SEMINRIUM ZARZ
DZ
NIE JAKOŚCI

Prowadzący: dr hab.Zofia Zymonik
SEMINARIUM 2
Koszty jakości
(19.04.08)
Podstawa opracowania: Z.Zymonik, Koszty jakości w zarządzaniu przedsiębiorstwem, wydanie drugie
poszerzone, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2003; Zarządzanie jakością w procesie
integracji europejskiej, pod redakcja naukową J.Zymonika i Z. Zymonik, Oficyna Wydawnicza Politechniki
Wrocławskiej, Wrocław 2006; E.Skrzypek (red.), Jakość i efektywność, UMCS, Lublin 2000; J.Bank,
Zarządzanie przez jakość, Gebethner i Ska, Warszawa 1996; Ciechan-Kujawa M., Rachunek kosztów jakości,
Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005; Dahlgaard J.J., Kristensen K., Kanji G.K., Podstawy zarządzania jakością,
PWN, Warszawa 2001; Hamrol A., Mantura W., Zarządzanie jakością - teoria i praktyka, WNT, Warszawa 
Poznań 2002; Kister A., Zarządzanie kosztami jakości, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005; Lisiecka K.,
Kreowanie jakości, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2002; Szafrański M.,
Elementy ekonomiki jakości w przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007.
Przesłanki zainteresowania problematyką kosztów jakości w świecie gospodarczym
1. Wzmagająca się konkurencja wymusza od przedsiębiorstw poszukiwanie przewagi
w pozyskaniu klienta.
2. Zarządzanie przedsiębiorstwa staje się coraz bardziej złożone, co wymaga rozwiązań opartych
na faktach.
3. Nowe regulacje prawne coraz bardziej respektują prawa konsumenta (do informacji,
do bezpiecznego użytkowania wyrobu i do odszkodowania).
4. W naukach o organizacji i zarządzaniu priorytetowe stają się rozwiązania dotyczące
efektywnego zarządzania zasobami.
5. Wyniki badań wskazują, że odchylenia od wymagań jakościowych powodują straty
w wysokości 3 - 40 % przychodów od sprzedaży.
Pojęcie kosztów jakości
Koszty jakości są pojęciem umownym (taki termin nie występuje w teorii kosztów). Stanowią bowiem
sumę kosztów (w ścisłym tego słowa znaczeniu) i strat spowodowanych odchyleniami od wymagań
jakościowych (błędami).
Najczęściej są definiowane poprzez strukturę. Zalicza się do nich:
" koszty prewencji (działania, które nie mają dopuścić do powstania odchyleń od wymagań
jakościowych),
" koszty oceny, czyli badań i kontroli (działania, które mają stwierdzić, czy pojawiły się te
odchylenia i w razie pojawienia skorygować je),
" koszty błędów, czyli straty (są konsekwencją powstałych odchyleń od wymagań jakościowych).
Koszty jakości związane z prewencją, oceną i błędami (w języku angielskim prevention, , appraisal,
failure) tworzą model PAF.
Kierunki koncepcji kosztów jakości i modele z nimi związane
(tabela 1)
Model Feigenbauma (amerykański)
Powstał jako model teoretyczny w dziedzinie sterowania jakością w latach 50.i uwzględniał
produkcję masową. Charakterystyczne są sprzężenia zwrotne (feeback)w sterowaniu jakością
produkcji, odniesione do rynku i zasada odpowiedzialności za produkt (product liability.
1
Opracowała: dr hab. Zofia Zymonik
Model Amerykańskiego Stowarzyszenia Sterowania Jakością (ASQC)
Powstał w latach 60. i przeznaczony był dla przedsiębiorstw wytwarzających wyroby ( przede
wszystkim militarne)i ich elementy składowe na potrzeby tzw. wielkich zleceniodawców.
Celem było obniżenie kosztów wytwarzania poprzez zmniejszenie strat jakości (kosztów
błędów).
Model brytyjski BS 6143
Jest to norma (lata 80.)odnosząca się do kosztów jakości. Wzorem tego rozwiązania był
model amerykański ASQC. Norma przeznaczona była dla przedsiębiorstw brytyjskich,
szczególnie współpracujących z przedsiębiorstwami amerykańskimi. Model BS 6143
uwzględnił dodatkowo podejście procesowe. Koszty jakości zostały podzielona na koszty
zgodności i koszty niezgodności (z wymaganiami jakościowymi) i odniesione do procesu.
Koszty zgodności obejmują prewencje i ocenę (badania i kontrolę). Koszty niezgodności
traktowane są jako straty jakości (koszty błędów).
Model Banka
Jest modelem teoretycznym (lata 90.). Uwzględniał dotychczasowe osiągnięcia w zakresie
struktury kosztów jakości, ale skierowany był przede wszystkim do organizacji usługowych,
szczególnie rządowych. Cechą charakterystyczną modelu Banka są koszty utraconych
korzyści (szans).
Modele ISO ((9004-1 oraz 9004-3)
Zostały opracowane w 1994 roku. Pierwszy z nich uwzględnia tradycyjne podejście (PAF)
oraz podejście procesowe. Drugi  koszty związane z systemem jakości.
Zasada 1:10:100 w kosztach jakości
Proces realizacji wyrobu składa się z trzech faz : przedprodukcyjnej (projektowanie i rozwój
wyrobu), produkcyjnej (wytworzenia wyrobu zgodnie z wzorcem) i poprodukcyjnej
(użytkowej). Jeśli błąd powstanie w fazie przedprodukcyjnej i nie wykryty na miejscu
znajdzie się w fazie produkcyjnej, to kosztuje nas 10 razy więcej; jeśli jednak przejdzie
do fazy poprodukcyjnej, to kosztuje nas już 100 razy więcej.
Przykłady działań związanych z kosztami jakości :
Koszty prewencji: planowanie jakości, szkolenia z zakresu jakości, ocena dostawców,
projektowanie, opracowanie procedur, badania porównawcze jakości wyrobów na rynku itp.
Koszty oceny: badania laboratoryjne, kontrola wstępna , kontrola międzyoperacyjna, kontrola
końcowa, eksploatacja sprzętu pomiarowo-kontrolnego, dokumentowanie działań kontrolnych.
Koszty błędów wewnętrznych: braki naprawialne, braki nienaprawialne, sortowanie itp.
Koszty błędów zewnętrznych; reklamacje, wycofanie niebezpiecznie wadliwych wyrobów
z rynku, utrata zaufania, utrata klientów itp.
Przykłady spraw sądowych związanych z odchyleniami od wymagań jakościowych
(błędami): nie dokręcone śruby mocujące koła w samochodach, konserwy z ciałami obcymi,
ciastka ze szpilką, robaki w cukierkach, nierówność powłoki szkła w butelce powodująca jej
eksplozję, odpryski emalii naczynia połknięte przez użytkownika.
Zadanie ze struktury kosztów jakości (rozwiązanie na zajęciach)
2
Opracowała: dr hab. Zofia Zymonik