem? Człowiek ma potrzebę „odkrycia” celu; po co zostałem stworzony przez Boga zatem człowiek jest też istotą celową. Tomasz uważa, że by odpowiedzieć na to pytanie człowiek powinien oprzeć się na naturze, jeśli tą naturę otrzymałem przy stworzeniu to oznacza, że zamiarem Boga było stworzenie takie jak dokładnie jest. /jeżeli mamy 2 ręce to nie pytamy dlaczego mamy 2 a nie 1-mamy 2 i tak ma być; to naturalne-mamy żyć zgodnie z naturą, czyli wszystkiego używać zgodnie z przeznaczeniem a co za tym idzie z wolą Boga. Skoro Bóg jest moją przyczyną i Bóg jest miłością a powstałem na Jego obraz to powinienem miłość traktować jako normę życiową.

Summa Theologica STh dzieli się na 3 części : cz. I

I część II części

II część II części

Cz. III

Część I to głównie część dogmatyczna mówi o tym Kim jest Bóg

Część II omawia człowieka-jego postępowanie moralne : w 1 cz. II części w paragrafach 1-5 pisze o szczęściu jako celu człowieka, szczęście może być celem ostatecznnym-tylko wówczas gdy zdobycie go nie powoduje już nowego pragnienia-takiego szczęścia nie mogą dać rzeczy materialne a jedynie Bóg. W 2 cz. II części św Tomasz pyta jak rozpoznawać to szczęście? Odp mówi o czynach ludzkich, o moralności czynów. Wyróżnia pewne sprawności w człowieku /za myślą Platona-cnoty/ są dobre ale też i złe np. nałogi. Omawia dalej prawo /naturalne/ moralne; wskazuje też na pewną pomoc-łaskę

Część III mówi o drodze do celu ostatecznego. Św Tomasz za drogę do celu w sensie ludzkim wskazuje wspólnotę ludzi wierzących-Kościół z pomocą sakramentów. Ta nauka św Tomasza o moralności oparta jest głównie na naturze /normy, zasady/ a jeżeli te normy i zasady jawią się w naturze to należy tą Naturę poznać. Jeżeli człowiek postępuje zgodnie z naturą postępuje dobrze. Natomiast czyny nieetyczne czy niemoralne są działaniami wbrew naturze /zło/. Działanie zgodne z naturą; dobre czyny dają szczęście na ziemi a także wiodą do wiecznego szczęścia.

Woluntaryzm - od voluntas-wola interpretacja wolnej woli /nieograniczone rozumienie wolności/

Teonomizm- odmiana deontonomizmu heteronomicznego, wg której normy moralne zostały podyktowane wprost przez Boga a Jego wolna decyzja jest źródłem i jedynym uzasadnieniem wszystkich wartości moralnych.

Henryk z Gandavy

Jan Duns Szkot podkreślają że Bóg w swej wolności jest

Wilhelm Ockham nieograniczony; człowiek jest wolny ale jest

graniczony bo jego natura jest ograniczona

[Coś jest złe bo jest zakazane ale równocześnie jest zakazane bo jest złe w swojej naturze ]

Zła interpretacja wolności Boga polega na tym, że rozumiano iż skoro Bóg jest nieogarniony w swej wolności to może „zawierzać” lub cofać wydane przez Siebie prawa np. Dekalog, ale to myślenie jest niewłaściwe bowiem Bóg zaprzeczył by Samemu Sobie a tego zrobić nie może.

7 etyka nowozytna-charakterystyka epoki n.machiavelli, t. hobbes, d. hume

Etyka nowożytna to kontynuacja koncepcji woluntaryzmu i dąrzenia do szczęścia ale wchodzi nowa koncepcja gdzie zasady etyczne wyprowadza się z normy prawnej.(określenie czy coś jest zgodne z prawem czy też nie)

Niccolo Machiavelli- /makiawelizm/ nie był wielkim filozofem bardziej politykiem. Napisał dzieło pt „Książe”. Reprezentuje nowy kierunek deontonomizm heteronomiczny. Pozostawił po sobie zasadę : „To co podoba się władzy posiada moc prawa”. Źródło normy jest w woli prawodawcy. Zadaje pytanie „czy bardziej ma się człowiek troszczyć o to by go kochali czy się go bali”? „Książe” Machiavelli. Nie strach ani też nie przymus do miłości=rozwiązaniem jest miłość szczera i bezinteresowna. Deontonomizm - odwoływanie się do norm prawa inna jego nazwa to deontonomistyczne uzasadnienie moralności.

Tomasz Hobbes- nazywany twórcą etyki deontonomistycznej. Wychodzi w swej analizie z koncepcji człowieka obserwując zwierzętadochodzi do wniosku, że by gatunek przetrwał cały czas musi toczyć się walka. Człowieka określa „rozsądnym egoistą” człowiek też walczy bowiem o swoje dobra także ma wielkie pragnienia, których nie da się zaspokoić bo inni mają podobne pragnienia więc ludzie „wchodzą” innym „w droge” ich uprawnień by coś zdobyć. /homo homini lupus est/. Żeby ludzie mogli częściej realizować swoje potrzeby i nie wchodzić z sobą w kopnflikt Hobbes postuluje tworzenie władzy ta zaś tworzy prawa i normy, które to „poddani” muszą respektować tzw deontonomizm społeczny normy przychodzą z zewnątrz od władzy która jest konieczna. Tę koncepcję wyprowadza TH z prawa naturalnego. Różnica pomiędzy prawem jako prawem a prawem jako uprawnieniem

Ius-prawo jako uprawnienie lex-prawo jako powinność obowiązku

Różnica polega na tym, że ustawodawca daje uprawnieniektóre dla ludzi podlegających władzy przechodzi w lex-czyli prawo w sensie obowiązku. Uprawnienie polega na wolności, można coś przykazać i zakazać natomiast lex jest obowiązkiem!

Kontynuatorem Hobbesa był Hume- zajmuje się prawem emocjonalnym. Rozcina związek pomiędzy Jest a Powinientzw Nożyce Hume'a. Nie wszystko co Jest rodzi pewną powinność. Jeżeli bowiem nie widzimy w czymś wartości a mimo to dążę do tego to jest to postępowanie bezsensu. Hume mówi, że jeśli człowiek odbiera coś rozumem jako wartościowe to nie znaczy, że koniecznie musi do tego dążyć. Mówi więcej, że nie rozum jest źródłem normy /zasad/jest sfera emocjonalna i to w niej wg Hume'a trzeba upatrywać źródło decyzji. Argumentuje, że gdyby człowiek postępował jedynie zgodnie z rozumem to robił by tylko to co dobre i racjonalne a jakże często jest tak, że rozum mówi nie wolno a człowiek i tak robi mu na przekór-do takiego postępowania wg Hume'a popychają emocje. W swoim dziele „traktat o naturze ludzkiej” wyjaśnia brak związku pomiędzy jest a powinien. Emotywizm etyczny- ma pewne odniesienie do twierdzeń Hume'a. są to sądy wartościujące umieszczone w sferze emocjonalnej.

8 system etyczny e. kanta deontonomizm spoleczny g.w. hegla

Kant - uważa teorie Hobbes'a i Hume'a za krzywdzące dlatego, że człowiek nie może robić tylko to co mu karzą, ale również odrzuca eudajmonizm (bo nie można robić zupełnie co się chce). Szuka „złotego środka” człowiek może przyjąć dany „styl” życia bo sam się na niego zgodzi. Postępuje nie dla kogoś i nie za coś ale dla siebie w „czystości” i „wolności” ale także i w pełnej moralności (czystych intencji)

Deontonomizm autonomiczny- normy nie pochodzą z zewnątrz /od władzy/ tylko zakazy i nakazy pochodzą z wnętrzaja sam określam co mi wolno a co nie. „Krytyka praktycznego rozumu”- „Dwie rzeczy napełniają umysł nowym, wzbudzającym podziw i cześć uczuciem : niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie” I.Kant człowiek „pod niebem” wielki nie jest ale druga wartość jest pobudzającą siła tworzącą wartość człowiekato prawo moralne „we mnie”.

Podział Etyki wg Kanta : Etyka właściwa / dotyczy postaw/ i Etyka prawna /dotyczy norm prawnych/.

Kant twierdzi, że nie poznajemy bytów takimi jakimi są ale poznajemy je tak jak się nam jawią jak je „widzimy” teraz.

4 kategorie sądów apriori /poza doświadczeniem/ -człowiek dochodzi do poznania

bez doświadczenia

aposteriori /na bazie doświadczenia/

sądy analityczne /nie poszerzają wiedzy-jedynie analizują/

sądy syntetyczne /poszerzają wiedzę w formie syntezy/

Kant wyróżnia władzę poznawczą : władza zmysłowa i umysłowa a także 2 sposoby działania intelektu rozpoznanie intelektualne -zrozumienie oraz działanie oceniające i wartościujące- rozsądek co oznacza, że człowiek zdolny jest do tworzenia pojęć wartościujących. W tym działaniu człowiek napotyka pojęcia do których dotarł. Prowadzi to do zrozumienia : 3 idee rozumu: świat, dusza, Bóg-są to 3 idee apriori.

Świat - człowiek go zastał. Pojęcia świat samego w sobie człowiek nie ogarnie, rozumie go ale po części-całościowo zaś wiemy stosunkowo niewiele. Czy poznaliśmy większość ze świata czy tę mniejszą część?

Dusza -jej również nie poznaliśmy za pomocą zmysłów nie możemy jej dotknąć , zobaczyć, więc nie możemy powiedzieć że jest, choć czujemy ją.

Bóg - również nie poznaliśmy Go zmysłowo. Bóg jest w różnych religiach ale zmysłowo nie dotarliśmy do Niego. Czujemy Jego obecność.

Te 3 pojęcia potwierszają fakt istnienia w środowisku życia idei apriorycznych, z którymi człowiek się liczy choć nie może zmysłowo ich udowodnić.

Antynomie -

/przeciwieństwa/-świat ma początek, swe granice ale również i nieskończoność-człowiek nie może wyznaczyć granic.

Wszystko składa się z części -tylko Bóg jest niepodzielny. Tak więc jest Jedna Istota i Elementy

Istnieje wolność jak i jej ograniczenia. Człowiek odczuwa, że jest wolny ale do końca nie może tej wolności zrealizować. Mam wolność ale nie wszystko co chcę jest wykonalne

Do natury świata jest odwołanie do natury koniecznej. Istoty nieskończonej którą jest Bóg.

W człowieku istnieje wewnętrzny „nakaz” który pomaga nam ustalić nasze powinnościdlaczego coś chcę lub nie chcę? jeśli coś doświadczyłem to mogę kreślić, że coś chcę lub nie. Nie wszystko możemy tak wytłumaczyć bo są rzeczy z którymi spotykamy się po raz 1-szy.

Imperatyw kategoryczny - jest to pewne doświadczenie , przeżycie w którym człowiek czuje że powinien bądź nie powinien czegoś wykonać-nie do końca czasem potrafi określić racjonalnie dlaczego ale po prostu „wie”. To ma związek z wolą człwieka która nakazuje i zakazuje czyli ze wspomnianym już deontonomizmem autonomicznym. Ten imperatyw pochodzi ode mnie. Nakaz taki i zakaz satysfakcjonuje ponieważ nic nie robimy z przymusu.

„Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której zarazem mógłbyś chcieć by stała się powszechnym prawem”

Człowiek ma być zawsze celem działania a nie środkiem służącym do celu.

Neokantyzm - /dalszy rozwój myśli Kanta/ bez obowiązku weryfikacji postępuje się wg siebie. Możemy się mylić ale nie mając obowiązku weryfikacji mogę postępować źle. słabość koncepcji kantowskiej.

Deontologizm spoleczny Hegla 1770-1831 jego poglądy należą do koncepcji deontologizmu społecznego. Przez niego stworzona filozofia deterministyczna- mówiąca Bóg istnieje ale nie jest osobowy. Świat wg niego jest systemem dynamicznym , który przyjmuje postacie i fazy triadyczno-dialektyczn koncepcja zakłada iż początkiem świata jest Bóg on to wszedł we wszechświat ale nie jest jego Stwórcą. 2 postacią tej zmiany dialektycznej jest władza, zwłaszcza państwowa. W 3-ciej postaci Absolut przyjmuje postać władzy. Triadyczno dialektyczne 3 postacie i dialektyczny rozwój /postępowość/. Wg Hegla Bóg jest we wszsechświecie jest więc przedmiotem poznania np. w sztuce czy aktach religii; w filozofii. Koncepcja panteistyczna -Bóg jest wszędzie ale nie jest osobowy.

W tej dużej wspólnocie ludzkiej Hegel wymienia małe wspólnoty np. rodzinę, zaznaczając jednak że jest uległa ogólnej władzy, w niej także upatruje obecność Absolutu. Hegel nie eliminuje Boga z życia ludzi ale nie uważa by Bóg był „czymś” koniecznym dla wszystkich. Jeśli więc ktoś jest wierzący to nie ma żadnego problemu ale nie może zapominać że podlega władzy państwowej w sensie uległości jednostki względem władzy. Tu wspólnota to „masa” a jednostka jest jedynie małym trybem i nie ma wiele do powiedzenia. Hegel jest właśnie autorem tej koncepcji dialektycznej przemiany. Hitler większą część swoich rządów oparł na filozofii Hegla tzn upatrywał w poleceniach władzy wolę samego Absolutu.

9 etyka materialistyczna zalozenia k. marksa oraz wspolczesne jego rozumienie

Marksiści spotkali się z koncepcją Hegla. W dużej mierze jej zaprzeczyli ale także parę kwestii został przez nich zapożyczonych.

Karol Marks 1818-1883 i Engels 1820-1895

Monizm materialistyczny -cały świat składa się z materii nie ma żadnego Absolutu. Materia ta jest dynamiczna i rozwija się na zasadach dialektykisą one zrównane z prawami i stopniami ewolucji. Ostatnim etapem ewolucji jest człowiek i na nim ta zmiana dialektycznego postepu się kończy. Człowiek wg nich także jest bytem całkowicie materialnym-jest nikomu nie podległy-jest jedynym autorem praw i zasad /najwyższy autorytet/. Jest wolny w stanowieniu pewnych norm /zupełny brak sfery duchowej/. Taki człowiek powinien mieć nieograniczone możliwości rozwoju. Marksiści zauważają że człowiek nie może spełnić pewnych dążeń ponieważ istnieje w środowisku które posiada alienacje /ograniczenia/. Wyróżnia 3 alienacje : alienacja religijna, ekonomiczna i polityczna. Wg Marksistó 3 alienacje to 3 przeszkody. Co do a. religijnej uważają że jeśli ktoś wierzy w Boga to albo nie poznał sam siebie i swoich możliwości dostatecznie albo jest w jakimś „dołku”-depresji.

„Istota człowieka to nie abstrakcja twórcza w jednostce-jest ona w swej rzeczywistości całokształtem stosunków międzyludzkich „ K. Marks

Alienacja ekonomiczna -brak własności

Alienacja polityczna - ograniczenie decyzji w sprawach władzy

M i E pytają jakie zaproponować tym ludziom normy etyczne. Czy wyzwolić ludzi z tych alienacji by mogli być całkowicie wolni i mogli sami o wszystkim decydować, skoro człowiek jest najwyższym ogniwem owego procesu dialektycznego? Marks pisze „W przeciwieństwie zejścia z Nieba na Ziemię My idziemy z Ziemi do Nieba” przez te słowa Marks chce wyrazić wszechmoc człowieka…człowiek może nawet sam osiągnąć zbawienie ?;/!

„Nie świadomość określa życie ale to życie określa świadomość”

Tak w czasie komunizmu przekonywano, że Boga nie ma chcąc „wyprowadzić” z ciemnoty. Wg Marksistów człowiek oświecony tak czy inaczej zrezygnowałby z wiary. Ateiści wierzą że Boga nie ma nie mając tak naprawdę na to żadnych racji, twierdzą że gdyby był to nie było by takiego zła jakie się dzieje…ale tu trzeba zadać sobie pytanie czy Bóg chce zła? Zapewne nieraz chciałby powstrzymać człowieka przed popełnieniem złego czynu ale wówczas musiałby odebrać mu wolną wolę, a tego nie zrobi bo wraz z wolną wolą oidebrał by mu jego człowieczeństwo. To nie Bóg czyni zło-tylko człowiek.

Kolejny zarzut to ewolucja wg Darwina. Twierdzi ona że pochodzimy od małpy. Jeżeli tak by było to zgodnie z zasadami ewolucji jako postępującej musi nastapić „przejście” z tej małpyw tego człowieka a to przez tysiące lat się nie stalo. Człowiek sprzed 1000 lat wyglądał inaczej ale zawsze był człowiekiem.

Wyzwolenie wg Marksa od alienacji ekonomiczne i politycznej. Jeżeli nikt nie

odda własności /kapitaliści/ i władzy politycznej tez nikt nie odda to Marks proponuje rewolucję i siłowe odebranie władzy i majątków. Miało to miejsce w Rosji-tam wymordowano rodzinę carską i przejmowano własności ziemskie. Żeby później nie było roszczeń co ma być czyje palono zatem pola i majątki swych panów. Historia pokazała że to pozorne „uwolnienie” od władzy nie pomogło. Ludzie wcale nie stali się bogatsi ani nie mieli nic wiecej do powiedzenia. Dlatego właśnie nie odbywały się tam wybory a głosowania-bowiem ludzie szli głosować ale zwycięzca był przez partię z góry ustalony. W tej koncepcji M-tów dobrem moralnym jest to co jest zgodne z postanowieniami władzy państwowej. Co było z władzą nie zgodne było moralnie złe.

Polscy marksiści to : Marek Fritzhand , H Jankowski, Adam Schaff

Sytuacjonizm egzystencjonalistyczny - nie zajmował się jedynie problemami etycznymi. Jego twórcami byli Kirkegaard, Sartre, Heidegger, Jaspers, Marcel. Kieunek pochodzi od lac. Existere-istnienie. Wg egzystencjonalisty całość świata podlega ciągłym zmianom. Wyszczególniamy istnienie jako istnienie czegokolwiek. Istnienie -DASEIN-człowiek istnieje sam w sobie -tak istnieje tylko człowiek oraz istnienie konkretnego człowieka-które go wyróżnia.

Negują istnienie substancji /istoty/ wg nich nie ma istoty np. człowieka jest jedynie istnienie człowieka /jako proces/. Zanegowano stałe istnienie NATURY wszystko egzystuje zmienia się i postepuje…wszystko się staje. Natura jest zmienna a jeśli tak właśnie wszystko jest zmienne to nie można nawet wprowadzić norm /stałych/ bowiem nie ma ich na czym zbudować. Proces stawania się to jedyna właściwa natura rzeczy. Naturą człowieka jest jego egzystencja.

10 sytuacjonizm etyczny egzystencjalizmu

Egzystencjalizm od existere istnieć

Stopnie istnienia egzystencji

- przyjęcie odpowiedzialności

- zagrożenie śmiercią /dośw takie potrafi spowodować szybką retrospekcję życia/

- wielkie cierpienie /walka o życie lub z przeciwnościami losu/

To „bycie człowiekiem” egzystencjaliści określali 2-ma niemieckimi słowami SELBST URSPRUNG ja jestem tym jedynym, sam w sobie istotą. Ursprung zn „wyskoczyć skąś” nie określone skąd. To w rozumieniu jakby człowiek „wyskoczył” a potem „leciał” w tej ciągle postępującej rzeczywistości. Egzystencjaliści wychodząc od tego nie tworzą żadnych zasad ; norm bo wszystko postępuje.

Kirkegaard kwestionuje prawdę-jako prawdę o własnym początku. Człowiek chce to wiedzieć ale nie da się tego poznać. Więc człowiek musi wierzyć w Boga, by mógł siebie poznawać.

Heidegger -egzystencja człowieka jest specyficzną formą. Człowiek może poznać zarówno otaczający świat jak i siebie. Człowiek musi rozumieć swoje życie jako dane!! powierzone!! A niektóre sam sobie wziął. Heidegger określa to słowem DASEINbyć „ze zrozumieniem”

Sartre - egzystencje ludzką określają kwalifikacje. Charakteryzuje się świadomością istnienia. Cechy kwalifikacji istnienia człowieka :

-refleksywność -/człowiek jest KIMŚ, nie czymś,a także odróżnia siebie od innych/

-aktualność - człowiek potrafi okreslić to co jest i to co było/

-relacyjność /sytuacyjność/- życie ludzkie jest zawsze w relacji do kogoś lub czegoś/

-aksjonalność - /wartościowość/ - człowiek potrafi wartościowaść swoje życie, dostrzega bardziej drugie mniej/

Egzystencjaliści zakwestionowali niezmienne źródło norm etycznych - skoro nie można poznać natury człowieka to i źródła norm. Nie ma w egzystencjaliźmie stałych norm etycznych /powszechnych/ bowiem wszystko się zmienia. Źródłem i podstawą formy etycznej jest sytuacja tzw sytuacjonizm etyczny. Normy wówczas stanowi sytuacja w jakiej człowiek się znajduje. Moja sytuacja jest różna od sytuacji innych ludzi.

11 personalistyczne uzasadnienie normy etycznej

Personalizm etyczny - to stosunek do człowieka, bowiem człowiek ma wartość z samej racji bycia człowiekiem. /np. gdy coś się dzieje złego człowiek jest w zagrożeniu życia…nikt nie zastanawia się co będę z tego miał jak mu pomogę, czy też które prawo nas do tego przymusza…tylko niesie pomoc bo życie ludzkie jest zagrożone-udzielamy więc pomocy zewzględu na samą wartość ludzkiego życia. Owa wartość spowodowała powstanie kierunku -personalizmu etycznego. W Polsce przedstawicielem tego kierunku był K.Wojtyła. w swojej książce „Miłość i odpowiedzialność” podaje definicję normy personalistycznej. […] „ osoba jest takim dobrem, że pełnowartościowe odniesienie do niej daje tylko Miłość”

Tak więc miarą działaniową człowieka jest Miłość.

Czesław Znamierowski zasada powszechnej życzliwości

T. Kotarbiński zasada spolegliwego opiekuna

Założycielami personalizmu byli G.Marcel i E.Mounier. kierunek ten rozwija. Na jakich podstawach ontycznych opiera się personalizm? Głównie na godności człowieka. Skąd ta godność? objawienie-prawdy wiary-człowiek jest istotą duchową, stworzoną na obraz i podobieństwo Boga. Ma więc w sobie pewien Boży pierwiastek /Bóg tchnął w niego życie/. Bóg przyjął naturę ludzką i oddał za człowieka życie. Egzystencja człowieka ma więc charakter wieczny. Rozpatrujemy ją w kategorii : że ma początek ale nie ma końca-w sensie ergum nie ta Boża aeternum -po śmierci niebo, czyściec lub piekłoale wieczność! Człowieka spośród istot wyróżnia sfera duchowa, człowiek też odczuwa że jest wolnym /działa z wolnej decyzji/. Stąd człowiek posiada 2 szczególne elementy

-persona est ens sui generis

-alteri incommunicabilis

Jestem istotą sam w sobie i nie mogę nic z siebie przekazać w sferze bytu osobowego, ani też nikt nie jest mi w stanie wykraść wiedzy czy osobowości każdy jest jednostkowo wyjątkowy i niepowtarzalny.

12 metaetyczna ocena eudajmonizmu, deontonomizmu i personalizmu etycznego

Kierunki rozwoju Etyki : eudajmonizm, deontonomizm, personalizm

Wyróżniamy 4 normy etyczne : ma być :

-autonomiczna

-racjonalna

-kategoryczna

-bezinteresowna

Eudajmonizm -„posiada” 2 pierwsze cechy tj autonomiczność i racjonalność, natomiast nie posiada normy kategorycznej ani też nie jest bezinteresowny eudajmonizm z gr. εὐδαίμων eudaimon - "szczęśliwy", dosł. "mający dobrego ducha") - jest stanowiskiem etycznym które głosi, że szczęście jest najwyższą wartością i celem życia ludzkiego. Eudajmonizm występuje prawie wyłącznie w teoriach etycznych hellenizmu. Eudajmonista rozumie szczęście inaczej, niż zazwyczaj rozumie się je współcześnie: nie jako subiektywne zadowolenie, ale jako pewien stan zachodzący na skutek właściwego postępowania.

Deontonomizm- ,charakteryzuje się kategorycznością i bezinteresownością brakuje jednak autonomiczności i racjonalności. Deontonomizm pochodzi od deontos: powinność, nomos - nauka, słowo. Twierdzi, ze coś jest moralnie dobre, dlatego że jest zgodne z nakazem, powinnością.

Personalizm- charakteryzuje się wszystkimi czterema normami.

13 sumienie jako normatywne uzdolnienie osoby ludzkiej

Sumienie -funkcje sumienia- roztropnościowy namysł albo funkcja refleksyjna

-funkcja świadka- sumienie przy podjęciu jakiejkolwiek decyzji jest świadkiem i jedyną „rzeczą”, której nie da się oszukać.

-funkcja sędziego- sumienie jest sędzią sprawiedliwym. Możemy być posądzeni o coś czego nie zrobiliśmy ale sumienie zna prawdę /jest bezstronne/

-funkcja normatywna- pozwala mi przeżyć nakaz lub zakaz. Każe coś robić bądź zakazuje.

Rodzaje sumienia : sumienie prawidłowe i sumienie złe

Spełnia dobrze w/w funkcje to takie które nie działa

Wówczas człowiek jest dobry dobrze w w/w funkcjach

„Sumienie jest miejscem w którym obecny jest Bóg”

Sumienie -jest to akt osoby która staje przed decyzją, dokonuje decyzji i przeżywa jej następstwa.

Formacja sumienia : czynniki formacji sumienia:

-czynniki dobre : dobre naturalne np. wiedza, inteligencja i nadprzyrodzone np. formy łaski, sakramenty św, cnoty Boskie, dary Ducha św.

-czynniki złe : niewiedza /brak wiedzy należnej-czyli takiej która powinna być już znana człowiekowi na danym etapie rozwoju/ wykształcenie-zobowiązuje do posiadania pewnej wiedzy np. jest lekarz to na swojej spec. Musi się znać/ tu jeszcze wyróżniamy Niewiedza zawiniona -mamy z nią do czynienia wówczas gdy mieliśmy zdobyć daną wiedzę a nie zrobiliśmy tego/np. studia/ i wiedza niezawiniona wówczas gdy nie było możliwości dostępu i możliwości zdobycia danej wiedzy.

Niewiedza zawiniona-nie jest usprawiedliwieniem wręcz przeciwnie jeszcze obciąża, bowiem ma człowiek jakieś uprawnienie a nie przyswoił wiedzy należnej do wykonywania danych uprawnień

Niewiedza niezawiniona-gdy np. ktoś każe mi dobrać leki dla chorego a ja nie jestem lekarzem

Niewiedza pokonalna-to wiedza którą mogę jeszcze zdobyć.

Niewiedza niepokonalna-np. muszę się „do uczyć” a jest tylko jeden podręcznik na świecie. Wówczas nie jestem w stanie zdobyć tej wiedzy.

Zmiany emocjonalne dzielimy na choroby psychiczne i nerwice.

Choroby psychiczne to zmiany jakościowe w psychice-klasyczna choroba to schizofrenia. Człowiek popełniający przestępstwo w stanie choroby nie odpowiada za swoje czyny.

Nerwice zmiany ilościowe-nagromadzenie negatywnych emocji. Wyróżniamy 4 rodzaje nerwic:

-neurostenia wahanie psychiczne od smutku do euforii

-psychostenia stan przybicia

-hipochondria człowiek który zawsze jest „chory” chodzi od lekarza do lekarza, próbuje wszystkich leków. Świeci słońce źle, pada deszcz też źle. Jest to złe podejście do własnego zdrowia.

-histeria człowiek nie radzi sobie w psychice ale nie potrafi tego okazać wpada więc w histerię, rzuca się, krzyczy. Jest to po części chęć zwrócenia na siebie uwagi.

14 prawo moralne : istota, podzial, moc zobowiazujaca

Sumienie to zdolność którą posiada każdy człowiek. Etycznym obowiązkiem człowieka jest to by dbać o poprawność sumienia, a także jego pewność /nie można działać na sumieniu wątpliwym/. Człowiek ma zawsze wybierać dobro. Czym innym jest dopuszczanie zła w ochronie dobra /oddanie dobra materialnego w obronie życia/ a czym innym wybieranie zła (!) w sposób wolny. Pewność sumienia uzyskujemy bezpośrednio poprzez odwołanie się do autorytetu /zapytanie lub przeczytanie/ a także pośrednio gdy człowiek nie ma gdzie się dowiedzieć ani kogo zapytać-wie też, że w stanie wątpliwości nie może podjąć decyzji!!-szczególnie gdy jest to ważna /życiowa decyzja/-wówczas podejmuje się decyzje na podstawie zasad refleksyjnych tymi powinni się posługiwać głównie sędziowie; nie można bowiem skazać bez udowodnienia i pewności winy jak i na odwrót uniewinnić. Fakt pomyłki należy odróżnić od pewności np. na dziś jestem czegoś pewien a gdy dojdą jakieś nowe argumenty może ujawnić się błąd ale ważne jest to by w momencie podejmowania decyzji mając takie a nie inne argumenty uznać coś za pewne i według tych argumentów podjąć decyzję.

1 zasada refleksyjna /probabilizm etyczny/ prawo wątpliwe nie istnieje! Jednak nie odnosi się to i nie obowiązuje względem :

-wątpliwości co do zbawienia /np. co do chrztu, czy chrzest był ważny czy nie ważny? Bo niby chrzcili w szpitalu..itd/

-ważności sakramentów /np. małżeństwo-jeżeli wiadomo że był zawarty nie ważnie to nie można tego tak zostawić..a jest jak jest…tylko należy go unieważnić/

-gdy ktoś mógłby na tym ucierpieć /np. farmaceuta nie może się doczytać leku na recepcie ale widzi że zaczyna się na G więc daje inny na tą samą literę-musi być pewność!!!/

-wątpliwości staje się po stronie posiadającego /np. gdy 2 kłóci się o krowę bo jednemu zginęła i ten co mu zginęła widzi ją na polu sąsiada ale nie jest w stanie dokładnie udowodnić że to jest jego krowa, więc przyznaje się krowę temu na którego terenia stoi a więc posiadającemu. Jeśli pojawią się dowody to trzeba wówczas rzecz/krowę oddać/.

W kwestii przestępstw -przestępstwa się nie zakłada -trzeba je udowodnić! Nie oskarżony ma się bronić i udowadniać że to nie on jest winny ale ten co oskarża musi udowodnić mu winę. Jeśli się nie udowodni, że jest winny to mówi się że wątpliwości stają po stronie oskarżonego. Jeśli nie da się udowodnić winy należy uniewinnić z tzw braku dowodów. Jeśli dojdą nowe dowody to sytuacja ulegnie zmianie.

Wątpliwości osądza się zgodnie z tym co się zazwyczaj zdarza. -jeśli ktoś jest znany z tego że jest kłamcą i oskarża kogoś o kłamstwo to przyznaje się że teraz też kłamie. A jeśli ktoś jest przyjmowany za prawdomównego i twierdzi że mówi prawdę to się przyjmuje, że tą prawdę mówi. Gdy chodzi o dowód fizyczny-i jeśli on jest-to ocenia się po dowodach, jeśli natomiast nie możemy udowodnić to należy sprzyjać obwinionemu, bądź po przesłankach np. kłamca zakładamy że kłamie/ . Nie wydaje się na kogoś wyroku-tylko jest to pewne przekonanie bo np. całe życie kłamał.

W wątpliwości należy przyznać rację przełożonemu- bowiem zapewne zna się lepiej na danej rzeczy, ma dłuższy staż i sprawność w danej dziedzinie niż podwładny.

Obowiązki należy traktować ściśle a przywileje poszarzać- naszym obowiązkiem jest np. praca 8 godz a jeśli 8 to nie 7,5 godz. Jeśli natomiast przywilejem jest przerwa 10 to gdy dostaje się prawo przywileju, że można przedłużyć do 15min to wówczas można.

15 czyn moralny : pojecie, zrodla moralnosci czynu, zasady interpretacji

Człowiek jest zarówno podmiotem jak i przedmiotem działania. Podmiot to kto czyni a przedmiot -względem kogo czyni. Np. zdawaie egzaminu podmiotem i przedmiotem jest jedna osoba. Np. gotuję obiad <ja> jem też <ja>. Człowiek jest istotą rozumną i wolną -dlatego może być podmiotem czynu /czyniący, robiący/. Mówimy że maszyna działa, owszem ale ona nie jest wprost wykonawcą czynu tylko jest zaprojektowana przez człowieka i robi to co człowiek jej zaplanował.

Elementy bytu osobowego : władza duchowa, rozumność i wolność. Rozum myśli nad wykonaniemkieruje to do woli /wolnej/ ona zaś daje przyzwolenie lub też nie. Bierze w tym udział sfera duchowa a także emocjonalnaczłowiek w danej sytuacji łączy się z wykonywaną rzeczą/funkcja emocjonalna i uczuciowa/. Czasem człowiek coś „czuje” <nie ból> chodzi raczej o emocjonalne przeczucie. To że rozum czasem przedstawia różnie rzeczy to nie znaczy jak wspomniano już że wola to dopuści, zarówno też działa to w drugim kierunku, gdyby człowiek miał jakiś „głupi pomysł” rozum może zanegować jako zły pomysł. Człowiek jest też istotą cielesną odczuwa więc głód wówczas poszukuje jedzenia. Może być niezwiązany emocjonalnie z jakąś potrawą ale jeśli jest głodny to rozum wskazuje -jedz.

Zachowanie jednostki i zachowanie ciągłości gatunku człowiek może nie być nastawiony na zachowania seksualne ale rozum mówi, że należy i na odwrót jeżeli ktoś emocjonalnie za bardzo jest nastawiony na przeżycia seksualne, gdy pragnienia są zbyt silne, rozum stopuje i mówi nie-bowiem łatwo może dojść do przekrocznia granicy i przy sprzeciwie 2-giej osoby-do gwałtu.

Najważniejszą władzą decyzyjną jest wola jest ona wyposażeniem natury ludzkiej. Władza decydowania aktualizuje się /dochodzi do głosu/ gdy człowiek musi podejmować decyzjerozum rozeznaje że powinien coś uczynić i wtedy dochodzi do rozeznania wola. Zdolność osoby do samookreślenia się -zadanie woli- owo ja chcę! Nikt nie może mnie do końca wprost do czegoś zmusić-może mnie torturować, przymusić fizycznie i mogę coś zrobić co ten ktoś ode mnie chciał ale zawsze w środku, we wnętrzu moja wolna wola mówi NIE! I właśnie Bóg nie odbiera nam wolności. Dleczego Bóg pozwala na różne rzeczy bowiem w przciwnym razie musiałby odebrać nam wolną wolę-jak już wspomniano odebrałby tym nasze człowieczeństwo a także nie odpowiadalibyśmy za swoje czyny.

Podział wolności : wolność negatywna „od” i wolność pozytywna „do”

Wolność negatywna „od” : to jakby przedsionek wolności. Brak sytuacji które uniemożliwiają aktualizowanie wolności. Jest wolny ale nie może w pełni zrealizować tej wolności np. więzień-ma wolę wyjechać do Gdańska ale jest zamknięty w więzieniu i w tym momencie nie może zrealizować swojego pragnienia-ale trafił tam na skutek swojego wyboru i nie może mieć o to pretensji.

Wolność pozytywna „do” : 3 akty : -możliwość wyboru pomiędzy przedmiotami

-wybieranie bądź odrzucanie np. Adam w raju

Miał 1 Ewę ale był wolny bo mógł nie wybrać

Nawet jej

-możliwość wyboru między dobrem i złem

Istnienie wolności woli skąd wiemy, że jesteśmy wolni?

-Bóg złożył nas na swój obraz- a jeśli Bóg jest wolny to i my

-„kładę przed tobą dobro i zło”-wybieraj..” a więc skoro Bóg tak mówi i daje wybór to jesteśmy wolni

-nagroda i kara można wynagradzać za coś lub karać tylko dlatego, że doświadczenie mówi nam, że jesteśmy wolni-nie możemy bowiem nagradzać za przymus

Granice wolności

-determinizm wyraża, że człowiek nie jest istotą wolną /zwolennicy materializmu/

-indeterminizm człowiek jest wolny w sposób absolutny „róbta co chceta”

-autodeterminizm jestem wolny ale jako człowiek. Natura ludzka wyznacza granice mojej wolności, nie jestem wolny jak Bóg, ale też nie ograniczony jak zwierzę. Jeżeli swoją wolnością naruszam czyjeś prawa na tym kończy się moja wolnośc.

Człowiek tylko wówczas odpowiada za swoje czyny kiedy jest wolny i świadomy- czyn ludzki. Jeżeli zaś spełnia coś nieświadomie lub też niedobrowolnie nazywamy to czynem człowieka.-za ten czyn człowiek nie odpowiada bądź odpowiada na tyle na ile był świadomy i wolny w momencie popełniania czynu. Podobnie jak ograniczenie świadomości prze emocje /wielki gniew/ że aż człowiek nie wiemco robi.

Okreslenie moralności czynu jego wartości moralnej wpływ na to mają :

-przedmiot czynu

-okoliczności czynu

-cel działającego /cel czynności/-dlaczego coś czynię jaka była intencja. Podobnie intencja czynu /np. janosik, zorro/ nie usprawiedliwia oceny moralnej. Nie można dawać dobra pochodzącego ze zła.

---