Budownictwo o zoptymalizowanym potencjale energetycznym

Marlena RAJCZYK, Bartłomiej STACHECKI

Politechnika Częstochowska

WSPÓŁCZESNE MATERIAŁY KOMPOZYTOWE

WYBRANE KIERUNKI ROZWOJU NOWYCH TECHNOLOGII

This paper classified the modern composite materials. Presents some opportuni-

ties of application of composites in construction, mainly in the optimization of the
structure by reducing weight and improving mechanical properties.

WPROWADZENIE

Forma obiektów budowlanych, z jakimi spotykamy się na co dzień, jest wyni-

kiem wielu zmian, które dokonały się przez wieki w rozwoju materiałów budowla-
nych. Budownictwo należy do dziedzin, w których stale dochodzi do unowocześ-
nień. Wiąże się to nierozerwalnie z dążeniem do optymalizacji prac z nim
związanych - głównie z oszczędnością materiałów i skróceniem czasu realizacji;
słowem - ergonomią budownictwa - czyli osiąganiem najlepszych efektów przy
możliwie niskich stratach społecznych i ekonomicznych. Czynniki te sprzyjają
rozwojowi różnorodnych konstrukcji lekkich, najczęściej warstwowych - umożli-
wiających optymalny dobór materiałów, dla których można wskazać liczne zalety
spełniające powyższe wymagania. Z historycznego punktu widzenia rozwój kon-
strukcji lekkich miał swój początek ok. XIII w. p.n.e., kiedy to domy z bloków
z mieszanki błotnej wzmacniane były słomą i końską sierścią, co ograniczało pęk-
nięcia wysuszonej w słońcu mieszanki. W późniejszych czasach bazę materiałową
dla konstrukcji lekkich stanowiło prawie wyłącznie drewno (sklejka drewniana).
Dopiero w XX wieku dochodzi do przełomu w rozwoju konstrukcji lekkich. Okres
II wojny światowej niesie ze sobą odkrycie włókien szklanych oraz pierwsze próby
łączenia ich z żywicą. Z kolei w latach 50. dokonano odkrycia włókien węglo-
wych, zaś w latach 70. włókien aramidowych. Rozwój włókien sztucznych spowo-
dował odkrycie kompozytów - materiałów pod wieloma względami wyjątkowo ko-
rzystnych w praktycznym zastosowaniu w konstrukcjach złożonych oraz
w budowie warstwowej. Dynamiczny rozwój nowych technologii, w tym inżynierii
materiałowej, stawia budownictwo w zupełnie innym świetle. Współczesny inży-
nier może wykorzystywać już nie tylko tradycyjne materiały konstrukcyjne, jak be-
ton czy stal, lecz otrzymuje do swej dyspozycji nowe materiały, których możliwo-
ści konstrukcyjne są wciąż unowocześniane, a konstrukcje wykonane z użyciem

Współczesne materiały kompozytowe. Wybrane kierunki rozwoju nowych technologii

203

tych nowoczesnych technologii całkowicie spełniają najsurowsze wymagania wy-
trzymałościowe.

1. KLASYFIKACJA MATERIAŁÓW KOMPOZYTOWYCH

Pojęcie „kompozyt” (łac. compositus - złożony) oznacza materiał wytworzony

w sposób sztuczny, złożony co najmniej z dwóch faz, tworzący strukturę niejedno-
rodną materiałowo [1]. W skład kompozytu mogą wchodzić dowolne materiały
(metale, ceramika, szkło itd.). Dzięki odpowiednim kombinacjom składników
kompozytowych otrzymujemy materiał kompozytowy o wymaganych właściwo-
ściach i parametrach, które indywidualnie - w przypadku pojedynczego materiału -
nie mogłyby zostać osiągnięte (lub osiągnięcie ich nie niosłoby wymiernych korzy-
ści). Można wskazać, że tak silny nacisk na rozwój kompozytów zależy od dwóch
głównych czynników - pierwszy z nich to przede wszystkim niska waga struktury.
Drugim z czynników są doskonałe właściwości mechaniczne i wytrzymałościowe
powstałej struktury: wysokie współczynniki na rozciąganie, odporność na udary,
rozpraszanie energii, odporność ogniowa czy sztywność konstrukcji. Każdy kom-
pozyt składa się minimum z dwóch faz: fazy ciągłej (tzw. osnowy lub matrycy)
oraz fazy rozproszonej zwanej także zbrojeniem [2]. Dokonując podziału kompo-
zytów ze względu na materiał matrycy, wyróżniamy:
−

osnowy metaliczne (MMC - metal matrix composites),

−

osnowy ceramiczne (CMC - ceramic matrix composites),

−

osnowy polimerowe (PMC - polymer matrix composites).

Cechy powstałego kompozytu są funkcją składowych cech poszczególnych faz,

jednakże w zależności od położenia i typu fazy rozproszonej uzyskujemy różno-
rodne cechy wynikowe. Na rysunku 1 przedstawiono schematy zróżnicowanej
geometrii fazy rozproszonej.

Rys. 1. Schematy różnorodnej geometrii oraz cech przestrzennych fazy rozproszonej

wpływającej na cechy powstałego kompozytu [2]: a) koncentracja, b) rozmiar, c) kształt,

d) rozłożenie, e) orientacja

M. Rajczyk, B. Stachecki

204

Fazę rozproszoną, której główną rolą w kompozytach jest poprawienie właści-

wości mechanicznych, można podzielić (rys. 2) na trzy główne grupy.

Rys. 2. Podział kompozytów z uwzględnieniem typu fazy rozproszonej (zbrojenia) [3]

W przypadku kompozytów zbrojonych cząstkami wyróżniamy dwa podtypy,

w zależności od zastosowanej wielkości cząstek. Jako „cząstki dyspersyjne” trak-
towane są te, których połączenie z osnową następuje na poziomie mikroskopowym
(atomowym lub molekularnym) - jako przykład można wskazać kompozyt gumy
z sadzą (15÷30% objętości) powszechnie wykorzystywany do wyrobów oponiar-
skich. Drobne cząstki sadzy o wielkości 20÷50 nm dodane do gumy w trakcie pro-
cesu wulkanizacji znacząco poprawiają sprężystość i wytrzymałość, w szczególno-
ści (co ważne dla tego typu produktów) wzmacniają odporność na rozrywanie,
ścieranie i czynniki chemiczne. Alternatywnie dla kompozytu zbrojonego małymi
cząstkami najbardziej popularny przykład kompozytu umacnianego dużymi cząst-
kami (często zwanego kompozytem agregatowym) stanowi beton. Rolę fazy cią-
głej pełni cement, zaś zbrojenia - kruszywo. W tak zbrojonych kompozytach
(w stosunku do kompozytów zbrojonych dyspersyjnie) przenoszenie obciążeń ze-
wnętrznych jest wynikiem wspólnej nośności matrycy oraz fazy rozproszonej, któ-
rej samodzielna sztywność i twardość jest większa od sztywności i twardości ota-
czającej je matrycy. W związku z tym ulega także zmianie mechanizm
oddziaływania cząstek z osnową. Umocnienie kompozytu cząstkami polega na od-
powiednim nasyceniu matrycy tak, aby wzmocnienie było efektywne, lecz również
po to, aby nie powodować odkształceń matrycy w obszarze położonym w pobliżu
każdej cząstki. Cząstek powinno być proporcjonalnie dużo (najczęściej 20÷90%),
powinny odznaczać się zbliżonymi wymiarami we wszystkich kierunkach i rów-
nomiernym ułożeniem. Również beton zbrojony (prętami, drutami lub siatkami)
pełni rolę kompozytu, celowo wzmocnionego stalą w celu zwiększenia możliwości
naprężeń rozciągających. Oprócz betonu, kompozytem najbardziej zaawansowa-
nym technologicznie są obecnie cermety, czyli spieki ceramiczno-metalowe, które
znalazły szerokie zastosowanie przy produkcji wysokiej jakości narzędzi tnących.

Współczesne materiały kompozytowe. Wybrane kierunki rozwoju nowych technologii

205

Rolę fazy ciągłej pełni stal, zaś fazy rozproszonej materiały ceramiczne. Najczęś-
ciej spotykany kompozyt ceramiczno-metalowy to węglik spiekany, składający się
z kobaltowej lub niklowej fazy ciągłej oraz cząstek zbrojenia w postaci węglika
wolframu lub tytanu w ilości ok. 90%.

Kompozyty zbrojone włóknami są obecnie dominującymi na rynku materia-

łów kompozytowych ze względu na ich najlepsze cechy mechaniczne i wytrzyma-
łościowe przy minimalnej wadze. Jednakże w związku ze wzrostem jakości rośnie
również cena, co ogranicza niektóre z możliwości ich wykorzystania. Zasada pracy
kompozytów włóknistych opiera się na przenoszeniu obciążeń przez różnego ro-
dzaju włókna. Matryca służy jedynie jako spoiwo dla włókien i bezpośrednia
ochrona przed czynnikami zewnętrznymi. Włókna stosowane do ich produkcji mo-
gą mieć charakter ciągły (włókna ciągłe lub elementarne) lub nieciągły (włókna
cięte, wiskery). Jako zbrojenie można stosować także liczne wyroby powstające
z pojedynczych włókien (rys. 3): rowing, maty, tkaniny, preimpregnaty, elementy
kształtowe [4].

(b)

(a)

(c)

(d)

Rys. 3. Włókna (a) i wyroby z włókien (b, c, d) jako zbrojenie dla kompozytów

Wśród włókien stosowanych w zbrojeniu kompozytów wyróżnić możemy:

włókna szklane, węglowe (grafitowe), aramidowe, organiczne, stalowe i mineralne.

M. Rajczyk, B. Stachecki

206

Głównym powodem stosowania włókien jest ich duża sztywność i wytrzymałość
wielokrotnie większa od wartości odpowiednich charakterystyk dla materiału
włókna, ale wyznaczonych na podstawie badań materiału w postaci masowej. Dla
przykładu - wytrzymałość na rozciąganie stali konstrukcyjnych jest rzędu 0,2÷
÷0,7 GPa, tymczasem wytrzymałość cienkich włókien stalowych wynosi ok.
4 GPa. Wyraźna różnica na korzyść włókien wynika stąd, że struktura krystaliczna
włókna jest znacznie doskonalsza (kryształy żelaza są ułożone wzdłuż osi włókna),
ponadto statystyczna ilość defektów sieci krystalicznej w włóknie o znikomo małej
objętości jest znacznie mniejsza niż w dużej objętości tego samego materiału [1].

Kompozyty strukturalne to złożone materiały o strukturze materiałowo jedno-

rodnej lub mieszanej, których unowocześnienie i powszechne wykorzystanie
w przemyśle spowodował rozwój najnowszych technologii. Do grupy tej zaliczyć
należy laminaty, czyli połączone ze sobą warstwy dwuwymiarowych kompozytów
(tzw. lamin), oraz kompozyty warstwowe (przekładkowe, kanapkowe (ang. san-
dwich), czyli układy z wyraźnym rozdziałem funkcji na osłonowo-wytrzy-
małościową spełnianą przez okładziny zewnętrzne i fizykalną (głównie termiczną
i akustyczną), realizowaną poprzez wewnętrzny rdzeń (rys. 4).

Podstawowa warstwa laminatu (lamina) tworzy włókno połączone żywicą

(a więc pojedynczy kompozyt). Sam laminat to układ połączonych ze sobą warstw
kompozytowych (najczęściej o różnych parametrach) odpowiednio zorientowanych
względem kierunku głównego obciążenia tak, aby wykorzystać jak najlepsze uło-
żenia pojedynczych warstw.

Rys. 4. Budowa laminatu (po lewej) i kompozytu warstwowego (po prawej) [2]

Laminaty z żywic znajdują doskonałe zastosowanie do produkcji osłon, wiat,

pokryć i świetlików. Bezbarwne żywice w połączeniu ze zbrojeniem z cienkich
tkanin i mat pozwalają na otrzymanie przezroczystych lub częściowo przezroczys-
tych elementów odpornych na uderzenia i rozbicia, nierozpryskujących się przy
pękaniu. Odpowiednie ich uformowanie umożliwia także kształtowanie większych
rozpiętości przegród strukturalnych.

Konstrukcje warstwowe są zbudowane z co najmniej dwóch różnych składni-

ków połączonych na poziomie makroskopowym. Wzorem dla wielowarstwowych
materiałów kompozytowych przedstawionych schematycznie na rysunku 5 są
konstrukcje spotykane w naturze (pnie drzew, plaster miodu, łodygi zbóż itp.).

Współczesne materiały kompozytowe. Wybrane kierunki rozwoju nowych technologii

207

Przyjęcie dla ustroju budowlanego struktury warstwowej ułatwia jego dostosowa-
nie do wymagań nośności, izolacyjności cieplnej i akustycznej, spełniając jedno-
cześnie wymagania odporności na szkodliwe działanie środowiska i estetyki.
Ustrój warstwowy łączy więc w sobie cechy przegrody budowlanej (funkcje fizy-
kalne - transport ciepła i pary wodnej) z bezpiecznym przekazywaniem obciążeń.
Struktura warstwowa narzuca określony układ mas i rozkład sił wewnętrznych, co
wpływa na stateczność, sztywność i wytrzymałość projektowanych konstrukcji.
Funkcję osłonową pełni najczęściej stal, stopy aluminium lub kompozyt polime-
rowy z włóknami sztucznymi (FRP). Materiałem rdzenia najczęściej jest

pianka po-

limerowa (np. fenole, epoksydy, poliuretany), styropian, drewno (np. balsa) lub
materiały o wymuszonej strukturze plastra miodu - najczęściej stopy aluminium
lub włókna aramidowe lub polimerowe. Wytrzymałość i sztywność warstwy rdze-
nia wykonanej w postaci plastra miodu zależą głównie od rozmiarów „pojedynczej
komórki” oraz grubości ścianki, a także od rodzaju materiału.

Rys. 5. Elementy warstwowe z rdzeniem pełnym lub niepełnym [5]

Kompozytowe płyty warstwowe znalazły zastosowanie zarówno w budownic-

twie jako ściany tuneli, prefabrykowane panele elewacji (np. hal), zadaszenia, stro-
py, jak również jako elementy kadłubów samolotów, szybkiej kolei, łodzi itp.

2. PRZYKŁADY INNOWACYJNYCH KIERUNKÓW ROZWOJU

MATERIAŁÓW KOMPOZYTOWYCH

W Polsce brak jeszcze stosownych norm projektowania, aprobat i formalnych

technologii wykonywania obiektów z materiałów kompozytowych. Duży scepty-
cyzm w środowisku konstruktorów i projektantów oraz jednoznaczny brak przy-
kładów zastosowania w Polsce powoduje, iż rynek rozwiązań konstrukcyjnych do-
piero „raczkuje”. Dominującymi krajami pod względem nowoczesnych rozwiązań
są Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia, Chiny, Francja. Wciąż rosnące wymaga-
nia w stosunku do bardzo obciążonych konstrukcji, szczególnie w budownictwie,
przemyśle samochodowym i lotniczym, coraz intensywniej wymuszają stosowanie

M. Rajczyk, B. Stachecki

208

materiałów jednocześnie lekkich, wytrzymałych i niezawodnych. Jako jeden
z przykładów zaprezentowana jest prototypowa płyta balkonowa o wymiarach 200
x 130 x 12 cm wykonana w technologii kompozytu warstwowego, która w trakcie
przeprowadzonych badań poddana została próbie ściskania, osiągając wartość aż
170 MPa (rys. 6). Warstwa okładziny jest wykonana z kompozytów poliestrowych
wzmocnionych włóknem szklanym, natomiast rdzeń z pianki poliuretanowej. Pro-
totypowa płyta wykonana z takich materiałów jest odporna na wilgoć, nawet gdyby
nastąpiło pęknięcie laminatu i odsłonięcie przekładki. Niewielki ciężar materiałów,
umiarkowany koszt i wysoka trwałość niewątpliwie tworzą alternatywę dla istnie-
jących konstrukcji, najczęściej żelbetowych.

Rys. 6. Prototypowa płyta balkonowa wykonana z warstwowych kompozytów

kanapkowych [6]

Kolejny z przykładów to koncepcja lekkiego kompozytowego pontonu do bu-

dowy mostów pływających przedstawiona schematycznie na rysunku 7, opracowa-
na wspólnie przez pracowników z ośrodków naukowych z Wrocławia i Lublina
przy współudziale Wojskowego Instytutu Techniki Inżynieryjnej. Wstępne założe-
nia opierają się na znalezieniu materiału kompozytowego na tyle wytrzymałego,
aby możliwa była jego mechaniczna praca, lecz jednocześnie na tyle lekkiego, aby
jego gęstość umożliwiała utrzymanie się na powierzchni wody. Propozycja wyko-
rzystuje ideę powiększonego tzw. plastra miodu, w którym pojedyncza komórka
jest sześciokątnym graniastosłupem foremnym o wymiarze krótszej przekątnej
0,01 m i wysokości 0,5 m.

Od pewnego już czasu obserwuje się stopniowe użycie materiałów kom-

pozytowych przy naprawach konstrukcyjnych elementów budowlanych (głównie
belek i słupów) w postaci stosowania taśm z laminatów kompozytowych jako ze-
wnętrznego wzmocnienia i obniżenie tym samym stopnia wytężenia tych elemen-
tów [8]. Naturalną konsekwencją tych działań było wprowadzenie materiałów
kompozytowych także na etapie projektowania konstrukcji. Jako podstawowy
przykład elementu konstrukcyjnego wskazać można belki z drewna klejonego lub
żelbetowe wzmocnione taśmą lub sznurami z kompozytów włóknistych, co zna-
cząco podnosi cechy wytrzymałościowe, wpływając na optymalizację konstrukcji
w postaci zwiększenia rozpiętości elementu lub zmniejszenia jego wymiarów po-
przecznych.

Współczesne materiały kompozytowe. Wybrane kierunki rozwoju nowych technologii

209

Rys. 7. Schemat przyjętej koncepcji budowy lekkiego kompozytowego bloku pontonowego;

po prawej stronie widoczny prototypowy blok komórkowy [7]

3. KOMPOZYTY - MATERIAŁY PRZYSZŁOŚCI

We Włoszech powstać miał najdłuższy na świecie stalowy most o przęśle dłu-

gości 3,6 km, łączący Stary Kontynent z Sycylią. Z przyczyn finansowych projekt
wstrzymano, lecz sama jego koncepcja prowadzi do pytania, jak daleko - wykorzy-
stując obecnie dostępne materiały - jesteśmy w stanie wykorzystać je do ich gra-
nicznej wytrzymałości. Naukowcy uważają, że taka rozpiętość to już niemal mak-
simum dla konstrukcji wykonanej ze stali - większa byłaby prawdopodobnie zbyt
ciężka i przęsła samoistnie ugięłyby się pod własnym ciężarem. Poszukiwanie al-
ternatywnych rozwiązań skupiło uwagę badaczy na kompozytach, które jednak na-
leży jeszcze udoskonalić zarówno pod względem cech wytrzymałościowych, jak
i z uwagi na sposób łączenia materiałów.

Wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań przyczynia się do udoskonalania

obecnych technologii. Na rynku dostępne są już pręty kompozytowe (rys. 8), wy-
korzystywane w zastępstwie prętów stalowych w zbrojeniu betonu [9].

(a)

(b)

(c)

.

Rys. 8. Pręty kompozytowe w zbrojeniu betonu: a) węglowe, b) szklane, c) bazaltowe [9]

Pręty to kompozyt złożony z ultracienkich włókien bazaltowych, szklanych lub

węglowych i matrycy żywicznej lub epoksydowej. Pręty wytwarzane są w techno-
logii pultruzji, zapewniającej ciągłość parametrów fizykomechanicznych i gwaran-

M. Rajczyk, B. Stachecki

210

cję jakości. Odznaczają się bardzo wysoką odpornością na rozciąganie i ściskanie,
nawet do trzech razy większą od stali, niską wagą (nawet cztery razy lżejsze od
analogicznych stalowych), a okres ich eksploatacji wynosi ponad 100 lat i to bez
korozji oraz wpływu na obniżenie parametrów. Dodatkowo należy zauważyć, iż
pręty posiadają znakomitą adhezję z betonem. Szczególnie widoczne jest to przy
zbrojeniu z włókien bazaltowych produkowanych jako pręt z dodatkowym nawo-
jem imitującym użebrowanie prętów stalowych. Połączenie krzyżujących się prę-
tów następuje poprzez samozaciskowe opaski zakładane ręcznie lub poprzez spe-
cjalne pistolety. W związku z tym, iż głównym surowcem stanowiącym 70÷80%
kompozytu jest włókno bazaltowe, będące wyrobem naturalnym powstałym w wy-
niku przetopienia zastygniętej lawy wulkanicznej, to wyroby na jego bazie zalicza
się do wyrobów proekologicznych, podlegających łatwemu i pełnemu recyklingo-
wi, bez negatywnego wpływu na środowisko naturalne i człowieka. Wadą nowa-
torskiego rozwiązania jest fakt, iż proces produkcji prętów wpływa na brak możli-
wości formowania (nadawania im kształtów) na placu budowy. Producent
zbrojenia wykonał doświadczenie w postaci wykonania prefabrykowanej płyty
o wymiarach 14 x 3 m i wysokości całkowitej 330 mm i obciążenia jej ciężarem
38 ton. Płyta jest użebrowana (szerokość belek 50 i 70 mm), a grubość samej płyty
wynosi 30 mm (rys. 9). Pod ciężarem płyta odkształciła się sprężyście o 70 mm,
a po odciążeniu powróciła do pierwotnego poziomu bez wystąpienia jakichkolwiek
pęknięć czy rys.

Rys. 9. Widok prototypowej płyty żelbetowej wzmocnionej prętami kompozytowymi [9]

Uwzględniając szereg zalet, prognozuje się, że ten typ zbrojenia ma realne per-

spektywy zastąpienia zbrojenia stalowego, szczególnie w aplikacjach narażonych
na przyspieszoną korozję (np. tunele, porty i mosty), tam gdzie ważne będzie obni-
żenie masy całej konstrukcji, a także przy budowie np. lotnisk czy też obiektów
wojskowych (transparentność dla fal magnetycznych).

PODSUMOWANIE

Zainteresowanie kompozytami wyniknęło z dwóch najważniejszych czynników.

Po pierwsze, reprezentują one doskonałe parametry mechaniczne i wytrzymało-

Współczesne materiały kompozytowe. Wybrane kierunki rozwoju nowych technologii

211

ściowe, z drugiej zaś strony ich niewielki ciężar własny przy wykorzystaniu
w konstrukcjach ma znaczenie pierwszorzędne [10]. Dziedziny, dzięki którym
rozwój kompozytów jest największy, to przede wszystkim lotnictwo (samoloty,
promy kosmiczne) i zastosowania militarne (osłony balistyczne, pociski) [11], jed-
nak wiele innych dziedzin korzysta z odkrycia materiałów kompozytowych, w tym
m.in. transport (samochody, pociągi, łodzie), a także sprzęt sportowy (łodzie, narty,
rakiety tenisowe, oszczepy, tyczki, rowery). Inżynieria materiałowa kompozytów
opiera się na naturalnych kompozytach spotykanych na co dzień: pień drzewa,
tkanka kostna czy ścięgna w ludzkim organizmie.

Wszystkie kompozyty posiadają pewne cechy wspólne niezależnie od użytej

matrycy czy włókien. Ich własności mechaniczne zależą od procesu technologicz-
nego produkcji oraz od geometrycznej budowy samego kompozytu. Cechą łączącą
wszystkie wymienione zastosowania kompozytów jest to, że dotyczą one konstruk-
cji lekkich, dla których kompozyty już w chwili obecnej wydają się być materiałem
o podstawowym znaczeniu, z możliwością projektowania ich struktury zmierzają-
cego w kierunku uzyskania założonych własności. Z tego względu kompozyty zna-
lazły szerokie zastosowanie we współczesnej technice i przewiduje się ich dalszy
dynamiczny rozwój.

LITERATURA

[1]

German J., Podstawy mechaniki kompozytów włóknistych, Politechnika Krakowska, Kraków

2001.

[2]

Callister W.D. Jr., Materials Science and Engineering. An Introduction, 7

th

Edition. Department

of Metallurgical Engineering The University of Utah, 2007.

[3]

Sułkowski M., Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotu „Metalurgia proszków”,

Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków 2009.

[4]

Oczoś K.E., Kompozyty włókniste - właściwości, zastosowanie, obróbka ubytkowa, Mechanik

2008, 7, 579-592.

[5]

Hop T., Konstrukcje warstwowe, Arkady, Warszawa 1980.

[6]

Izbicka J., Michalski J., Kompozyty, laminaty, tworzywa stosowane w technice, Prace Instytutu

Elektroniki 2006, Nr 228, Warszawa 2006.

[7]

Błażejewski W., Gasior P., Kaleta J., Kamyk Z., Krzyżak A., Rybczyński R., Koncepcja kon-

strukcji nośnej lekkiego kompozytowego mostu pływającego do transportu kołowego, Autobu-
sy 2010, 6, 1-6.

[8]

Burczyński G., Marcinowski J., Numeryczne modelowanie zniszczenia belki żelbetowej

wzmocnionej taśmą kompozytową, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne - Sympozjon IV
Kompozyty. Konstrukcje warstwowe, Wrocław-Karpacz 2006, 25-32.

[9]

Materiały katalogowe firmy EEC group dla prętów kompozytowych Comfibertech™

[10]

Rajczyk M., Respondek Z., Badania przemieszczeń konstrukcji wielowarstwowej obciążonej

czynnikami atmosferycznymi, Materiały pokonferencyjne IV Międzynarodowego Seminarium
Efektywność i niezawodność w budownictwie, Częstochowa 2003, 133-135.

[11]

Świderski W., Modelowanie badań nieniszczących w podczerwieni wielowarstwowych mate-

riałów kompozytowych, Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, Zeszyty Naukowe WITU
Problemy Techniki Uzbrojenia, 2007, 183-196.