ŹRÓDŁA INFORMACJI

2009/10

modele systemów informacyjno-wyszukiwawczych

M. Jaskowska

1

Rozwój modeli wyszukiwania informacji wiedzie

•

od modeli wąskich, odzwierciedlających samo jądro tego procesu, czyli selekcjonowanie
z bazy systemu tekstów, które spełniają założone kryteria wyszukiwawcze (modele
algorytmiczne),

•

poprzez modele rozbudowane, uwzględniające aspekty konstytucyjne (modele
zadaniowe),

•

po modele kompleksowe uwypuklające interakcyjność i wielopoziomowość procesu
wyszukiwawczego (modele kognitywne i konwersacyjne).

Między modelami przebiega granica jakościowa, wyznaczona przez pozycję, jaką zajmuje w
poszczególnych modelach użytkownik, będący podmiotem wyszukiwania informacji

MODELE ALGORYTMICZNE

•

Odzwierciedlenie operacji wykonywanych przez system wyszukiwawczy,
prowadzących do wyselekcjonowania z bazy systemu tych obiektów, które spełniają
sformułowane przez użytkownika kryteria wyszukiwawcze

•

Podstawową czynnością realizowaną przez system, gwarantującą osiągnięcie celu jest
porównanie reprezentacji pytań użytkownika (instrukcji wyszukiwawczych) z
reprezentacjami obiektów (rekordami zawierającymi charakterystyki wyszukiwawcze)
przechowywanych w zasobach systemu

•

W wyniku porównywania wyodrębniane są – na podstawie przyjętego kryterium
zgodności – rekordy trafne (relewantne). Kryterium zgodności jest precyzyjnie
zdefiniowane

•

Podział bazy na podzbiór odpowiedzi (rekordów relewantnych) i podzbiór rekordów
nierelewantnych jest dla systemu równoznaczny z zakończeniem procedury
wyszukiwawczej

Cechy funkcjonalne interfejsu:

•

Wspomaganie użytkownika w doborze terminów wyszukiwawczych (słowniki języków
sztucznych)

•

Wskazywanie wieloznacznych i niezrozumiałych terminów w wyrażeniu
wyszukiwawczym

•

Pomaganie użytkownikowi w tworzeniu złożonych wyrażeń wyszukiwawczych
(operatory)

•

Modele algorytmiczne w wysokim stopniu zdominowały praktykę projektowania w
dziedzinie wyszukiwania informacji i wykorzystuje się je nadal, pomimo znacznego
postępu wiedzy o zachowaniach użytkowników informacji

•

Postęp ten unaocznił, że modele algorytmiczne są wystarczające jedynie do
reprezentowania tych procedur wyszukiwawczych, które są związane z zamkniętymi i
dobrze zdefiniowanymi zadaniami

MODELE ALTERNATYWNE
Uwzględnia się w nich algorytmiczny mechanizm wyboru rekordów z bazy, ale równocześnie
dostrzega, iż jest on osadzony w poprzedzających go oraz następujących po nim
skomplikowanych procesach o charakterze heurystycznym, zachodzących w umyśle
użytkownika. Ich rezultatem jest sformułowanie pytania, przekształconego następnie w
wyrażenie wyszukiwawcze, oraz dokonanie oceny i selekcji rezultatów wyszukiwania i
wyodrębnienie ze zbioru odpowiedzi systemu podzbioru rekordów trafnych z punktu

ŹRÓDŁA INFORMACJI

2009/10

modele systemów informacyjno-wyszukiwawczych

M. Jaskowska

2

widzenia użytkownika (pertynentnych), zawierających informację stanowiącą odpowiedź na
pytanie.

MODELE ZADANIOWE
Modele zadaniowe ograniczone są do reprezentowania procesów wyszukiwania informacji
związanych z precyzyjnie zdefiniowanymi zadaniami
Werbalizowanie potrzeby informacyjnej oraz budowanie reprezentującego ją pytania nie ma
charakteru jednorazowego aktu. Jest to proces, w trakcie którego potrzeba informacyjna,
powstająca w umyśle jednostki, przechodzi przez kolejne etapy redukowania
niedookreśloności
Badacze wyróżnili 4 etapy redukowania niedookreśloności potrzeby informacyjnej:
1/ potrzeba wewnętrzna, niemożliwa do wyrażenia za pomocą środków językowych
2/ konkretyzacja potrzeby i jej wyrażenie przy użyciu narzędzi lingwistycznych
3/ potrzeba osiąga sformalizowaną postać pytania
4/ osiągnięcie potrzeby kompromisowej, uwzględniającej ograniczenia systemu