Jak Ormianie

ż

yj

ą

w

ś

ród Polaków?

Strach i nadzieja

- Mi

ę

dzy histori

ą

Polski i Armenii jest wiele podobie

ń

stw - przyznaj

ą

Ormianie mieszkaj

ą

cy w Polsce. - Te

ż

byli

ś

my rozebrani przez s

ą

siadów, jak

Polacy jeste

ś

my go

ś

cinni i szczycimy si

ę

chrze

ś

cija

ń

skimi korzeniami.

W Polsce trwa wła

ś

nie rok ormia

ń

ski. Coraz gło

ś

niej o masakrze Ormian w

Turcji w latach 1915-16, kiedy to zgin

ę

ło blisko 1,5 mln ludzi. Coraz

mocniejszy jest głos Europy,

ż

e ta zbrodnia, mimo

ż

e jest nazywana pierwszym

Holocaustem XX wieku, została przez

ś

wiat zapomniana, a Turcja do dzi

ś

nie

uznaje jej za ludobójstwo. W obawie przed czystkami, jakie wywołała kolejna
wojna ci

ą

gn

ą

ca si

ę

od 1988 roku (konflikt o Górny Karabach, sporny teren

pomi

ę

dzy Armeni

ą

a Azerbejd

ż

anem - zako

ń

czony w 1994 roku rozejmem), wielu

Ormian uciekło z kraju.

- Pierwszy po lepsze

ż

ycie przyjechał do Polski mój ojciec w '93 roku -

wspomina Edgar Broyan, student IV roku stosunków mi

ę

dzynarodowych na UMK w

Toruniu. Mama anglistka pojawiła si

ę

zaraz po nim, pó

ź

niej

ś

ci

ą

gn

ę

li dzieci.

Polskie władze zapewniły rodzinie mieszkanie w Górowie (okolice Lidzbarka
Warmi

ń

skiego). Po jakim

ś

czasie okazało si

ę

jednak,

ż

e pa

ń

stwo Broyan

zamieszkali w jednym z najbiedniejszych polskich powiatów.

- Jest bardzo ci

ęż

ko, bo mimo

ż

e sko

ń

czyłem politechnik

ę

w Armenii musz

ę

pracowa

ć

fizycznie i dorywczo, aby wy

ż

ywi

ć

rodzin

ę

- przyznaje Otari, ojciec

Edgara. W Armenii ponad 90 proc. ludzi ma wy

ż

sze wykształcenie, ale wielu z

nich to nie poprawia losu. - Dobrze,

ż

e ja mam stał

ą

prac

ę

, cho

ć

zarobki w

szkołach nie s

ą

zbyt du

ż

e - powiada D

ż

ulieta, mama Edgara.

- Po kilku latach mieszkania w Górowie ludzie zrobili si

ę

dla nas milsi,

cho

ć

i wcze

ś

niej nie doznałam od Polaków

ż

adnej dyskryminacji. Chcieliby

ś

my

jednak do Torunia, bo tu czuj

ę

si

ę

wspaniale.

Trzy cele

D

ż

ulieta raz na dwa tygodnie uczy w Toruniu j

ę

zyka ormia

ń

skiego - za

darmo i wszystkich zainteresowanych. Robi to z pasj

ą

na powstałym na UMK

Centrum Bada

ń

Ormia

ń

skich prowadzonym przez dr Tomasza Marciniaka. Doktor od

kilkunastu lat intensywnie interesuje si

ę

Ormianami mieszkaj

ą

cymi na terenie

Polski. Stworzył jedyne w kraju Centrum i chciałby wokół niego zjednoczy

ć

nie

tylko Ormian, ale Polaków.

- Obrałem sobie trzy cele - wylicza dr Marciniak. - Po pierwsze droga

naukowa, bo Centrum ma by

ć

afiliowane przy UMK. Badamy ormia

ń

sk

ą

migracj

ę

,

liczymy

diaspor

ę

Ormian

w

Europie.

Chcemy

te

ż

zintegrowa

ć

ś

rodowisko

ormianoznawcze w Polsce.

Zainteresowani s

ą

tym politolodzy, historycy Ko

ś

cioła. Dobrze by było,

aby wszyscy si

ę

poznali i zacz

ę

li współpracowa

ć

. Jest wielu zapale

ń

ców, np.

genetycy z Bydgoszczy zaprojektowali badania Ormian w Polsce pod wzgl

ę

dem

rodzinnej gor

ą

czki

ś

ródziemnomorskiej. Osobliwo

ś

ci

ą

jest,

ż

e tylko Ormianie i

Grecy zapadali na t

ę

chorob

ę

.

By

ć

mo

ż

e uda si

ę

te

ż

zrealizowa

ć

plan, aby pojecha

ć

na kresy i zrobi

ć

inwentaryzacj

ę

ormia

ń

skich cmentarzy. Wiele

ź

ródeł historycznych wskazuje na

to,

ż

e zostało tam pochowanych sporo tzw. polskich Ormian.

- Po trzecie stawiamy na cel dydaktyczny - dodaje dr Marciniak. - Co

tydzie

ń

prowadzimy kurs j

ę

zyka i kultury ormia

ń

skiej. Na razie przyje

ż

d

ż

aj

ą

uczy

ć

wolontariusze: mama Edgara i piosenkarka oraz re

ż

yserka mieszkaj

ą

ca pod

Radomiem - Amalya Sahakyan. Ale w przyszłym roku mamy nadziej

ę

,

ż

e to b

ę

dzie

normalny kurs dla studentów, którzy s

ą

zainteresowani ormia

ń

sk

ą

kultur

ą

.

Kłopoty ze stałym pobytem Edgar tłumaczy,

ż

e tak bardzo zasymilował si

ę

z

Polsk

ą

,

ż

e w Armenii by si

ę

ju

ż

nie odnalazł. Jak dziecko nauczył si

ę

j

ę

zyka

polskiego przez rok. Jest dobrym studentem, marzy o pracy w MSZ.

- Otrzymałem nawet zgod

ę

na obywatelstwo od prezydenta Kwa

ś

niewskiego,

ale mój kraj wszystko utrudnia –

ż

ali si

ę

Edgar. - Procedura trwa ju

ż

dwa lata

i okazuje si

ę

,

ż

e jak nie "posmarujemy" w ormia

ń

skich urz

ę

dach, to nic si

ę

nie

załatwi. Najpierw musz

ę

dostarczy

ć

do ambasady dokument potwierdzaj

ą

cy utrat

ę

obywatelstwa ormia

ń

skiego (nie mo

ż

na mie

ć

podwójnego). To kosztuje kilka

tysi

ę

cy złotych. Poza tym nie chc

ą

mi podarowa

ć

ormia

ń

skiej słu

ż

by wojskowej.

Musiałbym odsłu

ż

y

ć

dwa lata, aby dali mi spokój. Oczywi

ś

cie mo

ż

na si

ę

od takiej

słu

ż

by "wykupi

ć

", ale trzeba zapłaci

ć

odpowiednim osobom w Armenii prawie 5

tys. dolarów.

Edgar, jak wielu jego kolegów, bardzo ju

ż

z

ż

ytych z Polsk

ą

, nie mo

ż

e

wyjecha

ć

do krajów Unii Europejskiej, bo nie dostanie wizy. Czeka cierpliwie,

ale krew ma gor

ą

c

ą

i pomstuje na nieposzanowanie praw człowieka w rodzinnej

Armenii.

- W takiej sytuacji jest wielu Ormian w Polsce - dr Marciniak załamuje

r

ę

ce. - Boj

ą

si

ę

nawet przyzna

ć

do pochodzenia z obawy przed deportacj

ą

.

Najgorsze,

ż

e ambasada Armenii w Warszawie jest zupełnie niezainteresowana

jak

ą

kolwiek pomoc

ą

. Ignoruj

ą

te

ż

nasze Centrum. Polacy zreszt

ą

równie

ż

nie

kwapi

ą

si

ę

do Armenii. Inwestuj

ą

na Zakaukaziu Francuzi, Amerykanie, Niemcy. A

wymiana gospodarcza Armenii z Polsk

ą

jest niemal zerowa.

Dlaczego uciekli?

Na razie w Armenii nie toczy si

ę

ż

adna wojna, ale ci, którzy uciekli nie

chcieliby

wraca

ć

.

Boj

ą

si

ę

biedy,

kolejnych

zamieszek,

przywykli

do

europejskiego

ż

ycia - u

ś

miechaj

ą

si

ę

opowiadaj

ą

c o swym kraju.

- Zawsze si

ę

t

ę

skni - spuszcza głow

ę

D

ż

ulieta. - Ale kiedy byłam w

Armenii w odwiedzinach, t

ę

skniłam za Polsk

ą

, mimo

ż

e u

ż

ywacie mniej ziół do

gotowania potraw ni

ż

Ormianie.

- Nie wyobra

ż

am sobie powrotu do Armenii - twardo ucina Edgar. - Tam 10

proc. ludzi jest bogatych, a reszta

ż

yje w n

ę

dzy.

Nie wiadomo czy nie od

ż

yj

ą

dawne konflikty...Dr Marciniak podró

ż

ował po

Zakaukaziu i rozumie obawy Ormian, którzy robi

ą

wszystko, aby zosta

ć

w Polsce:

- Wska

ź

niki pokazuj

ą

,

ż

e Polakom

ż

yje si

ę

lepiej, ale niestety narzekamy.

W Armenii nie narzekaj

ą

,

ż

e jest drogo, cho

ć

emerytura wynosi tam 12 dolarów, a

ceny takie same jak w Polsce. 70 dolarów zarabia znajoma profesor na
ormia

ń

skiej uczelni i niewiele dorabia jako ekspert rz

ą

dowy.

Oprócz narzekania mamy jednak wiele wspólnych cech. Do nich sami Ormianie

zaliczaj

ą

podobn

ą

histori

ę

i religi

ę

chrze

ś

cija

ń

sk

ą

(1700 lat temu przyj

ę

li

katolicyzm). S

ą

bardzo go

ś

cinni i lubi

ą

si

ę

bawi

ć

. Nie wyjd

ą

jednak z domu

pijani.

- Oni si

ę

tego wstydz

ą

- przekonał si

ę

, mieszkaj

ą

c w

ś

ród Ormian, dr

Marciniak. - Armenia jako jedyna republika w ZSRR nie miała nigdy izby
wytrze

ź

wie

ń

. Je

ś

li na ulicy trafi

ą

si

ę

sporadycznie pijani ludzie, to z reguły

s

ą

Rosjanie.

Tekst i fot. Karina Obara

[e-mail]

Dr Tomasz Marciniak: - Szacuj

ę

,

ż

e w Polsce

ż

yje blisko 40 tys. Ormian, ale

zaledwie 300 przyznało si

ę

,

ż

e pochodz

ą

z Armenii. Boj

ą

si

ę

deportacji. Na

terenie naszego województwa mieszka kilka rodzin. Ormianie bardzo t

ę

skni

ą

do

kontaktów z rodakami. Zaprzyja

ź

nieni - trzymaj

ą

si

ę

razem.

D

ż

ulieta i Otari Broyan: - W Polsce, jak to mówicie, s

ą

ludzie i ludziska, ale

nie do

ś

wiadczyli

ś

my nigdy dyskryminacji.

Dr Tomasz Marciniak: - Marzy,

ż

e wkrótce Centrum prawdziwie zintegruje Ormian i

Polaków

Edgar Broyan: - Kiedy jako dziecko przyjechałem do Polski marzyłem, aby zosta

ć

pilotem odrzutowca. Niestety, warunkiem jest posiadanie obywatelstwa.