18 Â

WIAT

N

AUKI

Luty 1998

D

zikie zwierz´ta ˝yjàce w Êrodowisku s∏odkowodnym sà
najbardziej ze wszystkich istot na Ziemi nara˝one na

szkodliwe oddzia∏ywanie cywilizacji. Coraz cz´Êciej ludzie budujà
zapory i jazy w korytach rzek, a z wód Êródlàdowych czynià
g∏ówne sk∏adowisko odpadów przemys∏owych i komunalnych.
Zwierz´ta wodne w USA sà wi´c w wi´kszym stopniu zagro˝one
wymarciem ni˝ làdowe. Naukowcy z Nature Conservancy w
Arlington (Wirginia) wraz z pracownikami Natural Heritage
Network obliczyli, ˝e od czasu osiedlenia si´ w Ameryce
pierwszych Europejczyków z tamtejszych rzek i jezior zni-
kn´∏o a˝ 21 z 822 rodzimych gatunków ryb. Ca∏kowite wygi-
ni´cie grozi kolejnym 297 gatunkom ryb, stanowiàcym 36%
wszystkich ˝yjàcych obecnie w USA. Jeszcze gorzej przedstawia
si´ sytuacja innych grup zwierzàt s∏odkowodnych. Obecnie
bezpoÊrednio zagro˝one jest 38% gatunków p∏azów, 50%
skorupiaków i 56% ma∏˝y. Od czasu przybycia pierwszych
osadników najprawdopodobniej wymar∏o 12% rodzimych ga-
tunków ma∏˝y.

Najwi´ksze zagro˝enia dla fauny s∏odkowodnej niosà trzy

czynniki: zanieczyszczenie sp∏ywajàcymi z pól nawozami i
chemicznymi Êrodkami ochrony roÊlin, budowa zapór i regulacja
rzek oraz introdukcja zwierzàt z innych Êrodowisk. Zawleczone
przypadkiem lub celowo wprowadzone obce gatunki konkurujà
z rodzimymi o pokarm i inne zasoby Êrodowiska, przez co
naruszajà delikatnà równowag´ lokalnych ekosystemów. Za
przyk∏ad takiego gatunku mo˝e pos∏u˝yç sum Pylodictis olivarius

wprowadzony do wód po∏udniowo-wschodnich stanów i wielu
innych regionów jako ryba atrakcyjna dla w´dkarzy.

Poszczególne regiony USA ró˝ni liczba zagro˝onych gatunków

ryb, przy czym jest ona wi´ksza na po∏udniu kraju ni˝ na pó∏nocy.
Du˝a mapa ukazuje liczbowo zagro˝one gatunki ryb w ka˝dym
z 2111 zlewisk. Najwi´cej obaw budzi region po∏udniowo-
-wschodni, rozciàgajàcy si´ od Alabamy i Georgii poprzez
Tennessee i Kentucky a˝ do po∏udniowo-wschodnich kraƒców
Wirginii. Ten nadzwyczaj bogaty w faun´ wodnà obszar (mniej-
sza mapa z lewej) mo˝e rywalizowaç pod wzgl´dem ró˝norod-
noÊci gatunkowej nawet z równikowymi lasami deszczowymi.
Ogromna liczba gatunków zwierzàt zamieszkuje rozmaite siedliska
wodne w Appalachach, na ich pogórzu, na Wy˝ynie Appalaskiej
oraz na Nizinie Atlantyckiej. Powodem tak du˝ej ró˝norodnoÊci
gatunkowej jest ∏agodniejszy ni˝ na pó∏nocy klimat oraz znaczne
zró˝nicowanie rzeêby terenu nie zniszczonego w czasie
zlodowacenia plejstoceƒskiego. ˚yje tu wiele gatunków ryb,
których wyst´powanie ogranicza si´ wy∏àcznie do niewielkich
enklaw. W po∏àczeniu z regulacjà zbiorników wodnych jest to
jeden z powodów wi´kszego ni˝ na pó∏nocy procentu gatunków
obj´tych ryzykiem wygini´cia (mniejsza mapa z prawej).

Niepokój budzi tak˝e sytuacja w po∏udniowo-zachodnim

regionie USA. Ten du˝y suchy obszar, na którym ˝yje znacznie
mniej rodzimych gatunków ryb s∏odkowodnych ni˝ we
wschodnich regionach kraju, jest o wiele bardziej podatny na
niekorzystny wp∏yw regulacji rzek i oddzia∏ywanie wpro-

wadzonych tu gatunków obcych. W dwu sta-
nach w tym regionie zanotowano najwy˝szy w
USA odsetek zagro˝onych gatunków ryb. W
Kalifornii wynosi on 42% spoÊród 67 rodzimych
gatunków, natomiast w Arizonie a˝ 63%.

Innym czynnikiem powodujàcym wysoki

stopieƒ zagro˝enia ryb w niektórych stanach
zachodnich, na przyk∏ad w Kalifornii i Newadzie,
jest du˝y odsetek gatunków wyst´pujàcych
jedynie na ma∏ym obszarze. Zniszczenie ich
siedliska jest równoznaczne z wygini´ciem
ca∏ego gatunku. Przyk∏adem jest Cyprinodon
macularius, ryba ˝yjàca w pustynnych êród∏ach
bardzo podatnych na zak∏ócenia równowagi
ekologicznej. Podobna sytuacja panuje na
p∏askowy˝u Ozark na pó∏nocy stanu Arkansas
i na po∏udniu stanu Missouri, jak równie˝ w
regionie Klamath w pó∏nocnej Kalifornii oraz w
po∏udniowym Oregonie.

Rodger Doyle

(rdoyle2@ aol.com)

W LICZBACH

Zagro˝enie ryb s∏odkowodnych w USA

PROCENT
GATUNKÓW
ZAGRO˚ONYCH

<10

10–29.9

30+

CA¸KOWITA
LICZBA
GATUNKÓW

<100

100–199

200+

èRÓD¸O: The Nature Conservancy and Natural Heritage Network we wspó∏pracy z Association for
Biodiversity Information. Dane z 1997 roku uwzgl´dniajà tylko gatunki rodzime na terenach ich wyst´powania.

LICZBA

ZAGRO˚ONYCH GATUNKÓW

W POSZCZEGÓLNYCH ZLEWISKACH

0

1–2

3–4

5–7

8–21

RODGER DOYLE