WIELKA BRYTANIA

BROŃ

1914

Technika morska

Krążowniki

Krążownik lekki typu Arethusa – HMS Phaeton

Arethusa-class light cruiser – HMS Phaeton

HMS Phaeton. Stocznia: Vickers Limited. Położenie stępki: 12.03.1913. Wodowanie: 21.10.1914. W służbie:

02.1914. Los okrętu: w 16.01.1923 sprzedany na złom i następnie złomowany.
Dane taktyczno-techniczne. Wyporność konstrukcyjna: 3512 t. Wyporność standardowa: 3945 t. Wyporność peł-
na: 4410 t. Długość całkowita: 133,00 m. Długość między pionami: 125,00 m. Szerokość: 12,00 m. Zanurzenie:
przeciętne 4,10 m, maksymalne 4,70 m. Napęd: 8 kotłów typu Yarrow, 4 turbiny Parsons o mocy 30000 KM, 4 wały za-
kończone śrubą. Prędkość maksymalna: 30,0 w. Zapas paliwa: 429 t, maksymalne 810 t. Zasięg: 1000 Mm/29 w.,
1700 Mm/24 w., 3200/16 w, 5000 Mm przy prędkości ekonomicznej. Opancerzenie: pas burtowy 76 mm, stanowiska
dowodzenia bojowego 152 mm, szyb komunikacyjny 102 mm, przedział maszyny sterowej 25 mm, pokład 25 mm. Uzbro-
jenie: 2 x I 152,4 mm BL 6-inch Mk XII, 6 x I 101,6 mm QF 4-inch Mk V, 1 x I 47 mm działo plot 3-pdr Vickers Mk II, 4 x II
wyrzutnie torped kal. 533,4 mm z zapasem 10 torped. Załoga: 276-282 ludzi, w 1919 roku 319 ludzi.

Długość całkowita krążownika wynosiła 133,00 m, a długość między pionami 125 m. Największa szerokość ka-

dłuba sięgała 12,00 m. Przeciętne zanurzenie okrętu wynosiło 4,1 m, a maksymalne dla jednostki z pełnym stanem za-
pasów 4,7 m. Przy takich wymiarach kadłuba krążownik posiadał wyporność konstrukcyjną 3512 t (metrycznych). Wypor-
ność standardowa okrętu wynosiła 3945 t, zaś wyporność pełna - 4410 t. W miejscu największej szerokości krążownik
posiadał prawie kwadratowy przekrój poprzeczny z dwoma bocznymi stępkami przechyłowymi. Łączna waga kadłuba
krążownika wynosiła 1752 t. Wzorem większych krążowników typu Chatham, o wyporności przekraczającej 6000 t, nowe
jednostki uzyskały

Oprócz pokładu pancernego, okręt otrzymał także opancerzenie boczne .Główny pas pancerza burtowego o gru-

bości 76 mm osłaniał maszynownię okrętu w linii wodnej. Grubość tego pasa zmniejszała się w kierunku rufy do 51 mm, a
w kierunku dziobu do 38 mm. Pancerz boczny krążowników wykonany był z nowej stali HT (High Tensile), co umożliwiało
zastosowanie go jako elementu konstrukcyjnego okrętu, pozwalając tym samym na istotne oszczędności wagowe.

Tradycyjny poziomy pokład pancerny osłaniał jedynie śródokręcie jednostki, jego grubość wynosiła 25 mm. Po-

ziomą ochronę pancerną o grubości 25 mm uzyskała także, znajdująca się na rufie, maszynka sterowa. Zastosowano
opancerzenie o grubości 152 mm dla ochrony wieży dowodzenia, zaś prowadzący do niej szyb komunikacyjny w kształcie
rury, osłaniał pancerz o grubości 102 mm. Całkowita waga opancerzenia ochronnego krążownika (bocznego, poziomego
i stanowiska dowodzenia) wynosiła 290 t.

Napęd okrętu stanowiły umieszczone w 2 maszynowniach 4 turbiny parowe Parsons, akcyjno-reakcyjne, o mocy

7500 KM każda, przy 590 obrotach na minutę, które posiadały dodatkowo turbinę do pływania z prędkością ekonomiczną
(krążowniczą). Turbiny do pływania z prędkością ekonomiczną współpracowały za pomocą przekładni ze śrubami ze-
wnętrznymi. Łączna moc siłowni wynosząca 30000 KM pozwalała na osiągnięcie prędkości 28 w. Turbiny mogły również

2

pracować przez 8 godzin z przeforsowaniem, wtedy moc każdej z nich wzrastała do 10000 KM, przy 650 obrotach na
minutę. Osiągana wówczas całkowita moc siłowni 40000 KM miała, wg projektantów, zapewnić jednostce prędkość 30 w.
Turbiny okrętu poruszały bezpośrednio 4 zakończone śrubami wały napędowe.

Turbiny umieszczone w przedniej - dziobowej -

maszynowni poruszały zewnętrzne śruby, zaś umieszczo-
ne w tylnej - rufowej - wewnętrzną parę śrub. Niezbędną
do pracy turbin parę dostarczało 8 kotłów wodnorurko-
wych typu Yarrow, umieszczonych po 4 w dwóch kotłow-
niach, znajdujących się przed maszynowniami. Kotły z
wymuszonym ciągiem dawały parę o ciśnieniu roboczym
16,5 atmosfery. Wszystkie kotły opalane w całości pali-
wem płynnym. Całkowita pojemność zbiorników paliwa
krążownika wynosiła 810 t, lecz normalny zapas stanowiło
jedynie 429 t. Zużycie paliwa przy pełnej prędkości 29 w.
wynosiło około 550 t na dobę, zatem całkowicie napełnione zbiorniki pozwalały na zasięg rzędu 1000 Mm. Przy prędkości
24 w. zasięg wzrastał do 1700 Mm, by osiągnąć 3200 Mm przy 16 w.

Wyposażenie maszynowni uzupełniały trzy skraplacze, z tego 1 w tylnej, a 2 w przedniej. Urządzenie destylacyj-

ne krążownika dawało 84 t wody na dobę, a 2 parowe agregaty prądotwórcze zapewniały jednostce prąd stały o napięciu
100 V. Dwa kompresory dawały sprężone powietrze o ciśnieniu 180 atmosfer, niezbędne do obsługi urządzeń okręto-
wych. Waga urządzeń napędowych krążownika wraz z wyposażeniem pomocniczym wynosiła 800 t.

Phaeton posiadał następujące uzbrojenie: 2 pojedyncze działa kal. 152 mm działo 45 BL Mk XII na pojedyn-

czym łożu P VII (długość lufy 45 kalibrów, masa działa 6,7 t, masa łoża 7,2 t, strzelało pociskami o wadze 45,4 kg z
prędkością początkową 897 m/sek. na maksymalną odległość 12800 m, maksymalny kąt podniesienia lufy +15°, szybko-
strzelność do 7 strzałów na minutę, żywotność lufy do 700 wystrzałów, zapas pocisków po 150 na lufę); 6 dział kal. 102
mm 45 QF Mk V na pojedynczym łożu P X (długość lufy 45 kalibrów, masa działa 2,06 t, masa łoża 4,6 t, strzelało poci-
skami o wadze 14 kg z prędkością początkową 806 m/sek. na maksymalną odległość 8800 m, maksymalny kąt podnie-
sienia lufy +20°, szybkostrzelność do 14 strzałów na minutę); 1 działo plot kal. 47 mm działo 3-pdr Vickers Mk II na
pojedynczym łożu Mk III HA, długość lufy 50 kalibrów, masa działa 0,3 t, strzelało pociskami o wadze 1,5 kg z prędkością
początkową 785 m/sek. na maksymalny pułap do 4600 m, maksymalny kąt podniesienia lufy +80°, szybkostrzelność do
25 strzałów na minutę.

Amunicja przechowywana była w dziobowej i rufowej komorach amunicyjnych, skąd dostarczano ją bezpośred-

nio do dział, co było szczególnie uciążliwe w przypadku umieszczonych na burtach dział kalibru 102 mm. Kierowanie
ogniem artyleryjskim odbywało się z 2 stanowisk kontrolnych usytuowanych na mostku oraz rufowej nadbudówce, za
pośrednictwem rur głosowych. Każde ze stanowisk kontrolnych było wyposażone w dalmierz o bazie 2,7 m i 2 reflektory o
średnicy 61 cm.

Pierwotnie uzbrojenie torpedowe stanowiły podwójne wyrzutnie kal. 533,4 mm, a zapas obejmował 10 torped

typu D. W toku działań wojennych uzbrojenie to zostało zwiększone do 4 podwójnych wyrzutni torpedowych. Łączna wa-
ga zamontowanego na krążownikach typu Arethusa uzbrojenia wynosiła 158 t.

Załogę krążownika stanowiło pierwotnie od 276 do 282 oficerów i marynarzy. W związku z dokonaną w czasie

wojny modyfikacją uzbrojenia, liczba członków załogi wzrosła, i w roku 1919 osiągnęła stan 319 osób.

Budowę HMS Phaeton rozpoczęto położeniem stępki w

stoczni Vickers Limited 12 marca 1913, a wodowano 21 paź-
dziernika 1914 roku. Jednostka została wcielona do służby w
lutym 1915 roku, jej przydziałem była 4. Eskadra Lekkich Krą-
żowników Grand Fleet w Scapa Flow. W marcu 1915 roku
krążownik został skierowany na Morze Śródziemne, jako jedyny
z całej serii. W Marsylii krążownik przyjął na pokład gen. Iana
Hamiltona, wyznaczonego na dowodzącego wojskami w przygo-
towywanej operacji lądowania w Dardanelach, którego następnie
dostarczono 17 marca do zatoki Mudros na wyspie Lemnos. W
dniu 18 marca 1915 roku z pokładu Phaeton gen. Hamilton ob-
serwował skutki bombardowania tureckich umocnień brzego-
wych przez alianckie jednostki. W rejonie Dardaneli krążownik

pozostawał do września, po czym powrócił na wody angielskie. Został włączony w skład 1. Eskadry Lekkich Krążowni-
ków Grand Fleet. W dniu 4 maja 1916 roku, wraz z bliźniaczą Galatea, zestrzelił niemiecki sterowiec L-7, by następnie w
końcu tego miesiąca wziąć udział aktywny udział w Bitwie Jutlandzkiej.

W sierpniu 1917 roku okręt został wyposażony w tory minowe, pozwalające zabierać 74 miny. W pięciu kolej-

nych wyprawach minowych, w tym jednej w marcu 1918 roku na wody Kattegatu, postawił łącznie 358 min. W marcu
1918 roku został przeniesiony do 7. Eskadry Lekkich Krążowników Grand Fleet. W tym roku, jak wszystkie jednostki
typu Arethusa, otrzymał dziobową platformę startową dla samolotu myśliwskiego, a we wrześniu - wzorem jednostek
bliźniaczych - wzmocniono jego uzbrojenie.

Po zakończeniu wojny Phaeton w 1919 roku działał na Bałtyku, w oparciu o port w Libawie, uczestnicząc w wal-

kach z flotą radziecką na wodach Zatoki Fińskiej. We wrześniu tego roku, po powrocie na wody ojczyste, otrzymał przy-
dział do 2. Eskadry Lekkich Krążowników Sił Harwich. W lutym 1920 roku okręt został wycofany z aktywnej służby na
12-miesięczną przebudowę, a później znalazł się w rezerwie w Devonport. W maju 1922 roku przeznaczono go na
sprzedaż, w dniu 16 stycznia 1923 roku został ostatecznie sprzedany na złom.