Skrajnia
Wymiary wagonów zależą, od ustalonych przez zarządy kolei granicznych wymiarów ich przekrojów
poprzecznych. Sens tych ograniczeń polega na zapewnieniu bezpiecznej pracy taboru kolejowego. Wagon
może bezpiecznie poruszać się po torach wówczas, gdy wymiary jego przekroju poprzecznego (razem z
częściami zawieszonymi pod podwoziem i częściami umocowanymi na dachu) nie przekraczają
dopuszczalnych wymiarów granicznych. Wymiary graniczne wagonów ustala się tak, aby nie kolidowały
one z obiektami stałymi umieszczonymi w pobliżu toru oraz aby umożliwiały mijanie się pociągów
znajdujących się na sąsiednich torach. Obecnie skrajnie są kilku rodzajów
Skrajnia budowli jest to graniczna linia wyznaczająca dopuszczalne odległości budowli lub innych
urządzeń stałych od osi toru i od powierzchni główki szyny.
Skrajnia wagonów jest to graniczna linia, której nie powinna przekraczać żadna część wagonu
znajdującego się w stanie spoczynku lub w ruchu na torze prostym.
Skrajnia statyczna odnosi się do nieruchomego wagonu stojącego na torze poziomym i uwzględnia
wyłącznie przemieszczenia wagonu w kierunku pionowym, odpowiadające granicznym położeniom
zderzaków nad główką szyny.
Skrajnia kinematyczna odnosi się do wagonu w ruchu i uwzględnia:
Skrajnia kinematyczna normalnego pojazdu szynowego jest to zarys figury płaskiej w płaszczyz
nie
prostopadłej do osi toru, określonej wymiarowo w stosunku do toru prostego, a dodatkowo poszerzonej o
ustalone wartości dla łuków o promieniu R=150 m i większym oraz dla odcinków toru z określoną
przechyłką.
Skrajni tej nie powinna przekraczać żadna część pojazdu szynowego w następujących warunkach:
- gdy pojazd biegnie po torze prostym,
- gdy pojazd stoi nieruchomo w łuku z określoną przechyłką,
- gdy pojazd porusza się w łuku z określoną przechyłką,
- gdy pojazd porusza się w łuku z określoną przechyłką lub bez przechyłki,
- we wszystkich wyżej podanych przypadkach przy uwzględnieniu wszystkich możliwych położeń w
torze, przesunięć pionowych będących wynikiem zużycia i określonej w przepisach międzynarodowych dla
danego typu pojazdu, wielkości dodatkowego ugięcia usprężynowania podczas jazdy.
Skrajnia kinematyczna uwzględnia więc również przemieszczenia wynikające ze zjawisk dynamicznych
towarzyszących ruchowi pojazdu szynowego w torze.
Skrajnia kinematyczna jest bardziej zbliżona do skrajni budowli niż skrajnia statyczna. Umożliwia więc
ona w określonych przypadkach budowę wagonów o większych przekrojach poprzecznych. Wykorzystuje
się to niekiedy przy projektowaniu specjalnych wagonów towarowych. W wagonach konstrukcji normalnej
spełnienie wymagań skrajni statycznej jest jednoznaczne ze spełnieniem wymagań skrajni kinematycznej.
Wagony o bardzo miękkim usprężynowaniu lub nietypowym zawieszeniu wymagają przeprowadzenia
dokładnych obliczeń skrajni kinematycznej.
Skrajnie stosowane przez niektóre kraje w ruchu wewnętrznym różnią się często od skrajni
obowiązujących w ruchu międzynarodowym. Są one zazwyczaj większe, w Polsce w ruchu wewnętrznym
stosowana jest skrajnia PKP
T. Piechowiak skrajnia1 1 / 3
a - statyczna b - kinematyczna
Skrajnia UIC dla wagonów osobowych,
Skrajnia budowli obowiązująca na PKP Skrajnia statyczna PKP
* - na szlaku ** - na stacji
T. Piechowiak skrajnia1 2 / 3
Różne modyfikacje skrajni nowoczesnych pojazdów
Szerokości i wysokości podłogi wybranych pojazdów oraz konceptu możliwego pojazdu
Przy składzie TALGO z powodu krótkiego pojazdu można by teoretycznie zastosować większą szerokość
pudła. Nie pozwala na to jednak zastosowanie urządzenia pochylania pudła (biernego) w czasie jazdy w
łuku. Poprzeczne wychylenie pudła wymaga dodatkowego luzu między wymiarem skrajni, a szerokością
pudła.
Przykład niskiego pociągu TALGO PENDULAR, w czole pociągu lokomotywa normalnej wysokości
T. Piechowiak skrajnia1 3 / 3