Tajemnica Lekarska

1 z 3

Ogłoszenia dla lekarzy

N O W O Ś Ć

KLARIN perfekt

wspomaga ochronę i

odżywia oko

- najbogatszy skład

- tylko 1 tabletka dziennie

- miesięczna kuracja - ok.

31 zł

Cykl konferencji "Nowe

możliwości terapii

nadciśnienia tętniczego w

2008 roku"

Medycyna Praktyczna - portal dla lekarzy

Tajemnica Lekarska

Mariusz Żelichowski
Data utworzenia: 25.12.1999
Ostatnia modyfikacja: 28.01.2008

Z praktyką lekarską łączy się dostęp do informacji o pacjencie dotyczących nie tylko
stanu jego zdrowa. Ich ujawnienie może prowadzić do naruszenia prywatności pacjenta.
Dlatego obowiązek dochowania tajemnicy wynika nie tylko z etyki zawodowej lekarzy, ale
także z przepisów prawa. W polskim ustawodawstwie regulację dotyczącą tajemnicy
lekarskiej zawarto przede wszystkim w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie
lekarza (Dz. U. Nr 28 z 1997 r. poz. 152

ze zm.) - zwanej dalej ustawą.

Istota tajemnicy lekarskiej

Zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji
związanych z pacjentem, które uzyskał w związku z wykonywaniem zawodu. Istota
tajemnicy lekarskiej sprowadza się zatem do zakazu ujawniania informacji dotyczących
pacjenta osobom trzecim, tzn. nie tylko obcym, ale także członkom jego rodziny,
krewnym, przyjaciołom, personelowi medycznemu niezaangażowanemu bezpośrednio w opiekę nad pacjentem.

Z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej wynika również nakaz podejmowania wszelkich działań zapobiegających
biernemu ujawnianiu informacji. Lekarz może ujawnić tajemnicę lekarską nie tylko przez działanie, lecz także przez
zaniechanie, np. pozostawiając niezabezpieczoną dokumentację medyczną pacjenta.

Podmiot tajemnicy lekarskiej

Podmiotami tajemnicy lekarskiej są wszyscy lekarze, w tym lekarze stomatolodzy. Obowiązek dochowania tajemnicy
lekarskiej nie wiąże się z formalnymi uprawnieniami do wykonywania zawodu lekarza (tzw. pełnego lub ograniczonego
prawa wykonywania zawodu lekarza), lecz z jego faktycznym wykonywaniem. W konsekwencji także lekarze, którzy
nielegalnie wykonują swój zawód, zobowiązani są do zachowania tajemnicy. Dotyczy to również lekarzy, którzy przestali
wykonywać zawód, np. w związku z przejściem na emeryturę (w zakresie faktów uzyskanych w czasie jego wykonywania).

Przedmiot tajemnicy lekarskiej

Nie każda informacja o pacjencie jest przedmiotem tajemnicy lekarskiej. Dotyczy to wyłącznie informacji spełniających dwa
warunki:

1) związanych z pacjentem,

2) uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu lekarza.

Tajemnicą lekarską są zatem objęte nie tylko informacje o zdrowiu pacjenta, lecz także inne, np. dotyczące jego życia
osobistego, zawodowego, statusu majątkowego, itp. Istotne jest jednak, czy zostały uzyskane w związku z wykonywaniem
zawodu lekarza. Uzyskane w innych okolicznościach (np. podczas spotkania towarzyskiego) nie stanowią przedmiotu
tajemnicy lekarskiej.

Ponieważ informacje o pacjencie, w szczególności dotyczące jego stanu zdrowia, mogą lub muszą być utrwalone,
przedmiotem tajemnicy lekarskiej są także nośniki tych informacji, np. dokumentacja medyczna, zdjęcia rentgenowskie,
kardiogramy, wyniki badań, zaświadczenia lekarskie itp. Lekarz nie może swobodnie dysponować tymi dokumentami.
Ujawniane zawartych w nich informacji podlega takim samym regułom, jak ujawnianie informacji nieutrwalonych.

Zakres tajemnicy lekarskiej (zasada i wyjątki)

Zakres tajemnicy lekarskiej został określony w ustawie - co do zasady - w sposób absolutny. Oznacza to, że lekarz ma
zakaz ujawniania jakichkolwiek informacji objętych tajemnicą (zakres przedmiotowy), komukolwiek (zakres podmiotowy),
gdziekolwiek (zakres miejscowy), kiedykolwiek (zakres temporalny) i dla jakichkolwiek celów (zakres teleologiczny).

Lekarz musi mieć świadomość absolutnego charakteru tajemnicy lekarskiej. W praktyce możliwe jest ograniczenie tego
charakteru, ale tylko w przypadkach określonych przepisami prawa. Absolutne ujęcie zakresu tajemnicy lekarskiej
prowadziłoby bowiem nieuchronnie do konfliktu z innymi wartościami (indywidualnymi lub społecznymi). Dlatego prawo
dopuszcza jej ujawnienie na mocy 3 upoważnień:

1) za zgodą pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego (ex voluntas),

Tajemnica Lekarska

2 z 3

2) wprost z ustawy (ex lege),

3) za zgodą organu władzy publicznej lub innego upoważnionego podmiotu (ex oficio).

Ex voluntas

Pacjent jest dysponentem informacji o sobie, dlatego ujawnienie tajemnicy lekarskiej może nastąpić za jego zgodą. Aby
zgoda była skuteczna, powinna być wyrażona przed ujawnieniem informacji objętych tajemnicą lekarską, w sposób
świadomy i swobodny. Należy jej udzielić wskazanemu lekarzowi. Nie jest skuteczna zgoda in blanco. Szczególnym
warunkiem skuteczności zgody pacjenta, mającym zapobiec pochopnemu lub lekkomyślnemu jej wyrażeniu, jest
uprzedzenie pacjenta o niekorzystnych skutkach ujawnienia tajemnicy lekarskiej. Brak pouczenia pacjenta przez lekarza
odbierającego zgodę powoduje jej bezskuteczność, a w efekcie brak uprawnienia lekarza do ujawnienia tajemnicy
lekarskiej. Zgoda pacjenta ma charakter odwołalny, tzn. pacjent może ją cofnąć, w wyniku czego lekarz traci upoważnienie
do ujawnienia tajemnicy lekarskiej.

Ustawa o zawodzie lekarza nie zawiera postanowień co do treści i formy zgody. Wszystkie te kwestie zatem pozostawiono
do uzgodnienia zainteresowanym stronom (lekarza i pacjenta). Treść zgody powinna określać w jakim zakresie
(podmiotowym, przedmiotowym, miejscowy, temporalnym i teleologicznym) lekarz zwolniony jest z obowiązku zachowania
tajemnicy lekarskiej. Określenie zakresu zwolnienia jest o tyle ważne, że zakres tajemnicy lekarskiej został ujęty - co do
zasady - w sposób absolutny. Wyjątki od niej muszą być więc wyraźnie określone. Wyrażenie zgody może nastąpić w
dowolnej formie, w tym także w sposób dorozumiany. Lekarz powinien jednak - ze względów dowodowych - uzyskać ją w
formie pisemnej.

Powyższe reguły odnoszą się także do zgody wyrażanej przez przedstawiciela ustawowego pacjenta.

Ex lege

W przypadkach, gdy upoważnienie lekarza do ujawnienia tajemnicy lekarskiej wynika wprost z przepisów prawa, nie musi
on uzyskiwać zgody pacjenta na jej ujawnienie, a nawet może to uczynić mimo sprzeciwu pacjenta.

Korzystając z ustawowych upoważnień, lekarz musi pamiętać, że są to sytuacje wyjątkowe i ściśle stosować się do ustawy.
Wszelka wykładnia rozszerzająca jest niedozwolona.

W art. 40 ust. 2 ustawy określony został następujący katalog przypadków, w których ujawnienie tajemnicy lekarskiej jest
możliwe z mocy prawa:

1) zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób,

2) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń

zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawnionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń,

3) jest to niezbędne do praktycznej nauki zawodów medycznych,

4) jest to niezbędne dla celów naukowych.

Udzielenie informacji może nastąpić tylko w niezbędnym zakresie.

Ponadto ustawa w art. 31, rozstrzygając konflikt pomiędzy prawem pacjenta do informacji a obowiązkiem zachowania
tajemnicy lekarskiej, upoważnia lekarza do ujawniania ściśle określonych informacji związanych ze zdrowiem pacjenta
następującym osobom:

1) przedstawicielom ustawowym pacjentów, którzy nie ukończyli 16 rż.

2) przedstawicielom ustawowym pacjentów, którzy ukończyli 16 rż., lecz są nieprzytomni lub z innych powodów

niezdolni do zrozumienia znaczenia informacji.

3) przedstawicielom ustawowym pacjentów, którzy ukończyli 16 rż , w sytuacjach wyjątkowych, jeżeli rokowanie jest

niepomyślne dla pacjenta, a według oceny lekarza przemawia za tym dobro pacjenta.

W przypadku braku przedstawicieli ustawowych pacjentów lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe, lekarz jest
obowiązany udzielić informacji ich opiekunom faktycznym.

Zgodnie z art. 40 ust. 2 pkt. 1 ustawy upoważnienie do ujawnienia tajemnicy lekarskiej ex lege może wynikać także z innych
ustaw.

Ex oficio

Upoważnienie do ujawnienia tajemnicy lekarskiej może wynikać także z żądania (zezwolenia) organu władzy publicznej lub
innego uprawnionego podmiotu. Art. 40 ust. 1 pkt. 2 ustawy stanowi, że lekarz może ujawnić tajemnicę lekarską, jeżeli
badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych na podstawie odrębnych ustaw organów i instytucji. W
takim przypadku lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje. Także
inne akty prawne przewidują tego typu odstępstwa od obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, np. art. 180 § 2 ustawy z
dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeksu postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.), art. 59 ust. 3 pkt. 3 ustawy z dnia
25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr

Tajemnica Lekarska

3 z 3

60, poz.636).

Korzystając z tych upoważnień, lekarz powinien pamiętać, że żądanie lub zezwolenie organu władzy publicznej lub innego
podmiotu musi wynikać z ustawy. Bezprawne żądanie (zezwolenie) nie zwalnia od obowiązku zachowania tajemnicy
lekarskiej.

Odpowiedzialność prawna

Naruszenie przez lekarza obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej może prowadzić do jego odpowiedzialności prawnej,
zarówno cywilnej, jak i karnej. Nie należy zapominać również o odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Odpowiedzialność cywilna sprowadza się przede wszystkim do konieczności zapłaty odszkodowania za wyrządzoną szkodę
lub krzywdę. Dotyczy to zarówno umyślnego jak i nieumyślnego (lekkomyślność, niedbalstwo) jej spowodowania.

Odpowiedzialność karna będzie dotyczyć tylko przypadku umyślnego naruszenia tajemnicy lekarskiej. Zgodnie z art. 266. §
1 Kodeksu karnego "kto wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje
informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną,
gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Przestępstwo jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego."

Mariusz Żelichowski

Opublikowano w grudniu 1999 r.

Więcej informacji znajdą Państwo na stronie http://www.mp.pl

Copyright © 1996 - 2007 Medycyna Praktyczna