69

7.1. lECZEniE BABESZjOZy PSóW

7.1.1. leczenie przyczynowe
Leczenie pacjentów chorych na babeszjozę przebiega dwuetapowo. Pierwszym ce-
lem terapii jest eliminacja pasożytów z organizmu chorego osobnika, natomiast dru-
gim – zapewnienie lub przywrócenie prawidłowej funkcji układów i narządów oraz
terapia niedokrwistości. Skuteczność leczenia babeszjozy jest uzależniona od pra-
widłowego rozpoznania choroby oraz szybkiego podania odpowiednich chemiote-
rapeutyków. W terapii przyczynowej stosowane są następujące leki:
– Dipropionian imidokarbu jest najczęściej stosowanym w zwalczaniu babeszjozy

zwierząt lekiem przeciwpierwotniaczym, należącym do karbanilidów (Imizol

®

In-

tervet Schering-Plough) (Moore, 1979; Conrad i wsp., 1991; Stegman i wsp., 2003;
Adaszek i wsp., 2009a; Adaszek i Winiarczyk, 2011a; Adaszek i wsp., 2012a). Me-
chanizm jego działania polega na uszkadzaniu jąder komórkowych pasożyta
i zmianach morfologii komórki pierwotniaków, np. powstawanie wakuoli w cy-
toplazmie. Pod wpływem działania leku zahamowaniu ulega synteza DNA w ko-
mórkach. Ponadto preparat ten wywołuje hipoglikemię w organizmie gospodarza,
co utrudnia pierwotniakom pobieranie glukozy. Z tego względu w przypadkach,
gdy aplikacji imidokarbu towarzyszy płynoterapia, do nawadniania pacjentów
w pierwszym etapie leczenia nie należy stosować roztworów glukozy. Niskopro-
centowe roztwory glukozy mogą być wykorzystywane w późniejszym okresie le-
czenia, zwłaszcza gdy u pacjentów stwierdza się brak apetytu. Przestrzeganie
powyższych zasad przyczynia się do szybszego powrotu psów do zdrowia. Nie
ma konieczności kontrolowania poziomu glukozy we krwi przed rozpoczęciem
leczenia imidokarbem. Zalecana dawka chemioterapeutyku wynosi 5-6,6 mg/kg.
Imidokarb należy podawać podskórnie lub domięśniowo. Na ogół we wczesnej

R

ozdział

7

z

ASAdy

terApii

i

profilAktyki

bAbeSzjozy

70

Bebeszjoza psów

babeszjozie odpowiedź ze strony organizmu na podanie chemioterapeutyku jest
szybka, co przejawia się produkcją nowych erytrocytów w ciągu 12-24 godzin
po jego aplikacji. Sam lek nie pobudza erytropoezy, jednak przyczynia się do za-
hamowania hemolizy, efektem czego jest obserwowany stopniowy wzrost ilości
krwinek czerwonych we krwi. Lek nie jest metabolizowany w organizmie i wydala-
ny jest w postaci niezmienionej, głównie z kałem i moczem. Jego okres półtrwania
w osoczu wynosi 207 min, a 80% dawki podanej psom w bolusie dożylnym ulega
eliminacji z organizmu w czasie 8 godzin (Vial i Gorenflot, 2006). Wykazuje sku-
teczność w zwalczaniu zarówno dużych, jak i małych gatunków Babesia. Niekie-
dy jest on także stosowany w profilaktyce choroby w dawce 6 mg /kg m.c. W przy-
padku stosowania zapobiegawczego jednorazowa iniekcja preparatu chroni psa
przed inwazją Babesia canis przez 2-4 tygodnie.

– Mimo że aplikacji Imizolu

®

, podobnie jak i innych leków przeciwpierwotniaczych,

może towarzyszyć wystąpienie objawów niepożądanych, uznaje się go za preparat
bezpieczny (Adaszek i Winiarczyk, 2008). Wczesne działania niepożądane zwią-
zane z aplikacją chemioterapeutyku pojawiają się w przeciągu 10 minut po iniek-
cji i obejmują: nadmierne ślinienie, ból w miejscu iniekcji, wystąpienie biegun-
ki, wymioty oraz apatię. Część z tych objawów można znieść, stosując atropinę
(Adaszek i wsp., 2009a; Zygner i Frydrych, 2005). Reakcje opóźnione mogą po-
jawiać się 10-12 godzin po rozpoczęciu leczenia i objawiają się drgawkami, silną
apatią, rozwojem gorączki, zaburzonym rytmem pracy serca. Istnieją doniesie-
nia o toksycznym wpływie imidokarbu na nerki i wątrobę i rozwoju indukowa-
nej tym lekiem martwicy tych narządów (Lobetti, 2010). W jednym z opisywa-
nych przypadków własnych lek z powodzeniem stosowano u ciężarnej suki. Nie
obserwowano przy tym jego niekorzystnego wpływu na przebieg ciąży (Adaszek
i wsp., 2010a). Badania nad toksycznością imidokarbu prowadzone na szczu-
rach wykazały, że dawka śmiertelna (LD50) dla tego gatunku zwierząt wynosi
450-1200 mg/kg. Obserwacje prowadzone na psach wskazują, że podanie leku na-
wet w ilości 9,9 mg/kg jest bezpieczne. Niekiedy konieczne jest powtórzenie te-
rapii imidokarbem po upływie dwóch tygodni od pierwszej aplikacji, co jest zwią-
zane z pewnego rodzaju zdolnością pierwotniaków do unikania jego działania
i przetrwaniem okresu aktywności chemioterapeutyku w śledzionie. Dlatego też
po zakończeniu leczenia babeszjozy konieczny jest monitoring pacjenta, polega-
jący na kilkukrotnej analizie rozmazów jego krwi pobieranej w odstępach dwuty-
godniowych, do momentu aż w rozmazach krwi nie będą stwierdzane pasożyty.
Sporadycznie notuje się oporność pierwotniaków Babesia sp. na terapię imidokar-
bem (Zygner i Frydrych, 2005). W takich przypadkach alternatywnym leczeniem
jest podawanie: chlorochiny hamującej syntezę DNA pierwotniaka, diminaze-
nu zaburzającego procesy tlenowe pasożytów (Farwel i wsp., 1982; Breitschwerd
i wsp., 1983; Harvey i wsp., 1988), pentamidyny (Farwel i wsp., 1982), klindamycy-

R

ozdział

7

71

ny (Stegman i wsp., 2003), metronidazolu, ewentualnie błękitu trypanu (Adaszek
i Winiarczyk, 2008; Fowler i wsp., 1972). Wszystkie z wymienionych powyżej che-
mioterapeutyków cechuje jednak, w porównaniu z imidokarbem, znacznie niższa
skuteczność w zwalczaniu inwazji piroplazm, zwłaszcza na tle Babesia canis. Ob-
serwacje własne (Adaszek i wsp., 2008a, 2010b) wskazują także na skuteczność
Imizolu

®

w zwalczaniu piroplazmozy u kotów. W opisanym przez nas pierwszym

przypadku babeszjozy u kota w Polsce w terapii przyczynowej skutecznie posłu-
żono się imidokarbem w dawce 5 mg/kg, podawanym dwukrotnie w odstępach
14-dniowych, chociaż lekiem z wyboru w zwalczaniu inwazji Babesia sp. u tego ga-
tunku zwierząt jest prymachina (primaquine) (Taboada, 1998).

– Diminazen (Berenil

®

) jest lekiem pierwotniakobójczym, którego mechanizm dzia-

łania nie został ostatecznie poznany. Wpływa na przemiany cukrów i hamuje
procesy tlenowe w organizmie pasożyta. Ponadto lek ten hamuje syntezę DNA,
uszkadza błony organelli komórkowych oraz prowadzi do rozpadu cytoplazmy
pierwotniaków (Zygner i Frydrych, 2005). Preparat zaleca się podawać jednora-
zowo domięśniowo w dawce 3,5-5 mg/kg. Diminazen jest lekiem z wyboru w le-
czeniu niepowikłanej babeszjozy na tle B. canis. Należy unikać jego stosowa-
nia w ciężkich przypadkach choroby z uwagi na możliwość obniżenia ciśnienia
i działanie antycholinergiczne (Jacobson i wsp., 1996). Diminazen cechuje niski
indeks terapeutyczny (Lobetti, 2010). Objawy niepożądane związane z jego apli-
kacją obejmują: otępienie, wokalizację, ataksję, wystąpienie zeza i drgawek. Ob-
jawy nerwowe pojawiają się 24-48 godzin po przedawkowaniu leku i są na ogół
nieodwracalne. Pod wpływem diminazenu dochodzi do wzrostu aktywności trans-
aminaz, przez co wyniki badań laboratoryjnych, zwłaszcza dotyczących funkcji
wątroby, są niewiarygodne (Lobetti, 2010).

– Amikarbalid (Diampron

®

) jest aromatyczną diamidyną o działaniu przeciwpier-

wotniaczym. Stosowany jest głównie w zwalczaniu babeszjozy u bydła i koni.
U psów lek stosowany jest domięśniowo w dawce 5-10 mg/kg, dwukrotnie w od-
stępie dwunastogodzinnym. Mimo że obok imidokarbu i diminazenu uznawany
jest za lek skuteczny, niejednokrotnie spotykano oporność pierwotniaków na ten
chemioterapeutyk (Yeruham i wsp., 1985; Kuttler 1980).

– Błękit trypanu (trupan blue) zapobiega wnikaniu pasożytów do erytrocytów po-

przez blokadę receptora C3b (Zygner i Frydrych, 2005). Początkowo był wyko-
rzystywany w terapii inwazji B. bigeminia, nie wykazuje natomiast działania lecz-
niczego w stosunku do zarażeń B. bovis (Vial i Gorenflot, 2006). Błękit trypanu
u psów jest stosowany dożylnie w dawce 10 mg/kg. Lek ten wykazuje znacznie
mniej działań niepożądanych niż diminazen. Redukuje parazytemię, jednak nie
prowadzi do całkowitej eliminacji pasożytów z krwi. Po 9-12 dniach od aplikacji
tego preparatu we krwi zarażonych psów można ponownie wykazać obecność pa-
sożytów, czemu towarzyszy nawrót objawów klinicznych choroby (Lobetti, 2010).