mgr inż. Wiesław Babicz
mgr inż. Karol Grzywa
mgr inż. Stanisław Nawrat
mgr inż. Jerzy Stobiński

Likwidacja pola pożarowego w kopalni

„Manifest Lipcowy” w warunkach silnego

zagrożenia wybuchowego

Wiadomości Górnicze 11/83

- 2 -

Czynne pola pożarowe stanowią potencjalne zagrożenie dla ruchu kopalni,

wymagają stałego nadzoru i prac kontrolno-izolacyjnych, a także blokują
pozostawiony w nich sprzęt i urządzenia oraz utrudniają gospodarkę złożem.
Stanowią również duże zagrożenia wybuchowe, które występuje w polach
pożarowych, wypełnionych metanem w kopalniach silnie metanowych.
Likwidacja takich pól pożarowych jest bardzo trudna i niebezpieczna zwłaszcza,
że nie można w sposób jednoznaczny określić stanu ugaszenia pożaru.
Jednakże pomimo istniejącego ryzyka konieczne jest podejmowanie prac
zmierzających do likwidacji pól pożarowych.

W KWK „Manifest Lipcowy” w warunkach silnego zagrożenia wybuchowego

prowadzona była akcja likwidacji pola pożarowego, w czasie której zastosowano
oryginalne rozwiązania techniczno-organizacyjne, minimalizujące zagrożenie
wybuchowe.

Wydaje nam się, że uzyskane doświadczenia praktyczne w KWK „Manifest

Lipcowy” mogą być przydatne w prowadzeniu likwidacji pól pożarowych i w
innych kopalniach metanowych.


1.

Stan pożaru

Zaistniały pożar endogeniczny w strefie zaburzeń stropowych likwidowanej

ściany D-5 w pokł.403/1 (rys.1) został otamowany w dniu 7.09.1981r.
następującymi tamami pożarowymi przeciwwybuchowymi: korkiem z pyłu
dymnicowego (TP-

1) w chodniku nadścianowym D-5, korkiem gipsowym (TP-2)

w chodniku podścianowym D-5, korkiem wodnym oraz tamą murową (TP-3) w
chodniku podścianowym D-7, korkiem z pyłu dymnicowego (TI-866) w chodniku
nadścianowym D-5.

Sposób izolacji pola pożarowego przedstawiono na rys.1.

W utworzonym polu pożarowym pozostało: w ścianie D-5 (likwidowanej) – 13
sekcji obudowy osłonowej FAZOS 12/28; w ścianie D-7 (zbrojonej) – 83 sekcje
obudowy osłonowej 12/28, przenośnik ścianowy oraz kombajn KWB-3RDU; w
chodniku podścianowym D-7 – przenośnik Grot oraz przenośniki taśmowe
Gwarek-

1000. Dla uruchomienia zbrojonej ściany d-7 konieczne było odzyskanie

pozostałych 13 sekcji obudowy osłonowej FAZOS 12/28 ze ściany D-5, chodnika
podścianowego D-7, ściany D-7 oraz chodnika podścianowego D-5
kontaktującego się bezpośrednio i przez zroby z rejonem ogniska pożaru.

W wyniku pasywnego gaszenia pożaru w polu pożarowym następował

systematyczny spadek zawartości tlenku węgla, wodoru oraz tlenu przy
jednoczesnym wypełnianiu się pola metanem (rys.2)

Na początku listopada 1981r., tzn. po dwóch miesiącach od zaistnienia

pożaru – na podstawie analiz gazów z pola pożarowego przyjęto hipotezę o
ugaszeniu pożaru oraz opracowano plan zacieśniania i likwidacji pola
pożarowego.

Wiadomości Górnicze 11/83

- 3 -

Rys.1. Schemat przestrzenny przewietrzania rejonu ścian D-5 i D-7 w pokł.403/1,

stan na 0.09.1981r.

1

– tama TP-1 (korek z pyłu dymnicowego), 2 – ognisko pożaru z dnia 1.09.1981r., 3 – obudowa FAZOS

12/28, 13 sekcji, 4 -

– obudowa FAZOS 12/28, 83 sekcje, 5 – korek wodny, 6 – tama TP-2 (korek

gipsowy), 7

– tama TP-3 (murowa)

Rys.2. zmiany stężeń gazów za tamą TP-1 izolującą chodnik nadścianowy D-5

Wiadomości Górnicze 11/83

- 4 -

2.

Plan zacieśniania i likwidacji pola pożarowego

Dla zagwarantowania bezpieczeństwa i pewności powodzenia akcji

zacieśnia i likwidacji zametanowanego pola pożarowego w pokł. 403/1 przyjęto w
opracowanym planie następujące założenia:



w polu pożarowym w związku z krótkim okresem izolacji i słabym
wychładzaniem mogą występować punkty lub strefy o wysokiej temperaturze
skał, w rejonie których po dotlenieniu może nastąpić reaktywowanie się
pożaru i zainicjowanie wybuchu metanu.



rejon bezpośrednio przyległy do ogniska pożaru obejmujący chodnik
nadścianowy D-5, ścianę D-5 i chodnik podścianowy D-5 na chodniku od
dowierzchni ściany D-7 do ściany D-5 nie zostanie dotleniony, a większość
prac prowadzona będzie w polu pożarowym bez jego przewietrzania,



konieczne jest szczelne zaizolowanie ściany D-5 w chodniku nadścianowym
D-5 w celu maksymalnego

ograniczenia wpływu oddziaływania wentylacji

głównej od strony pochylni F-2,



istnieje tylko możliwość prowadzenia robót likwidacyjnych w ścianie D-5
poprzez chodnik podścianowy D-7, w związku z czym konieczne jest jego
odzyskanie,



wszelkie prace realizowan

e w polu pożarowym poprzedzone będą zwiadami,

w czasie których zbadane zostaną warunki gazowe i temperaturowe oraz
górnicze,



w czasie akcji utrzymywana będzie stała łączność telefoniczna pomiędzy
zastępem będącym w polu pożarowym i bazą, z możliwością nasłuchu w
pomieszczeniu kierownika akcji na powierzchni. Utrata łączności będzie dla
zastępu równoznaczna z poleceniem wycofania się do bazy, a dla bazy
równoznaczna z poleceniem wysłania zastępu ubezpieczającego. Plan akcji
zacieśniania i likwidacji pola pożarowego przewidywał następujące etapy
realizacji:

Etap I -

wykonanie korka z pyłu dymnicowego TP-4 w chodniku
nadścianowym D-5 na

skrzyżowaniu

ze

ścianą

D-5,

bez

przewietrzania pola pożarowego (rys.4).

Etap II -

odpompowanie wody z chodnika podścianowego D-7, bez
przewietrzania pola pożarowego.

Etap III -

wykonanie korka z pyłu dymnicowego TP-5 w ścianie D-5 powyżej
ostatniej sekcji obudowy osłonowej FAZOS 12/28, bez przewietrzania
pola pożarowego.

Etap IV -

odpompowanie wody z chodnika podścianowego D-5 oraz otwarcie
przełazów w tamach pożarowych TP-2 i TP-3 dla uzyskania
obiegowego przewietrzania ściany D-7 (rys.6)

Etap V -

przewietrzanie lutniociągiem tłoczącym (elastycznym) chodnika
podścianowego na odcinku od dowierzchni ściany D-7 do tamy TP-5
oraz wytransportowanie sekcji obudowy FAZOS 12/28 ze ściany D-5
do ściany D-7 i wyrabowanie w/w odcinka chodnika.

Wiadomości Górnicze 11/83

- 5 -

3. Etap I: wykonanie korka podsadzkowego TP-4

W celu utrzymania istniejącej równowagi depresyjno-gazowej w polu

pożarowym wykonano przed tamą pożarową TP-1 tamę murową tworząc w ten
sposób keson (rys.3). W czasie akcji do komory kesonowej podawany był azot z
butli ciśnieniowych (40 1, 15MPa), w wyniku czego w kesonie utrzymywano
niewybuchową mieszaninę gazów.

Rys.3. Szkic kesonu zlokalizowanego w chodniku nadścianowym D-5

1

– rurka pomiarowa, 2 – rurociąg ø150 doprowadzający azot, 3 – przełaz lutniowy ø800, 4 – rurociąg

podsadzkowy ø100, 5 – rurociąg ø100 (zamknięty), 6 – rurociąg ø150 (zamknięty), 7 – tama murowa, 8 –
torkret, 9

– keson, 10 – rurociąg pomiarowy, 11 – przełaz lutniowy ø800, 12 – tama murowa, 13 – korek z

pyłu dymnicowego TP-1, 14 – tama ryglowa

W listopadzie 1981r. zastępami ratowników przeprowadzono akcje w

przewietrzanym polu pożarowym, w czasie których:



przeprowadzono zwiad w chodniku nadścianowym D-5 i stwierdzono, że w
górnym odcinku ściany D-5 wystąpił zupełny zawał skał stropowych oraz, że
temperatura powietrza wynosi ok. 33

0

C,

Wiadomości Górnicze 11/83

- 6 -



w chodniku nadścianowym D-5 zainstalowano kabel telefoniczny
umożliwiający utrzymywanie telefonami ATG i ATR-4 stałej łączności
pomiędzy zastępem w akcji i bazą,



zmontowano rurociąg o średnicy 100mm i długości ok. 300m. w chodniku
nadścianowym D-5 od tamy TP-1 do ściany D-5, podłączono w/w rurociąg do
instalacji p

odsadzkowej do podawania pyłu dymnicowego z powierzchni,



zbudowano tamę ryglową w ścianie D-5 w odległości ok.10m. od chodnika
nadścianowego D-5 oraz uszczelniono zawał ściany D-5 płótnem jutowym i
workami trocin,



stopniowo wykonano korek podsadzkowy z py

łu dymnicowego TP-4

obejmujący skrzyżowanie ściany D-5 z chodnikiem nadścianowym oraz 30-
metrowy odcinek chodnika nadścianowego D-5 (dla utworzenia korka podano
ok.800

3

m. pyłu dymnicowego z powierzchni).

W czasie realizacji etapu I prowadzona była cykliczna kontrola zawartości

gazów za pomocą systemu zdalnego pobierania próbek gazów i ich analizy
chromatograficznej zza TP-

1, z kesonu i z otworu wiertniczego o średnicy 65mm

(uprzednio odwierconego dla nawadniania skał stropowych w rejonie ogniska
pożaru). Za pomocą tam zlokalizowanych w pochylni F-2 utrzymywano w tamie
TP-

1 kompresję ok.+100Pa. W tym czasie skład gazów w polu pożarowym nie

ulegał zmianie. Sposób przewietrzania, regulacji oraz lokalizację korka TP-4
przedstawiono na rys.4

Rys.4 Schemat przestrzenny przewietrzania rejonu ścian D-5 i D-7 w pokl.403/1

1

– rurociąg podsadzkowy z szybu dla podawania pyłu dymnicowego, 2 – baza, 3 – keson, 4 – korek z

pyłu dymnicowego TP-1, 5 – stanowisko pomiarowe, 6 – otwór ø65 z chodnika nadścianowego do
ogniska pożaru, 7 – korek z pyłu dymnicowego TP-4, 8 – zawał, 9 – obudowa FAZOS 12/28-13 sekcji,
10

– obudowa FAZOS 12/28-83 sekcje, 11 – korek wodny, 12 – tama TP-2, 13 – tama TP-3

Wiadomości Górnicze 11/83

- 7 -

4.

Etap II: odpompowanie wody z chodnika podścianowego D-7

W celu umożliwienia dojścia do ściany D-7 i D–5 konieczne było

zlikwidowanie korka wodnego zlokalizowanego chodniku podścianowym D-7 o
objętości ok.3000m

3

wody.

Dla ograniczenia możliwości dotlenienia ogniska pożaru oraz umożliwienia

prowadzenia prac w

polu pożarowym bez jego przewietrzania wykonano:



za tamą TP-3 korek podsadzkowy z pyłu dymnicowego tworząc w ten sposób
keson,



przed tamą TP-3 komorę depresyjną z wentylatorami WLP-600 pracującymi w
układzie szeregowym.

Do pompowania wody w chodniku podścianowym D-7 za tamą TP-3a,

zastosowano pompy OS-100A/4 z silnikiem powietrznym VMZ-

40, z którego

zużyte powietrze odprowadzane było specjalnym rurociągiem poza tamę TP-3 do
przekopu D-

taśmowego poz.705m.

Keson i komorę wraz z ich uzbrojeniem pokazano na rys.5.

Rys.5. Szkic kesonu zlokalizowanego w chodniku podścianowym D-7

1

– lutniociąg ssący, 2 – rurociąg ø100 do podawania gazu obojętnego, 3 – rurociąg ø100 powietrza

sprężonego z pompy, 4 – rurociąg ø100 do odprowadzenia powietrza sprężonego z pompy, 5 – rurociąg
ø150 do odprowadzenia wody, 6 – rurka pomiarowa, 7 – tama deskowa z drzwiami i oknem
regulacyjnym, 8

– przełaz lutniowy ø800, 9 – tama pożarowa, 10,11 – rurki pomiarowe, 12 – keson, 13 –

odcinek rurociągu ø100 na kable telefoniczne, 14 – odcinek lutniociągu ø800, 15 – przełaz lutniowy ø800,

Wiadomości Górnicze 11/83

- 8 -

16

– korek z pyłu dymnicowego, 17,18 – rurki pomiarowe, 19 – przełaz lutniowy ø600, 20 – odcinek

rurociągu ø100 na kable telefoniczne, 21 – tama murowa TP-3a

W celu neutralizacji atmosfery podano ok.800m

3

argonu z butli

ciśnieniowych (40 1, 15MPa) do kesonu i do przestrzeni pomiędzy zwierciadłem
wody a kesonem.

Prace związane z odpompowywaniem wody prowadzone były przez

zastępy ratowników w nie przewietrzanym polu pożarowym i obejmowały:
obsługę i przebudowę pompy, przedłużanie rurociągów oraz kontrolę składu
gazów i temperatury.

Po zlikwidowaniu korka wodnego w chodniku podścianowym D-7 na tamie

TP-

3 wystąpiła depresja ok.-1,3kPa, która została zredukowana do zera w

wyniku uruchomi

enia wentylatorów w komorze wyrównawczej i depresyjnej.

Woda z chodnika podścianowego D-7 została odpompowana w ciągu czterech
dni.

W dniu 10.01.1982r. w nie przewietrzanym polu pożarowym został

przeprowadzony zastępami ratowników zwiad na trasie: chodnik podścianowy
D-

7, ściana D-7, dolny odcinek ściany D-5 o sumarycznej długości ok.900m.

W związku z dużym zasięgiem zwiadu akcję przeprowadzono sześcioma

zastępami ratowników, z których:



zastęp nr 1 – kontrolował trasę od TP-3 aż do ściany D-5,



zastęp nr 2 – kontrolował wspólnie z zastępem nr 1 chodnik podścianowy D-7
długości ok.350m, gdzie oczekiwał na powrót zastępu nr 1 stanowiąc dla
niego ubezpieczenie,



zastępy nr 3, 4, 5 i 6 - ubezpieczały w bazie zastępy nr 1 i 2.

W czasie akcji utrzymywana była stała łączność telefoniczna telefonami

ATR-

4 pomiędzy zastępami nr 1 i 2 a bazą.

W czasie zwiadu stwierdzono, że:



stan obudowy na trasie był zadowalający,



istnieją warunki odzyskania 13 sekcji obudowy osłonowej FAZOS 12/28 ze
ściany D-5,



w ścianie D-5 zawartość metanu wynosiła ok.40%, a zawartość tlenku węgla
ok.0,002%,



w ścianie D-7, chodniku podścianowym D-5 oraz w dolnym odcinku ściany
D-

5 występowała stosunkowo wysoka temperatura powietrza ok.30÷32

0

C

(zbliżona do temperatury pierwotnej skał).

W okresi

e realizacji etapu II cyklicznie kontrolowany był skład gazów zza

tamy TP-

1, z otworu ø65 do ściany D-5, zza TP-3 za pomocą zdalnego systemu

pobierania próbek gazu i oznaczania przyrządami pomiarowymi: O

2

–

tlenomierzem, CH

4

– metanomierzem, CO – comowarnem, a także przez

pobieranie prób pepitami wodnymi z w/w miejsc oraz zza TI-866, TI-865, TI-867,
TI-

835 i ich analizę chemiczną. Skład gazów nie uległ zmianie, a na tamach

izolacyjnych zapewniona była stała depresja.

W związku ze stosunkowo wysoką temperaturą powietrza (ok.30÷32

0

C)

występującą w polu pożarowym i dużą odległością dojścia od TP-3 do ściany D-5
(ok.900m) zrezygnowano z etapu III, polegającego na prowadzeniu prac w
ścianie D-5 bez przewietrzania pola pożarowego i przystąpiono do realizacji

Wiadomości Górnicze 11/83

- 9 -

eta

pu IV, uzupełnionego o wykonanie korka z pyłu dymnicowego TP-5 w ścianie

D-5.


5. Etap IV: przewietrzanie pola pożarowego i wykonanie korka podsadzko-
-wego TP-5

W celu wentylacyjnego udrożnienia chodnika podścianowego D-5 na

odcinku od ściany D-7 aż do tamy TP-2 odpompowano z niego wodę w ilości
ok.800m

3

za pomocą pomp Pleiger i pompy OS-80A/4 z silnikiem powietrznym.

Prace te zrealizowane zostały przez ratowników w nie przewietrzanym polu
pożarowym na zasadach akcji. W dniu 24.01.1982r. rozpoczęto akcję
przewietrzania pola pożarowego. Przewietrzanie chodnika podścianowego D-7,
ściany D-7 oraz chodnika podścianowego D-5 na odcinku od ściany D-7 do tamy
TP-

2 obiegowym prądem powietrza w ilości 200m

3

/min uzyskano przez otwarcie

przełazów w tamach TP-2 i TP-3. Sposób przewietrzania pokazano na
schemacie przestrzennym rys.6.

Rys.6. Schemat przestrzenny przewietrzania rejonu ścian D-5 i D-7 w pokł.403/1

1

– dołowa stacja odmetanowania, 2 – rurociąg odmetanowania zbiorczy, 3 – otwór ø100, 4 – tama

pożarowa TP-1, 5 – stanowisko pomiarowe nr 1, 6 – rurociąg ø100 do podawania pyłu dymnicowego lub
CH

4

, 7

– otwór ø65 do ogniska pożaru, 8 – korek TP-4, 9 – korek TP-5, 10 – obudowa FAZOS 12/28-13

sekcji, 11

– tamy płócienne, 12 – podbaza, 13,14 – obudowa FAZOS 12/28-83 sekcje, 15 – tama TP-2 z

otwartym przełazem, 16 – stanowisko pomiarowe nr 2, 17 – baza, 18 – stanowisko pomiarowe nr 3, 19 –
tama TP-

3 z otwartymi przełazami

Wiadomości Górnicze 11/83

- 10 -

Bezpośrednio po uzyskaniu obiegowego prądu powietrza w w/w

wyrobis

kach zastępy ratowników przystąpiły do:



zabudowy kabla telefonicznego w chodniku podścianowym D-7, ścianie D-7,
chodniku podścianowym D-5, aż do ściany D-5,



zainstalowanie na w/w trasie telefonów ATR-4, tworząc w ten sposób system
łączności pomiędzy ścianą D-5 a podbazą i bazą,



instalacji linii pomiarowej na w/w trasie od tamy TP-

3 do ściany D-5 dla

zdalnego pobierania próbek gazów,



zawieszenia dwóch tam płóciennych w chodniku podścianowym D-5 ok.50m
od dowierzchni ściany D-7 w stronę ściany D-5,



urządzenia podbazy zlokalizowanej w dowierzchni ściany D-7 (w prądzie
obiegowym), z której zastępy ratowników w nałożonych tlenowych aparatach
roboczych udawały się do pracy w ścianie D-5,



wyposażenia podbazy w urządzeniaAW-412 dla poprawy warunków
klimatycznych oc

zekującego tam zastępu.

Organizacja pracy zastępów ratowników była następująca:



zastęp nr 1 pracował w akcji w ścianie D-5,



zastęp nr 2 przebywał w podbazie i ubezpieczał zastęp nr 1,



zastęp nr 3 przebywał w bazie i ubezpieczał zastęp nr 1,



zastęp nr 4 przebywał w bazie i odpoczywał.

W czasie akcji zapewniona była systematyczna kontrola składu gazów w polu

pożarowym przez:



analizę chemiczną prób gazów pobieranych do pipet wodnych zza tam TP-1,
TP-2, TI-866, TI-867, TI-865 i TI-

835 z otworu ø65 do ściany D-5, oraz w

podbazie i chodniku podścianowym D-5 oraz w ścianie D-5 – jeden raz na
zmianę,



pomiary CH

4

– metanomierzem, CO – comowarnem z próbek gazów

pobieranych zdalnie zza TP-

1 i z otworu ø65 do ściany D-5 – jeden raz na

godzinę (stanowisko pomiarowe nr 1),



pomiary CH

4

– metanomierzem i CO – wykrywaczem WG-2 z otwartego

przełazu w tamie TP-2 – jeden raz na godzinę (stanowisko pomiarowe nr 2),



pomiary CH

4

– metanomierzem, O

2

– tlenomierzem z próbek gazów

pobieranych zdalnie ze ściany D-5 – jeden raz na godzinę (stanowisko
pomiarowe nr 3).

W czasie prowadzenia akcji nie stwierdzono zawartości tlenku węgla

wyższych od 0,002% oraz innych gazów pożarowych. Po dwóch dniach
przewietrzania pola pożarowego wskutek oddziaływania prądów termicznych i
depresji nat

uralnej nastąpiło doświeżenie powietrzem ściany D-5, a zawartość

metanu spadła poniżej górnej granicy wybuchowości i w miejscu pracy powstała
wybuchowa mieszanina metanowo-

powietrzna. Zmiany stężeń metanu w ścianie

D-

5, otworze ø65 do ściany D-5, przełazie tamy TP-2 oraz zmiany ilości

powietrza w ścianie D-7 przedstawiono na wykresie rys.7.

W związku z zagrożeniem wybuchowym zdecydowano przerwać dalsze

prace w ścianie D-5 i wycofać zaangażowane zastępy ratowników do bazy oraz
zamknąć powtórnie pole pożarowe przez równoczesne zamknięcie przełazów w
tamach TP-2 i TP-

3, co nastąpiło 26.01.1982r. na zmianie pierwszej.

Wiadomości Górnicze 11/83

- 11 -

Do momentu wystąpienia zagrożenia wybuchowego ratownicy wykonali w

ścianie D-5 pierwszą górną tamę ryglową dla korka podsadzkowego z pyłu
dymnicowego TP-

5 zlokalizowanego ok.20 powyżej sekcji obudowy FAZOS

12/28. W celu przyspieszenia procesu wzrostu zawartości metanu w ścianie D-5
powyżej górnej granicy wybuchowości zainstalowano w przekopie F-równoległym
poz.580m pompę wodokrężną P-45520 o płynnie regulowanej wydajności w
zakresie od 0 do 25m

3

gazu/min, jako podziemną stację odmetanowania.

Podłączono stronę ssawną pompy do rurociągu zbiorczego odmetanowania,
oraz stronę pompy do rurociągu biegnącego poprzez tamę TP-1, chodnik
nadścianowy D-5 w rejon budowanego korka TP-5. Do pola pożarowego
wtłoczono od 29.01. do 31.01.1983r. ok.51 300m

3

mieszanki o następującym

średnim składzie: O

2

= 2,3%÷7,8%, CO

2

= 1,0%÷1,8%, CH

4

= 50,0%÷71,5%,

H

2

= 0,0%, C

x

H

y

= 0,0%. Schemat instalacji do podawania metanu

przedstawiono na rys.6, a wydatek podawanej mieszanki na wykresie rys.7.

Rys.7.Zmiany stężeń metanu w ścianie D-5, w otworze ø65 do ściany D-5,

przełazie tamy TP-2 oraz ilości powietrza w ścianie D-7 w czasie realizacji

etapów IV i V

Po stwierdzeniu, że w ścianie D-5 zawartość metanu była wyższa od górnej

granicy wybuchowości, a zawartość tlenu była niższa od 8%, w dniu 1.02.1982r.

Wiadomości Górnicze 11/83

- 12 -

przystąpiono do powtórnego otwarcia pola pożarowego i jego przewietrzania.
W tym celu otwarto

przełazy w tamach TP-2 i TP-3 uzyskując przewietrzanie

prądem obiegowym powietrza w chodniku podścianowym D-7, ścianie D-7 oraz
w chodniku podścianowym na odcinku od D-7 do TP-2.

W ścianie D-7 utrzymywano ilość powietrza od 100 do 150m

3

/min. Po

ustaleniu

składu powietrza w prądzie obiegowym w ścianie D-7, przystąpiono do

realizacji dalszych prac na uprzednio opisanych zasadach akcji:



wykonano drugą, dolną tamę ryglową,



uszczelniono stronę odzawałową korka płótnem jutowym i workami trocin,



wtłoczono do przestrzeni między tamami ryglowymi ok.170m

3

pyłu

dymnicowego, podawanego rurociągiem (uprzednio wykorzystywanym do
podawania metanu) poprzez tamę TP-1, za pomocą pompy OŁ-150,
zainstalowanej na poz.580m.

Rejon pierwotnego ogniska pożaru w ścianie D-5 został ograniczony

poprzez korek podsadzkowy z pyłu dymnicowego TP-4, obejmujący ok.20m
górnego odcinka ściany D-5 i ok.30m odcinka chodnika nadścianowego D-5 oraz
korek podsadzkowy z pyłu dymnicowego TP-5 długości ok.10m, zlokalizowany w
ścianie D-5 (ok.30m od chodnika podścianowego D-5).

W związku z otamowaniem rejonu pierwotnego ogniska pożaru i

niewystępowaniem gazów pożarowych akcję likwidacji pola pożarowego
zakończono w dniu 7.02.1982r., a dalsze prace prowadzono na zasadach akcji
profilaktycznej.


6.

Etap V: przewietrzanie odrębne chodnika podścianowego D-5 i likwidacja

obudowy zmechanizowanej ściany D-5

W dniu 7.02.1982r. przeprowadzono następujące prace:



w ścianie D-7 zainstalowano dwa wentylatory lutniowe WLP-400 w układzie
równoległym,



w ch

odniku podścianowym D-5 na odcinku od ściany D-7 do tamy TP-5

zmontowano lutniociąg elastyczny o średnicy 600mm,



w ścianie D-7 zwiększono ilość powietrza do około 400m

3

/min,



uruchomiono wentylatory lutniowe tłoczące oraz przewietrzano odrębnie
wymieniony o

dcinek chodnika podścianowego D-5.

W wyniku przewietrzania odrębnego odcinka ściany D-5 aż do korka TP-5,

wskutek nieszczelności odzawałowych nastąpił gwałtowny spadek zawartości
metanu za TP-5. Dla niedopuszczenia do dotlenienia pierwotnego ogniska
pożaru, w dniu 9.02.1982r. uruchomiono podziemną stację odmetanowania i
wtłoczono metan za tamę TP-5. Przez okres likwidacji obudowy ze ściany D-5,
za tamą TP-5 utrzymywana była zawartość metanu ok.20%, regulowana
odpowiednio wydajnością dołowej stacji odmetanowania. Podano ok. 50 000m

3

mieszanki, w tym ok.33 000m

3

metanu. Sposób przewietrzania oraz podawania

metanu za korek TP-5 pokazano na schemacie przestrzennym rys.8.

Wytransportowanie obudowy zmechanizowanej ze ściany D-5 do ściany D-7

ukończono 22.02.1982r. Następnie wyrabowano chodnik podścianowy D-5 na
odcinku od D-

5 do ściany D-7 i otamowano go tamą klocową bezpośrednio za

Wiadomości Górnicze 11/83

- 13 -

ścianą D-7. Równolegle zlikwidowano tamy pożarowe TP-2 i TP-3,
przystosowując je do funkcji tam bezpieczeństwa. Realizacja powyższych prac
umożliwiła uruchomienie eksploatacji ściany D-7 w pokł.403/1.


7. Stwierdzenia i wnioski

Po przeanalizowaniu przebiegu likwidacji pola pożarowego w rejonie ścian

D-5 i D-

7 w pokł.403/1 KWK „Manifest Lipcowy” można sformułować następujące

stwierdzenia:
1)

Konsekwentna etapowa realizacja planu akcji zacieśniania i likwidacji pola
pożarowego w wyniku zastosowania właściwej taktyki i szeregu nowych
rozwiązań techniczno-organizacyjnych pozwoliła w okresie sześciu miesięcy
zlikwidować pole pożarowe w warunkach silnego zagrożenia pożarowego i
wybuchowego.

2)

Decydujący wpływ na stosunkowo szybkie wygaszenie pożaru miało:



wypełnienie zrobów ściany D-5 metanem ze złoża,



pasywne gaszenie pożaru z zastosowaniem wyrównywania potencjału
aerodynamicznego, przeprowadzone i okresowo kontrolowane na podstawie
pomiarów i opracowywanych schematów potencjalnych,



szczelna izolacja pola pożarowego, zwłaszcza przez korki wodne.

3)

Wykonanie korka podsadzkowego z pyłu dymnicowego TP-4 obejmującego
skrzyżowanie ściany D-5 z chodnikiem nadścianowym D-5 spowodowało
szczelne odizolowanie pola pożarowego od wpływu wentylacji głównej od
strony pochylni F-2.

4)

Nieprzewidzianym zjawiskiem było szybkie dotlenienie i w konsekwencji tego
obniżenie zawartości metanu poniżej górnej granicy wybuchowości w dolnym
odcinku ściany D-5, zaistniałe wskutek ruchu gazów w chodniku
podścianowym pod wpływem depresji naturalnej.

5)

Uruchomienie podziemnej stacji odmetanowania podawającej płynnie
regulowaną ilość gazu do ściany D-5 pozwoliło mieszaninę metanowo-
po

wietrzną poza jej obszarem wybuchowości. W czasie akcji likwidacji do

pola pożarowego wtłoczono sumarycznie ok.63 000m

3

metanu.

6)

Wchodzenie do nieprzewietrzanego zametanowego pola pożarowego
odbywało się poprzez kesony (wypełnione gazami obojętnymi) eliminujące
możliwość zachowania równowagi depresyjno-gazowej w polu.

7)

Na uwagę zasługuje także sposób odpompowania wody z chodnika
podścianowego D-7 za pomocą pompy OS-100A/4 z silnikiem powietrznym, z
którego zużyte powietrze było odprowadzane poza pole pożarowe.

8)

W czasie akcji zapewniona była stała łączność telefoniczna pomiędzy
zastępem a bazą z możliwością nasłuchu w pomieszczeniu kierownika akcji,
przy czym:



w czasie zwiadu była wykorzystywana ratownicza łączność telefoniczna
(ATR-4),



w przypadku prowadzenia

dalszych prac, w pierwszej kolejności była

instalowana stała łączność na bazie 2-parowego kabla telefonicznego z

Wiadomości Górnicze 11/83

- 14 -

przyłączonymi telefonami ATG oraz z gniazdami wtykowymi dla telefonów
ATR-4.

9)

Ze względu na dużą odległość miejsca pracy zastępów od bazy, w ścianie
D-

7 została utworzona podbaza, w której oczekiwał zastęp ubezpieczający,

utrzymujący stałą łączność z bazą.

10)Dla każdego etapu był opracowany plan akcji oraz szczegółowe zadania dla

zastępów, a także na każdej zmianie przeprowadzony był instruktaż dla
ratowników, kierowników baz i kierowników akcji na dole przez kierownika
akcji na powierzchni lub inżyniera wentylacji.

8. Wnioski

1)

W czasie prowadzenia akcji likwidacji pól pożarowych, zwłaszcza w
kopalniach metanowych, należy nie dopuszczać do dotlenienia rejonu
pierwotnego ogniska pożaru, co może być realizowane przez:



otwieranie pól bez ich przewietrzania przez stosowanie kesonów
wypełnionych gazami obojętnymi dla wchodzenia do pola,



taki sposób przewietrzania pola pożarowego, aby powietrze nie płynęło przez
rejon pierwotnego ogniska pożaru oraz podawanie metanu lub gazów
obojętnych w rejon ogniska pożaru w ilości gwarantującej niewystąpienie
wybuchowej mieszaniny gazów.

2)

Metan do pola pożarowego powinien być z zewnątrz podawany rurociągami w
sposób kontrolowany i regulowany:



pod wpływem nadciśnienia złożonego,



za pomocą podziemnej stacji odmetanowania

3)

W akcjach likwidacji pól pożarowych bardzo ważne jest:



opracowanie właściwego, szczegółowego planu akcji przewidującego
wszelkie możliwe przypadki i zagrożenia,



zapewnienie stabilnego przewietrzania podsieci, w której zlokalizowane jest
pole pożarowe,



zorganizowanie szybkiej i cyklicznej kontroli składu gazów pożarowych,
temperatury i spadku naporu na tamach pożarowych,



zorganizowanie pewnej, sta

łej łączności telefonicznej pomiędzy zastępem w

akcji i bazą z możliwością nasłuchu w pomieszczeniu kierownika akcji na
powierzchni,



bieżąca kontrola temperatury, składu gazów i ewentualnie ilości powietrza
płynącego w polu pożarowym,



konsekwentna realizac

ja planów akcji przez kierownictwo akcji i ratowników.