Europejska Rada Informacji o Żywności całkowicie przekształciła swą stronę 

internetową www.eufic.org,  aby dobre zastąpić jeszcze lepszym. W marcu 2006 r. 

strona internetowa została uznana przez czytelników magazynu Good Food BBC za 

jedną  z  pięciu  stron  internetowych  najbardziej  godnych  zaufania  w  zakresie 

informacji o żywności  i żywieniu. Osiągnęła oglądalność  350 tys. wizyt miesięcznie. 

Można  zatem  uznać,  że  zdobyła  ustalone  uznanie.  Obecnie,  dzięki  wnikliwym 

uwagom użytkowników, zamierzamy się jeszcze poprawić, oferując na starcie ponad 

4 000  stron  informacji  ocenionych  naukowo,  które  dostarczają  wiedzy  na  temat 

bezpieczeństwa  żywności oraz relacji pomiędzy sposobem  żywienia a zdrowiem w 

klarowny i przyjazny sposób.   

Pomimo  corocznego  wzrostu  oglądalności  strony  o  60%  i  zdawania  sobie  sprawy  ze 

znaczenia,  jaką  strona  spełnia  w  edukacji  konsumentów  w  Europie,  EUFIC  nie  zaprzestał 

wysiłków,  aby  zmieniać  się  na  lepsze.  Oznacza  to  dotrzymywanie  kroku  ostatnim 

osiągnięciom  w  dziedzinie  komunikacji  i  interaktywności  online.  „Nasza  nowa  strona 

internetowa dostarcza informacji, które zostały dopasowane dla lepszego spełnienia potrzeb 

naszych użytkowników”, wyjaśnia dr Jospehine Wills, Dyrektor Generalny EUFIC. „Jesteśmy 

punktem  odniesienia  dla  konsumentów,  pracowników  sektora  ochrony  zdrowia  i 

żywieniowców,  edukatorów  i  dziennikarzy.  Jesteśmy  dumni,  ze  możemy  przedstawić  nową 

stronę  internetową  z  łatwiejsza  nawigacją,  na  której  szybciej  można  znaleźć  potrzebne  informacje  i  dostosować  ją  do 

indywidualnych potrzeb”. 

John  Lupien,  Przewodniczący  Naukowego  Komitetu  Doradczego  EUFIC  oraz  były  dyrektor   Wydziału  Żywności  i  Żywienia 

Światowej  Organizacji  ds.  Wyżywienia  i  Rolnictwa  (FAO)  wyjaśnił  “jest  ważne,  aby  konsumenci  posiadali  w  zasięgu  ręki 

dokładne  informacje.  Inicjatywa  EUFIC  pozwala  konsumentom  otrzymywać potrzebne  informacje  oparte  o  wiedzę  naukową, 

aby mogli podejmować świadome decyzje dotyczące ich sposobu żywienia i stylu życia”. 

Większość  nowych  cech,  usług  i  zmian  odświeżonej  strony  internetowej  zostało  zainspirowanych  uwagami  otrzymanymi  od 

naszych  użytkowników.  Obecnie  strona  oferuje  ponad  4 000  stron   informacji  opartych  o  wiedzę  naukową,  które  są 

pogrupowane  w  celu  ułatwienia  nawigacji  i  powrotu  do  wybranych  informacji.  Aby  zapewnić  prawidłowość,  wiarygodność  i 

zrównoważoną  naturę  prezentowanych  informacji,  przed  publikacją  każdy  tekst  był  recenzowany  przez  niezależnych 

specjalistów. 

Jedną  z  przyczyn  odnowienia  strony  internetowej  było  przystąpienie  EUFIC  do  Projektu  Dyrektoriatu  SANO  Komisji 

Europejskiej  –  Europejskiej  Platformy   Działania  w  Zakresie  Żywienia,  Aktywności  Fizycznej  i  Zdrowia.  Ta  inicjatywa  Unii 

Europejskiej ma służyć powstaniu pomostu służącego wypracowaniu konkretnych działań w celu dokonaniu korzystnych zmian 

sposobu  żywienia  oraz  stylu  życia  obywateli  Unii  Europejskiej  oraz  zahamowania  lub  odwrócenia  obecnych  trendów 

dotyczących otyłości.  EUFIC,  jako  aktywny  członek  Platformy,  oficjalnie  przyrzekł opracować odpowiednie materiały  na  swej 

stronie internetowej oraz zbudować spójną strategię komunikacji opartej o Internet, która mogłaby wzmocnić spójność, zasięg 

i wpływ Platformy Europejskiej, przyczyniając się do uzyskania jej głównego celu. 

Odnowiona strona internetowa jest dostępna w 5 językach: angielskim, francuskim, włoskim, hiszpańskim i niemieckim. 

Nowe działy:

 

Ankiety i sondaże:  dzięki  ponad  350 000  odwiedzin  w  ciągu miesiąca EUFIC  będzie  regularnie  badać nastawienia i opinie 

swych użytkowników dotyczące ich aktualnych poglądów na tematy związane z żywnością i pokrewne. W tym dziale znajdą się 

też  krótkie  podsumowania  wyników.  Pierwsza  ankieta  dotyczy  nawyków  użytkowników  odnośnie  jedzenia  drobiu  w  dobie 

pojawienia się w Europie ptasiej grypy. 

Współczesna żywność:  najnowsze informacje naukowe, pytania i odpowiedzi dotyczące aktualnych problemów, najnowsze 

wymiany poglądów na temat komunikacja ryzyka i badań konsumenckich. 

Ponadto EUFIC będzie  przygotowywać na 

www.eufic.org

 podkasty dotyczące bezpieczeństwa żywności oraz wpływu sposobu 

żywienia  na  zdrowie  zawierające  wywiady  z  ekspertami  naukowymi  oraz  liderami  opinii  publicznej  i  dotyczące  aktualnych 

problemów. Pierwszy podkast nosi tytuł: „

Jak radzić sobie ze słodyczami: znaczenie cukru i intensywnych substancji 

słodzących w ramach zrównoważonego sposobu żywienia

”.  

 

 

Nowa strona internetowa Europejskiej Rady Informacji o Żywności

www.eufic.org

 

Dowody przemawiające przeciwko tłuszczom a za warzywami i 

owocami

 

 

Oficjalne zalecenia żywieniowe stwierdzają, że powinniśmy spożywać umiarkowane ilości 

tłuszczu a włączać do jedzenia duże ilości owoców, warzyw i produktów zbożowych. Nowe 

wyniki największego do chwili obecnej badania interwencyjnego nie wykazują dużych korzyści 

tych zaleceń w aspekcie ryzyka chorób nowotworowych i chorób układu krążenia na tle 

miażdżycy. Czy jest tak naprawdę? W rzeczywistości tego ważnego badania wymagają 

szczegółowej interpretacji. 

 

Na podstawie badań laboratoryjnych i obserwacji klinicznych naukowcy od dawna podejrzewali, 

że wysokie spożycie tłuszczów przyczynia się do zwiększenia ryzyka raka piersi. Również 

badania innego typu, chociaż mniej przekonujące, wskazywały na istnienie takiej zależności. 

Również w przypadku raka jelita grubego, na podstawie podobnych spostrzeżeń, wysnuto 

hipotezę o ochronnym działaniu niskiego spożycia tłuszczów i wysokiego spożycia warzyw, 

owoców i błonnika pokarmowego. 

Dowody na niekorzystne działanie tłuszczów w przypadku chorób układu krążenia na tle 

miażdżycy są bardzo silne, a oskarżonymi są tłuszcze nasycone i kwasy tłuszczowe typu 

trans, podczas gdy tłuszcze nienasycone a zwłaszcza oleje rybne wykazują działanie 

ochronne.  

 

W poszukiwaniu ostatecznej odpowiedzi

 

 

Pomimo wielu badań dotyczących relacji pomiędzy sposobem żywienia a ryzykiem chorób nowotworowych i chorób układu krążenia, 

dostępne są wyniki tylko kilka prac, w których oceniano zależność przyczynowo­skutkową. Najbardziej przekonywujące dowody 

osiąga się na podstawie kontrolowanych badań interwencyjnych, podczas których grupa badana zmienia swój sposób żywienia a 

grupa kontrolna ­ nie. W takim przypadku stwierdzony efekt należy przypisać dokonanej interwencji. 

 

Właśnie dlatego tak ważne są wyniki badania znanego pod nazwą Women’s Health Initiative Dietery Modification (WHI). Badanie 

było prowadzone w grupie 48 835 kobiet w wieku od 50 do 79 lat, z 8­letnim czasem obserwacji. Grupa badana (interwencyjna) 

uczestniczyła w zajęciach intensywnego programu zmian behawioralnych. Na początku badania w tej grupie (podobnie jak w grupie 

kontrolnej, która nie uczestniczyła w programie) średnie spożycie tłuszczów stanowiło 38% całkowitej energii diety. Po interwencji 

spożycie tłuszczów obniżyło się o ¼ (do 27 – 30%) w stosunku do grupy kontrolnej i utrzymywało w tych granicach przez co 

najmniej 6 lat. W wyniku interwencji doszło również do umiarkowanego wzrostu spożycia warzyw, owoców i produktów zbożowych.  

 

Patrząc głębiej

 

 

W czasie obserwacji częstość występowania raka piersi ogółem, raka jelita grubego i chorób układu krążenia, takich jak choroba 

niedokrwienna serca i udar mózgu nie różniły się w sposb istotny statystycznie w obu grupach. 

Ale pomimo że różnice nie osiągnęły istotności statystycznej, nie można wyciągnąć wniosku, iż sposób żywienia nie ma wpływu na 

występowanie raka czy chorób układu krążenia. 

 

Choroby nowotworowe Rezultaty pozostawały w zgodzie z poprzednio uzyskiwanymi wynikami, co oznacza, że u kobiet, u które na 

początku badania spożywały dużo tłuszczów i spożycie to ograniczyły przy jednoczesnym odpowiednim spożyciu warzyw i owoców, 

obserwowano obniżenie ryzyka niektórych guzów piersi. Obniżenie ryzyka było silniej wyrażone w przypadku raka piersi (i niemal 

osiągnęło istotność statystyczną dla wszystkich uczestniczek z grupy badanej) niż w przypadku raka jelita grubego.  

 

Choroba niedokrwienna serca U kobiet, które ograniczyły spożycie tłuszczów nasyconych, stwierdzono największe zmniejszenie 

ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Wyniki badania w odniesieniu do choroby niedokrwiennej serca powinny być interpretowane 

ostrożnie, ponieważ zastosowana w badaniu interwencja żywieniowa nie w pełni odpowiadała aktualnym oficjalnym zaleceniom 

żywieniowym. Na przykład, nie podejmowano wysiłków, aby ograniczać przede wszystkim spożycie tłuszczów nasyconych przy 

utrzymaniu lub nawet zwiększeniu spożycia kwasów tłuszczowych o oddziaływaniu korzystnym. Pomimo tego rezultaty badania 

wspierają tezę, że zmiany w spożyciu tłuszczu skutkujące obniżeniem stężenia cholesterolu LDL w surowicy krwi są korzystne dla 

serca i układu krążenia.  

 

Przyczyny wyjaśniające niewielki efekt

 

 

Interwencja żywieniowa zastosowana podczas badania była miarodajna, ponieważ w jej wyniku doszło do obniżenia spożycia 

tłuszczów o ¼ przy jednoczesnym zwiększeniu spożycia warzyw i owoców o 1/3. Dlatego stwierdzony rezultat ograniczony do 

niektórych typów raka piersi i choroby niedokrwiennej serca wydaje się być skromny, o ile nie rozczarowujący. Przyczyny tego stanu 

można próbować tłumaczyć poprzez zastosowanie w diecie grupy interwencyjnej nieoptymalnej ilości niektórych składników 

odżywczych (np. poszczególnych kwasów tłuszczowych). Innym wyjaśnieniem jest fakt, iż korzyści wynikające ze stosowania 

prawidłowego sposobu żywienia kumulują się w ciągu całego życia a sposób żywienia w pierwszej połowie życia może mieć 

najbardziej znaczący wpływ na stan zdrowia w późniejszym wieku.  

 

Piśmiennictwo: 

 

1. Prentice RL et al. Low­fat dietary patter and risk of invasive breast cancer: The Women’s Health Initiative Randomized 

Controlled Dietary Modification Trial. JAMA 2006;295:620­642.  

2. Beresford SAA et al.: Low fat dietary pattern and risk of colorectal cancer: The Women’s Health Initiative Randomized 

Controlled Dietary Modification Trial. JAMA 2006;295:643­654.  

3. Howard BV et al.: Low­fat dietary pattern and risk of cardiovascular disease: The Women’s Health Initiative Randomized 

Controlled Dietary Modification Trial. JAMA 2006;295:655­666. 

Sposób żywienia a ryzyko chorób nowotworowych i chorób układu krążenia ­ 

wyniki największego przeprowadzonego dotychczas badania 

interwencyjnego

 

www.eufic.org

 

2

Dla opracowania najbardziej skutecznej strategii komunikacji dotyczącej problemów ryzyka 

dla zdrowia związanego z niebezpieczną żywnością niezbędne jest dobre poznanie percepcji 

tych problemów przez konsumentów. Ostatnio opublikowany raport Eurobarometru na temat 

„problemów związanych z ryzykiem” dostarcza wielu wartościowych informacji dotyczących 

odczuwania przez konsumentów europejskich ryzyka związanego z żywnością a zwłaszcza, 

jak konsumenci reagują na informacje o takim ryzyku. Przeprowadzenie badania zostało 

zlecone wspólnie przez Europejskie Biuro ds. Bezpieczeństwa Żywności (ang. European Food 

Safety Authority – EFSA) oraz Dyrektoriat Generalny Ochrony Zdrowia i Konsumentów Komisji 

Europejskiej (DG SANCO). Badania polegające na zebraniu wywiadów przeprowadzono we 

wszystkich 25 Krajach Członkowskich pomiędzy 2 września a 6 października 2005 roku. 

 

Percepcja ryzyka

 

 

Europejczycy sądzą, że ich zdrowie jest bardziej narażone poprzez zanieczyszczenie 

środowiska, wypadki komunikacyjne oraz poważne choroby niż przez spożywaną żywność. 

Mówiąc ogólnie, żywność charakteryzuje się pozytywnymi konotacjami, będąc kojarzona 

przede wszystkich ze smakiem i uczuciem przyjemności. Niespełna jeden na pięciu 

konsumentów spontanicznie wiąże żywność ze zdrowiem a osoby proszone o przytoczenie 

skojarzeń związanych z żywnością podawały różnorodne odpowiedzi, z których żadna nie 

wysuwała się na pierwszy plan. Mające miejsce w przeszłości zagrożenia związane z żywnością, takie jak gąbczaste zapalenie 

mózgu czyli tzw. choroba wściekłych krów (BSE) czy „afera dioksynowa” obecnie nie budzą większego zainteresowania 

konsumentów, którzy częściej przypominają sobie o zatruciach pokarmowych, różnego rodzaju pozostałościach w żywności oraz o 

otyłości. Po przedstawieniu im listy potencjalnych zagrożeń związanych z bezpieczeństwem żywności, konsumenci wyrażają nieco 

większe zainteresowanie czynnikami ryzyka, które pozostają poza ich kontrolą (np. zanieczyszczenia bakteriologiczne lub 

chemiczne). Mniej niepokoją ich takie możliwe indywidualne zagrożenia jak alergie pokarmowe oraz sprawy związane z własnym 

zachowaniem, takie jak przygotowywanie żywności, jej higiena i wzrost masy ciała. Kobiety zwracają większą uwagę niż m ężczyźni 

na problemy związane z bezpieczeństwem żywności.  

 

Percepcja działań podejmowanych przez organizacje publiczne

 

 

Ponad trzech na pięciu konsumentów w Europie słyszało o europejskiej polityce związanej z bezpieczeństwem żywności. Więcej 

osób (85%) wiedziało o ostrzeżeniach zdrowotnych umieszczanych na opakowaniach papierosów, co odzwierciedla fakt dużego 

oddziaływania polityki antynikotynowej na konsumentów. Działania oficjalnych organów w dziedzinie zdrowia spotykają się z dużym 

zaufaniem. Większość osób uważa, że sprawy dotyczące zdrowia są przez organy publiczne traktowane poważnie (54%) i że 

organy te reagują na problemy szybko (55%), ale 47% nastawionych sceptycznie respondentów uważa, że ekonomiczne interesy 

producentów mogą przeważać nad troską o zdrowie konsumentów. Odnośnie kwestii związanych z bezpieczeństwem żywności, 

niemal 60% konsumentów sądzi, że urzędy publiczne przy podejmowaniu decyzji politycznych biorą pod uwagę najnowsze 

zdobycze wiedzy naukowej. Niemal połowa ufa urzędom odnośnie informowania opinii publicznej na temat zagrożeń związanych z 

żywnością. Opinie na temat poprawy bezpieczeństwa żywności w ciągu ostatnich 10 lat były podzielone – niemal połowa 

respondentów uważa, że władze obecnie radzą sobie właściwie z problemami dotyczącymi ryzyka związanego z bezpieczeństwem 

żywności.  

 

Źródła informacji

 

 

Do większości mieszkańców UE informacje dotyczące zagrożenia zdrowotnego docierają z mediów. Chociaż ludzie łatwiej 

przypominają sobie usłyszane lub przeczytane wiadomości na temat ryzyka związanego z paleniem tytoniu, otyłością, alkoholem i 

chorobami zakaźnymi, to jednak ponad 60% konsumentów uświadamia sobie, że w ciągu ostatnich 6 miesięcy dotarły do nich 

informacje o niebezpiecznej lub niezdrowej żywności. Spośród respondentów, którzy przypomnieli sobie informacje pochodzące z 

mediów dotyczące bezpieczeństwa żywności, ponad połowa deklarowała, że na skutek tych informacji zmieniła swój sposób 

żywienia i unikała spożywania określonych produktów czasowo (37%) lub stale (16%). Jednak ponad 40% osób ignorowało te 

informacje albo nie poczyniło żadnych zmian pomimo zaniepokojenia. Ta informacja jest ważna dla opracowywania strategii 

komunikacji ryzyka, ponieważ media spełniają ważną rolę w uświadamianiu konsumentów o ryzyku oraz w procesie motywowania 

do dokonywania zmian żywieniowych. Okazało się również, że źródłami informacji o ryzyku związanym z niebezpieczną żywnością, 

które cieszyły się największym zaufaniem, są informacje otrzymane od organizacji konsumenckich, lekarzy oraz naukowców a 

następnie organy administracji. Informacje podawane przez media były związane z niższym poziomem zaufania a w najmniejszym 

stopniu konsumenci ufają organizacjom gospodarczym (producentom żywności, rolnikom i handlowcom).  

 

Więcej informacji znajdziesz na stronie internetowej: 

European Food Safety Authority. Risk Perception: 

Eurobarometer Survey Report.

 

Bezpieczeństwo żywności percepcja zagrożenia wśród konsumentów 

europejskich

 

www.eufic.org

 

3

Jak wynika z istniejących danych historycznych, kakao jest stosowane w celach medycznych 

już ponad dwa tysiące lat, od czasów cywilizacji Majów i Azteków a w Europie od czasów 

Średniowiecza. Wiadomo, że w przeszłości stosowano je uwzględniając ponad sto wskazań, w 

tym dla leczenia zmęczenia, wyniszczenia, gorączki, anginy, bólów serca, anemii, uczucia 

duszności oraz dolegliwości nerkowych i jelitowych. Nawet dzisiaj niektóre ludy zamieszkujące 

Amerykę Środkową i Południową stosują różne składniki drzewa kakaowca do przyrządzania 

tradycyjnych leków. Jednak w rzeczywistości do niedawna nie istniały odpowiednie dowody 

naukowe potwierdzające efektywność kakao w zapobieganiu lub leczeniu tych schorzeń.  

 

Coraz więcej danych przemawia za tym, że, niezależnie od atrakcyjnego smaku, czekolada 

może mieć istotnie własności terapeutyczne, zwłaszcza dzięki zawartości specyficznych 

składników, nazywanych flawonoidami, których bardzo bogatym źródłem jest ziarno 

kakaowe. 

 

Flawonoidy są składnikami obecnymi naturalnie w wielu roślinach i produktach spożywczych 

pochodzących z roślin (np. warzywa strączkowe, takie owoce jak jabłka i winogrona, kakao, 

itp.). Spełniają one ważną rolę dla roślin, biorąc udział w procesach naprawczych po 

uszkodzeniu rośliny oraz chroniąc przed szkodnikami i chorobami. W ostatnich latach udowodniono, że regularne spożywanie 

bogatych we flawonoidy owoców i warzyw zmniejsza ryzyko wielu chorób przewlekłych u ludzi, w tym chorób nowotworowych, udaru 

mózgu i choroby niedokrwiennej serca.  

 

Flawonoidy jako antyoksydanty

 

 

Wiele korzyści zdrowotnych przynoszonych przez flawonoidy jest związanych z ich aktywnością antyoksydacyjną. Antyoksydanty 

(przeciwutleniacze) są ważną częścią systemu obrony organizmu przed „wolnymi rodnikami”, które są małymi cząsteczkami 

chemicznymi, powstającymi podczas różnych przemian metabolicznych. Nadmiar wolnych rodników powoduje uszkodzenie komórek 

i ich części, w tym materiału genetycznego pod postacią kwasu DNA. Uważa się, że mają one kluczowe znaczenie w procesach 

starzenia oraz w powstawaniu wielu chorób degeneracyjnych i związanych ze starszym wiekiem. Flawonoidy wykazują działanie 

antyoksydacyjne „zmiatając” wolne rodniki w poszczególnych komórkach i zmniejszając w ten sposób uszkodzenia komórek.  

 

Wpływ kardioprotekcyjny

 

 

Mechanizm powstawania choroby niedokrwiennej serca i zawału serca jest bardzo złożony, obejmując wiele różnorodnych 

mechanizmów, które uszkadzają budowę i funkcjonowanie naczyń krwionośnych. Podstawowym czynnikiem patogenetycznym jest 

rozwój miażdżycy. Ten proces polega na wbudowywaniu do ścian tętnic cholesterolu i tworzeniu tzw. blaszek miażdżycowych, co z 

kolei jest przyczyną stwardnienia i zwężenia światła naczyń. W ten sposób dochodzi do ograniczenia przepływu krwi w tętnicy a 

także do wzrostu ciśnienia tętniczego i przyczynia się do tworzenia zakrzepów wewnątrznaczyniowych. Skrzepy mogą tamować 

przepływ w tętnicy w miejscu w którym powstały lub oderwać się i utkwić w jakimś innym miejscu w układzie krążenia. Jeżeli zakrzep 

zatyka tętnicę zaopatrującą ważny dla życia narząd to jest przyczyną choroby zagrażającej bezpośrednio życiu. Na przykład 

zablokowanie naczynia wieńcowego zaopatrującego serce jest przyczyną zawału serca a naczynia mózgowego – udaru mózgu. 

Flawonoidy zawarte w ziarnie kakaowym wykazują działanie ochronne dla układu krążenia poprzez wpływ na co najmniej kilka 

mechanizmów mających znaczenie w rozwoju chorób układu krążenia. 

 

Obejmują one:

 

l

hamowanie utleniania cholesterolu LDL („złego” cholesterolu) przez wolne rodniki, ważnego wstępnego etapu tworzenia 

blaszki miażdżycowej,  

l

hamowanie zdolności małych komórek krwi zwanych płytkami krwi do zlepiania się i tworzenia skrzepów. Ten wpływ 

jest często opisywany jako efekt „aspirynopodobny”,  

l

regulację odpowiedzi zapalnej i immunologicznej w ścianach naczyń krwionośnych, reakcje te mogą przebiegać 

nieprawidłowo u chorych z chorobą niedokrwienną serca,  

l

regulację napięcia ściany naczyń krwionośnych lub stopnia skurczu małych naczyń, co przyczynia się do właściwej 

regulacji ciśnienia tętniczego.  

Do powstania tych efektów dochodzi poprzez udział wielu mechanizmów, spośród których tylko niektóre są związane z aktywnością 

antyoksydacyjną flawonoidów.  

 

Inne korzyści

 

 

Większość badań nad flawonoidami dotyczy wpływu na układ krążenia, ale prowadzone są również intensywne badania, które mają 

na celu weryfikację, czy aktywność biologiczna flawonoidów ziarna kakaowca może mieć znaczenie w przypadku innych dolegliwości, 

w tym chorób nowotworowych oraz chorób zapalnych i na tle uszkodzonej odpowiedzi immunologicznej. Jednym z możliwych 

zastosowań, których dotyczą niedawno przeprowadzone badania, jest opanowywanie biegunki, ponieważ flawonoidy ziaren kakao 

mają własność hamowania wydzielania płynów w jelicie cienkim.  

 

Piśmiennictwo: 

 

1. Ariefdjohan M.W., Savaiano D.A. (2005) Chocolate and cardiovascular health: is it too good to be true? Nutrition 

Reviews, Dec;63(12Pt 1):427­30.  

2. Ding E.L., Hutfless S.M., Ding X., Girotta S. (2006) Chocolate and prevention of cardiovascular disease: a systematic 

review. Nutrition Metabolism (Lond)3;3:2. 

Korzyści zdrowotne flavonoidów pochodzących z kakao

www.eufic.org

 

4