Editor in Chief: John Rennie
Board of Editors: Mariette DiChristina,
Ricki L. Rusting, Philip M. Yam, Gary Stix,
Michelle Press, W. Wayt Gibbs
Editors: Mark Alpert, Steven Ashley,
Graham P. Collins,
Steve Mirsky, George Musser, Christine Soares
Contributing Editors: Mark Fischetti,
Marguerite Holloway, Philip E. Ross, Michael Shermer,
Sarah Simpson, Carol Ezzell Webb
Editorial Director, Online: Kate Wong
Art Director: Edward Bell
Chairman Emeritus: John J. Hanley
Chairman: John Sargent
President and Chief
Executive Officer: Gretchen G. Teichgraeber
Vice President and Managing Director,
International: Dean Sanderson
Vice President: Frances Newburg

SCIENTIFIC AMERICAN, INC.
415 Madison Avenue
New York, NY 10017-1111

Redaktor naczelny
Joanna Zimakowska
[e-mail]

Redakcja:
El˝bieta Wieteska (z-ca redaktora naczelnego)
[e-mail]
Andrzej Fàfara (sekretarz redakcji)
[e-mail]
Micha∏ Ró˝yczka
Paulina Szczuciƒska
Lech Trzeciak
Korekta
Agata Przybysz
Redakcja techniczna
Jolanta Kotas
Sk∏ad i ∏amanie
Alicja Rudnik
Opracowanie graficzne
Krzysztof P∏uciennik
Adres redakcji
00-965 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136
P. poczt. nr 9
tel.: [phone], faks: (0 22) 576-27-10
[e-mail]
www.swiatnauki.pl
Wydawca
Wydawnictwa Szkolne
i Pedagogiczne SA
02-305 Warszawa,
Al. Jerozolimskie 136
tel.: [phone],
faks: 576-25-09
www.wsip.com.pl

Druk

Spó∏ka z o.o.
ul. Okrzei 5, 64-920 Pi∏a

INDEKS 378194
ISSN 0867-6380

Copyright © WSiP SA 2004

Wszystkie prawa zastrze˝one
(∏àcznie z t∏umaczeniem na j´zyki obce).
˚aden fragment niniejszego wydania nie mo˝e
byç wykorzystany w jakiejkolwiek formie – fotokopii,
mikrofilmu czy innych reprodukcji – ani przek∏adany
na j´zyk mechaniczny bez pisemnej zgody wydawcy.
SCIENTIFIC AMERICAN jest zastrze˝onà nazwà
handlowà nale˝àcà do Scientific American, Inc.
w Nowym Jorku i u˝ywanà przez firm´ WSiP SA
na podstawie umowy licencyjnej.

Redakcja nie odpowiada za treÊç zamieszczanych reklam.

T¸UMACZE, AUTORZY I KONSULTANCI BIE˚ÑCEGO NUMERU

mgr Edwin Bendyk,
Polityka

Monika Beyer

mgr Rafa∏ Bo˝ek,
Instytut Fizyki DoÊwiadczalnej UW

mgr Aneta Brzezicka-Rotkiewicz,
Szko∏a Wy˝sza Psychologii Spo∏ecznej

mgr Urszula Bulkowska,
Zak∏ad Biologii Molekularnej
Instytut Biochemii UW

dr Micha∏ Czerny

dr Janusz Dàbrowski

dr Rafa∏ Derlacz,
Wydzia∏ Biologii UW,
Instytut Biochemii UW

dr Marta Fikus-Kryƒska,
Instytut Biochemii i Biofizyki PAN

dr n. med. Iwona Grabska-Liberek,
Centrum Mikrochirurgii Oka Laser

mgr in˝. Grzegorz Janczyk,
Instytut Mikro- i Optoelektroniki
Politechnika Warszawska

mgr Margit Kossobudzka

mgr Marek KroÊniak,
Biblioteka Jagielloƒska

mgr Krzysztof KwaÊniewicz,
t∏umacz j´zyka angielskiego

dr Jerzy ¸usakowski,
Instytut Fizyki DoÊwiadczalnej UW

Bartosz Nowacki,
cz∏onek austriackiej misji archeologicznej
w Tell el-Dab

c

a

mgr Andrzej Pieƒkowski,
Studio Company

Jerzy Sadowski

mgr Arkadiusz Sagan
Wydzia∏ Fizyki UW

dr Gra˝yna Winiarska,
Muzeum i Instytut Zoologii PAN

Bart∏omiej Ulatowski

mgr Adam Zubek,
Wydawnictwo Medyczne Medipage

NIKKEI SCIENCE,
INC.
1-9-5 Otemachi
Chiyoda-ku
Tokyo 100-8066
JAPONIA

MAJALLAT AL-OLOOM
Kuwait Foundation
for the Advancement
of Sciences
P.O. Box 20856
Safat, 13069
KUWEJT

SCIENTIFIC AMERICAN
Cˇeské vydáni
Espero Publishing, Ltd.
Libusˇská 319
142 00 Praga 4
CZECHY

SCIENTIFIC AMERICAN
GREEK EDITION
Katoptro Publications
Greece
8 Korizi Street
Ateny 11743
GRECJA

INVESTIGACIÓN
Y CIENCIA
Prensa Científica S.A.
Muntaner 339, pral. 1
08021 Barcelona
HISZPANIA

SCIENTIFIC AMERICAN
TAIWAN EDITION
Yuan-Liou Publishing Co.
7F-5, Sec. 3,
184 Ding Chou Road,
Taipei
TAJWAN

SVIT NAUKY
Lvivskyi Der˝annyi
Medycznyi
Universytet
Pekarska 69
290010, Lviv
UKRAINA

SCIENTIFIC AMERICAN
BRASIL
Duetto Editorial Ltda.
Rua Cunha Cago, 412 cj.33
Pinheiros 05421-0001
São Paulo SP
BRAZYLIA

KEXUE ZAZHISHE
Scientific and Technical
Documents
Publishing House
No. 15, Fuxing Road
Beijing 100038
CHINY

POUR LA SCIENCE
Editions BELIN
8, rue Férou
75006 Paris
FRANCJA

SPEKTRUM DER
WISSENSCHAFT
Slevogtstr. 3-5
69126 Heidelberg
NIEMCY

LE SCIENZE
via Cristoforo
Colombo 149
00147 Rome
W¸OCHY

Inne obcoj´zyczne wydania Scientific American

4

ÂWIAT NAUKI CZERWIEC 2004

Prenumerata:

RUP Bydgoszcz

ul. Jagielloƒska 6, 85-950 Bydgoszcz
tel. [phone] lub (0-52) 322-32-51 (do 9) wew. 281.
faks: (0-52) 322-72-06
e-mail: [e-mail]

Reklama:

Ad Venture Team
ul. Âwieradowska 44A, 02-662 Warszawa
tel.: [phone] w.105,
faks: (0 22) 853-16-29
e-mail: [e-mail]

Numery archiwalne:

Sprzeda˝ numerów archiwalnych
(trzech wstecz) prowadzà cztery
ksi´garnie WSiP (w Warszawie:
Nike-Podr´czniki przy ul. Zgoda 12,
Ksi´garnia WSiP w Al. Jerozolimskich 136
i Szkolna przy ul. Jasnej 26;
w Poznaniu: Edukacyjna przy ul. Gwarnej 5)
oraz 66 ksi´garni agencyjnych
na terenie ca∏ego kraju.
Mo˝na je tak˝e zamówiç w wersji
elektronicznej na stronie internetowej:
www.swiatnauki.pl

SCIENTIFIC AMERICAN
DUTCH/BELGIAN
LANGUAGE EDITION
EOS Magazine
Kleindokkaai 3-5
9000 Gent
BELGIA