10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 37 • 8.05.2008 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Porady eksperta

Nowelizacja ustawy o rachunkowości miała na celu przede wszystkim

dostosowanie naszych krajowych przepisów do regulacji unijnych. Jednak

„przy okazji” do ustawy wprowadzono również inne zmiany. Warto więc

prześledzić, co i kiedy zmieni się w przepisach.

Ustawa z dnia 18 marca 2008 r. o zmianie ustawy o rachunkowości została opublikowana

w Dzienniku Ustaw z dnia 17 kwietnia 2008 r. nr 63, pod pozycją 393. Większość nowych

przepisów wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. i będzie miała zastosowanie do sprawo-

zdań finansowych za 2009 r. Są jednak i takie, które należy uwzględnić już w 2008 r. i spra-

wozdaniu finansowym za ten rok. Omawiając zmiany wprowadzone ustawą nowelizującą

zaczniemy właśnie od tych, które weszły w życie najszybciej, tj. z dniem 2 maja 2008 r.

Dostosowanie do dyrektywy UE

Przyspieszone wejście w życie, w stosunku do pozostałych regulacji, dotyczy przepi-

sów dostosowujących ustawę o rachunkowości do postanowień Dyrektywy 2006/46/WE

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. Zmiany w tym zakresie dotyczą

kilku aspektów.

Definicje organów zarządzających i nadzorujących uzupełniono o organ administrujący,

który może zostać ustanowiony m.in. w takich jednostkach, jak spółka europejska czy

spółdzielnia europejska. Ponadto, zgodnie z wymogami dyrektywy, wprowadzono odpo-

wiedzialność kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej lub innego organu

nadzorującego za sporządzenie i publikację sprawozdań finansowych i sprawozdań

z działalności zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości. Będą oni solidarnie odpo-

wiedzialni wobec jednostki za szkodę wyrządzoną naruszeniem tych obowiązków (wynika

to z nowego art. 4a ustawy o rachunkowości).

Inne zmiany dostosowawcze polegają na wprowadzeniu konieczności wykazywania

większej ilości informacji w sprawozdaniu finansowym. W „Dodatkowych informacjach

i objaśnieniach” należy wykazać:

– charakter i cel gospodarczy zawartych przez jednostkę umów nieuwzględnionych

w bilansie w zakresie niezbędnym do oceny ich wpływu na sytuację majątkową,

finansową i wynik finansowy,

– istotne transakcje z podmiotami (ze stronami) powiązanymi wraz z ich kwotami,

a także informacje określające charakter tych powiązań w przypadku, gdy transakcje

nie zostały przeprowadzone na warunkach rynkowych,

– wynagrodzenie biegłego rewidenta lub firmy audytorskiej za świadczone za rok obro-

towy usługi w zakresie obowiązkowego badania rocznego sprawozdania finansowego,

inne usługi poświadczające, usługi doradztwa podatkowego oraz pozostałe usługi.

Natomiast w sprawozdaniu z działalności trzeba będzie uwzględnić oprócz zdarzeń

określonych w art. 49 ust. 2 pkt 1-7 ustawy o rachunkowości, dodatkowo informację

o stosowaniu ładu korporacyjnego w przypadku jednostek, których papiery wartościowe

zostały dopuszczone do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru

Gospodarczego (dodany pkt 8).

Uwaga!

Przepisy te weszły w życie z dniem 2 maja 2008 r. i mają zastosowanie po raz

pierwszy do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2008 r.

O nieruchomościach inwestycyjnych

W art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości zmieniono definicję inwestycji w nieru-

chomości. Dotychczasowa definicja mówi, że do inwestycji zaliczyć można nieruchomości,

które zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych i nie są wykorzystywane

gospodarczo. Nowa definicja inwestycji obejmuje te nieruchomości, które nie są użytkowane

przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych.

Inwestycjom w nieruchomości poświęcono przy okazji nowelizacji ustawy więcej uwagi.

W rozszerzonej definicji pozostałych kosztów i przychodów operacyjnych wskazuje się,

że obejmują one m.in. koszty i przychody związane z utrzymywaniem nieruchomości za-

liczonych do inwestycji, w tym także z aktualizacją wartości tych inwestycji, jak również

z ich przekwalifikowaniem do środków trwałych, jeżeli do wyceny inwestycji przyjęto

cenę rynkową bądź inaczej określoną wartość godziwą (nowy art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. c).

Rozwiązuje to problem ujęcia w księgach rachunkowych skutków wyceny nieruchomości

inwestycyjnej w cenach rynkowych. Warto w tym miejscu nadmienić, że dotychczas zasto-

sowanie w przypadku takiej wyceny znajdował art. 35 ust. 4 ustawy o rachunkowości, który

wzrost wartości inwestycji nakazywał zaliczać na zwiększenie kapitału (funduszu) z aktuali-

zacji, a obniżenie wartości – na zmniejszenie tego kapitału, a następnie w koszty finansowe.

Po nowelizacji wyraźnie wyłączono nieruchomości inwestycyjne z zakresu tego przepisu.

Warto też wiedzieć, że do tej pory z przepisów ustawy o rachunkowości wynikało, że

nieruchomości inwestycyjne powinny być inwentaryzowane drogą weryfikacji. Po no-

welizacji nieruchomości zaliczone do inwestycji będą inwentaryzowane drogą spisu

Zmiany w ustawie o rachunkowości

(cz. I)

z natury. Ponadto nieruchomości takie znajdujące się na terenie strzeżonym można będzie

inwentaryzować raz w ciągu 4 lat. Wynika to ze zmian wprowadzonych do art. 26 ust. 1

i 3 ustawy o rachunkowości.

Brak obowiązku zamykania ksiąg

Obecnie mamy dwie wyjątkowe sytuacje wskazane w ustawie o rachunkowości, w któ-

rych można nie zamykać ksiąg rachunkowych:

– przekształcenie spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową oraz

– połączenie jednostek metodą łączenia udziałów, gdy nie powoduje to powstania nowej

jednostki.

Nowelizacją wprowadzono możliwość niezamykania ksiąg rachunkowych dodat-

kowo

w przypadku:

– przekształcenia spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową,

– ogłoszenia upadłości jednostki z możliwością zawarcia układu,

– gdy podział jednostki następuje przez wydzielenie.

Mówią o tym nowe ust. 3 i 3a w art. 12 ustawy o rachunkowości.

Trzeba też wiedzieć, że ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu nie będzie

przeszkodą do uznania, że działalność jednostki będzie kontynuowana (nowy art. 29 ust. 3).

Będzie to także stanowiło okoliczność powodującą możliwość odstąpienia od inwentaryzacji

(nowy art. 26 ust. 5).

Zmiana zasad wyceny

Do ustawy o rachunkowości wprowadzono możliwość wyceny udziałów w innych

jednostkach i inwestycji w skorygowanej cenie nabycia. Jest to cena nabycia (wartość),

w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy

wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, odpo-

wiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością

początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą

efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

Wprowadzono też uproszczenie dla jednostek, których sprawozdanie finansowe nie

podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta. Jednostki te dokonując wy-

ceny produktów nie muszą ustalać kosztu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych. Mimo

że Komitet Standardów Rachunkowości opracował stanowisko w sprawie ustalania kosztu

wytworzenia dla celów bilansowej wyceny zapasów (Dz. Urz. Ministra Finansów z 2007 r.

nr 2, poz. 11), ustalenie tych kosztów przysparza wiele trudności. Po nowelizacji jednostki

niepodlegające badaniu obliczając koszt wytworzenia produktu zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy

o rachunkowości, będą mogły do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane

z wytworzeniem produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych.

Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto.

Ważną i oczekiwaną zmianą jest ujednolicenie przepisów ustawy o rachunkowości

z przepisami ustaw o podatku dochodowym w kwestii przeliczania kosztów i przycho-

dów wyrażonych w walucie obcej. Nowy art. 30 ust. 2 ustawy o rachunkowości mówi, że

wyrażone w walutach obcych operacje gospodarcze ujmuje się w księgach rachunkowych

na dzień ich przeprowadzenia odpowiednio po kursie:

1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji – w przy-

padku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań,

2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego ten

dzień – w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zasto-

sowanie kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych operacji.

U

waga!

Omówione zmiany (z wyłączeniem przepisów dostosowawczych do dyrektywy

UE) wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. i będą miały zastosowanie po raz pierwszy

do sprawozdań finansowych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2009 r.

Dorota Przybyszewska

Ewidencja utargów z raportów fiskalnych

Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą w zakresie handlu

detalicznego. Utargi gotówkowe w sklepie ewidencjonowane są za po-

mocą kasy fiskalnej. Jak ująć w księgach rachunkowych przychody ze

sprzedaży towarów?

Ewidencja przychodów ze sprzedaży towarów ewidencjonowanej w kasie fi-

skalnej powinna odbywać się na podstawie raportów fiskalnych. W oparciu o te

raporty przychód ująć należy w księgach rachunkowych na koncie 73-0 „Sprzedaż

towarów”.

Zauważmy, że z pytania nie wynika, czy przedsiębiorstwo osoby fizycznej prowadzi

konto 10 „Kasa”. W małych jednostkach zarządzanych przez właścicieli przyjmowane

jest często uproszczenie polegające na niewyodrębnianiu tego konta. W takim przy-

padku wszystkie wpłaty i wypłaty gotówkowe księgowane są na konto 24 „Pozostałe

rozrachunki” (w analityce: Konto właściciela). Zapisy dotyczące sprzedaży towarów

mogą więc wyglądać następująco:

1. Okresowy raport fiskalny (np. dobowy):

a) wartość w cenie sprzedaży netto

–

Ma konto 73-0 „Sprzedaż towarów”,

b) VAT należny

– Ma konto 22-2

„Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należ-

nego”,

c) razem utarg (a + b)

–

Wn konto 10 „Kasa” lub konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (w analityce:

Konto właściciela).

2. Wpłata utargu gotówkowego na rachunek bankowy:

–

Wn konto 13-9 „Środki pieniężne w drodze” (w analityce: Konto sklepu),

–

Ma konto 10 „Kasa” lub konto 24 „Pozostałe rozrachunki” (w analityce:

Konto właściciela).

3. WB – wpływ środków pieniężnych z tytułu sprzedaży:

–

Wn konto 13-0 „Rachunek bieżący”,

–

Ma konto 13-9 „Środki pieniężne w drodze”.

Uwaga! Wpłatę gotówki na rachunek bankowy można również księgować z po-

minięciem konta 13-9 „Środki pieniężne w drodze”. Wówczas zapisu dokonuje się na

podstawie wyciągu bankowego zapisem: Wn konto 13-0, Ma konto 10 lub 24.

Dorota Przybyszewska