2011-01-15

1

1

Dorotka ma 7 lat, rozpoczyna naukę w szkole podstawowej. Poranne

wyjścia do szkoły trwają bardzo długo. Rodzice słuchają płaczu córeczki,

krzyków, uskarżania na dolegliwości żołądkowe. Niejednokrotnie pojawiają się

wymioty i biegunka, a moment pójścia do szkoły odwleka się w nieskończoność.

Często rozwiązaniem frustrującej sytuacji dla rodziców jest telefon do babci

i

prośba o pomoc w zaopiekowaniu się wnuczką - dolegliwości ustają. Fakt ten

powoduje, iż rodzice nabierają wątpliwości co do prawdziwości odczuwanych przez

dziecko dolegliwości. Podejrzewają ją o symulowanie i kłamstwo. Jeżeli jednak

pomimo objawów uda się namówić Dorotkę do pójścia do szkoły, dziewczynka chce,

aby jedno z rodziców znajdowało się na terenie szkoły, bardzo blisko klasy, w

której odbywa się lekcja. Poza szkołą Dorotka jest radosna, pogodna i lubiana

wśród koleżanek i kolegów .

2

FOBIA SZKOLNA

3

Fobia szkolna jest jednym z rodzajów nerwic

dzieci

ę

cych zwi

ą

zanych ze

ś

rodowiskiem

szkolnym.

Dzieci na ogół posiadaj

ą

znaczne zdolno

ś

ci

adaptacyjne wi

ę

c wi

ę

kszo

ść

uczniów pokonuje

l

ę

ki szkolne. Jednak niektóre dzieci nie daj

ą

sobie

rady ze wzgl

ę

du na problemy jakie tkwi

ą

w nich

samych na skutek ró

ż

nego rodzaju urazów.

4

Fobi

ę

szkoln

ą

okre

ś

la si

ę

jako

patologiczny l

ę

k przed szkoł

ą

.

5

Czynniki nasilaj

ą

ce wyst

ę

powanie fobii:

CECHY PSYCHOFIZYCZNE DZIECKA:

•

Zaburzenia emocjonalne - występujące często u dzieci z

wysokim ilorazem inteligencji i bogatą wyobraźnią. Wyniki w

nauce to ich bardzo czuły punkt, więc panikują na myśl o ich

pogorszeniu

•

Wady wymowy

•

Dysleksja

•

Niepełnosprawność

•

Indywidualne trudności w nauce

6

RODZINA

•

Lękowa postawa matki (podświadomie boi się ona rozstania z dzieckiem,

któremu była do tej pory niezbędna, a które w nowej sytuacji przestanie jej

potrzebować w takim samym jak dotychczas stopniu) oraz jej chwiejność

uczuciowa w stosunku do dziecka

•

Separacja dziecka z matką

•

Konflikty w rodzinie, problemy finansowe, ekonomiczne, nadmierne uwikłanie

dziecka w sprawy dorosłych

•

Neurotyczne małżeństwa, konflikty między rodzicami, nieprawidłowe relacje

pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny

•

Układ typu: dominująca, groźna matka i bierny ojciec lub matka nadmiernie

uczuciowo związana z dzieckiem i zamknięty , chłodno uczuciowy ojciec

2011-01-15

2

7

SZKOŁA

•

Jej kierownictwo i nauczyciele nie potrafiący odróżnić nerwicowego

„odrzucenia szkoły” przez dzieci

•

Osobowość i postawa nauczyciela wobec konkretnego ucznia - jego

negatywne nastawienie ujawniające się poprzez ciągłe lekceważenie,

wyśmiewanie, publiczne reprymendy, niedocenianie pozytywnych zmian

w zachowaniu oraz braku dostrzeżenia wyższych niż dotychczas wyników

w nauce

.

8

SZKOŁA

•

Poczucie winy w stosunku do nauczyciela

•

Brak akceptacji ze strony rówieśników

•

Lęk przed odpowiadaniem na zadane przez nauczyciela pytania w

obecności kolegów z klasy oraz lęk przed zgłaszaniem się do odpowiedzi

•

Zmiana poziomu edukacji, zmiana szkoły

•

Lęk przed nieznanym jakim jest szkoła

9

Lęk przed kompromitacją – mieć dobre wyniki w nauce, nie być kujonem,

mieć czas na rozrywki i sport mając jednocześnie dużo czasu na naukę

•

Lęk przed niepowodzeniem szkolnym: związany z pisaniem egzaminów
sprawdzających

•

Poczucie zagrożenia wynikające z braku zdolności stawianych przez szkołę
wymagań - pomimo ciągłych starań dziecko nie osiąga zadowalających
wyników, a jednocześnie pojawia się u niego przemęczenie pracą szkolną

SZKOŁA

10

Fobia szkolna mo

ż

e opanowa

ć

dziecko w dowolnym wieku!!!

11

Objawy:

Powtarzaj

ą

ce si

ę

protesty przed pój

ś

ciem do

szkoły

Wypowiadanie szeregu obaw i trosk, za
pomoc

ą

których dziecko próbuje uzasadni

ć

swoj

ą

niech

ęć

chodzenia do szkoły

Bóle lub skurcze brzucha

Bóle lub zawroty głowy

Dolegliwo

ś

ci

ż

oł

ą

dkowe (nudno

ś

ci, wymioty,

biegunki)

Stany podgor

ą

czkowe

Przyspieszony puls

12

Mo

ż

e si

ę

pojawi

ć

tak

ż

e l

ę

k przed:

- Za

ś

ni

ę

ciem

- Zwierz

ę

tami

- Złodziejami

- Ciemno

ś

ci

ą

- Potworami

2011-01-15

3

13

Większość objawów ustępuje po kilku

godzinach – jeśli dziecko zostanie w domu.

Bagatelizowanie, oskarżanie dziecka o

lenistwo i zmuszanie do pójścia do szkoły może
spowodować zaostrzenie objawów i pogłębienie
się choroby.

14

Protesty przed pój

ś

ciem do szkoły

pojawiaj

ą

si

ę

najcz

ęś

ciej po:

feriach

Stresuj

ą

cym

wydarzeniu

wakacjach

krótkiej chorobie

15

Fobia szkolna a wagary

Ucze

ń

cierpi

ą

cy na fobi

ę

szkoln

ą

• ró

ż

nymi sposobami

uzyskuje zgod

ę

rodziców

na opuszczanie zaj

ęć

,

równie

ż

manipulacj

ą

• zwykle lubi szkoł

ę

, jest

skrupulatny i dokładny, ale
boi si

ę

chodzi

ć

do szkoły z

powodu odczuwania
ogromnego l

ę

ku, wr

ę

cz

paniki

• martwi si

ę

sprawami

dotycz

ą

cymi nauki i

rodziców

• cierpi na dolegliwo

ś

ci

Ucze

ń

wagaruj

ą

cy

• stara si

ę

ukry

ć

nieobecno

ś

ci

przed rodzicami

• nie odczuwa ogromnego l

ę

ku

przed pój

ś

ciem do szkoły

• cz

ę

sto oszukuje

• raczej nie uskar

ż

a si

ę

na

dolegliwo

ś

ci fizyczne

• po lekcjach ch

ę

tnie przebywa

poza domem

• jest pod du

ż

ym wpływem

rówie

ś

ników

• gdy ucieka z zaj

ęć

, dopuszcza

si

ę

czynów chuliga

ń

skich (np.

kradzie

ż

y, bójek)

16

Konsekwencje fobii szkolnej

Konsekwencje fobii szkolnej

Wywierają wpływ na całe życie

dziecka!!!

Są ważnym prekursorem fobii pracy

u dorosłych i stanowią pewną

kategorię zaburzeń psychicznych.

Wywierają wpływ na całe życie

dziecka!!!

Są ważnym prekursorem fobii pracy

u dorosłych i stanowią pewną

kategorię zaburzeń psychicznych.

17

Sam objaw izoluje dziecko od normalnych doświadczeń i

niemal uniemożliwia mu rozwój psychiczny.

Z reguły jest nieśmiałe, zamknięte w sobie, łatwo

odczuwające zagrożenie, opuszczenie, źle reagujące na

dezaprobatę.

Może mieć tendencje perfekcjonistyczne, np. obsesyjnie

pragnie być prymusem.

Sam objaw izoluje dziecko od normalnych doświadczeń i

niemal uniemożliwia mu rozwój psychiczny.

Z reguły jest nieśmiałe, zamknięte w sobie, łatwo

odczuwające zagrożenie, opuszczenie, źle reagujące na

dezaprobatę.

Może mieć tendencje perfekcjonistyczne, np. obsesyjnie

pragnie być prymusem.

Rozwój psychiczny…

18

Mimo, osiągania pozytywnych rezultatów nadal nie wierzą

we własne siły. Nieufnie odnoszą się do akceptacji ze strony

innych. Mogą także łatwo paść ofiarą freudowskiej tzw.

„nerwicy sukcesu”, objawiającej się tym, iż postępy i

nagrody wywołują więcej lęku niż poczucia zaspokojenia.

Mimo, osiągania pozytywnych rezultatów nadal nie wierzą

we własne siły. Nieufnie odnoszą się do akceptacji ze strony

innych. Mogą także łatwo paść ofiarą freudowskiej tzw.

„nerwicy sukcesu”, objawiającej się tym, iż postępy i

nagrody wywołują więcej lęku niż poczucia zaspokojenia.

Brak zaufania !!!

2011-01-15

4

19

Niezależność/zależność !!!

Niezależność/zależność !!!

Często spotkać można nieuświadomione i

nierozwinięte konflikty między potrzebą

zależności i potrzebą niezależności. Konflikty

te zarysowują w stosunkach z rodzicami,

którzy prezentują postawy mieszane:

przesadnej opieki, a równocześnie nieukrytej

niechęci czy wrogości.

Często spotkać można nieuświadomione i

nierozwinięte konflikty między potrzebą

zależności i potrzebą niezależności. Konflikty

te zarysowują w stosunkach z rodzicami,

którzy prezentują postawy mieszane:

przesadnej opieki, a równocześnie nieukrytej

niechęci czy wrogości.

20

Astma !!!

Astma !!!

Istnieje duże

prawdopodobieństwo zachorowań

dzieci z fobią szkolną, na niektóre

alergie wieku dziecięcego

(szczególnie astmę).

Istnieje duże

prawdopodobieństwo zachorowań

dzieci z fobią szkolną, na niektóre

alergie wieku dziecięcego

(szczególnie astmę).

21

22

O łatwości przystosowania się dziecka do szkoły,

obok jego własnych predyspozycji psychofizycznych, w
znacznym stopniu decyduje atmosfera szkoły i
właściwości psychiczne nauczyciela. On to w pierwszym
okresie styka się z dzieckiem najwięcej. Może więc
dziecku pomóc, lecz może także swoim postępowaniem
przeszkodzić w przystosowywaniu się do nowych
warunków.

23

•

Problem fobii szkolnej zawiera

się w trójkącie rodzina- szkoła-

dziecko. Najważniejszym

ogniwem jest rodzina i to ona

powinna zapewnić dziecku

poczucie bezpieczeństwa

i odgrywać najważniejszą rolę

w procesie leczenia.

24

Co może Rodzic?

Po pierwsze obserwuj swoje dziecko - spróbuj rozpoznać jakie są

przyczyny odmowy chodzenia do szkoły

Uważnie słuchaj nawet wtedy, gdy nie masz na to siły po całym dniu

pracy. Jeżeli dziecko zauważy, że interesujesz się jego problemami na
pewno postara ci się je wyjaśnić. Pamiętaj - cierpliwe rozmowy są
kluczem do sukcesu i rozwiązania problemu

Chwal i nagradzaj jak najczęściej nawet za drobne sukcesy szkolne,

chęć do pracy i nauki. Ciesz się razem z dzieckiem, gdy odniesie
sukces, nie karz za drobne niedociągnięcia

Współpracuj z wychowawcą dziecka, może to zapobiec wzajemnemu

oskarżaniu się i obarczaniu odpowiedzialnością za absencję dziecka w
szkole

Stawiaj wymagania adekwatne do możliwości wynikających z etapu

rozwoju dziecka

2011-01-15

5

25

•

Nie należy lekceważyć żadnych

objawów i jak najwcześniej starać

się pomóc dziecku. Celem każdego

rodzica powinien być jak najszybszy

powrót ucznia do szkoły. Jednak o

tym kiedy to nastąpi, często musi

zadecydować samo dziecko po

odpowiedniej terapii.

•

Im młodsze jest dziecko z fobią

szkolną, im bardziej jego

trudności ograniczają się do

sprawy chodzenia do szkoły, tym

bardziej należy uwzględnić

rodziców w procesie leczenia.

26

Co można zrobić?

Praca z systemem rodzinnym, zapewnienie dziecku ogólnego wsparcia emocjonalnego,

zwłaszcza poprzez wytworzenie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa

Współpraca rodziców z wychowawcą, pedagogiem szkolnym w celu stworzenia

przyjaznej atmosfery

Pomoc w nauce

Działania terapeutyczne mające na celu wzmożenie poczucia własnej wartości:

indywidualne i grupowe zajęcia terapeutyczne (nauka zachowań asertywnych)

Kształtowanie umiejętności kontaktowania się z rówieśnikami

Farmakoterapia - w celu obniżenia poziomu lęku

W razie potrzeby zorganizowanie nauczania indywidualnego, lub przeniesienie dziecka

do innej szkoły

Bajkoterapia

Muzykoterapia

27

Terapia u specjalisty:

W pierwszej kolejności ważne jest zredukowanie lęku, co umożliwi dalsze skuteczne

oddziaływania terapeutyczne

Pierwsze godziny z terapeutą powinny być poświęcone uczeniu się relaksacji, do której

zalicza się: trening relaksacji progresywnej Jacobsona lub metodę treningu

autogennego Schultza, ćwiczenia oddechowe (nauka koncentracji), dowolna

wizualizacja relaksacyjna

Ważne jest aby dziecko w domu codziennie stosowało poznane techniki relaksacyjne

według instrukcji terapeuty

Kolejne spotkania dotyczą rozpoznaniu sytuacji lękotwórczych: rozmowa na temat

szkoły, wypisanie na osobnych kartkach konkretnych sytuacji, które budzą lęk

Następna to próba hierarchizacji wcześniej zidentyfikowanych bodźców

lękotwórczych: układnie ich według stopnia natężenia lęku

Następne spotkania mogą polegać na wyobrażeniu sobie sytuacji lękowych,

przeżywanie związanych z nim uczuć

28

Relaksacja: Jacobson

Ważna u dziecka cierpiącego na fobię szkolną w procesie terapii

jest relaksacja. Stan odprężenia.

Technika relaksacji progresywnej Jacobsona polega na napinaniu

i

rozluźnianiu

poszczególnych

grup

mięśniowych

za

pomocą

określonych, celowych ruchów rękoma, nogami, tułowiem, czy

twarzą. Napinanie i rozluźnienie mięśni służy wyuczeniu się oraz

poznaniu różnicy we wrażeniach płynących z mięśni napiętych oraz

rozluźnionych. Stopniowo rozluźnienie mięśni pojawia się bez użycia

świadomości.

29

Relaksacja: Jacobson

Korzyści płynące z relaksacji według Jacobsona:

Oszczędność energii
Przeciwdziałanie stanom lękowym
Zmniejszenie napięcia poszczególnych partii mięśni
Poprawa samopoczucia
Zmniejszenie nadciśnienia oraz poprawa pracy serca
Poprawa pracy jelit i żołądka
Poprawa jakości snu

30

Relaksacja: Schultz

Metoda treningu autogennego oparta jest o reakcje odprężenia i

koncentracji, które mogą wywoływać mniej lub bardziej trwałe zmiany w

reakcjach fizjologicznych organizmu i obrazie siebie.

Trening autogenny składa się z sześciu (sugerowanych) elementów, które

następują po sobie:

Uczucie ciężaru,
Uczucie ciepła,
Regulacja pracy serca,
Regulacja swobodnego oddychania,
Uczucie ciepła w całym organizmie,
Uczucie chłodu na czole.

2011-01-15

6

31

Relaksacja: Schultz

Przykładowe ćwiczenie: Regulacja swobodnego

oddychania:

Jest to jedno z najważniejszych ćwiczeń. Większość ludzi

bowiem ma zbyt płytko oddech. Dzięki pogłębionemu

oddechowi cały organizm otrzymuje więcej tlenu, a

pośrednio powoduje ogólne uspokojenie i odprężenie.

Odpowiednia formuła brzmi: Oddech jest bardzo

spokojny i miarowy.

32

Bajkoterapia i Muzykoterapia…

Bajkoterapia

Bajkoterapia -- czyli

czyli domowy

domowy sposób

sposób na

na lęki

lęki.. Bajkoterapia jest

świetnym uzupełnieniem leczenia, może pomóc w obniżeniu
poziomu lęku u dziecka. Dzieje się to za sprawą bajkowych
postaci, z którymi dziecko może się identyfikować. Bajki
terapeutyczne zawierają mądre, ciekawe historie.

•

Warte uwagi są „Bajki terapeutyczne” Marii Molickiej.

Muzykoterapia

Muzykoterapia -- terapia muzyką. Muzyka sprzyja wyzwoleniu
zablokowanej energii emocjonalnej. Przy jej pomocy można
nauczyć się nowych zachowań społecznych i emocjonalnych.
Muzykoterapia może mieć charakter zajęć grupowych i
indywidualnych.

•

To element pracy pedagoga, bądź terapeuty.

33

Prognoza pozytywna:

Obniżenie poziomu negatywnego stosunku do otoczenia

Akceptowanie i postępowanie według przyjętych norm społecznych

Akceptacja rówieśników

Pokonanie lęku i zaniżonej samooceny

Kierowanie i kontrolowanie etapów pracy pomoże w ukierunkowaniu

działań dziecka

System pozytywnej motywacji, pochwały, gesty, aprobaty podniesie

samoocenę dziecka, a tym samym rozbudzi w nim motywacje pracy nad

wyrównywaniem braków

34

Dziecko dotknięte fobią szkolną, jeśli
uzyska pomoc lekarza, rodziców,
pedagogów, terapeutów oraz
wsparcie przyjaciół w budowaniu
poczucia własnej wartości ma
ogromne szanse na powrót do
zdrowia.