FIZJOLOGIA UKA
ADU
HORMONALNEGO
Funkcje układu hormonalnego
¨ð Kontroluje ogólny metabolizm (r. biochemiczne).
¨ð Utrzymuje odpowiednie Å›rodowisko wewnÄ™trzne.
¨ð Reguluje gospodarkÄ… wodnÄ… i mineralnÄ…
¨ð Hormony odgrywajÄ… rolÄ™ w przewodzeniu impulsów
¨ð Reguluje pracÄ™ wszystkich narzÄ…dów wewnÄ™trznych.
1. Szyszynka
2. Przysadka mózgowa
3. Tarczyca
4. Grasica
5. Nadnercza
6. Trzustka
7. Jajniki
8. Jadra
Współpraca układu nerwowego i hormonalnego
¨ð UkÅ‚ad nerwowy wysyÅ‚a krótkie impulsy nerwowe z
prędkością nawet do 200m/s.
¨ð UkÅ‚ad hormonalny wysyÅ‚a wiÄ™kszość sygnałów
powoli za pomocą hormonów.
¨ð Wydzielanie hormonów zależy od dziaÅ‚ania innego
hormonu lub impulsu nerwowego.
}ð UkÅ‚ad dokrewny- ukÅ‚ad regulujÄ…cy i koordynujÄ…cy
czynności komórek, tkanek, części ciała, wytwarzający
hormony wydzielane do krwi.
}ð GruczoÅ‚ dokrewny- to gruczoÅ‚ wydzielajÄ…cy hormony
wprost do tkanki lub krwi.
}ð Hormon- (od greckiego hormao- uruchamiam,
napędzam) wytwarzany przez organizm związek
chemiczny koordynujÄ…cy i regulujÄ…cy procesy
biochemiczne w komórkach.
GRUCZOA
Y GRUCZOA
Y
WYDZIELANIA WYDZIELANIA
ZEWN
TRZNEGO WEWN
TRZNEGO
¨ð GruczoÅ‚y wydzielania
¨ð GruczoÅ‚y wydzielania
wewnętrznego nazwane
są w ten sposób,
zewnętrznego
ponieważ substancje
produkujÄ… substancje,
przez nie wydzielane
które wydostają się na
dostają się do wnętrza
organizmu za
zewnątrz ciała np.
pośrednictwem krwi,
gruczoł śluzowy
płynu tkankowego lub
limfy. Miejscem
produkujący ślinę i
docelowym substancji
gruczoły w śluzówce
wydzielanych przez
gruczoły dokrewne są
oskrzeli produkujÄ…ce
narzÄ…dy lub tkanki.
wydzielinÄ™ oskrzelowÄ….
Substancje wydzielane
przez te gruczoły
nazywamy hormonami.
Budowa hormonów
" Różna budowa chemiczna.
" zbudowane z aminokwasów lub związków pochodnych,
" pochodne cholesterolu
" hormony tarczycy
" Swoistość hormonów
Mechanizm sprzężenia zwrotnego
¨ð Sprzężenie zwrotne dodatnie- efekt reakcji
oddziaływuje tylko na czynnik pobudzany.
np. przysadka i gruczoł podległy
¨ð Sprzężenie zwrotne ujemne- efekt reakcji
oddziaływuje ograniczająco na wywołującą
przyczynÄ™.
np. kora nadnerczy, tarczyca
Samoregulacja układu hormonalnego
¨ð Sprzężenie zwrotne ujemne
Oddziaływanie układu X na układ Y ma charakter
pobudzający, ale układ Y na X hamujący.
Sprzężenie zwrotne  to zjawisko polegające na oddziaływaniu
skutku procesu na jego przyczynÄ™
Sprzężenie zwrotne ujemne  skutek przeciwdziała przyczynie
Sprzężenie zwrotne dodatnie  skutek pobudza (wzmacnia)
przyczynÄ™
Układ
skutek
przyczyna
hormonalny
Sprzężenie zwrotne
BODZIEC
PODWZGÓRZE
hormon uwalniajÄ…cy
hamowanie
PRZYSADKA
MÓZGOWA
pobudzanie
KOMÓRKI
reakcja
hormon gruczołu hormon tropowy
obwodowego
GRUCZOA

OBWODOWY
pobudzanie
Hormony o działaniu antagonistycznym
¨ð Pary hormonów dziaÅ‚ajÄ…cych przeciwstawnie
" insulina i glukagon
" kalcytonina i parathormon
Podwzgórze (Hypothalamus)
¨ð NadrzÄ™dny narzÄ…d neurosekrecyjny.
¨ð Wydziela wazopresynÄ™, oksytocynÄ™ i hormony wpÅ‚ywajÄ…ce na
przysadkÄ™.
Å„ð LIBERYNY RH  czynniki uwalniajÄ…ce hormony tropowe
Å„ð STATYNY IH  czynniki hamujÄ…ce uwalnianie hormonów
tropowych
Hormony podwzgórza
Å„ðtyreoliberyna (TRH)
Å„ðgonadoliberyna (GnRH)
Å„ðsomatoliberyna (GHRH)
Å„ðkortykoliberyna (CRH)
Å„ðsomatostatyna (GIH)
Å„ðprolaktostatyna inaczej dopamina (PIH)
Å„ðwazopresyna
Å„ðoksytocyna
Przysadka (Hypophysis)
¨ð WystÄ™puje u podstawy mózgu.
w zagłębieniu siodła tureckiego.
¨ð WielkoÅ›ci grochu.
¨ð Ogniwo Å‚Ä…czÄ…ce ukÅ‚ad nerwowy z hormonalnym.
¨ð Wyróżniamy pÅ‚at przedni i tylny.
PÅ‚at przedni
¨ð SOMATOTROPINA( Hormon wzrostowy GH) - pobudzenie
wzrostu, regulacja przemiany materii białek, tłuszczów,
węglowodanów.
¨ð PROLAKTYNA (PRL)  hamuje wydzielanie FSH i LH, pobudza
wydzielanie mleka przez gruczoły mleczne
¨ð HORMONY TROPOWE, np. :
Å„ð Hormon tyreotropowy.
Å„ð Hormon adrenokortykotropowy.
Å„ð Hormon lutenizujÄ…cy.
PÅ‚at tylny
¨ð Magazynuje hormony podwzgórza.
¨ð Wydziela oksytocynÄ™ i wazopresynÄ™.
Szyszynka (Corpus pineale)
¨ð Znajduje siÄ™ w mózgu, nad móżdżkiem.
¨ð Wytwarzany przez niÄ… hormon to melatonina, który
powoduje:
Å„ð skupianie siÄ™ ziaren barwnika melaniny;
Å„ðwpÅ‚ywa na oÅ›rodki snu i czuwania;
Å„ðopóz
nia dojrzewanie płciowe
Tarczyca (Glandula thyroidea)
¨ð Jeden z najwiÄ™kszych gruczołów dokrewnych.
¨ð SkÅ‚ada siÄ™ z prawego i lewego pÅ‚ata.
¨ð Wydziela trójjodotyroninÄ™ (T3), tyroksynÄ™ (T4) oraz kalcytoninÄ™
Å„ð tyroksyna i trójodotyronina  wpÅ‚ywajÄ… na przemianÄ™ materii , obniżajÄ… poziom
cholesterolu.
Å„ð kalcytonina  wpÅ‚ywa na przyswajanie wapnia przez koÅ›ci.
¨ð Jej funkcje kontrolujÄ… przysadka i podwzgórze.
Przytarczyce (Gladulae parathyroidae)
¨ð 4 MaÅ‚e gruczoÅ‚y.
¨ð PoÅ‚ożone najczęściej za tarczycÄ….
¨ð WydzielajÄ… parathormon regulujÄ…cy gospodarkÄ™
wapniowÄ… organizmu
Antagonistyczne działanie kalcytoniny i parathormonu
przyczyna
skutek
podwyższenie stężenia Ca
we krwi
Wywołuje uwalnianie Ca
z tk. kostnej; aktywizuje
wit.C
PARATHORMON
na tarczyce
+
na przytarczyce
KALCYTONINA
+
Hamuje uwalnianie
wapnia z tkanki kostnej
obniżenie stężenia Ca
we krwi
przyczyna skutek
Grasica (Glandula thymi)
¨ð Znajduje siÄ™ tuż pod mostkem.
¨ð Decyduje o sprawnoÅ›ci ukÅ‚adu odpornoÅ›ciowego.
¨ð Jest centralnÄ… częściÄ… ukÅ‚. limfatycznego.
¨ð Stanowi miejsce dojrzewania komórek szpikowo-
pochodnych.
¨ð W okresie dojrzewania zanika.
Trzustka
¨ð WystÄ™puje w nadbrzuszu za żoÅ‚Ä…dkiem.
¨ð SkÅ‚ada siÄ™ z gÅ‚owy i trzonu.
¨ð Ma strukturÄ™ pÅ‚atowo- zrazikowÄ….
¨ð FunkcjÄ™ gruczoÅ‚u dokrewnego stanowiÄ… jedynie wysepki
Langerhansa.
¨ð Wyspy Lagerhansa skÅ‚adajÄ… siÄ™ z 3 rodzajów komórek A, B i D.
o Kom. A- wytwarzajÄ… glukagon
o Kom. B- wytwarzajÄ… insulinÄ™
o Kom. D- wytwarzajÄ… D-somatostatynÄ™
ANTAGONIZM W DZIAA
ANIU MI
DZY GLUKAGONEM A INSULIN

SKUTEK PRZYCZYNA
podwyższenie poziomu
glukozy we krwi
GLUKAGON
pobudza rozkład glikogenu
w wÄ…trobie
pobudza syntezÄ™ glukozy
z innych zw. organicznych
komórki ą
komórki ²
INSULINA
zwiększenie wchłaniania
glukozy z krwi
pobudzanie syntezy
glikogenu z glukozy
obniżenie poziomu
glukozy we krwi
PRZYCZYNA SKUTEK
Nadnercza (Glandulae suprarenales)
¨ð PoÅ‚ożone sÄ… nad nerkami
¨ð SkÅ‚adajÄ… siÄ™ z kory (część zewnÄ™trzna) i rdzenia (część
wewnętrzna).
Kora nadnerczy
¨ð Produkuje:
o glikokortykoidy (kortyzol)- kontrola przemiany
sacharydów, białek i lipidów.
o mineralokortykoidy (aldosteron)- kontrola
równowagi elektrolitów i wody.
Rdzeń nadnerczy
qðProdukuje:
o AdrenalinÄ™- pobudzajÄ…cÄ… glikogenezÄ™ w wÄ…trobie
i mięśniach oraz podwyższa stężenie glukozy we
krwi.
o Noradrenalinę- podwyższa ciśnienie i stężenie
glukozy we krwi.
JÄ…dro (Testis)
¨ð Niewielkie komórki Leydiga tworzÄ… narzÄ…d dokrewny.
¨ð Komórki Leydiga produkujÄ… testosteron, który:
Å„ðpobudza rozwój zewnÄ™trznych narzÄ…dów pÅ‚ciowych
męskich;
Å„ðdeterminuje mÄ™skÄ… sylwetkÄ™ oraz owÅ‚osienie i zachowanie
typu męskiego
Jajnik (Ovarium)
ProdukujÄ…:
¨ð estrogeny  powodujÄ…
Å„ðrozwój żeÅ„skich cech
Å„ðpÅ‚ciowych, popÄ™d pÅ‚ciowy,
Å„ðregulujÄ… cykl menstruacyjny,
¨ð progesteron (ciaÅ‚ko żółte) odpowiada za przygotowanie
macicy do przyjęcia zarodka, kontroluje przebieg ciąży,
¨ð relaksyna - hamuje skurcze mięśni macicy; rozluz
nia
spojenie Å‚onowe w czasie porodu.
PRZYKA
ADY HORMONÓW
TKANKOWYCH
NERKI
¨ð U czÅ‚owieka nerki znajdujÄ…
siÄ™ po obu stronach
kręgosłupa, za żołądkiem i
pod wÄ…trobÄ…, prawa nieco
niżej niż lewa, obie na
wysokości ostatniego kręgu
piersiowego i drugiego
kręgu lędz
wiowego.
¨ð Hormony wydzielane przez nerki:
Å„ð Renina
Å„ð Erytropoetyna (EPO)
Å„ð Kalcytriol
W
TROBA
¨ð znajduje siÄ™ pod przeponÄ…,
jej większa część jest w
prawym podżebrzu
¨ð Hormony wÄ…troby:
Å„ðInsulinopodobny czynnik
(IGF)
Å„ðangiotensyna
Å„ðtrombopoetyna