Poznań, 30 XI 2006
Diagnoza i leczenie zaburzeń
zachowania w różnych
sytuacjach klinicznych
Gabriela Jagielska
Monika Gajdzik
Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego
AM w Warszawie
Zaburzenia zachowania i
zachowania agresywne w Polsce
zwiększenie rozpowszechnienia wśród
dzieci i młodzieży w ostatnich latach
Przyczyny:
Zmiany w sferze społeczno-kulturowej
1. Wysokie bezrobocie
2. Niedostateczny nadzór dorosłych
3. Patologia rodzinna (alkoholizm, przemoc
domowa)
4. Mniejsza stabilność rodzin (rozwody)
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Zaburzenia zachowania i
zachowania agresywne w Polsce
5. Zmiana systemu wartości (przejmowanie
wartości z kręgu kultury zachodniej)
6. Zmiana wartości warunkowana środkami
masowego przekazu
7. Gry komputerowe, agresja w programach
telewizyjnych
8. Brak korekty treści przekazywanych w
mediach ze strony dorosłych
9. Inne
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Diagnostyka różnicowa agresji
Zespół dziecka maltretowanego
Zaburzenia afektywne
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia psychotyczne
Upośledzenie umysłowe (słabsza kontrola impulsów,
rozumienie sytuacji społecznych)
Uzależnienia (nadużycie subst. psychoaktywnych, zdobywanie
pieniędzy na narkotyk)
Zaburzenia osobowości (antyspołeczna, borderline)
Całościowe zaburzenia rozwoju
Guzy mózgu
Organiczne uszkodzenie OUN (okolice nadoczodołowe)
Napadowe zaburzenia afektywne (złości, gniewu, agresji) 
ognisko w płacie skroniowym (układ limbiczny: hipokamp,
ciało migdałowate)
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Rozpowszechnienie zaburzeń
zachowania
ODD  5-10% populacji dziecięcej
CD - 1-5% populacji
W około 50% ADHD ---- ODD/CD
Niemal wszystkie dzieci poniżej 12 rż. z
ODD/CD spełniają kryteria ADHD
2/3 adolescentów z CD spełnia
kryteria ADHD
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Współwystępowanie ODD/CD z
innymi zaburzeniami
ADHD - 75-90%
Zaburzenia lękowe - 60-75%
Depresja - 15-31%
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
ADHD a  kary cielesne
96 % rodziców dzieci z ADHD bije swoje dzieci
92 % stosuje klapsy
70 % dzieci jest bitych bardzo często (minimum 1 raz dziennie)
61 % rodziców szarpie i popycha dziecko
50 % bije pasem
36 % szarpie za uszy i włosy
35 % dzieci jest bitych tak, że pozostająślady na skórze
11 % rodziców dokonuje brutalnych pobić (bicie pięścią,
kopanie, bicie pasem, kablem, duszenie,
Część rodziców ma specjalne miejsce kaz
ni w domu.
Błachno M. i wsp., 2006
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Diagnostyka różnicowa
zaburzeń zachowania
Zespół dziecka maltretowanego
Zespół stresu pourazowego
Zaburzenia afektywne (depresja, mania)
Upośledzenie umysłowe
Nadużywanie substancji psychoaktywnych
(narkotyki zwiększające agresję, objawy
abstynencyjne, zdobywanie pieniędzy na
narkotyk)
Całościowe zaburzenia rozwoju (z-ół
Aspergera)
Psychozy
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Diagnostyka różnicowa
zaburzeń zachowania
Przyczyny somatyczne:
1. Majaczenie
2. Pobudzenie i drażliwość w chorobach
somatycznych (porfiria, cukrzyca,
nadczynność tarczycy)
3. Guzy mózgu (okolicy czołowej i płata
skroniowego)
4. Organiczne uszkodzenie mózgu (okolica
czołowa)
5. Ogniskowe napady padaczkowe
(padaczka skroniowa)
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Terapia w zaburzeniach
zachowania
Trudna i długoterminowa
Leki, działania medyczne
w przypadku stwierdzenia zmian
organicznych w OUN
Współwystępowanie z innymi zaburzeniami
psychicznymi (ADHD, depresja, mania,
zaburzenia lekowe, zespół stresu
pourazowego)
Agresja impulsywna
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Terapia w zaburzeniach
zachowania
Czy warsztaty dla rodziców i socjoterapia
dla dziecka będą wystarczające?
Jak długo powinny trwać?
Co jeszcze?
Kto ma prowadzić terapię/resocjalizację?
Gdzie?
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
ODD  95% rokuje dobrze
CD - 95% rokuje niepomyślnie
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Terapia w zaburzeniach
zachowania
Plan dla konkretnego dziecka (nasilenie
objawów, czynniki ryzyka, czynniki
ochronne, historia życia, kontekst sytuacyjny,
zaburzenia towarzyszące)
Terapia długotrwała
Praca z rodziną skuteczniejsza od pracy z
dzieckiem
Psychoedukacja (warsztaty min. 10-15 spotkań w
modelu behawioralnym + kontakt indywidualny)
Terapia systemowa rodziny
Mediacje (nastolatki)
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Terapia w zaburzeniach
zachowania
Praca z dzieckiem
Akceptuj dziecko (nie akceptuj
niewłaściwych zachowań)
 wyspy kompetencji
Zabudowywanie wolnego czasu
Odcięcie od patologicznej grupy
rówieśniczej (środowiska)
Terapia indywidualna lub grupowa (trening
zastępowania agresji, trening umiejętności
społecznych)  co najmniej 25 sesji
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Terapia w zaburzeniach
zachowania
Wyrównywanie deficytów (zaległości
w nauce, reedukacja)
Współpraca ze szkołą (program
behawioralny we współpracy z
rodzicami, kontrakty zawierane z
uczniem)
Współpraca z Sądem Rodzinnym
/Kuratorem
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006
Prezentacja przypadku 
planowanie terapii
Zapobieganie agresji w szkole Poznań, 30 XI 2006