375
Krzysztof AUGUSTYNIAK
Wy
ż
sza Szkoła Policji w Szczytnie
ANTY- I KONTR-TERRORYSTYCZNA DZIAŁALNO
ŚĆ
POLICJI
Wag
ę
dostrzeganego problemu zagro
ż
e
ń
terrorystycznych w Polsce podkre-
ś
lono ju
ż
w „Strategii Bezpiecze
ń
stwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”
przyj
ę
tej przez Rad
ę
Ministrów w dniu 22 lipca 2003 roku. Uznano w niej terroryzm
za „najpowa
ż
niejsze niebezpiecze
ń
stwo w
ś
ród nowych zagro
ż
e
ń
dla systemu mi
ę
-
dzynarodowego i bezpiecze
ń
stwa poszczególnych pa
ń
stw, w tym Polski”.
1
W wy-
niku ewoluuj
ą
cej sytuacji mi
ę
dzynarodowej rozwini
ę
ciu uległo równie
ż
spojrzenie
na kierunki zagro
ż
e
ń
terrorystycznych, co znalazło odzwierciedlenie w aktualnie
funkcjonuj
ą
cej Strategii. Czytamy w niej bowiem,
ż
e „zagro
ż
eniem dla Europy,
w tym i dla Polski, jest zorganizowany terroryzm mi
ę
dzynarodowy. Polska musi si
ę
liczy
ć
z mo
ż
liwo
ś
ci
ą
działa
ń
skierowanych przeciwko niej w zwi
ą
zku z udziałem
w kampanii antyterrorystycznej. Nie mo
ż
na wykluczy
ć
akcji odwetowych b
ę
d
ą
cych
konsekwencj
ą
prowadzonych przez NATO lub UE operacji stabilizacyjnych i poko-
jowych”.
2
Jak wynika z wielu publikacji dotycz
ą
cych omawianego zagadnienia,
zagro
ż
enie atakiem terrorystycznym na terytorium Polski jest jak najbardziej
realne.
3
Dlatego te
ż
niezb
ę
dnym warunkiem skutecznego przeciwstawienia si
ę
poten-
cjalnym zagro
ż
eniom terrorystycznym jest odpowiednie przygotowanie społecze
ń
-
stwa i wszystkich słu
ż
b pa
ń
stwowych do przeciwdziałania i zwalczania wszelkich
przejawów
ś
wiadcz
ą
cych o mo
ż
liwo
ś
ci wyst
ą
pienia aktu terrorystycznego,
a w przypadku jego zaistnienia, do skutecznego zabezpieczenia miejsca zdarze-
nia, zatrzymania jego sprawców, ratowania zdrowia i
ż
ycia osób poszkodowanych
w wyniku incydentu oraz usuwania skutków przeprowadzonego ataku.
Jednym z głównych podmiotów realizuj
ą
cych zadania w zakresie działa
ń
anty-
i kontrterrorystycznych jest Policja. Formacja ta, działaj
ą
c w oparciu o Ustaw
ę
o Policji oraz akty wykonawcze,
4
nie tylko wspiera w tym zakresie inne słu
ż
by pa
ń
-
stwowe, ale tak
ż
e posiada w swych strukturach jednostki specjalistyczne, które
w sytuacjach zagro
ż
e
ń
mog
ą
podejmowa
ć
szybkie i skuteczne interwencje o cha-
rakterze prewencyjnym, wyprzedzaj
ą
cym lub destrukcyjnym.
W literaturze przedmiotu wiele miejsca po
ś
wi
ę
ca si
ę
ostatnio definiowaniu po-
j
ęć
: antyterroryzm i kontrterroryzm, które pozostaj
ą
w istotnym zwi
ą
zku z działa-
niami podejmowanymi przez Policj
ę
. Dlatego te
ż
, dla potrzeb niniejszego artykułu,
1
Za: S. Wojciechowski: Policja a problemy przeciwdziałania terroryzmowi w Polsce – ogólne zało
ż
enia.
W: A. Szymaniak, W. Ciepiela (red.): Policja w Polsce. Stan obecny i perspektywy. Pozna
ń
2007,
s. 197
2
Strategia
Bezpiecze
ń
stwa
Narodowego
Rzeczypospolitej
Polskiej,
Warszawa
2007,
http://www.wp.mil.pl/pliki/File/zalaczniki_do_stron/SBN_RP.pdf
3
Patrz: K. Jałoszy
ń
ski: Współdziałanie polskich sił specjalnych wojska i policji w operacjach ratunko-
wych uwalniania zakładników. W: „Terroryzm”. 2009, nr 3, s. 14; P. Mickiewicz: Polska a zagro
ż
enie
terroryzmem. „Dzi
ś
”. 2004, nr 11; K. Liedel: Symptomy dzisiejszego zagro
ż
enia Polski atakami terro-
rystycznymi, http://www.terroryzm.com/article/315/Symptomy-dzisiejszego-zagrozenia-Polski-aktami-
terrorystycznymi.html
4
Nazwy tych dokumentów i miejsce ich publikacji nie zostan
ą
ujawnione w niniejszym artykule ze
wzgl
ę
du na poufno
ść
zawartych w nich tre
ś
ci.
376
autor posłu
ż
y si
ę
opiniami ekspertów z tej dziedziny, maj
ą
cych bezpo
ś
redni zwi
ą
-
zek z funkcjonowaniem słu
ż
b specjalnych w Polsce. Profesor K. Jałoszy
ń
ski, przy-
taczaj
ą
c pogl
ą
d wyra
ż
ony przez M. Drosta,
5
antyterroryzmem nazywa „defen-
sywne działania maj
ą
ce na celu zmniejszenie podatno
ś
ci na akty terrorystyczne”,
6
natomiast kontrterroryzmem - „ofensywne kroki podj
ę
te w celu prewencji odstra-
szania i odpowiedzi na terroryzm”.
7
Rozwijaj
ą
c definicj
ę
kontrterroryzmu nale
ż
y
stwierdzi
ć
za S. Pikulskim,
ż
e jest to zespół działa
ń
naukowych, prawnych, woj-
skowych oraz policyjnych, których celem jest zwalczanie aktów terroryzmu a zmie-
rzaj
ą
cych do zapobiegania, przeciwdziałania i likwidacji zagro
ż
e
ń
zwi
ą
zanych
z mo
ż
liwo
ś
ci
ą
zaistnienia aktów terrorystycznych.
8
Upraszczaj
ą
c j
ę
zyk wojskowy
u
ż
yty przez wy
ż
ej wymienionych autorów, za A. Skwarczy
ń
skim mo
ż
na powie-
dzie
ć
,
ż
e „antyterroryzm to profilaktyka, natomiast kontrterroryzm jest jak chirurgia,
której celem jest np. wyci
ę
cie raka – jest to typowe zwalczanie, reagowanie na
konkretne zagro
ż
enie”.
9
Działania prewencyjne (antyterrorystyczne) polegaj
ą
głównie na uzyskiwaniu,
analizowaniu, wykorzystaniu (rekomendowaniu działa
ń
) i gromadzeniu informacji
przez słu
ż
by specjalne,
10
a tak
ż
e zabezpieczaniu obiektów, ochronie VIP-ów i dzia-
łaniach propagandowych. Natomiast działania ofensywne (kontrterrorystyczne)
dotycz
ą
zwłaszcza prowadzenia działa
ń
bojowych zwi
ą
zanych z uwolnieniem prze-
trzymywanych zakładników (akcja ratunkowa), prowadzeniem działa
ń
bojowych
w ramach zatrzymywania osób podejrzanych o działalno
ść
terrorystyczn
ą
oraz
prowadzenia działa
ń
bojowych zwi
ą
zanych z likwidacj
ą
osób uznawanych za terro-
rystów, zwłaszcza przywódców organizacji terrorystycznych.
11
W stosunkowo prosty sposób, główne obszary działa
ń
podmiotów zajmuj
ą
-
cych si
ę
problematyk
ą
z zakresu przeciwdziałania i walki z terroryzmem przedsta-
wił K. Jałoszy
ń
ski, wyró
ż
niaj
ą
c obszar działa
ń
defensywnych i obszar działa
ń
ofensywnych.
12
Cz
ęść
z wymienionych działa
ń
ma charakter ponadstrukturalny (np. pozyski-
wanie informacji), cz
ęść
za
ś
specyficzny dla okre
ś
lonej formacji (np. zabezpiecza-
nie obiektów lub działania bojowe). Analizuj
ą
c t
ą
struktur
ę
działa
ń
nale
ż
y jednak
stwierdzi
ć
,
ż
e Policja realizuje ich pełny zakres. Wł
ą
czone w t
ą
działalno
ść
s
ą
wła-
ś
ciwie wszystkie jej piony organizacyjne, oczywi
ś
cie w zakresie ich specjalistycz-
nych uprawnie
ń
i obowi
ą
zków.
5
Por. M. Drost: Operacje militarne inne ni
ż
wojna w doktrynie NATO i USA. W: „Zeszyty Naukowe
AON”. 2000, nr 2, s. 15
6
K. Jałoszy
ń
ski: Organy administracji rz
ą
dowej wobec zagro
ż
e
ń
terrorystycznych. Policja w walce
i przeciwdziałaniu terroryzmowi. Bielsko-Biała 2009, s. 31
7
Ibidem, s. 31
8
Por. S. Pikulski: Prawne
ś
rodki zwalczania terroryzmu. Olsztyn 2000, s. 125
9
Por. Mamy powód do dumy! Rozmowa z Dyrektorem Biura Operacji Antyterrorystycznych młodszym
inspektorem Arturem Skwarczy
ń
skim, KGP, 24 maja 2009, http://www.policja.pl/portal/pol/1/41038/
Mamy_powod_do_dumy.html
10
K. Jałoszy
ń
ski: Organy…, op. cit., s. 31
11
Ibidem, s. 33
12
Ibidem, s. 32
377
Rysunek nr 1. Główne obszary działa
ń
w zakresie przeciwdziałania i walki
z terroryzmem
Ź
ródło: K. Jałoszy
ń
ski: Organy…, op. cit., s. 32
Ze wzgl
ę
du na charakter opracowania, przedstawione zostan
ą
tylko wybrane
podmioty policyjne zajmuj
ą
ce si
ę
prewencj
ą
i zwalczaniem przejawów aktywno
ś
ci
terrorystycznej na terenie naszego kraju. Z uwagi na powy
ż
ej przedstawiony za-
kres definicyjny i główne obszary zada
ń
poszczególnych podmiotów struktury or-
ganizacyjnej Policji, mo
ż
na byłoby pokusi
ć
si
ę
o dokonanie ich przyporz
ą
dkowania
do grupy antyterrorystycznej lub kontrterrorystycznej. Jednak
ż
e, wiedza i do
ś
wiad-
czenia autora dotycz
ą
ce zada
ń
i funkcjonowania wspomnianych podmiotów oraz
ch
ęć
unikni
ę
cia nieco sztucznego ich „szufladkowania” sprawiaj
ą
,
ż
e poni
ż
ej zo-
stan
ą
one zaprezentowanie bez konkretnego przydziału, pozostawiaj
ą
c czytelni-
kowi mo
ż
liwo
ść
swobodnej interpretacji.
Zespoły ATK
We wszystkich komendach wojewódzkich oraz w Komendzie Stołecznej Poli-
cji funkcjonuj
ą
zespoły do spraw koordynacji przeciwdziałania aktom terroru z u
ż
y-
ciem materiałów wybuchowych oraz innych zdarze
ń
nosz
ą
cych cechy zamachu
terrorystycznego (ATK). Zostały one powołane w celu koordynowania i nadzoro-
wania działa
ń
w zakresie operacyjnego rozpoznania zagro
ż
e
ń
terrorystycznych
378
wyst
ę
puj
ą
cych na obszarach podległych poszczególnym jednostkom wojewódz-
kim.
13
Do podstawowych zada
ń
wymienionych zespołów zaliczy
ć
nale
ż
y mi
ę
dzy in-
nymi:
- wykonywanie czynno
ś
ci na miejscu aktu terrorystycznego, podczas które-
go były ofiary
ś
miertelne lub celem zamachu był budynek administracji
pa
ń
stwowej, samorz
ą
dowej lub u
ż
yteczno
ś
ci publicznej;
- koordynowanie przedsi
ę
wzi
ęć
w zakresie przeciwdziałania i zwalczania
aktów terroru z u
ż
yciem materiałów wybuchowych oraz o charakterze ter-
rorystycznym na terenie województwa;
- podejmowanie współpracy z innymi organizacjami i instytucjami, mog
ą
cymi
dysponowa
ć
wiedz
ą
na temat osób i zagro
ż
e
ń
wynikaj
ą
cych z obrotu ma-
teriałami wybuchowymi b
ą
d
ź
substancjami niebezpiecznymi, oraz ich dys-
trybucji;
- prowadzenie rozpozna
ń
operacyjnych dotycz
ą
cych obywateli polskich oraz
cudzoziemców zamieszkałych na stałe lub przebywaj
ą
cych czasowo na te-
renie podległym KWP, co do których zachodzi podejrzenie działalno
ś
ci
o charakterze terrorystycznym na terenie Polski i poza jej granicami;
- prowadzenie rozpozna
ń
operacyjnych grup, organizacji i zwi
ą
zków, co do
których istnieje podejrzenie o działalno
ść
terrorystyczn
ą
lub jej wspieranie;
- prowadzenie rozpozna
ń
operacyjnych grup, organizacji i zwi
ą
zków, co do
których istnieje podejrzenie o działalno
ść
terrorystyczn
ą
oraz finansowanie
takiej działalno
ś
ci w kraju lub poza jego granicami.
14
Ponadto, w strukturach Policji na szczeblu powiatowym, rejonowym i miejskim
funkcjonuj
ą
grupy ATK, które w zakresie swego działania maj
ą
prowadzenie roz-
poznania operacyjnego zagro
ż
e
ń
atakami terrorystycznymi obiektów u
ż
yteczno
ś
ci
publicznej, zakładów przemysłowych oraz innych obiektów znajduj
ą
cych si
ę
na
terenie działania lokalnych jednostek Policji.
15
Centralne biuro
ś
ledcze
Centralne Biuro
Ś
ledcze zostało powołane do
ż
ycia na pocz
ą
tku 2000 roku,
16
w wyniku poł
ą
czenia istniej
ą
cych wcze
ś
niej struktur zajmuj
ą
cych si
ę
zwalczaniem
przest
ę
pczo
ś
ci zorganizowanej i narkotykowej. Oprócz typowych dla Policji zada
ń
zwi
ą
zanych ze zwalczaniem zorganizowanej przest
ę
pczo
ś
ci kryminalnej, narkoty-
kowej i ekonomicznej w strukturach CB
Ś
znalazł swoje miejsce tak
ż
e Wydział do
Zwalczania Aktów Terroru. Do głównych zada
ń
wymienionego Wydziału nale
ż
y
gromadzenie informacji operacyjnych o zagro
ż
eniach terrorystycznych oraz pro-
wadzenie rozpoznania operacyjnego osób i organizacji podejrzanych o działalno
ść
terrorystyczn
ą
w Polsce oraz koordynacja działa
ń
dotycz
ą
cych zapobiegania za-
gro
ż
eniom terrorystycznym.
17
Jednostka ta prowadzi tak
ż
e rozpoznanie zagro
ż
e
ń
zwi
ą
zanych z u
ż
yciem materiałów wybuchowych.
13
K. Jałoszy
ń
ski: Organy…, op. cit., s. 98
14
Ibidem, s. 98-99
15
Ibidem, s. 99
16
Zarz
ą
dzenie Nr 1/2000 Komendanta Głównego Policji z dnia 29 lutego 2000 roku, w sprawie powoła-
nia oraz okre
ś
lenia organizacji, zakresu działania i wła
ś
ciwo
ś
ci terytorialnej słu
ż
by
ś
ledczej.
17
J. Szafra
ń
ski (red.): Współczesne zagro
ż
enia terroryzmem oraz metody ich zwalczania. Szczytno
2007, s. 29
379
Wskutek gromadzenia od 1990 roku informacji przez poprzednie i obecnie
funkcjonuj
ą
ce struktury Policji, Centralne Biuro
Ś
ledcze dysponuje baz
ą
kompute-
row
ą
zawieraj
ą
c
ą
obszerne dane o zdarzeniach i osobach zwi
ą
zanych z materia-
łami i urz
ą
dzeniami wybuchowymi oraz o osobach i organizacjach podejrzewanych
o działalno
ść
terrorystyczn
ą
.
18
Oddziały prewencji policji
Oddziały prewencji, podlegaj
ą
ce komendom wojewódzkim Policji, s
ą
jednost-
kami przygotowanymi do działa
ń
zapewniaj
ą
cych bezpiecze
ń
stwo w miejscach
wyst
ę
powania potencjalnych zagro
ż
e
ń
oraz przywracania naruszonego porz
ą
dku
publicznego. Dotyczy to tak
ż
e sytuacji zwi
ą
zanych z mo
ż
liwo
ś
ci
ą
powstania lub
wyst
ą
pieniem incydentu terrorystycznego. W przypadkach takich miejsca poten-
cjalnego lub zaistniałego zamachu musz
ą
by
ć
odpowiednio zabezpieczone. Od-
działy prewencji realizuj
ą
to zabezpieczenie poprzez utworzenie dwóch pier
ś
cieni
ochrony: pier
ś
cienia wewn
ę
trznego
19
i pier
ś
cienia zewn
ę
trznego,
20
których celem
jest uniemo
ż
liwienie ucieczki sprawców ataku oraz przedostanie si
ę
osób postron-
nych do strefy obj
ę
tej działaniami anty- lub kontr terrorystycznymi.
21
Ze wzgl
ę
du na
swoj
ą
organizacj
ę
, system stacjonowania oraz du
żą
mobilno
ść
oddziały prewencji
stanowi
ą
podmiot policji zdolny w ci
ą
gu krótkiego czasu podj
ąć
du
ż
ymi siłami dzia-
łania o charakterze zabezpieczaj
ą
cym lub przywracaj
ą
cym naruszony porz
ą
dek
publiczny. Ma to szczególne znaczenie w przypadku wyst
ą
pienia zamachu terrory-
stycznego, gdy
ż
szybkie i szczelne odizolowanie miejsca zagro
ż
enia jest podstaw
ą
dalszych skutecznych działa
ń
22
Policji oraz wszystkich innych słu
ż
b realizuj
ą
cych
swe zadania w zwi
ą
zku z sytuacj
ą
kryzysow
ą
. Do głównych zada
ń
oddziałów pre-
wencji nale
żą
, mi
ę
dzy innymi:
- wykonywanie zada
ń
zwi
ą
zanych z prowadzeniem operacji policyjnych
w sytuacji zagro
ż
enia bezpiecze
ń
stwa i porz
ą
dku publicznego;
- udział w działaniach po
ś
cigowo-blokadowych za niebezpiecznymi
przest
ę
pcami;
- ochrona porz
ą
dku publicznego w czasie konstytucyjnie okre
ś
lonych
stanów nadzwyczajnych, katastrof naturalnych i awarii technicznych;
- ochrona bezpiecze
ń
stwa i porz
ą
dku publicznego podczas pobytu w Polsce
przedstawicieli pa
ń
stw obcych;
- ochrona bezpiecze
ń
stwa i porz
ą
dku publicznego podczas legalnych
zgromadze
ń
ulicznych oraz w czasie imprez masowych i protestów spo-
łecznych;
- przywracanie porz
ą
dku publicznego w przypadkach zbiorowego narusze-
nia prawa;
- wspieranie jednostek Policji w działaniach patrolowych i patrolowo-
interwencyjnych.
23
18
E. Pływaczewski (red.): Przest
ę
pczo
ść
zorganizowana.
Ś
wiadek koronny. Terroryzm. Warszawa
2005, s. 763
19
K. Jałoszy
ń
ski: Organy…, op. cit., s. 116
20
Ibidem, s. 116
21
Ibidem, s. 112
22
Ibidem, s. 113
23
http://www.lodzka.policja.gov.pl oraz K. Jałoszy
ń
ski: Organyi…, op. cit., s. 113
380
Od 2008 roku w strukturach polskiej Policji funkcjonuje Biuro Operacji Antyter-
rorystycznych Komendy Głównej Policji oraz 16 pododdziałów okre
ś
lanych mia-
nem antyterrorystycznych. Nale
żą
do nich:
- Samodzielne Pododdziały Antyterrorystyczne Policji (SPAP) Komendy
Wojewódzkiej Policji w Białymstoku, Gda
ń
sku, Katowicach, Krakowie, Ło-
dzi, Poznaniu, Rzeszowie, Wrocławiu i Szczecinie;
- Sekcje
Antyterrorystyczne
(SAT)
Komendy
Wojewódzkiej
Policji
w Bydgoszczy, Gorzowie Wielkopolskim, Kielcach, Lublinie, Olsztynie,
Opolu i Radomiu.
24
W kilkudziesi
ę
ciu komendach powiatowych i miejskich Policji funkcjonuj
ą
tak-
ż
e Nieetatowe Grupy Realizacyjne, cz
ę
sto okre
ś
lane mianem grup szybkiego
reagowania. Autor opracowania zamieszcza informacj
ę
tak
ż
e o tej formacji, ponie-
wa
ż
jej funkcje i zakres działania jest zbli
ż
ony do funkcji i sposobu działania anty-
terrorystycznych jednostek etatowych.
25
Biuro Operacji Antyterrorystycznych KGP
Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Głównej Policji
26
(BOA)
w obecnym kształcie powstało w 2008 roku wskutek ewolucji koncepcji utworzenia
w polskiej Policji silnego oddziału kontrterrorystycznego, odpowiadaj
ą
cego wymo-
gom współczesnych zagro
ż
e
ń
terrorystycznych. Baz
ę
wyj
ś
ciow
ą
do zmian stanowił
Zarz
ą
d Operacji Antyterrorystycznych Biura Głównego Sztabu Policji KGP.
27
Zadaniem Biura Operacji Antyterrorystycznych KGP jest fizyczne zwalczanie
terroryzmu, prowadzenie działa
ń
bojowych, koordynowanie i nadzorowanie działa
ń
samodzielnych pododdziałów antyterrorystycznych Policji, w tym:
- nadzorowanie przygotowa
ń
do działa
ń
samodzielnych pododdziałów anty-
terrorystycznych Policji, zespołów minersko-pirotechnicznych oraz nego-
cjatorów;
- prowadzenie działa
ń
bojowych, polegaj
ą
cych na rozpoznawaniu i likwido-
waniu zamachów terrorystycznych, a tak
ż
e przeciwdziałaniu zdarzeniom
o tym charakterze;
- prowadzenie negocjacji policyjnych w ramach operacji i akcji antyterrory-
stycznych;
- zapewnienie, przez realizacj
ę
programu szkolenia, stałej gotowo
ś
ci do
prowadzenia działa
ń
bojowych, polegaj
ą
cych na rozpoznawaniu, likwido-
waniu zamachów terrorystycznych oraz innych działa
ń
, wymagaj
ą
cych
u
ż
ycia specjalistycznych sił oraz
ś
rodków, a tak
ż
e specjalnej taktyki
działania;
- okre
ś
lanie potrzeb szkoleniowych, inicjowanie oraz uczestniczenie w orga-
nizowaniu szkole
ń
i doskonalenia zawodowego policjantów w komórkach
antyterrorystycznych, komórkach wła
ś
ciwych w sprawach minersko-
pirotechnicznych i w sprawach negocjacji policyjnych jednostek organiza-
cyjnych Policji;
24
K. Jałoszy
ń
ski: Organyi…, op. cit., s. 111
25
Patrz:
http://www.tarnow.policja.gov.pl/index.php?strona=/sp/sp_org_ngr
26
Decyzja nr 372 Komendanta Głównego Policji z dnia 14. kwietnia 2008 r. w sprawie zmiany regulami-
nu Komendy Głównej Policji.
27
K. Jałoszy
ń
ski: Organy…, op. cit., s. 112
381
- współdziałanie z krajowymi i zagranicznymi podmiotami wła
ś
ciwymi
w sprawach zwalczania aktów terroru.
28
Ponadto, BOA zobowi
ą
zane jest do utrzymywania stałej gotowo
ś
ci do działa
ń
,
wypracowywania i doskonalenia nowych form i metod realizacji zada
ń
, współ-
uczestnictwa w procesie okre
ś
lania standardów zaopatrzenia komórek kontrterro-
rystycznych, zespołów minersko-pirotechnicznych i negocjatorów w uzbrojenie,
umundurowanie i sprz
ę
t specjalistyczny, a tak
ż
e wspieranie działa
ń
ochronnych
funkcjonariuszy Biura Ochrony Rz
ą
du w ramach grupy wsparcia taktycznego
w sytuacjach szczególnego zagro
ż
enia zamachem.
29
Wydziały bojowe BOA
30
wykonuj
ą
swe zadania m.in. w sytuacjach zatrzymy-
wania szczególnie niebezpiecznych przest
ę
pców a tak
ż
e przetrzymywania zakład-
ników w budynkach oraz
ś
rodkach transportu lotniczego, naziemnego i wodnego.
W uzasadnionych przypadkach przeprowadzaj
ą
działania podwodne zmierzaj
ą
ce
do realizacji zabezpieczenia antyterrorystycznego lub poszukiwania dowodów rze-
czowych oraz działania ratownicze wymagaj
ą
ce specjalistycznych kwalifikacji
i wyposa
ż
enia.
31
Nie mniej wa
ż
ne zadania wykonuje Wydział Snajpersko-Rozpoznawczy.
Oprócz oczywistych działa
ń
w sytuacjach zatrzymywania niebezpiecznych prze-
st
ę
pców oraz przetrzymywania zakładników, do zada
ń
wydziału nale
ż
y równie
ż
obserwacja z wykorzystaniem specjalistycznego sprz
ę
tu, rozpoznanie obiektów
pod k
ą
tem planowania operacji i prowadzenie teczek obiektowych infrastruktury
krytycznej. Ponadto, wymieniony wydział wspiera działania ochronne funkcjonariu-
szy Biura Ochrony Rz
ą
du w sytuacjach szczególnego zagro
ż
enia zamachem,
organizuj
ą
c stanowiska strzelecko-obserwacyjne.
32
Jednym z kluczowych ogniw BOA jest tak
ż
e Sekcja Negocjacji, której podsta-
wowym zadaniem jest prowadzenie negocjacji podczas realizowanych akcji i ope-
racji policyjnych.
33
Pozostałe wydziały Biura stanowi
ą
istotne wsparcie dla wydziałów opisanych
wy
ż
ej, zajmuj
ą
c si
ę
gromadzeniem i analizowaniem informacji o zdarzeniach maj
ą
-
cych charakter aktów terrorystycznych w kraju i za granic
ą
, o obiektach stanowi
ą
-
cych potencjalny cel działa
ń
terrorystycznych, opracowywaniem procedur post
ę
-
powania w sytuacjach wyst
ą
pienia zagro
ż
e
ń
, techniczn
ą
sprawno
ś
ci
ą
wyposa
ż
e-
nia i uzbrojenia bojowego oraz koordynacj
ą
współpracy mi
ę
dzynarodowej.
34
Samodzielne pododdziały antyterrorystyczne policji
Głównym zadaniem Samodzielnych Pododdziałów Antyterrorystycznych Poli-
cji (SPAP) oraz Sekcji Antyterrorystycznych (SAT) s
ą
działania bojowe o podwy
ż
-
szonym stopniu ryzyka, podczas których zatrzymywani s
ą
szczególnie niebez-
pieczni przest
ę
pcy.
35
Jednak
ż
e, ze wzgl
ę
du na du
ż
e do
ś
wiadczenie, wysoki po-
ziom umiej
ę
tno
ś
ci, przygotowanie taktyczne oraz wyposa
ż
enie techniczne wykonu-
28
http://www.policja.pl/portal/pol/560/Biuro_Operacji_Antyterrorystycznych.html
29
B. Hołyst: Terroryzm. Tom 2, Warszawa 2009, s. 1133
30
W skład Biura wchodz
ą
: wydziały bojowe, Wydział Snajpersko-Rozpoznawczy, Wydział Koordynacji i
Szkolenia, Wydział Wsparcia Technicznego, Sekcja Negocjacji i Sekcja Ogólna.
31
B. Hołyst, op. cit., s. 1133
32
Ibidem, s. 1133
33
Ibidem, s. 1134
34
B. Hołyst, op. cit., s. 1133-1134
35
Ibidem, s. 1155
382
j
ą
równie
ż
wiele innych zada
ń
,
36
w
ś
ród których na uwag
ę
zasługuj
ą
takie, jak:
- zabezpieczanie konwojów ze szczególnie niebezpiecznymi przest
ę
pcami
oraz rozpraw s
ą
dowych, gdzie ich obecno
ść
z uwagi na wysokie ryzyko
zagro
ż
enia
ż
ycia i zdrowia osób w nich uczestnicz
ą
cych jest nieodzowna;
- organizowanie blokad lub prowadzenie po
ś
cigów za sprawcami prze-
st
ę
pstw, b
ą
d
ź
szczególnie niebezpiecznymi przest
ę
pcami, którzy mog
ą
posiada
ć
bro
ń
paln
ą
, materiały wybuchowe albo niebezpieczne narz
ę
dzia;
- lokalizowanie, rozpoznawanie, neutralizowanie, usuwanie, transport i nisz-
czenie materiałów lub urz
ą
dze
ń
wybuchowych;
- zwalczanie terroryzmu;
- zabezpieczanie przylotów i odlotów samolotów linii i kierunków zagro
ż
o-
nych aktami terroru;
- ochrona wa
ż
nych osobisto
ś
ci i delegacji pa
ń
stwowych;
- prowadzenie poszukiwania ludzi pod wod
ą
, a tak
ż
e przedmiotów pocho-
dz
ą
cych z przest
ę
pstw;
- uczestniczenie w akcjach ratowniczych podczas kl
ę
sk
ż
ywiołowych
i katastrof.
37
Antyterrory
ś
ci bior
ą
udział w akcjach o najwy
ż
szym stopniu ryzyka. Z reguły
wkraczaj
ą
ze swymi działaniami w sytuacjach najbardziej niebezpiecznych, działa-
j
ą
c szybko i z zaskoczenia, wykorzystuj
ą
c przy tym najnowocze
ś
niejszy sprz
ę
t.
Podstaw
ą
ich działa
ń
musi by
ć
doskonałe przygotowanie pod wzgl
ę
dem psychicz-
nym, fizycznym, technicznym i taktycznym. Dlatego te
ż
podczas treningu, w ra-
mach mo
ż
liwo
ś
ci zbli
ż
onego do warunków prawdziwych działa
ń
, u
ż
ywa si
ę
broni
i ostrej amunicji oraz korzysta ze
ś
migłowców praktycznie w ka
ż
dych warunkach
atmosferycznych.
38
Podczas realizowanego szkolenia i doskonalenia zawodowego policjanci
SPAP do perfekcji opanowuj
ą
taktyk
ę
działa
ń
, sztuki walki wr
ę
cz, strzelanie, nur-
kowanie, skoki spadochronowe, ratownictwo wysoko
ś
ciowe, ochron
ę
osób oraz
działania z materiałami i urz
ą
dzeniami wybuchowymi.
39
Współpracuj
ą
w tym zakre-
sie z najlepszymi jednostkami antyterrorystycznymi na
ś
wiecie, w których ich wy-
szkolenie i profesjonalizm w działaniu jest bardzo wysoko oceniany. Swoje kwalifi-
kacje zawodowe doskonal
ą
pod okiem m.in. specjalistów ameryka
ń
skich, angiel-
skich, francuskich i izraelskich.
40
W 2007 roku policyjni antyterrory
ś
ci w całym kraju uczestniczyli w 538 realiza-
cjach, podczas których zatrzymali 397 przest
ę
pców, natomiast w roku 2008 zostały
przeprowadzone 504 akcje z ich udziałem, podczas których zatrzymano 426 prze-
st
ę
pców.
41
Nieetatowe grupy realizacyjne policji
Nieetatowe grupy realizacyjne (NGR) (nazywane równie
ż
grupami szybkiego
reagowania lub grupami wsparcia) to formacje policyjne funkcjonuj
ą
ce najcz
ęś
ciej
36
Por. http://www.malopolska.policja.gov.pl/wydzialy/antyterror.php oraz http://www.pomorska.policja.
gov.pl/stranty.php
37
B. Hołyst, op. cit., s. 1155
38
http://www.policja.pl/portal/pol/1/39886/Policyjni_antyterrorysci.html
39
Ibidem
40
B. Hołyst, op. cit., s. 1155 oraz http://polska.mil.pl/spap.html
41
Statystyki BOA KGP
383
w miejskich i powiatowych komendach Policji. Tworzone s
ą
przede wszystkim
w celu zwalczania terroru kryminalnego i przest
ę
pczo
ś
ci pospolitej.
42
Nieetatowa
Grupa Realizacyjna składa si
ę
zwykle z kilku lub kilkunastu policjantów, posiadaj
ą
-
cych specjalistyczne umundurowanie, wyposa
ż
enie techniczne i przygotowanie
taktyczne na wzór grup antyterrorystycznych. NGR realizuj
ą
zadania podobne do
Samodzielnych Pododdziałów Antyterrorystycznych Policji (SPAP), jednak
ż
e ze
wzgl
ę
du na słabsze wyszkolenie i uzbrojenie z reguły kierowane s
ą
do zada
ń
o mniejszym stopniu skomplikowania. Praktyka codziennej słu
ż
by wskazuje,
ż
e
w
ś
ród najcz
ęś
ciej realizowanych przez NGR-y zada
ń
wyró
ż
ni
ć
mo
ż
na mi
ę
-
dzy innymi:
- zatrzymywanie niebezpiecznych przest
ę
pców, którzy mog
ą
posiada
ć
bro
ń
;
- udział w po
ś
cigach za niebezpiecznymi przest
ę
pcami;
- konwojowanie niebezpiecznych przest
ę
pców;
- zabezpieczanie rozpraw s
ą
dowych, w których na ławie oskar
ż
onych zasia-
daj
ą
członkowie zorganizowanych grup przest
ę
pczych albo tych z udzia-
łem
ś
wiadka koronnego;
- ochron
ę
wa
ż
nych osobisto
ś
ci;
- podejmowanie działa
ń
zabezpieczaj
ą
cych miejsce zdarzenia w przypadku
otrzymania informacji o podło
ż
onym ładunku wybuchowym;
- realizacj
ę
zatrzyma
ń
na zlecenie policyjnych podmiotów kryminalnych i do-
chodzeniowo-
ś
ledczych;
- zabezpieczanie imprez masowych o podwy
ż
szonym stopniu ryzyka;
- podejmowanie interwencji np. w stosunku do grup „blokersów” zakłócaj
ą
-
cych spokój społeczno
ś
ci lokalnej;
- udział w działaniach przywracaj
ą
cych porz
ą
dek publiczny w przypadkach
zbiorowych narusze
ń
prawa;
- wykonywanie działa
ń
zwi
ą
zanych z prowadzeniem akcji i operacji policyj-
nych w sytuacjach zagro
ż
enia bezpiecze
ń
stwa i porz
ą
dku publicznego.
43
Ponadto, podczas szkolenia i doskonalenia specjalistycznego przygotowywani
s
ą
do zwalczania terroryzmu.
44
Natomiast w ramach codziennych działa
ń
policjanci grup realizacyjnych patro-
luj
ą
ulice miast, wykonuj
ą
c czynno
ś
ci patrolowo-interwencyjne, a ich głównym za-
daniem jest udzielanie pomocy i wspomaganie działa
ń
innych patroli na terenie
działania danej jednostki Policji. Na swoim koncie maj
ą
zatrzymania zabójców,
osób pobieraj
ą
cych okupy, handluj
ą
cych lud
ź
mi, broni
ą
, a tak
ż
e utrzymuj
ą
cych si
ę
z handlu narkotykami.
Policjanci wchodz
ą
cy w skład NGR-ów s
ą
zawsze mobilni. Sprawia to,
ż
e
w ci
ą
gu kilkunastu minut s
ą
w stanie stawi
ć
si
ę
w miejscu pracy i podj
ąć
realizacj
ę
zleconych zada
ń
. Bardzo cz
ę
sto współpracuj
ą
z Wydziałami Dochodzeniowo –
Ś
ledczym i Kryminalnym Policji, z Centralnym Biurem
Ś
ledczym oraz z Centralnym
Biurem Antykorupcyjnym. Przygotowanie taktyczne i techniczne doskonal
ą
w toku
42
Np. Nieetatowy Zespół Realizacyjny został powołany przez Komendanta Miejskiego Policji w Tarno-
wie w styczniu 2007 roku. Jest to grupa 10 osobowa posiadaj
ą
ca specjalne wyszkolenie w zakresie
taktyki i techniki przeprowadzania interwencji w sytuacjach szczególnego zagro
ż
enia.
43
Por. K. D
ę
bi
ń
ski: Nieetatowe grupy wsparcia w Policji. W: J. Szafra
ń
ski, J. Kosi
ń
ski (red.): Współcze-
sne zagro
ż
enia terrorystyczne oraz metody ich zwalczania. Szczytno 2007, s. 255 oraz
http://www.tarnow.policja.gov.pl/index.php?strona=/sp/sp_org_ngr
44
http://www.tarnow.policja.gov.pl/index.php?strona=/sp/sp_org_ngr
384
szkole
ń
specjalistycznych organizowanych przez instytucje szkoleniowe Policji, ale
tak
ż
e w ramach współpracy z byłymi i aktualnymi antyterrorystami policyjnymi,
pododdziałami antyterrorystycznymi komend wojewódzkich Policji oraz Biurem
Ochrony Rz
ą
du.
45
Rysunek nr 2. Nieetatowe grupy realizacyjne podczas działa
ń
Ź
ródło: http://www.tarnow.policja.gov.pl/index.php?strona=/sp/sp_org_ngr
Mi
ę
dzynarodowa współpraca policji w zakresie zwalczania terroryzmu
Terroryzm i zwi
ą
zana z nim przest
ę
pczo
ść
uznawane s
ą
przez Uni
ę
Europej-
sk
ą
za jedno z najwi
ę
kszych zagro
ż
e
ń
współczesnego
ś
wiata.
46
W Deklaracji La
Gomera, przyj
ę
tej na nieformalnym spotkaniu Rady Europejskiej w dniu 14 pa
ź
-
dziernika 1995 r., stwierdzono mi
ę
dzy innymi,
ż
e „terroryzm stanowi zagro
ż
enie dla
demokracji, dla swobodnego korzystania z praw człowieka oraz rozwoju społecz-
nego i ekonomicznego”.
47
W zwi
ą
zku z wydarzeniami z 11-tego wrze
ś
nia 2001 r. oraz w oparciu o wy
ż
ej
wymienion
ą
Deklaracj
ę
, Grupa Zadaniowa Szefów Policji (TFCP) została zobligo-
wana przez Rad
ę
Europejsk
ą
i Rad
ę
Wymiaru Sprawiedliwo
ś
ci i Spraw Wewn
ę
trz-
nych do zorganizowanie spotkania z szefami europejskich jednostek antyterrory-
stycznych, którego celem były przede wszystkim: ulepszenie koordynacji operacyj-
nej mi
ę
dzy członkami UE oraz z krajami trzecimi, a tak
ż
e wdro
ż
enie skoordynowa-
nych działa
ń
pa
ń
stw członkowskich, gwarantuj
ą
cych wysoki poziom bezpiecze
ń
-
stwa. Bior
ą
c pod uwag
ę
powy
ż
sze zalecenia na spotkaniu Szefów Policji w dniach
45
http://www.tarnow.policja.gov.pl/index.php?strona=/sp/sp_org_ngr
46
Decyzja Ramowa Rady Europejskiej z 13.06.2002 r. w sprawie zwalczania terroryzmu.
(2002/475/JHA), Dziennik Urz
ę
dowy Wspólnot Europejskich z dnia 22.6.2002 nr L 164/3, t.6, s.18
47
Ibidem, s. 18
385
30-31 pa
ź
dziernika 2001 roku, postanowiono powoła
ć
grup
ę
ekspertów, której
głównym zadaniem było utworzenie sieci wymiany strze
ż
onych informacji i komu-
nikacji mi
ę
dzy policyjnymi jednostkami kontr-terrorystycznymi, umo
ż
liwiaj
ą
cej bar-
dziej efektywn
ą
współprac
ę
operacyjn
ą
oraz wzajemne wsparcie pa
ń
stw człon-
kowskich.
48
Nowo powstałej sieci, zrzeszaj
ą
cej specjalne jednostki interwencyjne
ze wszystkich organów ochrony porz
ą
dku publicznego w pa
ń
stwach członkowskich
UE, nadano nazw
ę
„Atlas”. Od 2001 roku w ramach „Atlasu” zorganizowano wiele
seminariów, bada
ń
, wymian materiałów oraz wspólnych
ć
wicze
ń
. Zasady doskona-
lenia wymiany informacji mi
ę
dzy jednostkami kontr-terrorystycznymi zostały tak
ż
e
sformułowane w dokumencie "Strze
ż
ona sie
ć
komunikacyjna dla specjalnych jed-
nostek interwencyjnych” (dok. EUROPOL 60 - JAI 82), który pojawił si
ę
we wrze-
ś
niu 2002 roku.
49
Głównymi zało
ż
eniami działania grupy "ATLAS" s
ą
:
- wyniesienie ka
ż
dej jednostki specjalnej krajów członkowskich na mo
ż
liwie
najwy
ż
szy poziom profesjonalizmu poprzez blisk
ą
współprac
ę
oraz wza-
jemne wsparcie, po to, aby zmaksymalizowa
ć
szanse na sukces w walce
z terroryzmem w ka
ż
dym kraju;
- wymiana informacji i promocja wzajemnej pomocy w celu poprawy i lepszej
koordynacji działa
ń
UE w obszarze kontr-terroryzmu;
- prowadzenie wspólnych interwencji/operacji w przypadku sytuacji kryzyso-
wych na du
żą
skal
ę
, głównie o podło
ż
u terrorystycznym;
- wsparcie siłami i
ś
rodkami, w celu unikni
ę
cia interwencji wojskowej.
50
Aby uregulowa
ć
zasady funkcjonowania grupy oraz nało
ż
y
ć
zobowi
ą
zania na
strony podpisuj
ą
ce, stworzono „Konwencj
ę
Atlas-u”, sformalizowan
ą
w Decyzji
Rady 2008/617/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 r. w sprawie usprawnienia współ-
pracy pomi
ę
dzy specjalnymi jednostkami interwencyjnymi pa
ń
stw członkowskich
Unii Europejskiej w sytuacjach kryzysowych.
51
Od tego momentu dowódcy jedno-
stek specjalnych UE spotykaj
ą
si
ę
regularnie dwa razy w roku na tzw. „Forum
Atlas-u”.
Biuro Operacji Antyterrorystycznych KGP, jako centralna jednostka specjal-
na w Polsce, oficjalnie działa w unijnej grupie zadaniowej „Atlas”. Na forum Euro-
polu, zrzeszaj
ą
cym specjalne jednostki interwencyjne Unii Europejskiej, wymie-
niona jednostka kontr-terrorystyczna nosi nazw
ę
BOA. Pod t
ą
te
ż
nazw
ą
jest
identyfikowany przez pozostałych członków „Atlasu”.
52
Stał
ą
mi
ę
dzynarodow
ą
współprac
ę
w zakresie rozpoznania i zwalczania terro-
ryzmu realizuje tak
ż
e Centralne Biuro
Ś
ledcze. W
ś
ród głównych podmiotów,
z którymi utrzymywany jest bie
żą
cy kontakt i wspólna działalno
ść
, nale
ż
y wymieni
ć
przede wszystkim Grup
ę
Robocz
ą
do spraw Terroryzmu III Filaru Unii Europejskiej
(TWG), Europejsk
ą
Policyjn
ą
Robocz
ą
Grup
ę
ds. Zwalczania Terroryzmu (TWG),
Interpol, Europol oraz Oficerów ł
ą
cznikowych Policji innych pa
ń
stw, w tym tak
ż
e
FBI.
53
48
http://www.policja.pl/portal/pol/778/41550/Unijna_grupa_zadaniowa_quotAtlasquot.html
49
Ibidem
50
Ibidem
51
Dziennik Urz
ę
dowy Unii Europejskiej z dnia 6 sierpnia 2008 roku (PL), L 210, ss. 73-75
52
http://www.policja.pl/portal/pol/778…, op. cit.
53
K. Jałoszy
ń
ski: Organy…, op. cit., s. 98
386
Współpraca ta polega głównie na wymianie informacji o zaistniałych zdarze-
niach o charakterze terrorystycznym, ustalonych organizacjach i grupach terrory-
stycznych, członkach organizacji i grup terrorystycznych mog
ą
cych przebywa
ć
na
terenie Polski, a tak
ż
e gromadzenia i analizowania informacji o osobach mog
ą
cych
mie
ć
bezpo
ś
redni lub po
ś
redni zwi
ą
zek z organizacjami terrorystycznymi. Prowa-
dzone wspólnie działania pozwalaj
ą
na zapoznanie si
ę
z obecnie wyst
ę
puj
ą
cymi
na
ś
wiecie zagro
ż
eniami,
ś
rodkami technicznymi oraz koncepcjami rozwi
ą
za
ń
w zakresie zwalczania terroryzmu. Niebagatelnego znaczenia w tym kontek
ś
cie
nabiera tak
ż
e mo
ż
liwo
ść
nawi
ą
zania bezpo
ś
redniego kontaktu z policjantami zaj-
muj
ą
cymi si
ę
problematyk
ą
przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu w poszcze-
gólnych krajach. Od szybko
ś
ci wymiany niezb
ę
dnych informacji zale
ż
y bowiem
w du
ż
ej mierze skuteczno
ść
działa
ń
podejmowanych w sytuacjach pojawiaj
ą
cych
si
ę
zagro
ż
e
ń
.
***
W Polsce nie doszło jeszcze do aktów terroru o takiej skali, jak miało to miej-
sce w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii czy Hiszpanii (na całe szcz
ęś
cie!).
Jednak, jak wspomniano wcze
ś
niej, w opinii wielu ekspertów istniej
ą
obszary po-
tencjalnych i realnych zagro
ż
e
ń
, które bardzo serio nale
ż
y bra
ć
pod uwag
ę
.
Z przedstawionej analizy zada
ń
realizowanych przez wymienione powy
ż
ej podmio-
ty organizacyjne Policji wynika jednoznacznie,
ż
e Policja jest instytucj
ą
spełniaj
ą
c
ą
jedn
ą
z kluczowych ról w zakresie przeciwdziałania i zwalczania tego typu prze-
st
ę
pczo
ś
ci. Wprawdzie polscy policyjni anty- i kontr-terrory
ś
ci nie codziennie spo-
tykaj
ą
si
ę
w swej pracy z działalno
ś
ci
ą
terrorystyczn
ą
o charakterze fanatyzmu
politycznego czy religijnego, to jednak swe umiej
ę
tno
ś
ci i do
ś
wiadczenia gromadz
ą
i doskonal
ą
w walce z terroryzmem kryminalnym i przest
ę
pczo
ś
ci
ą
zorganizowan
ą
,
którym blisko jest w swym charakterze do terroryzmu
54
definiowanego w literaturze
przedmiotu. I cho
ć
niejednokrotnie wykazywane s
ą
niedostatki w sferach prawnej,
organizacyjnej, ekonomicznej i technicznej działalno
ś
ci jednostek anty- i kontr-
terrorystycznych policji, policyjni „antyterrory
ś
ci” z wszystkich szczebli organizacyj-
nych i strukturalnych Policji wykonuj
ą
swe zadania z niezwykłym zaanga
ż
owaniem
i po
ś
wi
ę
ceniem, ciesz
ą
c si
ę
powa
ż
aniem i zaufaniem słu
ż
b specjalnych tak
ż
e in-
nych pa
ń
stw.
54
W. Zubrzycki: Fizyczne zwalczanie terroryzmu w Polsce. W: J. Szafra
ń
ski (red.): Współczesne zagro-
ż
enia terroryzmem oraz metody działa
ń
antyterrorystycznych. Szczytno 2007, s. 332