Katarzyna Szczerbińska

Zdrowie publiczne

Literatura:

Wojtczak A. Zdrowie publiczne

– wyzwaniem dla

systemów zdrowia XXI wieku. PZWL Warszawa 2009

Pytania LEP: 2-3

Katarzyna Szczerbińska

Narodowy Program Zdrowia

2007 - 2015

Dr hab. med. Katarzyna Szczerbińska

Collegium Medicum Uniwersytet

Jagielloński

Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej

Katarzyna Szczerbińska

Narodowy Program Zdrowia

Strategia WHO „Zdrowie 2000”

1990

– pierwszy NPZ

1993

– nowelizacja NZP

1996

– NPZ na lata 1996-2005

2007

– nowy NPZ na lata 2007-2015 przyjęty

uchwałą Rady Ministrów Nr 90/2007 w dn. 15
maja 2007 r.

Katarzyna Szczerbińska

Podstawy NPZ 2007-2015



Analiza stanu zdrowia społeczeństwa w
Polsce w 2003 roku



Światowa Deklaracja Zdrowia przez
Światowe Zgromadzenie Zdrowia w 1998 r.



Strategia WHO „Zdrowie dla wszystkich w
XXI wieku” wytyczająca kierunki polityki
zdrowotnej w Europie



Europejska Strategia Zdrowia opracowana
przez WHO

Katarzyna Szczerbińska

Ogólnym celem NPZ 2007-2015

Poprawa zdrowia i jakości życia ludzi oraz
zmniejszanie różnic terytorialnych w stanie
zdrowia populacji poprzez:



Kształtowanie prozdrowotnego stylu życia



Tworzenie sprzyjającego zdrowiu
środowiska życia, pracy i nauki



Aktywizowanie jednostek samorządu
terytorialnego i organizacji pozarządowych

Katarzyna Szczerbińska

Cele strategiczne NPZ 2007-2015

Program wytycza następujące główne cele strategiczne
ukierunkowane na najważniejsze zagrożenia zdrowotne populacji
polskiej:

1

– choroby ukł. sercowo-naczyniowego, udary

2 -

nowotwory złośliwe

3 - urazy

4 - choroby psychiczne

5

– choroby układu kostno-stawowego

6

– przewlekłe choroby układu oddechowego

7 -

choroby zakaźne

8

– zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia

Katarzyna Szczerbińska

Cel 1:

Zmniejszenie zachorowalności i

przedwczesnej umieralności z

powodu chorób sercowo-

naczyniowych, w tym udarów.

1.

Choroby ukł. krążenia są najczęstszą
przyczyną przedwczesnej umieralności
kobiet i mężczyzn, absencji chorobowej,
hospitalizacji i inwalidztwa

2.

Poziom umieralności w Polsce jest o 80%
wyższy od przeciętnego w UE

3.

Dotyczy to zwłaszcza udarów

Katarzyna Szczerbińska

Cel 1:

Co należy zrobić ?

1.

Poprawić sposób żywienia

2.

Ograniczyć występowanie otyłości i cukrzycy

3.

Zwiększyć aktywność fizyczną

4.

Ograniczyć palenie tytoniu i spożycie alkoholu

5.

Wczesna diagnostyka czynników ryzyka zawału
serca i udaru mózgu (cholesterol; TG)

6.

Leczyć nadciśnienie tętnicze i migotanie
przedsionków

7.

Leczyć udar trombolitycznie

8.

Edukować społeczeństwo o zapobieganiu

Katarzyna Szczerbińska

Cel 1:

wskaźniki docelowe NPZ

1.

Redukcja przedwczesnej umieralności o 30%
u osób przed 65 rż

2.

Zmnieszenie umieralności z powodu CHNS (w
tym zawału serca) o 15-20%

3.

Zmniejszenie liczby wczesnych zgonów z
powodu udarów o 20%

4.

Uzyskanie samodzielności w zakresie ADL –
podstawowych czynności życia codziennego
u co najmniej 70% chorych po udarach
mózgu

Katarzyna Szczerbińska

Cel 2:

Zmniejszenie zachorowalności i przed-

wczesnej umieralności z powodu

nowotworów złośliwych

1.

Nowotwory są drugą przyczyną
przedwczesnych zgonów z powodu:



późnego wykrywania



małej skuteczności leczenia



dużej liczby palących tytoń



małej dostępności leczenia
onkologicznego

Katarzyna Szczerbińska

Cel 2:

Co należy zrobić ?

1.

Zmniejszyć liczbę palących tytoń

2.

Poprawić sposób żywienia (wysokobłonnikowe)

3.

Usprawnić wczesną diagnostykę :



Dostęp do mammografii, cytologii, kolonoskopii



Szczepienia przeciw wirusowi brodawczaka

4.

Realizować Narodowy Program Zwalczania Chorób
Nowotworowych

Wskaźnik docelowy:

Zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów o 5%

Katarzyna Szczerbińska

Cel 3:

Zmniejszenie częstości urazów w wyniku

wypadków i ograniczenie ich skutków

1.

Liczba zgonów z powodu urazów i zatruć w Polsce - 28
tys. osób rocznie

2.

Rocznie

– 50 tys. wypadków drogowych – 5 tys. ofiar

śmiertelnych, 70 tys. rannych

3.

Sprawcami 11% wypadków drogowych są pijani
kierowcy

4.

Rocznie 145 tys. wypadków w szkołach (co 4-ty
nastolatek)

– 90 śmiertelnych, 1200 ciężkich

Wsk. docelowe:



Zmniejszenie liczby wypadków drogowych o 20%



Zmniejszenie liczby urazów w szkołach o 50%

Katarzyna Szczerbińska

Cel 4:

Poprawa zdrowia psychicznego i

zapobieganie zaburzeniom psychicznym

1.

27% dorosłych w Europie ma zaburzenia psychiczne –
polekowe lub depresję

2.

Rośnie liczba chorych psychicznie i uzależnionych (leki
psychotropowe i używki)

3.

Zaburzenia psychiczne kosztują 3-4% dochodu
narodowego

4.

Szczególna grupa ryzyka – młodzież (wzrost samobójstw)

Co zrobić?

– kształcenie umiejętności rozwiązywania konfliktów,

problemów życiowych, radzenia sobie ze stresem

Wsk. docelowy:

zmniejszenie liczby chorych psychicznie,

samobójstw, wystepowania depresji

Katarzyna Szczerbińska

Cel 5:

Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i

ograniczenie negatywnych skutków schorzeń

układu kostno-stawowego

1.

Dotyczy grupy 200 chorób ukł. Ruchu:



Zapalne ch. reumatyczne (RZS, LE, dna
moczanowa itd.)



Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa i stawów,
osteoporoza

2.

Liczba osób z dolegliwościami reumat . – 9mln Liczba
niepełnosprawnych z rentą – 1,5 mln

Wsk. Docelowy:

Zwiększenie dostępności do świadczeń rehabilitacji

Zmniejszenie liczby niepełnosprawnych

Katarzyna Szczerbińska

Cel 6:

Zapobieganie zachorowalności i przedwczesnej

umieralności z powodu przewlekłych chorób

układu oddechowego

1.

10% osób po 40 rż choruje na POChP

2.

Liczba chorych

– 2mln (5% dorosłych kobiet; 10%

mężczyzn)

3.

Liczba przedwczesnych zgonów -15 tys. rocznie.

4.

Rocznie przyznaje się 20 tys. rent inwalidzkich

Co robić?

-

Zmniejszyć rozpowszechnienie palenia papierosów

-

Zmniejszyć narażenie na zanieczyszczenie powietrza

-

Usprawnić wczesną diagnostykę

Katarzyna Szczerbińska

Cel 7:

Zwiększenie skuteczności zapobiegania

chorobom zakaźnym i zakażeniom

1.

WZW C, zatrucia i zakażenia pokarmowe,
gruźlica – częściej w Polsce niż w UE

2.

Rośnie liczba zakażeń wewnątrzszpitalnych

3.

Rośnie antybiotykooporność

4.

Spada wskaźnik wyszczepienia populacji

5.

Obawa przed przywleczeniem chorób
zakaźnych z innych krajów

Katarzyna Szczerbińska

Cel 7:

Co robić ?

1.

Poprawić stan sanitarny kraju

2.

Poprawa jakości żywności i jej przechowywania

3.

Regularne szczepienia

Wskaźniki docelowe:

1.

Zmniejszenie liczby zatruć pokarmowych i zakażeń
żołądkowo-jelitowych

2.

Zmniejszenie zapadalności na WZW C, HIV, zakażeń
przenoszonych drogą płciową

3.

Znaczne zmniejszenie zakażeń szpitalnych

Katarzyna Szczerbińska

Cel 8:

Z

mniejszenie różnic społecznych i

terytorialnych w stanie zdrowia

Usuwanie czynników sprzyjających
nierównościom:

1.

Ubóstwo

2.

Bezrobocie

3.

Zła jakość środowiska

4.

Utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej

Poprzez właściwą alokację środków na poziomie
administracji rządowej, samorządowym i
pozarządowej

Katarzyna Szczerbińska

Cele operacyjne NPZ 2007-2015

1.

Zmniejszenie rozpowszechnienia tytoniu o 1-3%
rocznie

2.

Zmniejszenie i zmiana struktury spożycia alkoholu do
poniżej 6 litrów na mieszkańca rocznie

3.

Poprawa sposobu żywienia ludności poprzez:



zmniejszenie spożycia tłuszczów, cukru i soli oraz



zwiększenie warzyw, roślin strączkowych,
błonnika, ryb, chudego mięsa w diecie

4.

Zwiększenie aktywności fizycznej ludzi :



z 30% do 60% młodych



z 10% do 35% dorosłych

Katarzyna Szczerbińska

Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.

5. Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych

6.

Zwiększenie warunków bezpieczeństwa pracy i
zmniejszenie

zanieczyszczenia środowiska

7.

Poprawa opieki nad matką, noworodkiem i małym
dzieckiem



Zmniejszyć umieralność kobiet w ciąży, porodzie
i połogu z 7,4 do 5,0 na 100 tys. urodzeń



Zmniejszyć umieralność niemowląt z 7,0 do 4,0
na 1 tys. żywych urodzeń

Katarzyna Szczerbińska

Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.

8. Wspieranie rozwoju i zdrowia fizycznego i

psychicznego młodzieży poprzez zapobieganie:



Nadwadze i otyłości,



Próchnicy zębów



Urazom i zatruciom



Zażywaniu narkotyków i substancji
psychoaktywnych



Przemocy w rodzinie



Ciążom u nieletnich



Ograniczenie dostępu do tytoniu i alkoholu

Katarzyna Szczerbińska

Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.

9. Tworzenie warunków osobom starszym do życia w
zdrowiu i aktywności:



Międzynarodowy plan aktywnego starzenia się w
Madrycie



Silver Paper



Aktywizacja osób starszych, zdrowe żywienie,
ruch, zapobieganie upadkom, szczepienia

10. Tworzenie warunków osobom niepełnosprawnym do
aktywnego życia (14,3% niepełnosprawnych w 2002 r)

11. Zapobieganie próchnicy dzieci i młodzieży



Zwiększyć o 10-20% liczbę dzieci objętych
edukacją dot. Higieny jamy ustnej

Katarzyna Szczerbińska

Cele operacyjne NPZ 2007-2015 cd.

12. Aktywizacja jednostek samorządu terytorialnego i
organizacji pozarządowych na rzecz zdrowia
społeczeństwa

13. Poprawa jakości świadczeń zdrowotnych
(dostępności, bezpieczeństwa, akceptowalności i
przestrzegania praw pacjenta)

14. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i leczenia chorób
wymienionych programie

15. Zwiększenie wykorzystania infrastruktury systemu
ochrony zdrowia i samorządów do promocji zdrowia

Katarzyna Szczerbińska

Teoretyczne podstawy edukacji

zdrowotnej

pacjentów w

zakresie stylu życia

Dr hab. med. Katarzyna Szczerbińska

Collegium Medicum Uni

wersytet Jagielloński

Katedra Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej

ETAPY edukacji zdrowotnej

WIEDZA

UMIEJĘTNOŚCI

ZMIANA POSTAWY

ZMIANA ZACHOWANIA

Wiedza

1.

Książki

2. Prasa

3. RTV

4. Internet

5. Plakaty

6. Lekarz

Umiejętności

1. Instruktaż

2

. Ćwiczenia

3. Model

4. Samodzielne wykonanie

Zmiana postawy

Zachowanie zależy od tego:

1.

Jak postrzegam problem zdrowotny ?

(

Model przekonań zdrowotnych

)

2.

Jak oceniam swoje możliwości poradzenia sobie
z problemem ?

(

Teoria samo-

skuteczności

)

3.

Gdzie umiejscawiam przyczyny tego problemu ?

(

Teoria wyuczonej bezradności

)

4.

Czy jestem sobie w stanie z nim poradzić?

(Teoria radzenia sobie ze stresem)

Katarzyna Szczerbińska

Model przekonań zdrowotnych

Działania pacjenta zależą od:

•

sposobu postrzegania określonej sytuacji
oraz

•

od jego oczekiwań.

Postrzeganie zagrożenia

-

Czy problem jest groźny ?

-

Czy mnie dotyczy ?

Oczekiwania



Czy to mi się opłaca?



Czy sobie poradzę ?

KORZYŚCI

Co z tego będę miał?

TRUDNOŚCI

Jaki wysiłek muszę wykonać?

Jakie przeszkody pokonać ?

Zmiana przekonań

Wiara, że potrafię

Oczekiwanie

Intencja

Plan

Zachowanie

Motywacja

Wola zmiany

Postrzeganie ryzyka

Oczekiwane korzyści z
udziału w ćwiczeniach

Oczekiwana ocena innych

Oczekiwana zdolność do
udziału w ćwiczeniach

Pewność, że wolno
uczestniczyć w ćwiczeniach

Lęk przed upadkiem

Postrzeganie zagrożenia
upadkiem

Postrzeganie powagi skutków
upadków

Postrzeganie przyczyn upadków

Ocena zagrożeń

Ocena samoskuteczności

Chęć udziału w

ćwiczeniach siły i

równowagi

9%

87%

Czynniki wpływające na motywację osób

starszych do udziału w programach ćwiczeń

Recommendations for promoting the engagement of older
people in activities to prevent falls.
Quality and Safety in Health Care. 2007; 16: 230-234.

Transteoretyczny model zmiany

Fazy gotowości do zmiany

1.

Nie mam zamiaru ćwiczyć.

2.

Wiem, że powinnam ćwiczyć, ale
jeszcze nie jestem gotowa.

3.

Planuję chodzić na ćwiczenia –
podjęłam decyzję.

4.

Mogę zacząć ćwiczyć od dzisiaj -
potrzebuję tylko bodźca.

5.

Chodzę na ćwiczenia, ale nadal
potrzebuję wsparcia / towarzystwa.

6.

Raz nie poszłam na ćwiczenia i w
efekcie przestałam ćwiczyć.

PREKONTEMPLACJA

KONTEMPLACJA

PRZYGOTOWANIE

DZIAŁANIE

PODTRZYMYWANIE

NAWRÓT