PERIODYZACJA LITERATURY POLSKIEJ PO 1939 ROKU

*nie ma zgody co do daty początkowej epoki: 1939, 1944, 1945, 1948;
-dwa typy periodyzacyjne: zwenątrzliteracki i wewnątrzliteracki;
-niekwestionowaną datą jest 1949 (moment przyjęcia na Zjeździe Literatów Polskich „metody
twórczej realizmu socjalistycznego”, jako obowiązującej odtąd doktryny literackiej i
artystycznej). Twórca winien świadomie i stanowczo uzewnętrzniać partyjną postawę, popierać
ideologię socjalizmu, walczyć z przejawami myślenia burżuazyjnego, ukazywać pozytywnego
bohatera „nowych czasów”;
-utwory schematyczne i nieoryginalne;
*przełom 1955/1956 – młodzi poeci:
-poezja zaprzecza ideom socrealizmu;
-nawiązuje do tradycji basenu morza śródziemnego Z. Herbert; baroku S. Grochowiak; tradycji
ludowej J. Harasymowicz; inspiracja językiem M. Białoszewski;
-proza „mit odrębności; młodzi prozaicy M. Hłasko; za wszelka cenę będą starali się odróżnić od
autorów socrealistycznych; stawiają na indywidualność wystąpień; bohater – nie potrafi odnaleźć
się w nowej rzeczywistości, nie potrafi kochać, jest nieszczęśliwy;
*1960 – „mały realizm”; proza małych ambicji i uzależnień politycznych, pisarza interesowały
małe społeczności, ich życie, drobne sprawy tego świata; problem pracy, awansu społecznego,
środowiska robotniczego; „proza chłopska” – T. Nowak, W. Myśliwski, J. Kawalec.
*1968 Nowa Fala; poezja i krytyka; występowali przeciw zafałszowaniom współczesnego życia
społecznego i politycznego, konformizmowi; mówić wprost i demaskować rzeczywistość – będą
wiarygodni. Poezja lingwistyczna oraz problematyka etyczna. Twórcy – S. Barańczak, A.
Zagajewski, E. Lipska.
*1976 Nowe Roczniki – występują przeciw poetyce NF, zwracają się przede wszystkim ku
prywatności, próbują odnaleźć kluczowe problemy człowieka. Z. Joachimek;
*1981 – cenzura, literatura tzw. drugiego obiegu – nielegalne wydawnictwa.

PERIODYZACJA LITERATURY POLSKIEJ NA OBCZYŹNIE
-teksty napisane w języku polskim przez twórców z wyboru bądź konieczności pozostających
poza granicami kraju;
-pierwsza fala emigracji 1939 – 1945; „literatura emigracji walczącej” A. Słonimski, K.
Wierzyński, M. Pawlikowska – Jasnorzewska;
-do 1951 okres formowania się literatury na obczyxnie; dominują formy wspomnieniowe,
pamiętnikarskie, tzw. Ksiązki – świadectwa; zapisy przeżyć obozowych niemieckich „Z
otchłani” Z. Kossak, wspomnienia z łagrów”W domu niewoli” M. Rudzkiej; reportaże frontowe
„Bitwa o Monte Casino” M. Wańkowicz;

-lata 50te okres rozkwitu i stabilności piśmiennictwa poza krajem;
-trzy generacje twórców urodzeni XIX/XX – S. Vincenz; 1905 – 1919 – G. Herling – Grudziński;
debiutujący w latach 50tych.