–

1

Lao Zi

Dao De Jing

1. Tao, które mo na wyrazi słowami nie jest prawdziwym Tao. Imi , które mo e by nadane, nie jest

stałym imieniem. Bezimienne jest pocz tkiem nieba i ziemi, imi posiadaj ce - matka wszystkich

rzeczy. Dlatego ten, kto wolny jest od nami tno ci, widzi jego chwał , a kto nami tno ciami jest

ogarni ty, widzi je tylko w formie sko czonej. Pierwsze i wtóre s tego samego pochodzenia, lecz z

ró nymi nazwami. Razem nazywaj si najgł bszym. Od jednego najgł bszego do wtórego - drzwi do

wszelkiej cudowno ci.

2. Kiedy ludzie dowiaduj si , e pi kne jest pi knym, pojawia si i wstr tne. Kiedy dowiaduj si , e

dobro jest dobrem, pojawia si i zło. Dlatego byt i niebyt rodz siebie nawzajem, trudne i łatwe rodz

siebie nawzajem, długie i krótkie wzajemnie si oblekaj w kształt, wysokie i niskie wzajemnie si

przyci gaj , d wi ki ł cz c si zestrajaj w harmoni , poprzedzaj ce i nast puj ce dokonuje si

jedno za drugim. Dlatego m dry człowiek wybiera nieczynienie i realizuje nauk bezgło nie. Wtedy

wszystkie rzeczy rozpoczynaj ruch i nie zaprzestaj . On stwarza i nie posiada, czyni i nie korzysta,

dokonuje i nie pyszni si . Poniewa nie pyszni si nie porzucaj go.

3. Je li nie wyró nia m drców, to w narodzie nie b dzie wa ni. Je li nie ceni drogocennych

przedmiotów, to w narodzie nie b dzie złodziei. Je li nie wida upragnionego przedmiotu, to serca

narodu nie b d podniecone. Dlatego rz dy m drego człowieka czyni serca pustymi, a oł dki

pełnymi. Osłabiaj one wol i wzmacniaj ko ci. B d stale d y do tego, aby naród nie posiadał

wiedzy i nami tno ci, a posiadaj cy wiedz nie o mielili si działa . Urzeczywistnienie nieczynienia

zawsze przynosi spokój.

4. Tao jest puste, lecz działaj c wydaje si niewyczerpane. O, najgł bsze! Ono wydaje si by

praojcem wszelkiej rzeczy. Je li przyt pi jego przenikliwo , uwolni je od chaosu, umiarkowa jego

blask, upodobni je do pyłku, to b dzie ono wydawa si jasno istniej cym. Nie wiem czyim ono jest

tworem. Poprzedza ono przodka zjawisk.

5. Niebo i ziemia nie s humanitarne i odnosz si one do wszystkich istot, jak do trawy i zwierz t.

M dry człowiek nie jest humanitarny i nie narusza naturalnego ycia narodu. Przestrze mi dzy

niebem i ziemi podobna jest do miecha kowalskiego i fletu: wewn trz pusta i prosta. Im silniejszy

ruch tym wi kszy skutek. Ten, kto wiele mówi, cz sto przezywa niepowodzenie. Dlatego lepiej jest

przestrzega rodka.

6. Pustka jest nie miertelna i nazywam j najgł bszym pocz tkiem. Wej cie w najgł bszy pocz tek

nazywam korzeniem nieba i ziemi. Niesko czone jest jako istnienie i działa bez wysiłku.

7. Niebo i ziemia s długowieczne. Niebo i ziemia s długowieczne dlatego, e istniej one nie dla

siebie. Oto dlaczego mog by długowieczne. Dlatego m dry człowiek stawia siebie za innymi, dzi ki

czemu okazuje si on przed lud mi. Lekcewa y on swoje ycie i tym samym ycie jego jest

zachowane. Pochodzi to st d, e m drzec sobie lekcewa y osobiste i tym samym jego osobiste jest

spełniane.

8. Wy sza cnota podobna jest do wody. Woda przynosi po ytek wszystkim ludziom i nie walczy. Ona

znajduje si tam gdzie ludzie nie chcieliby by . Dlatego podobna jest do Tao. ycie powinno

wzorowa si na ziemi; serce powinno przestrzega wewn trznych pobudek, dobroczynno powinna

by zgodna z człowiecze stwem, słowo powinno by zgodne z prawd , kierowanie powinno by

zgodne ze spokojem, czyn powinien by współmierny do mo liwo ci, działanie powinno by zgodne z

czasem. I je li nie walczy - nie b dzie narzekania.

9. Kto napełnia nad miar i ostrzy zbyt ostro, ten nie mo e długo zachowa . Je li komnata napełniona

jest złotem i jaspisem, to nikt nie jest w stanie jej ochrania . Je li bogaci i wielmo e s dumni, to sami

–

2

ci gaj na siebie nieszcz cie. Je li sprawa jest zako czona, człowiek powinien odej . W tym jest

prawo naturalne Tao.

10. Dla zachowania spokoju duszy nale y przestrzega jedno ci. Wtedy nie b d budzi si

pragnienia. Je li uczyni duch mi kkim człowiek stanie si podobnym do nowonarodzonego. Je li

jego postrzeganie staje si czyste, wtedy nie b dzie bł dów. Miłowanie ludu i kierowanie krajem

odbywa si bez m drkowania. Wrota wiata otwieraj si i zamykaj przy zachowaniu spokoju.

Znajomo tej prawdy czyni mo liwym nieczynienie. Rodzi i wychowywa , stwarza i nie posiada ,

tworzy i nie korzysta , b d c starszym po ród innych nie uwa a siebie za władaj cego - to

wszystko nazywa si najgł bszym Te.

11. Trzydzie ci szprych ł czy si w jednej pia cie formuj c koło, a u ywanie koła zale y od pustki

mi dzy nimi. Z gliny robi si naczynia, a u ywanie naczy zale y od pustki w nich. Przebijaj drzwi i

okna, aby zrobi dom, a korzystanie z domu zale y od pustki w nim. Oto co znaczy u yteczno bytu i

po ytek z niebytu.

12. Pi kolorów przyt pia wzrok. Pi d wi ków przyt pia słuch. Pi dozna smakowych przyt pia

smak. Szybka jazda i polowanie podniecaj serce. Drogocenne rzeczy zmuszaj człowieka, by

dokonał przest pstwa. Dlatego wysiłki m drego człowieka, skierowane s na to, aby ycie nasyci , a

nie na to, aby posiada ładne rzeczy. On rezygnuje z tych ostatnich i zadowala si pierwszymi.

13. Sława i ha ba podobne s do strachu. Wielmo no podobna jest do wielkiego nieszcz cia w

yciu. Co znaczy, ze sława i ha ba podobne s do strachu? To znaczy, e po ledni ludzie zyskuj

sobie sław ze strachem i trac j tak e ze strachem. Co znaczy, ze wielmo no podobna jest do

wielkiego nieszcz cia w yciu? To znaczy, e ja mam wielkie nieszcz cie, poniewa ceni samego

siebie. Gdy nie b d ceni samego siebie, wtedy nie b d mie nieszcz cia. Dlatego wielmo ny,

słu c z samozaparciem ludziom, mo e y po ród nich. Humanitarny, słu c z samozaparciem

ludziom, mo e przebywa po ród nich.

14. Patrz na nie i nie widz , dlatego nazywam je niewidocznym. Słucham go i nie słysz , dlatego

nazywam je niesłyszalnym. Staram si je pochwyci i nie mog , dlatego nazywam je najdrobniejszym.

Te trzy s niewytłumaczalne. Dlatego ł cz si one w jedno. Jego wierzch nie jest o wietlony, jego

spód nie jest zaciemniony. Ono jest niesko czone i nie mo e by nazwane. Ono ponownie wraca do

niebytu. I oto nazywaj je kształtem bez kształtu, kształtem bez istoty. Dlatego nazywaj je niejasnym

i mglistym. Spotykam si z nim i nie widz jego twarzy, ledz je i nie widz jego pleców. Trzymaj c

si odwiecznego Tao i opanowuj c tera niejszy byt, mo na pozna odwieczny pocz tek. Nazywa si

nici Tao.

15. W dawnych czasach ten, kto był zdolny do o wiecenia, znał najdrobniejsze i gł bokie. Ukryte,

dlatego nie mo na było ich pozna . Poniewa nie mo na było ich pozna , dowolnie nadawano im

kształt: one były nie miałe, jak gdyby przechodziły zim przez potok, one były niezdecydowane, jak

gdyby bały si swoich s siadów; one były wa ne jak go cie; one były ostro ne, jak gdyby przechodziły

po topniej cym lodzie; one były proste jak nieobrobione drzewo; one były nieobj te jak dolina; one

były nieprzeniknione jak m tna woda. To były te, które zachowuj c spokój, umiały brudne uczyni

czystym. To były te, które zdolne czyni długowieczny ruch spokojnym, współdziałały z yciem. One

przestrzegały Tao i nie pragn ły wiele. Nie pragn c wiele, zadowalały si tym, co istnieje, i nie

tworzyły nowego.

16. Doprowadz pustk do kresu - zachowam pełny spokój i wtedy wszystkie rzeczy b d wzrasta , a

ja czeka b d ich powrotu. Wszystkie rzeczy rozkwitaj i wzrastaj do swego pocz tku. Powrót do

pocz tku nazywa si spokojem, a spokój nazywa si powrotem do ycia. Powrót do ycia nazywa si

stało ci . Znajomo stało ci nazywa si o wieceniem, a nieznajomo stało ci czyni zło. Znaj cy

stało staje si m drym, m dry staje si sprawiedliwym, a kto jest sprawiedliwy - staje si

panuj cym. Panuj cy pod a za niebem, niebo pod a za Tao, a Tao jest wieczne. Do ko ca ycia

nie zazna niebezpiecze stwa.

17. Pro ci ludzie wiedzieli, e maj ludzi wielkich. Oni kochali ich i wywy szali. Potem bali si ich i

pogardzali. Dlatego kto nie zasługuje na zaufanie, ten nie cieszy si zaufaniem. Kto jest wnikliwy i

–

3

wstrzemi liwy w słowach, ten zyskuje zasługi i dokonuje czynów, i naród mówi, e on przestrzega

naturalno ci.

18. Gdy usuni to wielkie Tao, pojawił si "humanizm" i pojawiła si "sprawiedliwo ". Gdy pojawiło si

m drkowanie, powstała i wielka obłuda. Gdy sze ciu krewnych wiedzie spór, wtedy pojawia si

"synowski szacunek" i "ojcowska miło ". Gdy w pa stwie panuje nieporz dek, wtedy pojawiaj si

"wierni poddani".

19. Kiedy b d zaniechane m drkowanie i uczono , wtedy naród b dzie stokro szcz liwszy, b d

zaniechane "humanizm" i "sprawiedliwo ", wtedy naród powróci do synowskiego szacunku i

ojcowskiej miło ci, kiedy b d zniszczone chytro i wyzysk, wtedy znikn złodzieje i rozbójnicy.

Wszystkie te trzy rzeczy pochodz z braku wiedzy. Dlatego nale y wskazywa ludziom, e powinni

by oni pro ci i skromni, zmniejsza osobiste i uwolni siebie od nami tno ci.

20. Kiedy b dzie zniszczona "uczono ", wtedy nie b dzie i troski. Jednak e niewielka jest ró nica

pomi dzy obietnic i pochlebstwem, i jak wielka jest ró nica mi dzy dobrem i złem. Nale y unika

tego, czego ludzie si boja. O! Jaki zam t tam, gdzie wci jeszcze nie ustalono porz dku. Wszyscy

ludzie s rado ni, jak gdyby obecni byli na uroczystym przyj ciu lub wi towali nadej cie wiosny.

Tylko ja jeden jestem spokojny i nie wystawiam siebie na wiatło. Podobny jestem do dziecka, które

nie pojawiło si na wiecie. O! Spiesz ! Wydaje si , e nie ma miejsca gdzie mógłbym si zatrzyma .

Wszyscy ludzie pełni s pragnie , tylko ja jeden podobny jestem do tego, który ze wszystkiego

zrezygnował. Jestem serce głupiego człowieka. O, jak e ono jest puste! Wszyscy ludzie pełni s

wiatła, tylko ja jeden jestem pogr ony w mroku. Wszyscy ludzie s zaciekawieni, tylko ja jeden

jestem oboj tny. Jestem jak ten, kto unosi si w przestworzach morza i nie wie gdzie by si

zatrzyma . Wszyscy ludzie ujawniaj swe zdolno ci i tylko ja jeden podobny jestem do głupiego i

nikczemnego. Tylko ja jeden ró ni si od innych tym, e dostrzegam ródło yciodajne.

21. Kształty wielkiego Te podporz dkowuj si tylko Tao. Tao - rzecz niejasna i mglista. O, mgliste! O,

Niejasne! W nim zawarte s rzeczy. O, bezdenne! O, mgliste! W nim zawarte s nasiona. Jego

nasiona s całkowicie godne wiary i w nim zwarta jest prawda. Z dawien dawna od naszych dni jego

imi nie zanika. Ono istnieje dla oznaczenia pocz tku wszystkich rzeczy. Dlaczego ja znam pocz tek

wszystkich rzeczy? Tylko dzi ki niemu.

22. Niepoj te staje si pełnym, krzywe staje si prostym, puste staje si napełnionym, zmurszałe staje

si nowym, nieliczne staje mnogie. Mnogo wywołuje bł dzenie. Dlatego m dry człowiek chroni

jedno i staje si przykładem dla wszystkich. On nie wystawia siebie na wiatło - dlatego ja nieje, on

nie mówi o sobie - dlatego jest sławny, on nie wysławia siebie - dlatego jest zasłu ony, on nie

wywy sza si - dlatego jest starszym po ród innych. On nie walczy - dlatego jest niepokonany na

wiecie. W zamierzchłych czasach mówili, e niedoskonałe staje si doskonałym. Czy by to były

puste słowa? Prawdziwe, doskonałe podporz dkowuje sobie wszystko.

23. Nale y mniej mówi , przestrzega naturalno ci. Silny wiatr nie trwa przez cały poranek, silny

deszcz nie pada cały dzie . Kto czyni to wszystko? Niebo i ziemia. Nawet niebo i ziemia nie mog

uczyni czegokolwiek długowiecznym, tym bardziej człowiek. Dlatego słu y on Tao. Człowiek z Tao -

jest to samy z Tao. Człowiek z Te - jest to samy z Te. Ten, kto utracił to samy jest stracie. Ten, kto

jest to samy Tao, otrzymuje Tao. Ten, kto jest to samy Te, otrzymuje Te. Ten, kto jest to samy

utracie, otrzymuje strat . Tylko w tpliwo ci rodz niewiar .

24. Kto wspi ł si na palce, nie mo e sta . Kto robi wielkie kroki nie mo e chodzi . Kto sam siebie

wystawia na wiatło, nie błyszczy. Kto sam siebie wychwala, ten nie zdob dzie sławy. Kto napada, nie

osi ga sukcesu. Kto sam siebie wywy sza, nie mo e by starszym po ród innych. Wobec Tao,

wszystko to nazywa si zb dnym pragnieniem i bezu ytecznym post powaniem. Takich nienawidz

wszystkie istoty. Dlatego człowiek posiadaj cy Tao nie czyni tego.

25. Oto rzecz w chaosie powstaj ca, przed niebem i ziemi zrodzona. O, spokojna! O, pusta! Jednako

stoi ona i nie zmienia si . Wsz dzie działa i nie wystawiona jest na niebezpiecze stwo. Mo na j

uwa a za matk sfery podniebnej. Nie znam jej imienia. Oznaczaj c znakiem, nazw j Tao.

Dowolne daj c jej imi , nazw j wielka. Wielka - nazw j przemijaj c . Oto dlaczego wielkie jest

Tao, wielkie niebo, wielka ziemia, wielki te jest władca. We wszech wiecie jest czterech wielkich, a

–

4

jednym z nich jest władca. Człowiek posłuszny jest ziemi. Ziemia posłuszna jest niebu, niebo

posłuszne jest Tao, a Tao przestrzega tego, co naturalne.

26. Ci kie jest podło em lekkiego. Spokój jest najwa niejszy w ruchu. Dlatego m dry człowiek działa

cały dzie , nie porzucaj c ci kiej sprawy. Chocia ywi wspaniał nadziej , przebywa w całkowitym

spokoju. Na pró no władca dziesi ciu tysi cy wozów bojowych, sob zaj ty, tak lekkomy lnie patrzy

na wiat. Lekkomy lno rujnuje jego podło e, a jego po piech prowadzi do utraty punktu oparcia.

27. Kto potrafi kroczy , nie zostawia ladów. Kto potrafi mówi , nie popełnia bł dów. Kto umie liczy ,

nie korzysta z rachunku. Kto potrafi zamyka drzwi, nie korzysta z zamka i zamyka je tak mocno, e

otworzy nie sposób. Dlatego m dry człowiek stale umiej tnie ratuje ludzi i nie porzuca ich. On

zawsze potrafi ratowa istoty, dlatego ich nie porzuca. To nazywa si gł bokim o wieceniem. W taki

sposób cnota jest nauczycielem niedobrych, a niedobrzy s dla niej podpor . Je li nie ceni swego

nauczyciela i cnota nie lubi swojej podpory, to chocia uwa aj si za rozumnych, pogr eni s w

lepocie. Oto co jest najwa niejsze i gł bokie.

28. Kto znaj c swoj odwag , zachowuje skromno , ten staje si w kraju jak górski strumie . Kto stał

si głównym w kraju, ten nie porzuca Te i powraca do stanu niemowl cia. Kto znaj c wi teczne

zachowuje dla siebie powszednie, ten staje si przykładem dla wszystkich. Kto stał si przykładem dla

wszystkich, ten nie ró ni si od Te i powraca do bezpocz tkowego. Kto znaj c swoj sław pozostaje

nieznany, ten staje si głównym w kraju. Kto staje si głównym w kraju, ten osi ga doskonało w Te i

powraca do naturalnego. Kiedy naturalne rozpada si , przekształca si ono w rodek, przy którego

pomocy człowiek m dry staje si wodzem i jego wielki porz dek nie ulega zagładzie.

29. Je li ktokolwiek próbuje sił opanowa kraj, to widz , e nie osi ga celu. Kraj podobny jest do

tajemniczego naczynia, którego nie mo na dotkn . Je li ktokolwiek dotknie, poniesie kl sk . Je li

ktokolwiek chwyci, ten utraci. Dlatego jedne istoty id , inne pod aj za nimi, jedne rozkwitaj , inne

usychaj , jednio wzmacniaj si , inni słabn , jedni stwarzaj , inni gin . Dlatego m dry człowiek

rezygnuje z nadmiaru, odsuwa rozkosz i marnotrawstwo.

30. Kto słu y przywódcy narodu za po rednictwem Tao, nie zniewala innych krajów za pomoc

wojska, gdy mo e to obróci si przeciwko niemu. Gdzie przebywały wojska, tam ro nie tarnina i

oset. Po wielkich wojnach nast puj lata głodu. Wytrawny wódz zwyci a i na tym poprzestaje i nie

o miela si on dokonywa gwałtu. On zwyci a i nie napada. On zwyci a i nie chełpi si . On

zwyci a dlatego, e zmuszaj go do tego. On zwyci a, ale nie jest wojowniczy. Kiedy istota pełna sił

starzeje si - nazywa si to brakiem Tao, zginie przed czasem.

31. Dobre wojsko - narz dzie nieszcz cia, nienawidz go wszystkie istoty. Dlatego człowiek

przestrzegaj cy Tao nie u ywa go. Szlachetny w czasie pokoju wybiera szacunek, a na wojnie stosuje

przemoc. Wojsko narz dzie nieszcz cia, nie jest ono narz dziem szlachetnego. On tylko wtedy

u ywa wojska, kiedy zmuszaj go do tego. Zasada polega na tym, aby zachowa spokój, a w

wypadku zwyci stwa - nie wysławia siebie. Wysławia swoje zwyci stwo, to znaczy cieszy si z

zabicia ludzi. Kto raduje si z zabicia ludzi, nie mo e znale współczucia w kraju. Dobrobyt

stwarzany jest przez szacunek, a nieszcz cie przychodzi od gwałtu. Z lewa stoj dowódcy skrzydeł -

z prawej stoi wódz. Mówi , e nale y ich powita ceremoni pogrzebow . Je li zabija si wielu ludzi,

to nale y z tego powodu gorzko płaka . Zwyci stwo nale y uczci ceremoni pogrzebow .

32. Tao jest wieczne i nie posiada imienia. Chocia jest ono istot male k , nikt w wiecie nie mo e

go sobie podporz dkowa . Je li wielmo e i władcy s w stanie je przestrzega , to wszystkie istoty

staj si spokojne. Wtedy niebo i ziemi ł cz si w harmonii, nast puje szcz cie i dobrobyt, a naród

bez nakazów si uspokaja. Przy ustalaniu hierarchii pojawiaj si imiona. Poniewa pojawiły si

imiona, nale y zna granic . Znajomo granicy stwarza mo liwo uchronienia siebie przed

niebezpiecze stwem. Tao znajduj c si w wiecie, podobne jest do górskich potoków, które płyn do

rzek i mórz.

33. Ten, kto zna ludzi jest rozs dny. Znaj c siebie jest o wiecony. Zwyci aj cy ludzi - jest silny.

Zwyci aj cy siebie - jest mocarny. Kto zna dostatek - jest bogaty. Kto działa z uporem posiada wol .

Kto nie traci swej natury - jest długowieczny. Kto umarł, lecz nie jest zapomniany, ten jest

nie miertelny.

–

5

34. Wielkie Tao przenika wsz dzie. Ono mo e by na prawo i na lewo. Dzi ki niemu rodz si

wszystkie istoty i one nie zatrzymuj si . Ono dokonuje czynów bohaterskich, lecz nie pragnie dla

siebie sławy. Z miło ci wychowuje wszystkie istoty, nie staje si ono ich panem. Ono nie ma nigdy

własnego pragnienia, dlatego mo na je nazwa skromnym. Wszystkie istoty powracaj do niego i ono

nie uwa a siebie za władaj cego. Mo na je nazwa wielkim. Ono staje si wielkim dzi ki temu, e

nigdy za takowe si nie uwa a.

35. Kto jawi sob wielkie Tao, do tego przychodzi cały naród. Ludzie przychodz i on im nie wyrz dza

szkody. On przynosi im spokój, pokój muzyk i po ywienie. Nawet w drowiec u niego si zatrzymuje.

Kiedy Tao wychodzi z ust, jest ono prza ne, bez smaku. Jest niewidoczne i nie mo na go usłysze . W

działaniu jest niewyczerpane.

36. To co ci ni te - rozszerza si . To co jest osłabione - wzmacnia si . To co jest niszczone -

rozkwita. Kto pragnie odebra cokolwiek drugiemu - niew tpliwie traci własne. Wszystko to nazywa si

trudno zrozumiałym. Mi kkie pokonuje twarde, słabi zwyci aj silnych. Ryba nie mo e opu ci

gł biny. Ostrego or a nie nale y pokazywa ludziom.

37. Tao stale realizuje nieczynienie, tym samym nie istnieje nic, czego by ono nie czyniło. Je li

wielmo e i władcy b d si na nim wzorowa , to wszystkie istoty b d si zmienia same przez si .

Je li te, które si zmieniaj zechc działa , to ja uspokoj je za pomoc prostego bytu nie

posiadaj cego imienia. Nie posiadaj cy imienia - prosty byt - niczego dla siebie nie pragnie. Brak

pragnienia przynosi spokój i wtedy porz dek w kraju ustala si sam.

38. Człowiek z wy szym Te nie realizuje dobrych uczynków, dlatego jest on pełen cnoty. Człowiek z

ni szym Te nie zaniedbuje dobrych uczynków, dlatego nie jest cnotliwy. Człowiek z wy szym Te jest

bezczynny i działa przez nieczynienie. Człowiek z ni szym Te jest czynny i działa z napi ciem.

Człowiek "wy szego humanitaryzmu" działa i jego działanie dokonuje si poprzez nieczynienie.

Człowiek "wy szej sprawiedliwo ci" jest czynny i działa z napi ciem. Człowiek "wy szej uległo ci"

działa i nikt mu nie odpowiada. Wówczas on zmusza ludzi do szacunku. Oto dlaczego "cnota" pojawia

si tylko po utracie Tao, "humanizm" po utracie "cnoty", "sprawiedliwo " po utracie "humanizmu",

"szacunek" - po utracie "sprawiedliwo ci". "Uległo " to oznaka braku zaufania i braku oddania. Jest

ona pocz tkiem buntu. Wygl d zewn trzny, to kwiat Tao - pocz tek ciemnoty. Dlatego wielki człowiek

bierze istotne i pozostawia znikome. Bierze owoc i odrzuca jego kwiat. On wybiera pierwsze i

rezygnuje z drugiego.

39. Oto ci, którzy z dawien dawna przebywaj w jedno ci. Dzi ki jedno ci niebo stało si czyste,

ziemia - opok , duch - wra liwym, dolina - kwitn c i zacz ły rodzi si wszystkie istoty. Dzi ki

jedno ci wielmo e i władcy staj si w wiecie wzorem. Oto co stwarza jedno . Je li niebo jest

nieczyste, rozpada si ono, je li ziemia jest ruchoma - p ka ona, je li duch nie jest czujny, znika on,

je li doliny nie kwitn , przekształcaj si one w pustynie, je li rzeczy si nie rodz , znikaj one, je li

wielmo e i władcy nie s wzorem szlachetno ci, b d oni obaleni. Maluczcy s podstaw dla wielkich,

a niskie - podstaw wysokiego. Dlatego wielmo e i władcy, którzy sami siebie wywy szaj , nie maj

trwałego miejsca. Dzieje si tak dlatego, e nie traktuj maluczkich jako swojej podstawy. To bł dna

droga. Je li rozebra wóz, nic z niego nie zostanie. Nie mo na by drogocennym jak jaspis, ale nale y

by prostym jak kamie .

40. Przeciwstawno jest działaniem Tao, słabo jest wła ciwo ci Tao. W wiecie wszystkie rzeczy

rodz si w bycie, a byt rodzi si w niebycie.

41. M dry człowiek, dowiaduj c si o Tao, d y do jego urzeczywistnienia. Wykształcony człowiek,

dowiaduj c si o Tao, to wzoruje si na nim, to je traci. Nieuk dowiaduj c si o Tao, wy miewa je.

Je li nie byłoby wy miane, nie byłoby Tao. Dlatego istnieje porzekadło: kto dowiaduje si o Tao,

podobny jest do lepca, kto wnika w Tao, podobny jest do wycofuj cego si , kto jest na poziomie Tao,

podobny jest do bł dz cego, człowiek najwy szej cnoty podobny jest do prostaka, wielki o wiecony

podobny jest do wzgardzonego, bezgraniczna cnota podobna jest do jej braku, rozprzestrzenianie

cnoty podobne jest do jej grabie y, istotna prawda podobna jest do jej nieobecno ci. Wielki kwadrat

nie ma k tów, ogromne naczynie długo jest wyrabiane, silnego d wi ku nie mo na usłysze , wielki

kształt nie ma kształtu. Tao ukryte jest i nie posiada imienia. Lecz okazuje ono pomoc i prowadzi do

doskonało ci.

–

6

42. Tao rodzi jedno, jedno rodzi dwa, dwa rodz trzy, a trzy wszystkie istoty. Wszystkie istoty nios w

sobie JIN i JANG, napełnione s TSI i tworz harmoni . Ludzi pogardzaj tymi, którzy sami siebie

wywy szaj i nazywaj siebie władcami oraz wielmo ami. Wszystkie istoty wzmacniaj si po

osłabieniu i słabn po wzmocnieniu. Ludzie rozpowszechniaj swoj wiedz i ja tym si zajmuj .

Okrutni i tyrani nie umieraj własn mierci . Przytaczam to jako przykład w swoim pouczeniu.

43. W wiecie najsłabsi zwyci aj najsilniejszych. Niebyt przenika wsz dzie i gdziekolwiek. Oto

dlaczego znam korzy z nieczynienia. W wiecie nie ma niczego, co mo na by porówna z nauk

ciszy i korzy ci nieczynienia.

44. Co jest najbardziej istotne - sława czy ycie? Co jest dro sze - ycie czy bogactwo. Co jest

trudniej prze y - zysk czy utrat ? Kto wiele oszcz dza ten poniesie du e straty. Kto wiele gromadzi,

ten poniesie du e straty. Kto zna miar , ten nie dozna niepowodzenia. Kto zna granic , ten nie b dzie

w niebezpiecze stwie. On staje si długowieczny.

45. Wielka doskonało podobna jest do niedoskonało ci, jej działanie jest niesko czone. Wielka

pełnia podobna jest do pustki, jej działanie jest niewyczerpane. Wielka prostata podobna jest do

skrzywienia. Wielkie poczucie humoru podobne jest do głupoty. Wielki mówca podobny jest do j kały.

Ruch przezwyci a chłód, spokój przezwyci a ar. Spokój tworzy ład w wiecie.

46. Kiedy kraj zachowuje Tao, konie pracuj na roli, kiedy w kraju brak jest Tao, konie bojowe pas

si na polach. Nie ma wi kszego nieszcz cia ni nieznajomo granicy swojej nami tno ci, i nie ma

wi kszego niebezpiecze stwa, ni d enie do korzy ci. Dlatego ten, kto potrafi zadowala si , jest

zawsze zadowolony.

47. M drzec, nie wychodz c z domu poznaje wiat. Nie wygl daj c przez okno, widzi on naturalne

Tao. Im bardziej si oddala, tym mniej poznaje. Dlatego m dry człowiek nie chodzi, lecz poznaje. Nie

widz c nadaje nazwy. Nie czyni c tworzy.

48. Kto si uczy, codziennie powi ksza. Kto słu y Tao, z dnia na dzie pomniejsza. W nieprzerwanym

pomniejszaniu dochodzi do nieczynienia. Nie ma niczego, co by nie dokonywało nieczynienia. Dlatego

podbicie kraju zawsze urzeczywistnia si poprzez nieczynienie. Kto działa, nie jest w stanie opanowa

kraju.

49. M dry człowiek nie ma własnego serca. Jego serce składa si z serca narodu. Dobrym czyni

dobro i niedobrym ycz dobra. To wła nie jest cnota zrodzona przez Te. Szczerym wierz i

nieszczerym tako wierz . To wła nie jest szczero wypływaj ca z Te. M dry człowiek yje w

wiecie spokojnie i w swoim sercu zbiera my li narodu. On patrzy na naród jak na swoje dzieci.

50. Rodz si i umieraj . Spo ród dziesi ciu ludzi trzech ku yciu i spo ród dziesi ciu trzech ku

mierci. Spo ród ka dych dziesi ciu jest jeszcze trzech ludzi, którzy umieraj na skutek swoich

czynów. Dlaczego tak jest? Dzieje si tak dlatego, ze zbyt silne jest w nich lgni cie do ycia.

Słyszałem, e ten, kto umie opanowa ycie, chodz c po ziemi, nie boi si nosoro ca i tygrysa,

wst puj c w bitw nie boi si uzbrojonych ołnierzy. Nie ma on miejsca, w które nosoro ec mógłby

wepchn swój róg, nie ma w nim miejsca, w które tygrys mógłby wrazi swoje pazury i nie ma

miejsca, w które mógłby uderzy miecz ołnierzy. Dlaczego tak jest? Jest tak dlatego, e dla niego nie

istniej mier .

51. Tao rodzi. Te wykarmia. Rzeczy przybieraj kształty, kształty dokonuj si . Dlatego nie ma rzeczy,

która nie u wi całaby Tao i nie ceniłaby Te. Tao jest u wi cone, Te jest godne szacunku dlatego, e

nie wydaj one rozkazów, a zgodne s z naturalno ci . Tao rodzi, Te wykarmia, piel gnuje,

wychowuje, doskonali, czyni zrodzone dojrzałym, obsługuje, podtrzymuje. Stwarza i nie zagarnia ,

tworzy i nie chwali si , b d c starszym nie rozkazywa . Oto co nazywa si najgł bszym te.

52. W sferze podniebnej przebywa pocz tek, który jest matk podniebnej sfery. Gdy poznaje si

matk , to mo na pozna i jej dzieci. Kiedy ju znane s jej dzieci, to nadal nale y pami ta o matce.

Wtedy do ko ca ycia nie zaistnieje niebezpiecze stwo. Kto wolny od pragnie i nami tno ci, do

ko ca ycia nie odczuje zm czenia. Folguj cy nami tno ciom i pochłoni ty swoimi sprawami nie

–

7

chroni si przed nieszcz ciem. Widzenie najdrobniejszego nazywa si jasno ci . Zachowanie

słabo ci nazywa si pot g . Korzystaj c z jego blasku, znowu uczyni je jasnym. Wtedy do ko ca

ycia nie napotka si niebezpiecze stwa. To si nazywa przestrzeganiem stało ci.

53. Gdybym opanował wiedz , to szedłbym po wielkiej drodze. Jedyna rzecz, której si obawiam, to

działanie. Wielka droga jest doskonale równa, lecz naród lubi cie ki. Je li pałac jest przepi kny, to

pola zarastaj chwastami, a spichlerze s zupełnie puste. Odziewaj cy si w bogate szaty, nosz cy

ostre miecze, nie zadowalaj si jedzeniem i gromadz nadmierne bogactwa. Wszystko to nazywa si

rozbojem i chełpliwo ci . Jest to naruszenie Tao.

54. Kto umie sta mocno, tego nie mo na przewróci . kto potrafi si oprze , tego nie mo na powali .

Synowie i wnuki po wieczne czasy b d o nim pami ta . Kto doskonali swoje wn trze, tego cnota

staje si szczera. Kto doskonali ycie rodzinne, tego cnota staje si pełna. Kto doskonali gmin , tego

cnota staje si rozległa. Kto doskonali cesarstwo, tego cnota staje si bogata. Kto doskonali sfer

podniebn , tego cnota staje si powszechna. Po sobie mo na pozna innych, po jednej rodzinie

mo na pozna inne, po jednej gminie mo na pozna pozostałe, po jednym cesarstwie mo na pozna

cały wiat. Sk d ja znam wiat jako taki? Dzi ki temu.

55. Kto pełen jest doskonałego Te, ten podobny jest do nowonarodzonego. Jadowite owady i mije nie

uk sz go, dzikie zwierz ta na niego nie napadaj , drapie ne ptaki nie atakuj go. Ko ci jego s

mi kkie, mi nie słabe, lecz on trzyma silnie. Nie znaj c wi zi dwu płci, posiada on zdolno

tworzenia ycia. Jest on bardzo wra liwy. On woła przez cały dzie i jego głos si nie zmienia. Jest on

w pełni harmonijny. Znajomo harmonii nazywa si stało ci . Znajomo stało ci nazywa si

o wieceniem. Wzbogacenie ycia nazywa si szcz ciem. Napi cie ducha w sercu nazywa si

uporem. Gdy istota pełna sił starzeje si , nazywa si to naruszeniem Tao. Kto jest bez Tao, ginie

przed czasem.

56. Ci co wiedz - nie mówi , ci co mówi - nie wiedz . Kto pozostawia pragnienia, rezygnuje z

nami tno ci, wyzwala siebie z zam tu, maskuje swój blask, ł czy si w jedn cało - ten jednoczy

si z najgł bszym. Nie mo na go przybli y , aby si z nim pokuma , nie mo na go przybli y , aby nim

wzgardzi , nie mo na go przybli y , aby go wykorzysta , nie mo na go przybli y , aby mu

zaszkodzi , nie mo na go przybli y , aby go wywy szy , nie mo na go przybli y , aby go poni y .

Oto dlaczego jest on w kraju szanowany.

57. Krajem rz dzi si sprawiedliwie, wojn prowadzi si chytro ci . Zawładni cie krajem dokonuje si

poprzez nieczynienie. Sk d ja to wszystko wiem? Oto sk d: kiedy w kraju jest wiele niepotrzebnych

rzeczy, naród staje si biedny. Kiedy naród posiada wiele ostrego or a, w kraju ro nie zam t. Kiedy

wielu jest mistrzów rzemiosła, mno si rzadkie przedmioty. Kiedy rozmna aj si ustawy i nakazy,

zwi ksza si ilo złodziei i bandytów. Dlatego m dry człowiek mówi: je li ja nie działam, naród sam

si b dzie zmieniał, je li jestem spokojny, naród sam si poprawi. Je li jestem bierny, naród sam

stanie si bogaty, je li ja nie mam nami tno ci, naród staje si prostoduszny.

58. Kiedy rz d jest spokojny, naród staje si prostoduszny. Kiedy rz d jest czynny, naród staje si

nieszcz liwy. O, nieszcz cie! Ono jest podstaw , na której opiera si szcz cie. Kto zna ich

granice? One nie s stałe. Sprawiedliwo zwykle przekształca si w chytro , dobro w zło. Człowiek

ju dawno zabł dził. Dlatego m dry człowiek jest sprawiedliwy i nie odbiera niczego drugiemu. Jest on

bezinteresowny i nie czyni zła. Jest on wiatły, lecz nie pragnie błyszcze .

59. Dla rz dzenia krajem i słu enia ludziom najlepiej jest zachowa wstrzemi liwo .

Wstrzemi liwo powinna sta si główn trosk . Ona nazywa si doskonaleniem Te. Doskonałe Te

jest sił wszechzwyci sk . Siła wszechzwyci ska jest niewyczerpana. Siła niewyczerpana daje

mo liwo opanowania kraju. Pocz tek, z pomoc którego rz dzi si krajem, jest długowieczny i

nazywa si gł bokim i trwałym korzeniem. On - wiecznie istniej ce Tao.

60. Rz dzenie wielkim cesarstwem podobne jest do przyrz dzania potrawy z drobnych rybek. Je li w

podniebn sfer ludzie wchodz drog Tao, to duchy zmarłych nie czyni cudów. Nie tylko nie b d

one czyni cudów, lecz przestan równie szkodzi ludziom. Nie tylko duchy nie b d szkodzi

ludziom, lecz i m dry człowiek nie b dzie szkodzi ludziom. Poniewa ani duch ani m drzec nie

przynosz szkody, to ich Te ł czy si w jedno.

–

8

61. Wielkie cesarstwo to dolny bieg rzeki, w zeł podniebnej sfery, samica sfery podniebnej. Samica

zawsze niewzruszono ci zniewala samca, a w samej istocie niewzruszono ci stoi poni ej. Dlatego

wielkie cesarstwo zaskarbia sobie wzgl dy małego, stawiaj c si poni ej tego ostatniego, a male kie

cesarstwo zyskuje sympati wielkiego tym, e stawia si siebie poni ej, lub tym, e samemu si jest

poni ej. Niech wielkie cesarstwo nie pragnie wi cej ponad to, aby wszyscy byli jednako nakarmieni, a

małe cesarstwo niech nie pragnie wi cej ni , słu y ludziom. Wówczas oba otrzymaj to, czego

pragn . Wielkiemu przystoi by poni ej.

62. Tao - gł bia wszystkich rzeczy. Ono jest skarbem dobrych i obrona niedobrych ludzi. Pi kne słowa

mo na głosi publicznie, dobre post powanie mo na krzewi w ród ludzi. Lecz dlaczego porzucaj

niedobrych ludzi? W takim razie po có wywy szaj władc i wyznaczaj mu trzech doradców?

Władca i doradcy chocia posiadaj cenne kamienie i mog je dzi w kolasach, najlepiej uczyni

przestrzegaj c Tao. Dlaczego w dawnych czasach ceniono Tao? W tamtych czasach ludzie nie d yli

do bogactw i wybaczali przest pstwa. Dlatego w sferze podniebnej wysoko ceniono Tao.

63. Nale y realizowa nieczynienie, zachowa spokój i zachowa to, co smaku jest pozbawione.

Wielkie składa si z drobnostek, a mnogo z drobiazgów. Na nienawi nale y odpowiada dobrem.

Pokonanie trudnego zaczyna si od łatwego, realizacja wielkiego zaczyna si od małego, gdy w

wiecie trudna sprawa powstaje z łatwych, a wielkie - z male kich. Dlatego m drzec zawsze

rozpoczyna spraw nie od wielkiego, dokonuj c tym samym wielkiego dzieła. Kto wiele obiecuje, nie

zasługuje na zaufanie. Gdzie wiele łatwych spraw, tam wiele jest i trudnych. Dlatego m dry człowiek

wnika w trudno ci, w rezultacie za nie doznaje ich.

64. Spokojne łatwo zachowa . To, co jeszcze nie ujawniło cech, łatwo naprawi . Słabe łatwo

rozdzieli . Drobne łatwo rozproszy . Działanie nale y rozpoczyna od tego, czego jeszcze nie ma.

Zaprowadza ład nale y wtedy, kiedy jeszcze nie ma zam tu. Gdy wielkie drzewo wyrasta z małego,

dziewi ciopi trow wie zaczyna si od garstki ziemi, najdłu sza droga rozpoczyna si od

pierwszego kroku. Kto działa - dozna niepowodzenia. Kto czymkolwiek włada - utraci. Oto dlaczego

m dry człowiek jest bezczynny, i on nie doznaje niepowodzenia. On nic nie ma i dlatego niczego nie

traci. Ci, którzy dokonuj c czynów spiesz si , by osi gn powodzenie, doznaj zawodu. Kto

ostro nie ko czy swoje dzieło, podobnie jak je rozpocz ł, ten zawsze osi gnie powodzenie. Dlatego

m dry człowiek nie ma nami tno ci, nie ceni przedmiotów zdobywanych z trudem, uczy si u tych,

którzy nie posiadaj wiedzy i pod

drog , po której przeszli inni. Przestrzega on naturalnego

porz dku rzeczy i nie o miela si działa .

65. W dawnych czasach ten, kto umiał słu y Tao, nie o wiecał narodu, a czynił go głupim. Trudno

jest rz dzi narodem, gdy ten posiada du wiedz . Dlatego kierowanie krajem za pomoc wiedzy

jest wrogiem kraju, a bez u ycia wiedzy jest szcz ciem dla kraju. Kto zna te dwie rzeczy, ten staje si

przykładem dla innych. Znajomo tego przykładu, jest znajomo ci najgł bszego Te. Najgł bsze Te -

ono jest i gł bokie i odległe. Ono jest zwrócone ku wszystkim istotom. Przestrzegaj c Te, osi gniesz

wszelk pomy lno .

66. Rzeki i morza dlatego władaj równin , e mog spływa ni ej. Dlatego władaj równinami. Kto

pragnie wznie si nad narodem, powinien postawi siebie ni ej. Kto pragnie by6 na czele ludzi,

powinien zaj miejsce na ko cu. Dlatego cho stoi on przed narodem, to nie jest dla narodu

ci arem, chocia znajduje si na czele, naród nie wyrz dza mu krzywdy. Dlatego ludzie z rado ci

go wywy szaj i nie odwracaj si od niego. On nie walczy, dzi ki czemu jest w wiecie

niezwyci ony.

67. Wszyscy mówi , e moje Tao jest wielkie i nie maleje. Je liby si zmniejszało, to po długim czasie

stałoby si male kie. Nie maleje dlatego, e jest wielkie. Posiadam trzy skarby, które ceni : pierwszy

to miło do człowieka, drugi to oszcz dno , trzeci polega na tym, e nie miem stan przed innymi.

Jestem pełen miło ci do człowieka, dlatego mog by odwa ny. Jestem oszcz dny, dlatego mog by

hojny. Nie miem stan przed innymi, dlatego mog by m drym wodzem. Kto jest odwa ny bez

humanizmu, szczodry bez oszcz dno ci, kto b d c na czele odpycha tych, co znajduj si z tyłu, ten

ginie. Kto prowadzi wojn z miło ci do człowieka, ten zwyci a i zbudowana przez niego obrona jest

nieprzyst pna. Naturalno go ratuje, miło do człowieka go ochrania.

–

9

68. M dry wódz nie jest wojowniczy. Prawdziwy wojownik nie bywa gniewny. Umiej cy zwyci a

wroga nie napada. Umiej cy kierowa lud mi nie stawia siebie w nikczemnej sytuacji. Ja nazywam Te

- stroni cym od walki. Oto siła w kierowaniu lud mi. Znaczy to - przestrzega praw przyrody i

wiekowego porz dku.

69. Sztuka wojenna głosi: nie miem zaczyna , powinienem czeka . Nie miem posun si naprzód

cho by o pi d , lecz odst puj pół mili. To si nazywa działaniem przez nieczynienie, uderzaniem bez

wysiłku. W tym przypadku nie b dzie wroga i mog obej si bez ołnierzy. Nie ma wi kszego

nieszcz cia, ni niedocenianie przeciwnika. Niedocenianie przeciwnika zaszkodzi mojemu

tajemnemu or u. W bitwach, ci co si smuc , zwyci aj .

70. Moje słowa łatwo zrozumie i łatwo zrealizowa . Lecz ludzie nie mog zrozumie i nie mog

zrealizowa . W słowach istnieje porz dek, w sprawach zawarte jest najwa niejsze. Poniewa ludzie

ich nie znaj , wi c nie znaj i mnie samego. Poniewa mało mnie znaj , wi c jestem drogi. Dlatego

m dry człowiek podobny jest do tego, kto ubiera si w prost tkanin a jaspis chowa przy sobie.

71. Kto posiada wiedz i udaje prostaka, ten stan ł na wysoko ci. Kto nie ma wiedzy i udaje

wiatłego, ten jest chory. Kto potrafi si wyleczy - nie choruje. M dry człowiek nie choruje dlatego, e

zdołał si wyleczy . Dlatego on nie jest chory.

72. Kiedy naród nie boi si pot nych, wówczas przychodzi pot ga. Nie cie niajcie jego domu, nie

pogardzajcie jego yciem. Kto nie gardzi, ten nie b dzie wzgardzony. Dlatego m dry człowiek, znaj c

siebie, nie chełpi si . On lubi siebie i nie wywy sza si . On rezygnuje z samolubstwa i nie pyszni si .

73. Kto jest odwa ny i wojowniczy - ginie, kto jest odwa ny, ale nie jest wojowniczy - pozostaje yw.

Te dwie rzeczy oznaczaj : jedna - po ytek, druga - szkod . Kto zna przyczyny nienawi ci do

wojowniczych? Wyja nienie tego jest trudne i dla m drca. Naturalne Tao nie walczy, lecz umie

zwyci a . Ono nie mówi, lecz umie odpowiada . Ono samo przychodzi. Ono jest spokojne i potrafi

zarz dza . Sieci przyrody s rzadkie, lecz niczego nie przepuszczaj .

74. Je li naród nie boi si mierci, to po có grozi mu mierci ? Kto zmusza ludzi, by bali si mierci i

lubuje si w tym , tego pochwyc i zniszcz . Kto o miela si tak działa . Zawsze istnieje nosiciel

mierci, który zabija. A je li kto go zast pi, to znaczy, ze zast pił wielkiego mistrza. Kto zast puj c

wielkiego mistrza siecze - uszkodzi sobie r k .

75. Naród głoduje, gdy zbyt du e s podatki i daniny. Oto dlaczego głoduje. Trudno kierowa

narodem, gdy rz d jest zbyt czynny. Oto dlaczego trudno kierowa . Naród łatwo umiera, gdy zbyt

lgnie ku yciu. Oto dlaczego łatwo umiera. Ten, kto lekcewa y swoje ycie, tym samym ceni swoje

ycie.

76. Człowiek po narodzeniu jest słaby i wra liwy, a po mierci twardy i zakrzepły. Wszystkie istoty po

urodzeniu s słabe i wra liwe, a po mierci twarde i zakrzepłe. Twarde i zakrzepłe jest to, co ginie, a

słabe i wra liwe jest to, co zaczyna y . Dlatego pot ne wojsko nie zwyci a i podobne jest ono do

okrzepłego drzewa. Silne i pot ne nie posiadaj tej przewagi, jak maj słabe i wra liwe.

77. Niebo podobne jest do napinania łuku. Kiedy obni a si jego górna cz

, podnosi si dolna.

Odbiera ono zb dne i oddaje temu, kto jest w potrzebie. Niebo odbiera bogatym i oddaje biednym to,

co zostało odebrane. Natomiast ludzkie Tao - odwrotnie. Ono odbiera biednym i oddaje bogatym to,

co zostało odebrane. Kto mo e odda biednym wszystko, co zb dne? Mog to zrobi tylko ci, którzy

wzoruj si na Tao. Dlatego m dry człowiek czyni i nie korzysta z tego, dokonuje zwyci stw i nie

chełpi si . On jest szlachetny dlatego, e nie posiada nami tno ci.

78. Woda to najbardziej mi kka i słaba istota na wiecie, lecz w pokonywaniu twardego i zakrzepłego

jest niezwyci ona i nie ma sobie równego na wiecie. Słabi zwyci aj silnych, mi kkie pokonuje

twarde. O tym wiedz wszyscy, lecz ludzie nie mog tak działa . Dlatego m dry człowiek mówi: kto

wzi ł na siebie poni enie kraju, ten staje si panuj cym i kto wzi ł na siebie nieszcz cie kraju - ten

staje si władc .

–

10

79. Po wielkim gniewie pozostaj nast pstwa. Spokój mo na nazwa dobrem. Dlatego m dry

człowiek składa przysi g , ze nie b dzie nikomu czyni wyrzutów. Dobrzy ludzie s wierni przysi dze,

a niedobrzy j naruszaj . Niebo nie ma krewnych, ono jest zawsze po stronie dobrych.

80. Pa stwo nale y uczyni male kim, a naród wyj tkowym. Je li nawet jest wiele or a, nie nale y

go u ywa . Nale y sprawia , by naród do ko ca swych dziejów nie w drował daleko. Je li nawet s

łodzie i wozy bojowe, nie nale y ich u ywa Je li nawet istniej wojska zbrojne, nie nale y ich

wystawia . Nale y sprawi , by naród znów zacz ł ple w zły i u ywał ich zamiast pisma. Nale y

uczyni smacznym jego po ywienie, pi kna jego odzie , urz dzi mu spokojny dom, uczyni wesołym

jego ycie. S siednie pa stwa patrzyłyby na siebie z daleka, słuchałyby jak u s siada piej koguty i

szczekaj psy, a ludzie do staro ci i mierci nie byliby zmuszeni koczowa z miejsca na miejsce.

81. Celne słowa nie s subtelne. Pi kne słowa nie zasługuj na zaufanie. Dobry człowiek nie jest

krasomówc . Krasomówca nie mo e by dobry. Wiedz cy nie udowadnia, udowadniaj cy nie wie.

M dry człowiek niczego nie gromadzi. On wszystko czyni dla ludzi i wszystko oddaje innym. Niebo

wszystkim istotom przynosi po ytek i nie wyrz dza szkód. Tao m drego człowieka – we wszystkim co

si robi z nikim nie walczy .

[Na j zyk polski przetłumaczył L.Z. na podstawie wydania rosyjskiego: Yan Chinshun - Drewnekitajskij

fiłosof Lao-Tsy i jego uczenije. Izdatielstwo Akademii Nauk SSSR. Moskwa-Leningrad 1950, str. 115-

159.]