1

1

Szkolna interwencja

profilaktyczna

2

Kiedy ju

ż

jest za pó

ź

no na działania

profilaktyczne , wa

ż

ne jest by przygotowa

ć

si

ę

do interwencji wobec młodego człowieka ,

którego zachowania maj

ą

charakter

kompulsywny.

3

Co to jest interwencja ?

Interwencja jest procedur

ą

maj

ą

c

ą

przedstawi

ć

komu

ś

w

ż

yczliwy sposób , konkretne fakty

ś

wiadcz

ą

ce o jego nałogowym funkcjonowaniu .

Celem jest zmotywowanie nastolatka do
przyjrzenia swoim zachowaniom , zobaczenia
jaki maj

ą

wpływ na ró

ż

ne dziedziny

ż

ycia i

ż

ycie

innych osób oraz zmotywowanie do zmiany .

Uzale

ż

nienia behawioralne (podobnie ,jak

chemiczne) bardzo trudno jest po prostu „rzuci

ć

”

z dnia na dzie

ń

, dlatego niezb

ę

dna jest pomoc i

wsparcie z zewn

ą

trz.

4

Pedagog przed interwencją powinien :

Rozpozna

ć

skal

ę

problemu oraz wnikliwe

przeanalizowanie zachowania dziecka pod k

ą

tem :

sytuacji rodzinnej w kontek

ś

cie zaniedbywania

ekonomicznego i emocjonalnego, uzale

ż

nie

ń

,

przemocy

relacji z rówie

ś

nikami, roli jak

ą

dziecko pełni w

grupie

umiej

ę

tno

ś

ci szkolnych

kompetencji społecznych

Zastanowi

ć

si

ę

, jak

ą

funkcj

ę

w

ż

yciu dziecka mog

ą

pełni

ć

nałogowe zachowania, w czym mog

ą

mu

pomóc, co zast

ę

powa

ć

,jakie spełnia

ć

potrzeby

2

5

Podczas rozmowy z dzieckiem :

Nie krytykuj, nie oceniaj zachowa

ń

(nałogowe

czynno

ś

ci s

ą

cz

ę

sto jedyn

ą

poznan

ą

i sprawdzon

ą

umiej

ę

tno

ś

ci

ą

radzenia sobie z problemami)

Uwa

ż

nie słuchaj, pytaj o towarzysz

ą

ce emocje.

Nie bagatelizuj ,nie umniejszaj problemów, o
których mówi. To, co dla dorosłego jest błahe , dla
dziecka cz

ę

sto jest „ko

ń

cem

ś

wiata”.

Nie gro

ź

, nie strasz konsekwencjami .Pozwól

dziecku samemu u

ś

wiadomi

ć

sobie,

ż

e

podejmowanie ryzykownych zachowa

ń

mo

ż

e by

ć

dla niego niekorzystne .Nie narzucaj gotowych
rozwi

ą

za

ń

.Daj dziecku przestrze

ń

,aby

przeanalizowało to, co mo

ż

e zrobi

ć

, aby zrozumie

ć

i rozwi

ą

za

ć

swoje problemy

6

Jak prowadzić rozmowę interwencyjną z uczniem ?

1.

Stwórz bezpieczne warunki do rozmowy (czas,
miejsce)

2.

Oka

ż

zainteresowanie samopoczuciem dziecka

3.

Powiedz, jaki jest cel tego spotkania. Wska

ż

dziecku, które z jego zachowa

ń

budz

ą

w tobie

niepokój (konkrety)

4.

Zapytaj dlaczego tyle czasu po

ś

wi

ę

ca na dan

ą

czynno

ść

. Szukajcie wspólnie przyczyn.

5.

Daj mu przestrze

ń

do mówienia o swoich

uczuciach, problemach, trudno

ś

ciach .Akceptuj

je, nie umniejszaj ich rangi .Oka

ż

dziecku

zrozumienie i wsparcie.

7

Jak prowadzić rozmowę interwencyjną z uczniem ?

6.

Zach

ęć

dziecko do zastanowienia si

ę

, jakie mo

ż

e ponie

ść

konsekwencje, je

ś

li nie ograniczy ryzykownego zachowania.

Staraj si

ę

tak kierowa

ć

rozmow

ą

, aby mogło ono dostrzec,

ż

e staje na drodze swoim celom i ambicjom.

7.

Szukaj wraz z dzieckiem alternatywnych rozwi

ą

za

ń

, które

pomog

ą

mu poradzi

ć

sobie z siln

ą

potrzeb

ą

wykonywania

danej czynno

ś

ci. Stwórzcie wspólnie list

ę

osób, z którymi

mo

ż

e porozmawia

ć

.

8.

Wyja

ś

nij dziecku mechanizmy zachowa

ń

nałogowych

.Poka

ż

mu, w jaki sposób mog

ą

dawa

ć

mu złudne poczucie

poradzenia sobie z trudno

ś

ciami.

9.

U

ś

wiadom dziecku ,

ż

e chcesz mu pomóc, w zwi

ą

zku z tym

zale

ż

y ci na spotkaniu z rodzicami .Podkre

ś

l ,

ż

e nie b

ę

dzie

ono miało charakteru „skargi”, lecz omówienia tego, co
mo

ż

na zrobi

ć

,aby pomóc.

8

W jaki sposób rozmawiać z rodzicem na temat behawioralnych
zachowań na

ł

ogowych ?

Co warto przekaza

ć

rodzicom ?

Partnerstwo i otwarto

ść

Konkrety i zaproszenie rodziców do współpracy

Wskazówki, jak rozmawia

ć

ze swoim dzieckiem

Motywowanie rodziców do podj

ę

cia zdecydowanej

interwencji maj

ą

cej na celu skierowanie dziecka do

poradni, w której uzyska profesjonaln

ą

pomoc

3

9

Co warto przekazać rodzicom ?

1. Wyja

ś

nienie przyczyny nałogowych zachowa

ń

:

o

Skłonno

ść

do uciekania od problemów

o

Nieumiej

ę

tno

ść

konstruktywnego radzenia sobie z

napi

ę

ciem

o

Samotno

ść

o

Niskie poczucie własnej warto

ś

ci

o

Nuda

o

L

ę

k przed odrzuceniem

o

Potrzeba mocnych wra

ż

e

ń

o

Ch

ęć

sprawdzania swoich umiej

ę

tno

ś

ci i potrzeba

rywalizacji

o

Potrzeba pokazania siebie jako kogo

ś

atrakcyjnego

i znacz

ą

cego w

ś

ród rówie

ś

ników

10

Co warto przekazać rodzicom ?

2. Zach

ę

cenie do obserwowanie swojego

dziecka pod k

ą

tem:

o

realizowania przez niego obowi

ą

zków,

o

pełnienie ról,

o

przestrzegania norm i zasad

o

wyra

ż

ania emocji i utrzymywania bliskich

relacji

11

Co warto przekazać rodzicom ?

3. U

ś

wiadomienie rodzicom,

ż

e nie zatrzymane

w por

ę

uzale

ż

nienie behawioralne , podobnie

jak od

ś

rodków psychoaktywnych ,ma

tendencj

ę

do pogł

ę

biania si

ę

.

12

Partnerstwo i otwartość

Rozmowa z rodzicami mo

ż

e by

ć

trudna i wymaga

odpowiednich umiej

ę

tno

ś

ci.

Rodzice mog

ą

zareagowa

ć

niech

ę

ci

ą

,

ż

e kto

ś

„wmawia im”

,

ż

e ich dziecko ma problem.

Mog

ą

uzna

ć

,

ż

e obowi

ą

zkiem nauczyciela jest zaj

ąć

si

ę

dydaktyk

ą

, a nie ingerowanie w funkcjonowanie ich dziecka.

Mog

ą

poczu

ć

si

ę

dotkni

ę

ci ,

ż

e zawiodły ich metody

wychowawcze, sfrustrowani,

ż

e sami nie dostrzegli problemu

Mo

ż

e doj

ść

do wzajemnego obwiniania si

ę

.

Wa

ż

ne jest, by nauczyciel potrafił pokierowa

ć

przebiegiem spotkania, był empatyczny i wyrozumiały,
nie wyst

ę

pował z pozycji eksperta, lecz partnera we

wspólnym działaniu.

4

13

Konkrety i zaproszenie rodziców do wspó

ł

pracy

Priorytetem jest, aby pedagog podczas spotkania z rodzicami :

Nie krytykował , nie oceniał ich metod wychowawczych, nie
obarczał odpowiedzialno

ś

ci

ą

za przejawy destrukcyjnych

zachowa

ń

Warto, by dał do zrozumienia,

ż

e zachowanie dziecka

wzbudza w nim niepokój

Powiedział,

ż

e spotkał si

ę

z nimi, by lepiej zrozumie

ć

sytuacj

ę

Opisał, jakie konkretne zachowania ich dziecka prowadz

ą

do

uzale

ż

nienia

Wyja

ś

nił,

ż

e

ś

wiadcz

ą

one o niewła

ś

ciwym radzeniu sobie z

trudno

ś

ciami , problemami, przykrymi emocjami

Zwrócił uwag

ę

,

ż

e w ten sposób dziecko mo

ż

e ucieka

ć

od

trudnej dla niego rzeczywisto

ś

ci lub zaspokaja

ć

w ten sposób

swoje potrzeby

14

Konkrety i zaproszenie rodziców do wspó

ł

pracy

Przekazał wiedz

ę

na temat uzale

ż

nie

ń

behawioralnych , ich

przyczyn oraz konsekwencji

Przedstawił analogi

ę

pomi

ę

dzy uzale

ż

nieniem od substancji

psychoaktywnych a pozostałymi, niechemicznymi

Warto, by nauczyciel zapytał, jakie rodzice maj

ą

obserwacje

zwi

ą

zane z funkcjonowaniem dziecka, ze szczególnym

uwzgl

ę

dnieniem konkretnych nałogowych zachowa

ń

.

Warto , by nauczyciel przeanalizował z nimi przyczyny
uciekania dziecka w kompulsje.

Niezwykle istotne jest, by rodzice mieli mo

ż

liwo

ść

podzielenia

si

ę

swoimi trudno

ś

ciami, problemami, gdy b

ę

d

ą

mówi

ć

o

swoich emocjach.

Konieczne jest posiadanie przez nauczyciela informacji
dotycz

ą

cych placówek ,

ś

wiadcz

ą

cych pomoc i wsparcie dla

osób uzale

ż

nionych behawioralnie oraz ich rodzin.

15

Wskazówki, jak rozmawiać ze swoim dzieckiem

Pomocne jest u

ś

wiadomienie rodzicom ,

ż

e

najbardziej niekorzystne jest „prawienie kaza

ń

” i

moralizowanie na temat nieakceptowanego
zachowania. Dziecko słysz

ą

c kolejny wykład

„wył

ą

cza si

ę

” i nie przyjmuje kierowanych do

siebie tre

ś

ci, poniewa

ż

odbiera je jako zarzuty

Nale

ż

y uczuli

ć

rodziców, aby podczas rozmowy z

dzieckiem zwrócili uwag

ę

na przyczyny, z

powodu których dziecko zachowuje si

ę

ryzykownie.

16

Wskazówki, jak rozmawiać ze swoim dzieckiem

Co mog

ą

rodzice zrobi

ć

?

Przytoczy

ć

konkretne sytuacje i swoje obserwacje

sposobu sp

ę

dzania przez dziecko czasu przy

komputerze /grach/po

ż

yczanych pieni

ą

dzach na

gry hazardowe .

Zauwa

ż

yłam ,

ż

e coraz wi

ę

cej czasu sp

ę

dzasz

przy komputerze; wczoraj znowu poło

ż

yłe

ś

si

ę

bardzo pó

ź

no spa

ć

,

jeszcze o g.2 w nocy paliła si

ę

lampka w twoim pokoju, a dzi

ś

zaspałe

ś

do szkoły

Podzieli

ć

si

ę

własnymi uczuciami, refleksjami (nie

krytykuj, nie pot

ę

piaj, nie okazuj dezaprobaty)

.Martwi

ę

si

ę

o ciebie, czuj

ę

si

ę

zaniepokojony ilo

ś

ci

ą

czasu, jak

ą

sp

ę

dzasz przy komputerze

.

5

17

Wskazówki, jak rozmawiać ze swoim dzieckiem

Da

ć

dziecku czas i przestrze

ń

do otworzenia si

ę

.

Martwi mnie,

ż

e izolujesz si

ę

od najbli

ż

szych. Bardzo bym chciała z

Tob

ą

porozmawia

ć

, poniewa

ż

wiem,

ż

e ludzie czasem, kiedy maj

ą

problemy, uciekaj

ą

w samotno

ść

.

Konieczne jest jasne zasygnalizowanie swoich
oczekiwa

ń

dotycz

ą

cych zmiany zachowania i

wspólne ustalenie zasad oraz konsekwencji,
wynikaj

ą

cych z ich niespełnienia.

Oczekuj

ę

,

ż

e

zmniejszysz ilo

ść

czasu sp

ę

dzanego przed komputerem.

Zastanówmy si

ę

wspólnie, ile czasu faktycznie jest Ci do tego

niezb

ę

dne. Zale

ż

y mi, aby

ś

miał

ś

wiadomo

ść

,

ż

e wyci

ą

gn

ę

konsekwencje, je

ś

li nie zastosujesz si

ę

do naszych oczekiwa

ń

.

.

18

Wskazówki, jak rozmawiać ze swoim dzieckiem

Da

ć

dziecku do zrozumienia, jakie kroki zostan

ą

podj

ę

te ,je

ś

li nie zmieni swoich zachowa

ń

. By

ć

stanowczym, zrealizowa

ć

to, do czego si

ę

zobowi

ą

zało.

Pozwoli

ć

dziecku na ponoszenie konsekwencji

za swoje działania .Nie bra

ć

na siebie

odpowiedzialno

ś

ci, gdy

ż

zmniejsza to jego

motywacj

ę

do zmiany i pracy nad sob

ą

.

Motywowa

ć

dziecko do powrotu do dawnych

zainteresowa

ń

lub poszukiwanie nowych.

19

Motywowanie rodziców do podjęcia zdecydowanej interwencji
mającej na celu skierowanie dziecka do poradni, w której uzyska
profesjonalną pomoc

Oswój dziecko z my

ś

l

ą

,

ż

e b

ę

dzie

potrzebowało pomocy, poniewa

ż

jego

zachowania prowadz

ą

do bardzo przykrych

konsekwencji

Koncentruj si

ę

na faktach i konkretnych

sytuacjach, nie stosuj ogólników

Nie obwiniaj, nie krytykuj .W przeciwnym
razie dziecko zamknie si

ę

na dialog, przyjmie

postaw

ę

obronn

ą

20

Motywowanie rodziców do podjęcia zdecydowanej interwencji
mającej na celu skierowanie dziecka do poradni, w której uzyska
profesjonalną pomoc

Odwołaj si

ę

do wcze

ś

niejszych ustale

ń

dotycz

ą

cych

ograniczenia konkretnych zachowa

ń

i przypomnij,

ż

e dziecko

wyraziło zgod

ę

na wizyt

ę

w poradni w przypadku

niedotrzymania słowa

Wspieraj i zapewniaj ,

ż

e dobro dziecka jest najwa

ż

niejsze

Zapewniaj ,

ż

e dziecko b

ę

dzie zawsze mogło liczy

ć

na twoj

ą

gotowo

ść

i otwarto

ść

Przez cały czas dodawaj dziecku odwagi i wystrzegaj si

ę

krytyki z powodu braku post

ę

pów w pocz

ą

tkowych etapach

leczenia (ka

ż

da zmiana wymaga czasu). Du

żą

rol

ę

odgrywa

docenianie najmniejszych efektów, gdy

ż

dziecko bardzo

potrzebuje motywacji i pozytywnych wzmocnie

ń

.

Je

ż

eli dziecko jest starsze ,mo

ż

na zastanowi

ć

si

ę

nad

zaanga

ż

owaniem w rozmow

ę

jego bliskich znajomych, którzy

równie

ż

zauwa

ż

aj

ą

ten problem.

6

21

Motywowanie rodziców do podjęcia zdecydowanej interwencji
mającej na celu skierowanie dziecka do poradni, w której uzyska
profesjonalną pomoc

Równolegle do terapii dziecka warto, aby rodzice uczestniczyli w
systemie profesjonalnego wsparcia, który pomo

ż

e im zwi

ę

kszy

ć

ich umiej

ę

tno

ś

ci wychowawcze.

22

Literatura polecana :

A.Borucka, A.Pisarska, K.Okulicz-Kozaryn, Szkolna interwencja
profilaktyczna , w : J.Szyma

ń

ska, B.Kami

ń

ska-Bu

ś

ko, red. Profilaktyka

w szkole, CMPP-P. Warszawa 2005

Janina W

ę

grzecka-Gilu

ń

- Przewodnik dla Rodziców. Uzale

ż

nienia

behawioralne .Patologiczny hazard i internet. . Wyd. Fundacja ETOH

Faber A., Mazlish E - Jak mówi

ć

do nastolatków,

ż

eby nas słuchały .Jak

słucha

ć

,

ż

eby z nami rozmawiały. Wyd. Media Rodzina .Pozna

ń

1993.