322[01] Z3 01 Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ewa Doroszkiewicz

Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
322[01].Z3.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
lek. med. Ewa Rusiecka
mgr Katarzyna Zarębska

Opracowanie redakcyjne
mgr Ewa Doroszkiewicz

Konsultacja:
mgr inż. Halina Śledziona

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[01].Z3.01
„Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1. Podstawowa terminologia z zakresu aseptyki i antyseptyki i metody

dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady postępowania z odpadami medycznymi i materiałem skażonym

biologicznie Organizacja stanowiska pracy Środki ochrony indywidualnej 14

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Dezynfekcja mechaniczna, fizyczna i chemiczna – grupyfikacja

preparatów

dezynfekcyjnych.

Środki chemiczne do dezynfekcji

powierzchni i instrumentów stomatologicznych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Zasady

sporządzania,

stosowania

przechowywania

środków

dezynfekcyjnych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Przepisy

dotyczące

bezpieczeństwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej wykonywania

i dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy. W poradniku znajdziesz:
–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[01].Z3.01

Wykonywanie

dezynfekcji

instrumentów i

stanowisk pracy

322[01].Z3.02
Wykonywanie

sterylizacji

instrumentów,

materiałów

opatrunkowych i

bielizny zabiegowej

322[01].Z3

Sterylizacja i dezynfekcja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

pracować w grupie i indywidualnie

−

samodzielnie analizować teksty źródłowe

−

obserwować i wyciągać wnioski z obserwacji

−

wykazywać aktywność w dochodzeniu do wiedzy i umiejętności

−

brać czynny udział w ćwiczeniach i dyskusji,

−

przygotować gabinet i stanowisko pracy lekarza dentysty,

−

przestrzegać przepisów bhp, ochrony przeciw pożarowej oraz ochrony środowiska,

−

stosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej,

−

rozróżniać grupy leków stosowanych w leczeniu chorób jamy ustnej,

−

kompletować zestawy podstawowych leków, wyrobów medycznych stosowanych do

zabiegów stomatologicznych,

−

korzystać z wiedzy z zakresu pedagogiki i psychologii w komunikowaniu się

z pacjentem,

−

przygotować gabinet stomatologiczny do pracy,

−

przygotować materiał stomatologiczny,

−

przygotować aparaturę oraz instrumenty do zabiegów stomatologicznych,

−

dobierać urządzenia oraz instrumenty do zabiegów stomatologicznych,

−

wykonywać czynności związane z asystowaniem do zabiegów stomatologicznych,

−

korzystać z wiedzy dotyczącej budowy,fizjologii i patologii narządu żucia,

−

wykonywać czynności związane z asystowaniem podczas zabiegów stomatologicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wyjaśnić pojęcia: dezynfekcja, antyseptyka, zakażenia krzyżowe,

−

scharakteryzować metody dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy,

−

scharakteryzować sposoby postępowania z odpadami medycznymi i materiałem

skażonym biologicznie,

−

zaplanować pracę z uwzględnieniem stosowanej metody dezynfekcyjnej,

−

zorganizować stanowisko pracy do dezynfekcji, zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

zastosować środki ochrony indywidualnej,

−

określić zasady przeprowadzania dezynfekcji mechanicznej,

−

dokonać dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy metodą mechaniczną,

−

określić zasady przeprowadzania dezynfekcji fizycznej,

−

dokonać dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy metodą fizyczną,

−

dokonać dezynfekcji pomieszczenia gabinetu z zastosowaniem promieniowania

niejonizującego i nadfioletowego (UV),

−

określić zasady przeprowadzania dezynfekcji chemicznej,

−

dokonać grupyfikacji preparatów dezynfekcyjnych i określić zakres ich działania,

−

dobrać środki do dezynfekcji instrumentów stomatologicznych,

−

dobrać środki do dezynfekcji małych i dużych powierzchni,

−

zastosować procedury dotyczące przygotowania i stosowania środków dezynfekcyjnych,

−

przygotować roztwór środka dezynfekcyjnego o określonym stężeniu,

−

przeprowadzić dezynfekcję z zastosowaniem metody chemicznej,

−

określić przyczyny małej aktywności biobójczej środka dezynfekcyjnego,

−

określić zasady przechowywania środków dezynfekcyjnych,

−

zastosować

przepisy

dotyczące

bezpieczeństwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowa terminologia z zakresu aseptyki i antyseptyki

i metody dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Dezynfekcja to sposób niszczenia form wegetatywnych bakterii łącznie z prątkami

gruźlicy, grzybami i wirusami.

Dezynfekcji w gabinecie stomatologicznym wymagają:

1. Narzędzia stomatologiczne,które ze względów technicznych nie mogą być sterylizowane,

a kontaktują się z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi,

2. Narzędzia kontaktujące się z nieuszkodzoną powierzchnia skóry (wymagają dezynfekcji

niskiego poziomu, która niszczy wegetatywne formy bakterii i grzybów).
Dezynfekcja w gabinecie stomatologicznym dotyczy:

1. Narzędzi i drobnych przedmiotów: dezynfekcja przez zanurzenie.
2. Powierzchni powierzchnie zabrudzone krwią czy śliną muszą być najpierw oczyszczone,

tak aby usunąć z nich substancje organiczne, a następnie zwilżone preparatem do
dezynfekcji: powierzchnia musi zostać wilgotna przez czas zalecany przez producenta
preparatu.

3. Unitu – poleca się stosowanie zastawek,które eliminują znacznie efekt zassania

zwrotnego zainfekowanego materiału do końcówek tnących. Jeśli leczymy pacjenta
z HIV lub HBV i dojdzie do zassania zakażonego materiału do unitu, wirusy mogą
kolonizować wnętrze przewodów: i mogą zostać wprowadzone do jamy ustnej innych
pacjentów. Poleca się zatem jałową kilkuminutową pracę unitu na początku każdego dnia
pracy oraz 20–30 sek. pomiędzy pacjentami.

4. Końcówek turbinowych, kątnic i prostnic które to wymagają wprawdzie sterylizacji

w autoklawie-optymalnie po każdym pacjencie: dopuszcza się dezynfekcję tych
końcówek pomiędzy pacjentami preparatami np. na bazie alkoholu(Aerodesin, Incidur)
Pozostawiamy preparat na końcówce po jej starannym oczyszczeniu przez czas potrzebny
do zniszczenia drobnoustrojów (1 min. lub 15 min. w zależności od stosowanego
preparatu).Po skończonym dniu pracy końcówki sterylizujemy zgodnie ze wskazaniami
producenta.

5. Wewnętrznej powierzchni przewodów ssaka i ślinociągu poprzez zastosowanie

preparatów do dezynfekcji tych przewodów. Preparat należy zassać do wnętrza przewodu
ssaka i ślinociągu i pozostawiamy tam 5 min., po czym przepłukujemy. Ten sam preparat
służy do dezynfekcji miski spluwaczki.

6. Strzykawek wodno-powietrznych zaleca się stosowanie plastikowych osłon na

strzykawki i wymiennych końcówek: metalowych lub plastikowych oraz stosowania
jednorazowych końcówek na strzykawkę wodno-powietrzną.
W trosce o pacjenta zaleca się także stosowanie materiałów do wypełnień czy systemów

łączących w jednorazowych opakowaniach.
Metody dezynfekcji

Ze względu na metodę przeprowadzania wyróżniamy:

1. Dezynfekcję przez zanurzenie – dotyczy narzędzi i drobnych przedmiotów,
2. Dezynfekcję powierzchni – powierzchnie zabrudzone krwią czy śliną muszą być

najpierw oczyszczone, tak aby usunąć z nich substancje organiczne, a następnie zwilżone
preparatem do dezynfekcji: powierzchnia musi zostać wilgotna przez czas zalecany przez
producenta preparatu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Dezynfekcję unitu – poleca się stosowanie zastawek, które eliminują znacznie efekt

zassania zwrotnego zainfekowanego materiału do końcówek tnących. Jeśli leczymy
pacjenta z HIV lub HBV i dojdzie do zassania zakażonego materiału do unitu, wirusy
mogą kolonizować wnętrze przewodów: i mogą zostać wprowadzone do jamy ustnej
innych pacjentów. Poleca się zatem jałową kilkuminutową pracę unitu na początku
każdego dnia pracy oraz 20-30 sek. pomiędzy pacjentami.
Końcówki turbinowe, kątnice i prostnice wymagają wprawdzie sterylizacji

w autoklawie optymalnie po każdym pacjencie: dopuszcza się dezynfekcję tych końcówek
pomiędzy pacjentami preparatami np. na bazie alkoholu(Aerodesin, Incidur) Pozostawiamy
preparat na końcówce po jej starannym oczyszczeniu przez czas potrzebny do zniszczenia
drobnoustrojów (1 min. lub 15 min. w zależności od stosowanego preparatu).Po skończonym
dniu pracy końcówki sterylizujemy zgodnie ze wskazaniami producenta.

Problem wewnętrznej powierzchni przewodów ssaka i ślinociągu został rozwiązany

dzięki preparatom do dezynfekcji tych przewodów. Preparat należy zassać do wnętrza
przewodu ssaka i ślinociągu i pozostawiamy tam 5 min., po czym przepłukujemy. Ten sam
preparat służy do dezynfekcji miski spluwaczki.

ochrony

przed

zanieczyszczeniami

drobnoustrojami

strzykawek

wodno-powietrznych zaleca się stosowanie plastikowych osłon na strzykawki i wymiennych
końcówek: metalowych lub plastikowych. Zaleca się stosowanie jednorazowych końcówek na
strzykawkę wodno – powietrzną.

W trosce o pacjenta zaleca się także stosowanie materiałów do wypełnień czy systemów

łączących w jednorazowych opakowaniach.

Aseptyka jest to postępowanie zapobiegające zakażeniom. Ma ono na celu ochronę

pacjenta przez drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Polega na:

—

właściwej dezynfekcji i sterylizacji,

—

odpowiednim przechowywaniu sterylnych narzędzi i materiałów,

—

używaniu dla każdego pacjenta czystych, odkażonych przedmiotów,

—

właściwym niszczeniu materiału skażonego,

—

stosowaniu sprzętu jednorazowego użytku,

—

używaniu odzieży ochronnej, rękawiczek, masek ochronnych,

—

przestrzeganiu higieny osobistej.

Antyseptyka to postępowanie polegające na stosowaniu zabiegów zmierzających do

zniszczenia drobnoustrojów lub zahamowania ich rozwoju.

Zakażenie krzyżowe to – zakażenie przeniesione z jednego pacjenta na drugiego przez

ręce personelu.

Pacjenci i zespół stomatologiczny mogą być, podczas przebywania w gabinecie

stomatologicznym narażeni na kontakt z:wirusem cytomegalii, wirusem żółtaczki zakaźnej
typu B i C, wirusem opryszczki zwykłej, prątkami gruźlicy, gronkowcem i paciorkowcem,
innymi wirusami, bakteriami,grzybami i pierwotniakami bytującymi w jamie ustnej i drogach
oddechowych. Drobnoustroje te w obrębie gabinetu stomatologicznego mogą być
przenoszone poprzez:
—

bezpośredni kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi,

—

pośredni kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami(narzędzia, urządzenia lub

powierzchnie w gabinecie),

—

kontakt spojówki oka,błony śluzowej nosa i jamy ustnej z kropelkami pochodzącymi od

zainfekowanej osoby zawierające drobnoustroje chorobotwórcze,

—

wdychanie mikroorganizmów, które mogą pozostawać zawieszone w powietrzu przez

długi czas.

Inny podział obejmuje możliwość zakażenia:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

—

drogą

naczyń

krwionośnych

–

poprzez

wszczepienie(podczas

ukucia

lub

skaleczenie):w ten sposób przenosi się wirus HIV, wirusy zapalenia wątroby B,C,D,G,

—

drogą powietrzną poprzez wdychanie :czynnikami są tu bliski kontakt lekarza i pacjenta

i aerozol wytwarzany przez turbiny czy dmuchawy wodno-powietrzne, którego mgła
może rozprzestrzeniać się w promieniu 2 m. W ten sposób dochodzi do przemieszczania
się patogenów odpowiedzialnych za SARS, gruźlicę, różyczkę, grypę, błonicę,

—

droga wodną źródłem przenoszącym drobnoustroje jest unit stomatologiczny: jego

plastikowe przewody są siedliskiem drobnoustrojów pochodzących z jamy ustnej
pacjenta (zassanie zwrotne). Siedliskiem drobnoustrojów są nie tylko plastikowe
przewody,ale także kątnice i końcówki turbinowe oraz końcówki strzykawek
wodno-powietrznych. Tą droga może dojść do zakażenia układu oddechowego przez
bakterie typu Leginella, Pseudomonas czy Mycobacterium.

—

poprzez kontakt – przeniesienie infekcji ze skóry na błonę śluzową lub ze skóry na skórę

(wirus opryszczki lub zakażenie bakteriami gronkowca)
Stosując w gabinecie stomatologicznym procedury zabezpieczające przed zakażeniem

krzyżowym musimy kierować się myślą, że pacjent nie tylko może ulec zakażeniu, ale i sam
jest źródłem zakażenia – często o tym nie wiedząc.

Dlatego wszelkie procedury powinny być takie same do wszystkich pacjentów bez

względu na ich stan zdrowia.

Strategie zapobiegania zakażeniom krzyżowym:

—

powierzchnia brudna nie może być zdezynfekowana lub wysterylizowana: zawsze

zabrudzoną powierzchnie wycieramy serwetką zwilżoną preparatem dezynfekcyjnym.

—

na czystą powierzchnię nanosimy preparat dezynfekujący i pozostawiamy go na

powierzchni na czas określony przez producenta.

—

najlepszą strategią oszczędzającą czas i minimalizująca koszty i wysiłki związane

z dezynfekcją powierzchni jest stosowanie barier ochronnych(osłon – rękawy,woreczki
plastikowe lub impregnowane serwety na zagłówek unitu, na rękawy oraz końcówki
turbinowe lub kątnice, na uchwyty lamp operacyjnych, uchwyty lamp polimeryzacyjnych
Regularne stosowanie barier ochronnych jest sprawdzonym sposobem na dłuższe

funkcjonowanie niektórych urządzeń np. osłonka na światłowód nie tylko chroni pacjenta
przed potencjalną infekcja,ale także zabezpiecza światłowód przed zabrudzeniem materiałem
kompozytowym oraz zarysowaniem.

Postępowanie z narzędziami po przyjęciu pacjenta

1. Narzędzia bezpośrednio po użyciu zanurzyć w roztworze preparatu dezynfekcyjnego

przestrzegając pełnego ich zanurzenia.

2. Przestrzegać czasu dezynfekcji.
3. Założyć rękawice ochronne i fartuch foliowy oraz osłonić twarz.
4. Wyjąć narzędzia z roztworu i umyć pod bieżącą wodą przy pomocy szczoteczki.
5. Wypłukać narzędzia wodą destylowaną.
6. Rozłożyć narzędzia na tkaninie bawełnianej (serwecie) i osuszyć.
7. Szczoteczkę po użyciu poddać dezynfekcji, myciu, płukaniu i osuszyć.
8. Pojemnik do dezynfekcji umyć wyparzyć i osuszyć.
9. Sprawdzić przy pomocy lupy dokładność mycia i stan narzędzi.
10. Narzędzia wymagające smarowania zabezpieczyć odpowiednim preparatem.
11. Zestawy, narzędzia dla jednego pacjenta zapakować w opakowanie sterylizacyjne, a do

środka włożyć odpowiedni wskaźnik chemiczny służący do kontroli procesu sterylizacji.

12. Zamknąć opakowanie sterylizacyjne.
13. Przeprowadzić proces sterylizacji uwzględniający proces suszenia.

Postępowanie z wiertłami po przyjęciu pacjenta

1. Przygotować odpowiedni pojemnik do dezynfekcji i opisać.
2. Przygotować odpowiedni roztwór dezynfekcyjny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Prowadzić proces dezynfekcji wg instrukcji producenta.
4. Po dezynfekcji wiertła umyć (zalecane myjki ultradźwiękowe).
5. Umyte wiertła przełożyć do pojemnika z dziurkami (sitkiem) wypłukać pod bieżącą wodą

i przemyć wodą destylowaną.

6. Osuszyć.
7. Sprawdzić ich czystość przy pomocy lupy i posegregować.
8. Zestawy wierteł dla każdego pacjenta zapakować w opakowanie papierowo-foliowe

i przeprowadzić proces sterylizacji uwzględniający proces suszenia.

9. Po zakończeniu procesu sterylizacji nie wolno pozostawić wierteł w sterylizatorze do

następnego dnia (rdzewieją).Wiertła i instrumenty do natychmiastowego użycia włożyć
do płytek Petriego wyłożonych materiałem pochłaniającym wilgoć, umieścić w komorze
autoklawu pozostawiając uchylona płytkę Petriego.Przeprowadzić proces sterylizacji
uwzględniający proces suszenia i użyć natychmiast

Postępowanie z końcówkami po przyjęciu pacjenta

1. Zdjąć końcówki z unitu, wyjąć wiertło.
2. Końcówkę oczyścić i przemyć gazikiem nasączonym preparatem dezynfekcyjnym

o pełnym spektrum działania w krótkim czasie.

3. Zmyć preparat dezynfekcyjny gazikiem nasączonym wodą destylowaną.
4. Umyć i naoliwić wnętrze końcówki.
5. Końcówkę umieścić w opakowaniu papierowo-foliowym i przeprowadzić proces

sterylizacji.

6. Dopuszcza się sterylizację bez opakowania w przypadku natychmiastowego użycia

do zabiegu.

7. Końcówkę dmuchawki dezynfekować w roztworze metodą zanurzeniową.

Zapobieganie powstawania biofilmu w elementach unitu

1. Powstawaniu biofilmu sprzyja twarda woda.
2. Filtry mikrobiologiczne do linii wodnej końcówek i strzykawek linii woda – powietrze

ograniczają zanieczyszczenia mikrobiologiczne.

3. Okresowe płukanie unitu preparatami dezynfekcyjnymi redukuje liczbę bakterii

w wypływającej wodzie.

4. W celu zmniejszenia liczby drobnoustrojów w wodzie wypływającej z unitu do pacjenta

należy codziennie przed rozpoczęciem pracy uruchomić przepływ wody przez 2–3 min.

Czynności wykonywane przed pierwszym pacjentem w gabinecie stomatologicznym.

1. Dezynfekcja spluwaczki preparatem o pełnym spektrum biobójczym (bakterie, grzyby,

wirusy, prątki).

2. Płukanie przez 3–10 min preparatem dezynfekcyjnym unitu.

Czynności wykonywane przed zabiegiem stomatologicznym.

1. Zakładamy nową końcówkę do ssaka i ślinociągu.
2. Podajemy jednorazowy kubek z wodą.
3. Zakładamy jednorazowe osłony na uchwyt lampy lub dezynfekujemy uchwyt lampy.
4. Zabezpieczamy fotel i ubranie pacjenta jednorazową serwetą.
5. Płuczemy jamę ustna pacjenta preparatem dezynfekcyjnym.
6. Myjemy i dezynfekujemy ręce.
7. Zakładamy osłonę na ubranie i twarz.8. Zakładamy jednorazowe rękawiczki.

Czynności wykonywane po zabiegu stomatologicznym.

1. Usuwamy z narzędzi resztki materiału stomatologicznego i narzędzia umieszczamy

w roztworze dezynfekcyjnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Usuwamy jednorazowe osłony zagłówka fotela, ramion i przewodów unitu, stolika,

lampy lub dezynfekujemy te powierzchnie preparatem działającym na bakterie, grzyby,
wirusy i prątki gruźlicy, w czasie 15 min.

3. Przecieramy preparatem dezynfekcyjnym przeźroczystą osłonę twarzy lub okulary,
4. Opróżniamy, myjemy i dezynfekujemy spluwaczkę.
5. Wymieniamy kubek.
6. Zdejmujemy wiertło z unitu,
7. Oczyszczamy końcówkę preparatem o pełnym spektrum działania (B, F, V, Tbc)

w czasie 15 min, zmywamy wodą destylowaną lub myjemy w myjce ultradźwiękowej,
oliwimy, pakujemy i sterylizujemy.

8. Przepłukujemy unit.
9. Po każdej czynności dezynfekujemy i myjemy zlew, umywalkę i używany blat stołu.

Czynności wykonywane na koniec dnia pracy w gabinecie stomatologicznym.
Wykonujemy wszystkie czynności takie jak po każdym zabiegu oraz:

1. Dezynfekujemy spluwaczkę preparatem o pełnym spektrum biobójczym,
2. Płuczemy unit preparatem dezynfekcyjnym,
3. Usuwamy bieliznę roboczą do worków foliowych i przekazujemy do prania,
4. Myjemy i dezynfekujemy duże powierzchnie poziome stosując preparaty o pełnym

spektrum działania, w czasie działania 15 min.,

5. W przypadku zanieczyszczenia powierzchni krwią, wydzieliną – dezynfekcje

przeprowadzamy od razu,

6. Myjemy toaletę i dezynfekujemy preparatem chlorowym,
7. Myjemy podłogę w poczekalni.

Jeden raz w tygodniu myjemy i dezynfekujemy wszystkie powierzchnie.
Stosujemy zróżnicowane kolorystycznie ściereczki – przeznaczonych do dezynfekcji

różnych powierzchni.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz pod pojęciem dezynfekcja, aseptyka,antyseptyka, zakażenie krzyżowe?
2. Jakie znasz metody dezynfekcji instrumentów stomatologicznych?
3. Jakie metody dezynfekcji zastosujesz do dezynfekcji stanowisk pracy?
4. Jakie znasz metody dezynfekcji instrumentów i stanowiska pracy w gabinecie

stomatologicznym?

5. Jakie czynności należy wykonać w gabinecie stomatologicznym przed pierwszym

pacjentem?

6. Jakie czynności dotyczące profilaktyki zakażeń krzyżowych należy wykonać przed

każdym zabiegiem stomatologicznym wykonywanym w gabinecie?

7. Co należy zdezynfekować na koniec dnia pracy w gabinecie stomatologicznym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij tabelę, wpisując definicję pojęć oraz podając przykłady działania.
Karta pracy – ćwiczeń.

Termin/pojęcie

definicja

przykład

dezynfekcja

aseptyka

antyseptyka

zakażenie krzyżowe

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.1.1 wiadomości na temat powyżej podanych pojęć,
2) wpisać definicje pojęć do karty pracy,
3) w małych zespołach ustalić przykład a następnie zapisać go na karcie pracy,
4) omówić efekty pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

papier formatu A4, długopis,

—

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opracuj algorytm zapobiegania zakażeniom krzyżowym w gabinecie stomatologicznym

uwzględniając drogi szerzenia się zakażeń.:
—

drogą naczyń krwionośnych,

—

drogą powietrzną poprzez wdychanie,

—

drogą wodną,

—

poprzez kontakt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.1.1 wiadomości dotyczących drogi szerzenia się

zakażeń i profilaktyki,

2) scharakteryzować każdą z dróg szerzenia się zakażeń,
3) opracować algorytm postępowania w profilaktyce,
4) zapisać przemyślenia na kartce A4,
5) przedstawić propozycje algorytmu na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

papier formatu A4, flamastry,

—

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Po analizie tekstu z poradnika dla ucznia dobierz metodę dezynfekcji do materiału

dezynfekowanego i scharakteryzuj ją.

Karta pracy

Dezynfekcja

metoda dezynfekcji

charakterystyka

instrumenty
stomatologiczne

końcówki stomatologiczne
(wiertła)

stanowisko pracy:
podłogi, ściany,
blaty,

stoliki,

unit,

pomieszczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.1.1 wiadomości na temat dotyczący metod dezynfekcji
2) pracować w zespołach dwuosobowych,
3) uzupełnić kartę pracy,
4) omówić wyniki pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

papier formatu A4, flamastry,

—

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić pojęcie dezynfekcja?



wyjaśnić pojęcie antyseptyka?



wyjaśnić pojęcie aseptyka?



wyjaśnić pojęcie zakażenie krzyżowe?



wymienić metody dezynfekcji stosowane w stomatologii?



opisać metody dezynfekcji instrumentów stomatologicznych?



przedstawić metody stosowane do dezynfekcji stanowisk pracy
w gabinecie stomatologicznym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady postępowania z odpadami medycznymi i materiałem

skażonym biologicznie. Organizacja stanowiska pracy.
Środki ochrony indywidualnej

4.2.1. Materiał nauczania

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami (Ustawa z 27 kwietnia 2008r.

o odpadach Dz.U. z 2007 r. nr 39, poz.251 i nr 88, poz.587) każdy, kto podejmuje działania
powodujące lub mogące powodować powstawanie odpadów, powinien takie działania
planować, projektować i prowadzić tak, aby:
1) zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać ilość odpadów ich negatywne

oddziaływanie na środowisko przy wytwarzaniu produktów oraz podczas i po
zakończeniu ich użytkowania,

2) zapewniać zgodny z zasadami ochrony środowiska odzysk, jeżeli nie udało się zapobiec

powstawaniu odpadów,

3) zapewniać zgodne z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwianie odpadów, których

powstaniu nie udało się zapobiec lub,których nie udało się poddać odzyskowi.

Minister Zdrowia w drodze rozporządzenia określił szczegółowe zasady postępowania
z odpadami medycznymi (DZ. U. nr. 162,poz.1153 z 23 sierpnia 2007r.)

Zgodnie z ww. normami na każdym posiadaczu odpadów ciążą następujące obowiązki:

1) uzyskanie decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, jeżeli

wytwarza je w ilości powyżej 0,1 Mg (tony) rocznie,

2) przedkładanie informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania

wytwarzanymi odpadami, jeżeli wytwarza odpady niebezpieczne w ilości do 0,1 MG
rocznie albo powyżej 5 MG rocznie innych odpadów niż niebezpieczne.
W praktyce, jeżeli wytwarza się do 100kg (0,1 Mg) odpadów niebezpiecznych rocznie, to

należy przedłożyć w starostwie jedynie informację o odpadach oraz o sposobach
gospodarowania wytworzonymi odpadami z podaniem kto je odbiera i utylizuje. Zgodnie
z prawem odpady medyczne mogą być poddane wyłącznie spalaniu. Poradnie wytwarzające
powyżej 100 kg odpadów niebezpiecznych, winny uzyskać od starostwa decyzję
zatwierdzającą ich program gospodarki odpadami niebezpiecznymi.

Odpady medyczne
Odpady medyczne to substancje stałe, ciekłe i gazowe powstające przy leczeniu,

diagnozowaniu oraz profilaktyce, w działalności medycznej prowadzonej w obiektach
lecznictwa zamkniętego, otwartego oraz w obiektach badawczych i eksperymentalnych.
Odpady medyczne powstają w różnych jednostkach opieki zdrowotnej, takich jak: szpitale
ogólne, szpitale psychiatryczne, sanatoria rehabilitacyjne, ośrodki leczenia odwykowego,
ośrodki rehabilitacyjne dla narkomanów, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze, zakłady
leczniczo wychowawcze, zakłady opiekuńczo-lecznicze, szpitale uzdrowiskowe, sanatoria
uzdrowiskowe, hospicja, przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, punkty lekarskie, praktyki
lekarskie (indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wzór przykładowej informacji lub programu gospodarki odpadami. [8]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Grupyfikacja odpadów medycznych

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dn.23 sierpnia 2007r. w sprawie

szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi na podstawie art. 7ust.4
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 39z 2007r., poz. 251 i Nr.88,
poz.587).

Odpady medyczne to odpady powstające w związku z udzieleniem świadczeń

zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny.

Odpady medyczne grupyfikuje się w następujący sposób:

1) odpady medyczne o kodach 18 01 02,18 01 03,18 01 80,18 01 82,zwane dalej

„odpadami zakaźnymi”, są to odpady niebezpieczne, które zawierają żywe
mikroorganizmy lub ich toksyny, o których wiadomo lub co do których istnieją
wiarygodne podstawy do przyjęcia,że wywołują choroby zakaźne u ludzi lub innych
żywych organizmów.

2) odpady medyczne o kodach 18 01 06, 18 01 08,18 01 82 zwane „odpadmi

specjalnymi”, są to odpady niebezpieczne, które zawierają substancje chemiczne, o
których wiadomo lub co do,których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że
wywołują choroby niezakaźne u ludzi lub innych żywych organizmów, albo mogą być
źródłem skażenia środowiska.

3) odpady medyczne o kodach 18 01 01,18 01 04, 18 01 07, 18 01 09, 18 01 81 zwane

„odpadami pozostałymi”, są to odpady medyczne nieposiadające właściwości
niebezpiecznych.

Sposoby unieszkodliwiania odpadów medycznych

Odpady medyczne zaliczane do niebezpiecznych nie mogą być poddawane odzyskowi –

zgodnie z Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie rodzajów
odpadów medycznych i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane (Dz.
U. Nr 8, poz. 102 i 103). W związku z tym odpady te poddawane są różnym sposobom
unieszkodliwiania [2, 4], takie jak:
1. Termiczne przekształcanie odpadów,
2. Autoklawowanie,
3. Dezynfekcja termiczna,
4. Działanie mikrofalami,
5. Obróbka fizyczno-chemiczna.

Dopuszczalne sposoby unieszkodliwiania niebezpiecznych odpadów medycznych zostały

przedstawione są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
dopuszczalnych

sposobów

warunków

unieszkodliwiania

odpadów

medycznych

i weterynaryjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 8, poz. 103 i 104). Odpady amalgamatu
dentystycznego oraz zużyte

lecznicze kąpiele, które są aktywne

biologicznie

o właściwościach zakaźnych powinny poddawane być obróbce fizyczno-chemicznej. Leki
cytotoksyczne oraz leki cytostatyczne unieszkodliwiane są jedynie w procesie termicznego
przekształcania odpadów [4]. Pozostałe niebezpieczne odpady medyczne mogą być
poddawane procesowi termicznego przekształcania odpadów lub innemu procesowi
unieszkodliwiania, a więc: mogą być autoklawowane, poddawane dezynfekcji termicznej,
działaniu mikrofal itd. Najbardziej popularnym sposobem unieszkodliwiania odpadów
medycznych jest poddawanie ich procesowi termicznego przekształcania odpadów, czyli
spalania w specjalnych spalarniach. Na terenie województwa śląskiego znajdują się 3
spalarnie odpadów medycznych i jedno urządzenie do sanitacji. Łączna zdolność przerobowa
instalacji do unieszkodliwiania odpadów medycznych wynosi 3320 3500 Mg/rok. Zdolność
przerobowa istniejących instalacji spalarni odpadów medycznych w województwie śląskim
jest na dzień dzisiejszy wystarczająca. Problemem w dalszym funkcjonowaniu spalarni jest
konieczność doposażenia instalacji do spalania w specjalistyczne urządzenia techniczne oraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

urządzenia do prowadzenia ciągłego monitoringu, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki z dnia 21 marca 2002 roku w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia
procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. z 2002r. Nr 37, poz. 339)

Przepisy Sanitarno-Epidemiologicznei procedury do stosowania w gabinetach

stomatologicznych

Schemat procedur do dostosowania do indywidualnych warunków istniejących w danym

gabinecie/przychodni, na podstawie obowiązujących aktualnie przepisów opracowany przez
Zespół w składzie: dr Jadwiga Pawełek, mgr Adam Kosek, lek.dent. Andrzej Stopa.(Kraków)

PODSTAWA PRAWNA
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia

21 września 1992 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem
fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej

(Dz. U. Nr 74, poz. 366)ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 9 marca

2000 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia, urządzenia i sprzęt
medyczny, służące wykonywaniu indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej
specjalistycznej praktyki lekarskiej i grupowej praktyki lekarskiej (Dz. U. z dnia 24 marca
2000)ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach z dnia 6 września 2001 r. (Dz.U. z dnia
31 października 2001 r.)

Postępowanie z wiertłami po przyjęciu pacjenta

1. Przygotować odpowiedni pojemnik do dezynfekcji i opisać,

Rys.1. Miniaturowa wanienka przeznaczona do dezynfekcji wierteł [źródło własne]

Rys.2. Wanna Sekusept 2l do dezynfekcji narzędzi [źródło własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Przygotować odpowiedni roztwór dezynfekcyjny,
3. Prowadzić proces dezynfekcji wg instrukcji producenta,
4. Po dezynfekcji wiertła umyć (zalecane myjki ultradźwiękowe),
5. Umyte wiertła przełożyć do pojemnika z dziurkami (sitkiem) wypłukać pod bieżącą wodą

i przemyć wodą destylowaną,

6. Osuszyć,
7. Sprawdzić ich czystość przy pomocy lupy i posegregować,
8. Zestawy wierteł dla każdego pacjenta zapakować w opakowanie papierowo-foliowe

i przeprowadzić proces sterylizacji uwzględniający proces suszenia,

9. Po zakończeniu procesu sterylizacji nie wolno pozostawić wierteł w sterylizatorze do

następnego dnia (rdzewieją),

10. Wiertła i instrumenty do natychmiastowego użycia włożyć do płytek Petriego

wyłożonych materiałem pochłaniającym wilgoć, umieścić w komorze autoklawu
pozostawiając uchylona płytkę Petriego.
Przeprowadzić proces sterylizacji uwzględniający proces suszenia i użyć natychmiast.
Postępowanie z końcówkami po przyjęciu pacjenta

1. Zdjąć końcówki z unitu, wyjąć wiertło,
2. Końcówkę oczyścić i przemyć gazikiem nasączonym preparatem dezynfekcyjnym

o pełnym spektrum działania w krótkim czasie,

3. Zmyć preparat dezynfekcyjny gazikiem nasączonym wodą destylowaną,
4. Umyć i naoliwić wnętrze końcówki,
5. Końcówkę umieścić w opakowaniu papierowo – foliowym i przeprowadzić proces

sterylizacji,

6. Dopuszcza się sterylizację bez opakowania w przypadku natychmiastowego użycia do

zabiegu,

7. Końcówkę dmuchawki dezynfekować w roztworze metodą zanurzeniową.

Organizacja stanowiska pracy

Warunkiem zachowania odpowiedniego poziomu higieny w gabinecie stomatologicznym

jest zorganizowanie zaplecza gabinetu oraz przestrzeni wokół pacjenta w sposób pozwalający
na wydzielenie obszarów czystych i brudnych.
—

sprzęt, instrumenty i materiały przygotowane do zabiegu powinny znajdować się

w części czystej.

—

przed zabiegiem na stoliku i tacach należy każdorazowo przygotować sprzęt dla jednego

pacjenta ze sterylną końcówką włącznie.

—

narzędzia po użyciu powinny być umieszczone w części brudnej gabinetu, gdzie należy je

poddać dezynfekcji, i myciu i przygotowaniu do sterylizacji para wodną, najlepiej
w autoklawie grupy B. Zapewnia to jednokierunkowy obieg narzędzi i wyklucza
mieszanie wyrobów brudnych z jałowymi.

—

podczas uruchamiania turbiny i mikrosilnika, wielokrotnie zwiększa się liczba bakterii

rozproszonych w powietrzu, a najwyższe stopień osiąga w promieniu 2-3 m od fotela.

—

powierzchnie narażone na osiadanie aerozolu rozpylonego z jamy ustnej należy

dezynfekować po każdym pacjencie i w ten sposób zapobiec przenoszeniu infekcji –
przeciąć drogi ich szerzenia.

Procedury higieniczne dotyczące personelu

1. Właściwe przygotowanie rąk do pracy oraz odpowiednia ich higiena: –

—

podczas pracy nie nosi się biżuterii,

—

paznokcie muszą być krótkie,

—

zranienia, otarcia należy zabezpieczyć wodoodpornym opatrunkiem,

—

ręce należy myć:* przed przystąpieniem do pracy,* przed przyjęciem pacjenta,*

przed założeniem rękawiczek,* po zdjęciu rękawiczek i fartucha,* gdy rękawiczki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zostaną zanieczyszczone krwią lub uszkodzone* przed jedzeniem, piciem oraz
paleniem,* po skorzystaniu z toalety,* po zakończonym dniu pracy,

2. Obowiązuje mycie rąk higieniczne i higieniczna dezynfekcja.
3. Przed zabiegami chirurgicznymi obowiązuje mycie i dezynfekcja chirurgiczna oraz

stosowanie sterylnych rękawiczek.

4. Przed nałożeniem preparatu dezynfekcyjnego – ręce należy osuszyć.
5. Punkt mycia rąk oddzielny od punktu mycia narzędzi.
6. Punkt mycia rąk wyposażony w:* baterie uruchamianą bez dotyku dłonią,* dozownik na

mydło płynne,* dozownik na preparat do dezynfekcji rąk,* podajnik na ręczniki
jednorazowego użycia,* kosz na użyte ręczniki.

7. Dozowniki muszą być opisane.
8. Nie można uzupełniać zawartości dozowników poprzez dolewanie.
9. Dozowniki przed ponownym napełnieniem muszą być umyte, wyparzone i osuszone.
10. Podczas pracy ręce muszą być osłonięte rękawiczkami, które zmieniamy po każdym

pacjencie oraz w przypadku ich zanieczyszczenia krwią lub uszkodzenia.

11. Rękawiczki jednorazowego użycia nie można stosować wielokrotnie.
12. Brak zmiany rękawiczek i brak mycia rąk – przyczyna powstania korzystnego dla

drobnoustrojów środowiska sprzyjającego ich rozwojowi i wzrostu – konsekwencją jest
podrażnienie skóry rąk oraz możliwość wystąpienia zanokcicy paznokciowej wywołanej
wirusem Herpes Simplex.

13. Mycie rąk i ich dezynfekcję należy prowadzić wg techniki Ayliffe.

Procedury higieniczne dotyczące narzędzi i sprzętu medycznego
Narzędzia medyczne po użyciu podlegają:

—

dezynfekcji,

—

myciu,

—

suszeniu,

—

przeglądowi,

—

pakowaniu do sterylizacji,

—

procesowi sterylizacji,

—

magazynowaniu.

Wszystkie narzędzia stomatologiczne należy traktować jako skażone i bezpośrednio po

użyciu należy zanurzyć je w roztworze preparatu dezynfekcyjnego o działaniu biobójczym na
B, F, V, Tbc.

Postępowanie z ostrymi odpadami (igły, kaniule, ostrza, wiertła itp.)

Rys.3. Pojemniki do segregacji ostrych odpadów [źródło własne]

1. Bezpośrednio po użyciu umieszczać ostre odpady w plastikowym, twardościennym

pojemniku, nie oddzielając igieł od strzykawek.

2. Pojemniki napełniać do 2/3 objętości.
3. Pojemniki opisywać datą rozpoczęcia użytkowania i datą zamknięcia4. Pojemniki

napełniamy maksymalnie przez 4–5 dni5. Do momentu odbioru do utylizacji, pojemniki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przechowujemy w wydzielonym pomieszczeniu, o temp. do 10 °C – do 48 godzin:
o temp. < 10°C do 14 dni

Postępowanie z odpadami medycznymi.

Odpady medyczne, powstał w trakcie udzielania świadczeń zdrowotnych w jednostkach

ochrony zdrowia oraz w ośrodkach prowadzących badania i doświadczenia naukowe
w zakresie medycyny, zbiera się selektywnie w miejscach ich powstawania z podziałem na
odpady zakaźne, specjalne i pozostałe. Odpady te powinny zostać usunięte przez osoby
udzielające świadczeń zdrowotnych, zgodnie z procedurą.

Odpady niebezpieczne z wyjątkiem odpadów o ostrych końcówkach i krawędziach,

1. Zbiera się w miejscu ich powstawania i wyrzuca do:* wiadra pedałowego wyłożonego

workiem foliowym lub* do worka jednorazowego użytku z folii polietylenowej,
nieprzezroczystego, wytrzymałego, odpornego na działanie wilgoci i środków
chemicznych, z możliwością jednokrotnego zamknięcia, zawieszonego na stelażu

2. Worki jednorazowego użycia umieszcza się na stelażach lub w sztywnych

pojemnikach,w taki sposób, aby ich górna wywinięta na szerokość 20 cm. Krawędź, nie
uległa skażeniu.

3. Wiadra pedałowe po usunięciu worka myjemy i dezynfekujemy
4. Odpady medyczne o ostrych końcach krawędziach zbiera się w sztywnych, odpornych na

działanie wilgoci, odpornych mechanicznie na przekucie bądź przecięcie pojemnikach
jednorazowego użytku. Pojemniki te umieszcza się w miejscach powstawania odpadów.

5. Pojemniki lub worki,o których mowa wyżej, należy wymieniać na nowe, nie rzadziej niż

jeden raz dziennie. Mogą być one wypełnione nie więcej niż 2/3 ich objętości.

6. Pojemniki lub worki,o których mowa wyżej, należy wymieniać na nowe, nie rzadziej niż

co 48 godzin: mogą być one wypełnione nie więcej niż do 2/3 ich objętości.

7. Niedopuszczalne jest otwieranie raz zamkniętych pojemników lub worków

jednorazowego użytku.

8. W przypadku uszkodzenia worka lub pojemnika należy go w całości umieścić w innym

większym nieuszkodzonym worku lub pojemniku.

9. Każdy pojemnik i worek jednorazowego użycia powinien posiadać:

—

widoczne oznakowanie, świadczące o rodzaju odpadów w nich przechowywanych,

—

widoczne oznakowanie świadczące o miejscu pochodzenia odpadów,

—

datę zamknięcia,

—

informacje pozwalające zidentyfikować osobę zamykająca pojemnik lub worek.

10. Odpady zakaźne gromadzi się w workach koloru czerwonego.

Postępowanie z odpadami innymi. (opakowania po lekach, opakowania sterylizacyjne,

odpady po sprzątaniu)
—

odpady gospodarczo-bytowe zbieramy tak samo jak odpady medyczne i usuwamy

z gabinetu umieszczając je w kontenerach na odpady komunalne

—

dopuszcza się zbieranie odpadów do pojemników wielokrotnego użytki.

Gromadzi się w workach koloru niebieskiego.
Postępowanie z odpadami specjalnymi. (resztki amalgamatu, rozbite termometry, leki)

—

gromadzimy się w workach koloru żółtego w pojemnikach i przekazujemy odpowiedniej

firmie przeterminowane leki usuwamy zgodnie z instrukcją nadzoru farmaceutycznego.
Magazynowanie odpadów.

1. Dopuszcza się magazynowanie niebezpiecznych odpadów na terenie jednostek ochrony

zdrowia poza miejscem ich powstania w odpowiednio przystosowanych do tego celu
pomieszczeniach. (patrz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 23.sierpnai 2007 r.)

2. Czas magazynowania odpadów zakaźnych nie może przekraczać 48 godz.

W pomieszczeniach o temperaturze wyższej niż 10 ° C. W temperaturze poniżej 10°C

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zakaźne odpady medyczne mogą być magazynowane tak długo jak pozwalają na to ich
właściwości, ale nie dłużej niż 14 dni.

3. Po każdym usunięciu odpadów pomieszczenie lub miejsce magazynowania należy

poddać dezynfekcji a następnie umyć.
W przypadku powstawania niewielkich ilości odpadów medycznych, można je

magazynować w wydzielonych chłodzonych miejscach, w szczelnie zamkniętych
pojemnikach z zachowaniem warunków określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia
z dn.23 sierpnia 2007r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami
medycznymi na podstawie art. 7ust.4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U.
Nr 39 z 2007r., poz. 251 i Nr.88, poz. 587).

Procedury higieniczne dotyczące personelu.
Skóra rąk nie może być poddawana sterylizacji i dlatego należy dbać o zmniejszenie

ilości mikroorganizmów do poziomu bezpiecznego dla wszystkich. Ryzyko infekcji za
pośrednictwem rak zmniejsza się przez:
—

mycie rak woda i mydłem,

—

odkażanie skóry,

—

ochronę rak za pomocą rękawic.

Właściwe przygotowanie rąk do pracy oraz odpowiednia ich higiena to podstawa

i dlatego:
1. Podczas pracy nie nosi się biżuterii.
2. Paznokcie muszą być krótkie.
3. Zranienia, otarcia należy zabezpieczyć wodoodpornym opatrunkiem.
4. Ręce należy myć:

—

przed przystąpieniem do pracy,

—

przed przyjęciem pacjenta,

—

przed założeniem rękawiczek,

—

po zdjęciu rękawiczek i fartucha,

—

gdy rękawiczki zostaną zanieczyszczone krwią lub uszkodzone,

—

przed jedzeniem, piciem oraz paleniem,

—

po skorzystaniu z toalety,

—

po zakończonym dniu pracy.

5. Obowiązuje mycie rąk higieniczne i higieniczna dezynfekcja.
6. Przed zabiegami chirurgicznymi obowiązuje mycie i dezynfekcja chirurgiczna oraz

stosowanie sterylnych rękawiczek.

7. Przed nałożeniem preparatu dezynfekcyjnego – ręce należy osuszyć.
8. Punkt mycia rąk oddzielny od punktu mycia narzędzi.
9. Punkt mycia rąk wyposażony w:

—

baterie uruchamianą bez dotyku dłonią,

—

dozownik na mydło płynne,

—

dozownik na preparat do dezynfekcji rąk,

—

podajnik na ręczniki jednorazowego użycia,

—

kosz na użyte ręczniki.

10 Dozowniki muszą być opisane.
11. Nie można uzupełniać zawartości dozowników poprzez dolewanie.
12. Dozowniki przed ponownym napełnieniem muszą być umyte, wyparzone i osuszone.
13. Podczas pracy ręce muszą być osłonięte rękawiczkami, które zmieniamy po każdym

pacjencie oraz w przypadku ich zanieczyszczenia krwią lub uszkodzenia.

14. Rękawiczki jednorazowego użycia nie można stosować wielokrotnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Brak zmiany rękawiczek i brak mycia rąk – jest przyczyną powstania korzystnego dla

16. W zależności od zastosowanej techniki mycia rąk wyróżnia się mycie rąk podstawowe,

higieniczne i chirurgiczne.

17. Podstawowe mycie rąk przeprowadza się:

—

po wejściu i przed wyjściem z miejsca pracy,

—

po wyjściu z toalety,

—

po wykonywanych pracach porządkowych i czystościowych,

—

przed spożyciu posiłku,

—

przed przystąpieniem do pracy z materiałem i urządzeniami sterylnymi.

18. Higieniczne mycie rąk ma na celu zmycie zanieczyszczeń organicznych i brudu oraz

częściową eliminację ze skóry rąk flory przejściowej i stałej. Wykonuje się je przed i po
każdej czynności związanej z przyjmowaniem pacjentów. Taką dezynfekcję rąk należy
prowadzić wg.techniki Ayliffe’a.
Aby przeprowadzić higieniczne mycie rąk należy:

—

nanieść na dłonie odpowiednia ilość mydła w płynie z dozownika,

—

dokładnie umyć powierzchnie rąk wg. techniki Ayliffe’a przez czas nie krótszy niż 30 s,

—

spłukać pod bieżąca wodą,

—

osuszyć jednorazowym racznikiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.4 Instrukcja mycia i dezynfekcji rąk [4]

19. Chirurgiczne mycie rąk ma na celu eliminację drobnoustrojów należących do flory

przejściowej i stałej. Wykonuje się je przed wszelkimi zabiegami chirurgicznymi
u pacjenta i dotyczy np. lekarzy chirurgów szczękowych.

20. Dezynfekcje skóry rąk przeprowadza się w celu uzyskania najwyższej redukcji

drobnoustrojów łącznie z florą stałą. Przeprowadzać ją należy po każdym kontakcie
z materiałem zakaźnym. Dezynfekcje wykonuje się po uprzednim higienicznym umyciu
rąk i dokładnym osuszeniu: mokra skóra powoduje rozcieńczenie preparatu do
dezynfekcji, który traci swą aktywność biobójczą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu przeprowadzenia dezynfekcji rąk należy nanieść 3 ml alkoholowego preparatu

antyseptycznego i wcierać go dokładnie w skórę aż do wyschnięcia t.j.ok.30s.

Źródło: [4]

Bariery ochronne w pracy asystentki stomatologicznej i całego personelu gabinetu.

1. W przypadku rąk – rękawice ochronne.

Wykonane z lateksu lub winylu: do mycia narzędzi polecane są grube rękawice gumowe.
Rękawice po użyciu należy zniszczyć.

2. Stosowanie rękawic ochronnych nie zwalnia z obowiązku mycia rąk i stosowania

antyseptyków!!!

3. Pracownicy poradni stomatologicznej powinni zwracać szczególną uwagę na stan skóry

swoich rąk, unikać fizykochemicznych uszkodzeń, stosować kremy nawilżające, krótko
obcinać paznokcie, nie dopuszczać do skaleczeń i otarć naskórka.

4. Maski ochronne na twarz należy stosować szczególnie podczas zabiegów fizykalnych t.j:

naświetlanie promieniami nadfioletowymi podczas laseroterapii,

5. Okulary ochronne na oczy należy stosować szczególnie podczas utwardzania wypełnień

lampa halogenową,

6. Ubrania ochronne – fartuch musi być zawsze czysty i powinien dokładnie osłaniać odzież

osobistą. Najwygodniejsze są fartuchy rozpinane z krótkimi do łokcia rękawami, aby nie
przeszkadzały w pracy. Po zabrudzeniu należy pamiętać o jego odkażeniu a potem
wypraniu.

7. Buty powinny być wygodne, najlepiej ortopedyczne.
8. Włosy krótko obcięte lub upięte tak,aby nie wpadały do oczu i nie wkręcały się

w wiertarkę.
Dobra organizacja pracy, przestrzeganie procedur higienicznych oraz standard

wyposażenia chronią zarówno pacjenta,jak i personel przed ewentualnym zakażeniem.

Postępowanie w przypadku zranienia się podczas pracy:

1. Należy spowodować większe krwawienie-przez 1 min.,
2. Umyć pod bieżącą, ciepłą wodą z mydłem miejsce zranienia,
3. Ranę zdezynfekować-wodą utleniona lub spirytusem,
4. Założyć opatrunek,
5. Odnotować zdarzenie – data, nazwisko pacjenta,
6. Ewentualnie wykonać test w kierunku wykluczenia infekcji HIV.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie odpady nazywamy odpadami medycznymi?
2. W jaki sposób grupyfikuje się odpady medyczne zgodnie z Rozporządzeniem Ministra

Zdrowia z dn.23 sierpnia 2007r.?

3. W jaki sposób należy postępować z odpadami medycznymi „ zakaźnymi’?
4. W jaki sposób należy postępować z odpadami medycznymi „ specjalnymi’?
5. W jaki sposób należy postępować z odpadami medycznymi „ pozostałymi’?
6. Jakie bariery ochronne stosuje się w pracy personelu gabinetu stomatologicznego?
7. Jakich

procedur

higienicznych

powinien

przestrzegać

personel

gabinetu

stomatologicznego w profilaktyce zakażeń?

8. Kiedy należy wykonywać podstawowe mycie rąk?
9. W jakim celu wykonuje się higieniczne mycie rąk?
10. W jaki sposób należy zachować się w przypadku zranienia podczas pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn.23 sierpnia 2007r. w sprawie

szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi na podstawie art.7ust.4
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 39z 2007r., poz. 251
i Nr.88,poz.587)., określ warunki jakie powinno spełniać pomieszczenie przeznaczone do
magazynowania odpadów medycznych tzw. niebezpiecznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.2.1 informacje warunków jakie powinno spełniać

pomieszczenie przeznaczone do magazynowania odpadów medycznych,

2) wypisać wszelkie informacje,
3) przedstawić wynik pracy grupy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

papier formatu A4, flamastry,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,

–

Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn.23 sierpnia 2007r. w sprawie szczegółowego

sposobu postępowania z odpadami medycznymi na podstawie art.7ust.4.

Ćwiczenie 2

Zgodnie z instrukcją wykonaj higieniczne mycie rąk wg. techniki Ayliffe’a.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.2.1 informacje dotyczące higieniczne mycie rąk wg.

techniki Ayliffe’a,

2) dokonać analizy treści ćwiczenia,
3) określić warunki w jakich należy przeprowadzić higieniczne mycie rąk, uzasadnić

kolejność wykonywanych czynności zgodnie z techniką Ayliffe’a.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,

−

instrukcja higienicznego mycia rąk

−

środki do mycia i dezynfekcji rąk dostępne w ściennych dozownikach.

Ćwiczenie 3

Znając bariery ochronne stosowane w pracy przez asystentkę stomatologiczną wyćwicz

zakładanie:

−

masek ochronnych na twarz,

−

okularów ochronnych,

−

rękawiczek ochronnych w tym z pakietu pakietu jałowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.2.1. wiadomości na temat stosowania barier ochrony

w profilaktyce zakażeń krzyżowych,

2) dokonać analizy treści ćwiczenia,
3) zapoznać się ze sposobami ochrony personelu i pacjentów przed zakażeniami

krzyżowymi,

4) przećwiczyć indywidualnie zakładanie, okularów ochronnych, rękawiczek ochronnych,

masek ochronnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

—

jednorazowe maski ochronne na twarz,

—

okulary ochronne,

—

różne rozmiary rękawiczek jednorazowego użytku,

—

różne rozmiary rękawiczek jałowych w jałowych pakietach.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie – odpady medyczne?



2) dokonać grupyfikacji odpadów medycznych?



3) omówić sposoby unieszkodliwiania odpadów medycznych i materiału

skażonego?



4) scharakteryzować sposób organizacji stanowisk pracy w gabinecie

stomatologicznym?



5) wymienić najważniejsze bariery ochronne chroniące personel

gabinetu przed dodatkowym zakażeniem?



6) wykonać higieniczne mycie rąk techniką Ayliffe’a?



7) omówić procedury higieniczne dotyczące personelu zatrudnionego w

gabinecie stomatologicznym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dezynfekcja

mechaniczna,

fizyczna

chemiczna

–

grupyfikacja

preparatów

dezynfekcyjnych.

Środki

chemiczne do dezynfekcji powierzchni i instrumentów
stomatologicznych

4.3.1. Materiał nauczania

1. Dezynfekcja mechaniczna to mechaniczne usuwanie bakterii ze środowiska

(sanityzacja), które polega na:
—

codziennym sprzątaniu,

—

odkurzaniu,

—

zamiataniu,

—

wietrzeniu pomieszczeń.

Dezynfekcja fizycznapolega na stosowaniu metod:
—

termicznych,

—

promieniowania,

—

wyparzania(gotowanie),

—

spalania,

—

promieniowania niejonizującego(nadfioletowe – UV do odkażania powierzchni

i powietrza.)

Lampy bakteriobójcze, niskociśnieniowe stosowane do dezynfekcji fizycznej mogą być

przenośne lub zamontowane na stałe na ścianie lub suficie, na wysokości co najmniej 2 m od
podłogi.

Powinny one być włączone:

—

po zakończonej pracy,

—

w czasie przerwy,

—

po sprzątaniu gabinetu,

—

po rozlaniu materiału skażonego.

Każda lampa ma określony w instrukcji czas emisji skutecznego promieniowania,
dlatego,należy zapisywać w zeszycie godzinę i minuty eksploatacji lampy. Po
wykorzystaniu 70% czasu żywotności lampa powinna być poddana badaniom
technicznym, w celu określenia jej skuteczności. Żarniki lampy powinny być jeden raz
w tygodniu przecierane czystym spirytusem.

3. Dezynfekcja chemiczna polega na stosowaniu roztworów bakteriobójczych środków

chemicznych mających atest Państwowego Zakładu Higieny. Preparaty dezynfekcyjne
muszą być stosowane w roztworach wodnych, bo tylko w tej formie mogą przenikać do
komórki drobnoustroju w wyniku osmozy lub dyfuzji i uszkadzać jej cytoplazmę.
Zakres działania środków chemicznych.
Stosowane skróty:
B – bakteriobójczy (bez Tbc),
Tbc – prątkobójczy (prątki gruźlicy),
F – grzybobójczy,
V – wirusobójczy,
S – sporobójczy.
Związki aktywne.
AF – formaldehydy (aldehyd mrówkowy),
AG – aldehyd glutarowy,
AmT – amfoterycznezwiązki powierzchniowo aktywne,
Chx – pochodne biguanidyny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

EDTA – tetracetyloetylenodiamina,
Gx – glikosol
KOH – wodorotlenek potasu,
QAC – czwartorzędowe związki amonowe,
QPC – czwartorzędowe związki pirydynowe.
z – dezynfekcja powierzchni w obecności zanieczyszczeń organicznych,
m – środek chemiczny dezynfekcyjny do stosowania w automatycznych urządzeniach
myjąco – dezynfekcyjnych.
Dezynfekcyjne

działanie

preparatów

oceniane

jest

podstawie

wyników

mikrobiologicznych

badań

laboratoryjnych

wykonanych

przyjętymi

lub

zaakceptowanymi metodami w Polsce.

Mechanizm działania środków odkażających jest różny.

—

Związki chlorowe działają utleniająco,

—

Kwasy,zasady ścinają białko w komórce,

—

Alkohole odwaniają komórkę : wszystkie one zakłócają lub hamują funkcje życiowe

drobnoustrojów.
W poradniach stomatologicznych stosuje się wyłącznie preparaty o szeroki spektrum

działania. Zakres działania środków chemicznych znajduje się na opakowaniu i jest
odpowiednio oznakowany:
—

bakterie -B, łącznie z prątkami gruźlicy – Tbc,

—

wirusy -V,

—

grzyby – F,

—

spory – S.

Chemicznych środków do dezynfekcji jest niezliczona ilość. Przy wyborze środka do

dezynfekcji kierujemy się tym, czy dany produkt został dopuszczony do obrotu przez PZH.
Państwowego Zakładu Higieny)

Chemiczne środki dezynfekcyjne powinny spełniać określone warunki:

1. Eliminować drobnoustroje chorobotwórcze,
2. Wykazywać aktywność biobójczą w obecności innych substancji np. ropa, krew, białko.
3. Odznaczać się trwałością zarówno w roztworze stężonym, jak i roboczym,
4. Nie niszczyć przedmiotu odkażanego,
5. Nie mieć przykrego zapachu.

Rodzaj środka dezynfekcyjnego,stężenie i czas działania wymagają okresowego

uaktualnienia wg. zaleceń i instrukcji Ministra Zdrowia oraz Państwowego Zakładu Higieny.

Skuteczność procesu dezynfekcji zależy od:

—

doboru preparatu,

—

odpowiedniego stężenia,

—

czasu ekspozycji,

—

zachowania zasad przygotowania roztworów.

Środki chemiczne do dezynfekcji powierzchni i instrumentów stomatologicznych
Preparaty dezynfekcyjne podlegają:

—

ustawie o wyrobach medycznych (dot. preparatów do dezynfekcji narzędzi),

—

ustawie o produktach biobójczych (dot. preparatów do dezynfekcji powierzchni),

—

prawu farmaceutycznemu.

Podstawowe zasady stosowania

1. Wybór preparatu należy do użytkownika.
2. Można stosować tylko preparaty mające:

—

świadectwo rejestracji,

—

dopuszczenia do obrotu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

—

znak CE.

3. Skuteczność biobójczą preparatu przy określonym jego stężeniu i czasie działania podaje
producent.
4. Preparat musi mieć instrukcję w języku polskim.
5. Przed dezynfekcją z narzędzi należy usunąć zanieczyszczenia po materiale

stomatologicznym.

6. Do dezynfekcji stosujemy wyłącznie:

—

pojemniki o odpowiedniej wielkości,

—

z sitem,

—

ze szczelną pokrywą.

7. Pojemnik ze środkiem dezynfekcyjnym musi być opisany:

—

nazwą preparatu i jego stężeniem,

—

godzina rozpoczęcia i zakończenia dezynfekcji,

—

podpisem osoby odpowiedzialnej za dezynfekcję.

8. Roztwór preparatu należy przygotować w pomieszczeniu ze sprawną wentylacją, ściśle

wg.wskazań producenta.

9. Narzędzia podczas dezynfekcji muszą być całkowicie zanurzone w roztworze,

a przestrzenie muszą być całkowicie wypełnione roztworem.

10. Czas dezynfekcji należy liczyć od włożenia ostatniego narzędzia.
11. Nie można skracać lub wydłużać czasu dezynfekcji.
12. Podczas pracy z preparatami dezynfekcyjnymi należy stosować środki ochrony osobistej

(rękawice winylowe, fartuch foliowy, osłona twarzy).
Wszystkie narzędzia stomatologiczne należy traktować jako skażone i bezpośrednio

po użyciu należy zanurzyć je w roztworze preparatu dezynfekcyjnego o działaniu
biobójczym na B, F, V, Tbc.

Wykaz środków dezynfekcyjnych w Polsce musi być zatwierdzony do użytku przez

Państwowy Zakład Higieny wg. stanu na dzień 30.06.1996r.

Tabela 1. Wykaz preparatów do dezynfekcji narzędzi.

Nazwa preparatu

stężenie

Czas działania

Zakres działania

AldesanE

aktywator

gotowy roztwór

1 godz.,10 godz.

B,Tbc,F,V

Cidex

solution

aktywator

gotowy roztwór

1 godz.,10 godz.

B,Tbc,F,V,S

Desoform

2 godz.

B,Tbc,F,V

Lisoformin 3000

4%,2%

1 godz.,2 godz.

B,Tbc,F,V

Median 2000

1 godz.

B,Tbc,F,V

Secucid

gotowy roztwór

1 godz.

B,Tbc,F,V

Secusept forte

1 godz.

B,Tbc,F,V

Secusept Pulver +
05% aktywator

2 godz.

B,Tbc,F,V

Tabela.2. Wykaz preparatów do dezynfekcji powierzchni [4]

Nazwa preparatu

stężenie

Czas działania

Zakres działania

Alkohole:

Aerodesin 2000

gotowy roztwór

30min

B,F,V

Alkohol etylowy

70-80%

15 min.

B,F

Incidur spray

gotowy roztwór

1 godz.

B,Tbc,F,V

NDO Desytol

gotowy roztwór

30min

B,Tbc,F

Aldehydy:

Dezol

33%

1 godz.

B,F,V

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Melsept SF

1 godz.

B,Tbc,F,V

San Clear med.11

30 min.,1 godz.

B,F,VB,Tbc,F,V

Związki chlorowe:

Ace

50%

15 min

B,F,V

Chlorosan

50%

15 min.

B,Tbc,F,V

Chlorizol

0,4%

30 min.

B,Tbc,F,V

Domestos
Arctic,citrus,Fresh

25%

15 min.

B,Tbc,F,V

Inne

substancje

aktywne:

Secusept

Pulver+

0,5% aktywatora

2 godz.

B,Tbc,F,V

Septacid

15 min.

B,Tbc,F,V

Perform

1 godz.

B,Tbc,F,V

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega dezynfekcja mechaniczna?
2. Jakie znasz sposoby przeprowadzania dezynfekcji fizycznej?
3. Na czym polega dezynfekcja chemiczna?
4. W jaki sposób oznakowany jest na opakowaniu środka chemicznego jego zakres

działania?

5. Jakie warunki powinien spełniać środek chemiczny stosowany do dezynfekcji?
6. Jakie znasz zasady bezpiecznego stosowania preparatów dezynfekcyjnych?
7. Jaki jest czas skutecznego działania środków dezynfekcyjnych stosowanych do

dezynfekcji powierzchni a jaki do dezynfekcji narzędzi?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj procedurę przygotowania preparatów do dezynfekcji narzędzi na potrzeby

gabinetu stomatologicznego, w którym pracujesz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.4.1 informacje dotyczące sporządzania środków

dezynfekcyjnych,

2) dokonać analizy sposobu przygotowania wybranego środka dezynfekcyjnego do

narzędzi,

3) wypisać

zasady

obowiązujące

przy

przygotowywaniu

roztworów

środków

dezynfekcyjnych,

4) określić czas działania środka dezynfekcyjnego,
5) określić sposób postępowania z narzędziami po dezynfekcji,
6) omówić ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opracuj projekt wyposażenia stanowiska do mycia i dezynfekcji sprzętu i narzędzi oraz

powierzchni w gabinecie stomatologicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.3.1 informacje dotyczące wyposażenia stanowiska do

dezynfekcji w gabinecie stomatologicznym,

2) dokonać analizy pomieszczenia, urządzeń, środków dezynfekcyjnych i obowiązujących

zasad postępowania ze środkami dezynfekcyjnymi w gabinetach stomatologicznych,

3) wypisać zasady obowiązujące przy przygotowywaniu roztworów środków
4) dezynfekcyjnych, oraz zasady dotyczące sporządzania i przechowywania środków

dezynfekcyjnych,

5) narysować schemat wyposażenia stanowiska do dezynfekcji,
6) omówić ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Posiadając wykaz wybranych środków dezynfekcyjnych używanych do dezynfekcji

narzędzi i do dezynfekcji powierzchni:
1. Podaj /wypisz zakres działania 10 preparatów z każdego wykazu,znając symbole oraz

jego czas działania w zależności od stężenia preparatu,
Karta ćwiczenia – preparaty do dezynfekcji narzędzi.

nazwa preparatu

zakres działania

stężenie

czas działania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Karta ćwiczenia – preparaty do dezynfekcji powierzchni.

nazwa preparatu

zakres działania

stężenie

czas działania

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy wykazu aktualnych środków dezynfekcyjnych,
2) wypisać wybrane nazwy preparatów do dezynfekcji i w kartach pracy uzupełnić wszelkie

dane,

3) przedstawić wynik pracy na forum grupy,
4) omówić sposób wykonania zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,

−

karta pracy – ćwiczeń,

−

przybory do pisania

−

aktualny wykaz środków dezynfekcyjnych zatwierdzonych do użytku.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zasady przeprowadzania dezynfekcji mechanicznej?



2) dokonać dezynfekcji instrumentów stomatologicznych metoda

mechaniczną?



3) określić zasady przeprowadzania dezynfekcji fizycznej?



4) dokonać dezynfekcji stanowiska pracy metodą fizyczną?



5) dokonać grupyfikacji preparatów dezynfekcyjnych oraz podać okres

i zakres ich działania?



6) określić zasady przeprowadzania dezynfekcji chemicznej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zasady sporządzania, stosowania i przechowywania środków

dezynfekcyjnych

4.4.1. Materiał nauczania

Zasady doboru preparatów dezynfekcyjnych.
1. Narzędzia „brudne” zanieczyszczone krwią,szczególnie ostre narzędzia chirurgiczne,

należy po użyciu dezynfekować w roztworach preparatów o szerokim zakresie działania
obejmującym bakterie łącznie z prątkami gruźlicy, grzyby, wirusy.

2. Narzędzia i sprzęt wielokrotnego użytku należy po dezynfekcji umyć i poddać sterylizacji

lub ponownej dezynfekcji.

3. Zróżnicowane są wymagania dotyczące czystości mikrobiologicznej narzędzi lekarskich

przed użyciem, zależnie od rodzaju kontaktu z tkankami:
a) urządzenia kontaktujące się z uszkodzona tkanka muszą być sterylizowane: wolne od

form wegetatywnych i spor drobnoustrojów oraz od wirusów.

b) narzędzia kontaktujące się z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi powinny być

sterylne, ale jeżeli nie mogą być sterylizowane np. ze względów technicznych muszą
być poddane dezynfekcji w wyniku, której uzyskuje się wysoki poziom czystości
mikrobiologicznej.

Wysoki poziom czystości mikrobiologicznej uzyskuje się poprzez zniszczenie bakterii

łącznie z prątkami gruźlicy, grzybami i wirusami.

Narzędzia kontaktujące się z nieuszkodzoną powierzchnia skóry powinny być wolne od

form wegetatywnych bakterii – wskazane jest, aby w zależności od zagrożenia były również
wolne od prątków gruźlicy, grzybów i wirusów.

Dezynfekcja nie może być stosowana jako metoda zastępcza, gdy wymagany jest poziom

czystości mikrobiologicznej osiągany wyłącznie w procesach sterylizacji.

W przypadku dezynfekcji metodą z wyboru jest metoda termiczna. Gdy ze względu na

konstrukcję narzędzi,sprzętu lub rodzaj tworzywa,z którego są wykonane nie można poddać
ich działaniu czynników termicznych, dopuszcza się użycie do tego celu substancji
chemicznych w postaci gazu lub roztworów.

Po zastosowaniu dezynfekcji w postaci roztworów chemicznych konieczne jest po

zakończeniu procesu,dokładne wypłukanie narzędzi, sprzętu woda: a przypadku działania
dezynfekcyjnego sporobójczego, należy zastosować wodę sterylną świeżo przygotowaną.

Spłukiwanie wodą i dalsze postępowanie z nieopakowanymi wstępnie narzędziami,

obciążone jest prawdopodobieństwem wtórnego skażenia. Dlatego też dla działania
roztworów substancji chemicznych,w wyniku,którego zniszczeniu ulegają wszystkie nawet
najbardziej oporne formy drobnoustrojów – przyjęto określenie – działanie sporobójcze.

Zasady bezpiecznego stosowania preparatów dezynfekcyjnych.

1. Preparaty dezynfekcyjne należy przechowywać w oryginalnych opakowaniach,

w miejscach niedostępnych dl osób niepowołanych,

2. Roztwory użytkowe należy przygotować i przeprowadzać dezynfekcję w odzieży

ochronnej i rękawicach ochronnych(rygorystycznie przestrzegać ostrzeżeń podanych na
etykietach i ulotkach informacyjnych).

3. Chronić drogi oddechowe oraz oczy – naczynie z przygotowanym roztworem powinno

być szczelnie zamknięte i oznakowane(nazwa preparatu, stężenie, data przygotowania).

4. Należy przestrzegać terminu aktywności biobójczej w przypadku takich środków,jak np.

Aldesan-14 dni od dodania aktywatora (datę dodania aktywatora oznaczyć na
opakowaniu).

5. Po dezynfekcji narzędzia należy bardzo dokładnie wypłukać.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przygotowanie preparatu do dezynfekcji narzędzi polega na:

1. Wybraniu odpowiedniego środka dezynfekcyjnego,
2. Przygotowaniu odpowiedniego pojemnika,
3. Założeniu rękawic ochronnych (winylowe)
4. Założeniu fartucha foliowego lub jednorazowego,
5. Osłonięciu twarzy,
6. Sporządzeniu roztwóru preparatu ściśle wg. wskazań producenta,
7. Opisaniu pojemnik.

Uwagi dodatkowe:

1. Drobne narzędzia, wiertła itp. dezynfekować oddzielnie,
2. Roztwór do dezynfekcji narzędzi należy przygotować tuż przed użyciem i stosować za

każdym razem świeży,

3. Pojemnik po użyciu należy umyć, wyparzyć gorącą woda i osuszyć.

Zasady bezpiecznego stosowania preparatów dezynfekcyjnych.
1. Preparaty dezynfekcyjne podlegają:

—

ustawie o wyrobach medycznych (dot. preparatów do dezynfekcji narzędzi),

—

ustawie o produktach biobójczych (dot. preparatów do dezynfekcji powierzchni),

—

prawu farmaceutycznemu.

2. Wybór preparatu należy do użytkownika.
3. Można stosować tylko preparaty mające:

—

świadectwo rejestracji,

—

dopuszczenia do obrotu,

—

znak CE.

4. Skuteczność biobójczą preparatu przy określonym jego stężeniu i czasie działania podaje

producent.

5. Preparat musi mieć instrukcję w języku polskim.
6. Przed dezynfekcją z narzędzi należy usunąć zanieczyszczenia po materiale

stomatologicznym.

7. Do dezynfekcji stosujemy wyłącznie:

—

pojemniki o odpowiedniej wielkości,

—

z sitem,

—

ze szczelną pokrywą.

8. Pojemnik ze środkiem dezynfekcyjnym musi być opisany:

—

nazwą preparatu i jego stężeniem,

—

godzina rozpoczęcia i zakończenia dezynfekcji,

—

podpisem osoby odpowiedzialnej za dezynfekcję.

9. Roztwór preparatu należy przygotować w pomieszczeniu ze sprawną wentylacją, ściśle

wg. wskazań producenta

10. Narzędzia podczas dezynfekcji muszą być całkowicie zanurzone w roztworze,

a przestrzenie muszą być całkowicie wypełnione roztworem

11. Czas dezynfekcji należy liczyć od włożenia ostatniego narzędzia
12. Nie można skracać lub wydłużać czasu dezynfekcji
13. Podczas pracy z preparatami dezynfekcyjnymi należy stosować środki ochrony osobistej

(rękawice winylowe, fartuch foliowy, osłona twarzy).
Przygotowanie preparatu do dezynfekcji narzędzi:

1. Wybrać odpowiedni środek dezynfekcyjny,
2. Przygotować odpowiedni pojemnik,
3. Założyć rękawice ochronne (winylowe),
4. Założyć fartuch foliowy lub jednorazowy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Osłonić twarz,
6. Sporządzić roztwór preparatu ściśle wg wskazań producenta,
7. Opisać pojemnik,
8. Drobne narzędzia, wiertła itp. dezynfekować oddzielnie,
9. Roztwór do dezynfekcji narzędzi należy przygotować tuż przed użyciem i stosować za

każdym razem świeży,

10. Pojemnik po użyciu należy umyć, wyparzyć gorącą woda i osuszyć.

Instrukcja dotycząca dezynfekcji narzędzi.

1. Naczynie do dezynfekcji musi być czyste, zdezynfekowane i suche, posiadać przykrycie.
2. Preparaty do dezynfekcji użyte z oryginalnych opakowań, opatrzonych informacja

o sposobie przygotowania z datą, podpisem osoby przygotowującej.

3. Naczynie do dezynfekcji musi być dokładnie oznakowane: rodzaj środka

dezynfekcyjnego, stężenie, czas przygotowania z datą, podpisem osoby przygotowującej.

4. Narzędzia,sprzęt dezynfekcyjny musi być całkowicie zanurzony w płynie.
5. Czas dezynfekowanych narzędzi liczy się od momentu wrzucenia ostatniego narzędzia.
6. Płyn dezynfekcyjny nie może być użyty w roztworze użytkowym dłużej niż 12 godzin.
7. Roztwór środka dezynfekcyjnego przygotowujemy bezpośrednio przed użyciem.
8. Naczynie po zakończeniu dezynfekcji opróżniamy, dokładnie myjemy, dezynfekujemy

i osuszamy.
Narzędzia wyjmujemy z pojemnika po upływie czasu odpowiednim dla właściwej

dezynfekcji, myjemy pod bieżącą wodą, osuszamy i przygotowujemy do sterylizacji lub
przechowywania.

Przyczyny złej dezynfekcji:

—

nieodpowiednie stężenie roztworu – nieodpowiedni czas dezynfekcji,

—

brak całkowitego zanurzenia w roztworze,

—

pozostawione na narzędziach resztki materiału stomatologicznego,

—

wielokrotne używanie tego samego roztworu,

—

prowadzenie dezynfekcji w pojemniku nie umytym i nie zdezynfekowany.

Dezynfekcja powierzchni.
Nie akceptuje się do dezynfekcji powierzchni preparatów zawierających formaldehyd.
W przypadku preparatów zawierających aldehyd glutarowy stosuje się następujące

ograniczenia:
—

stężenie aldehydu glutarowego w użytkowych roztworach nie możne przekraczać 0,2%,

—

dezynfekcje można przeprowadzać wyłącznie w pomieszczeniach z prawidłową

wentylacją,

—

w miejscach stałego pobytu ludzi jednorazowo można dezynfekować małe powierzchnie

9 ok. 2 m²),gdy dezynfekowane są większe powierzchnie pomieszczenie może być
udostępnione pracownikom lub pacjentom po dokładnym wywietrzeniu,

—

preparaty z aldehydem w urządzeniach spryskujących mogą buc stosowane tylko do

dezynfekcji trudno dostępnych powierzchni.

Zasady postępowania – dezynfekcja powierzchni zanieczyszczonych materiałem
organicznym.

1. Powierzchnie t.j.: podłogi, meble, ściany w gabinetach stomatologicznych, brudownikach

należy dezynfekować preparatami aktywnymi w obecności w obecności substancji
organicznych zakresie działania odpowiednim do zagrożenia.

2. Powierzchnie

zanieczyszczone

krwią

–

dezynfekować

preparatami

bakterio

i wirusobójczymi.

3. Powierzchnie zanieczyszczone plwociną – dezynfekować preparatami o działaniu

bakteriobójczym łącznie z prątkami gruźlicy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Miejsca zanieczyszczone krwią lub plwociną należy dezynfekować w dwóch etapach:

I etap – skażone miejsce zasypać środkiem dezynfekcyjnym lub nakryć warstwa ligniny
i zalać roztworem środka dezynfekcyjnego. Odczekać zalecony okres czasu.
II etap – Po upływie zaleconego czasu należy przy użyciu ligniny zebrać materiał
organiczny i wrzucić do czerwonego worka na odpady medyczne.

5. Wszystkie czynności wykonać w rękawiczkach.
6. Całą powierzchnię wcześniej zanieczyszczoną należy ponownie zmyć z użyciem środka

dezynfekcyjnego.

7. W przypadku zagrożenia prątkami gruźlicy do dezynfekcji zanieczyszczonych

powierzchni nie należy stosować preparatów dezynfekcyjnych w spryskiwaczach
i aerozolach.

8. Do dezynfekcji powierzchni w obecności zanieczyszczeń organicznych należy stosować

te preparaty przy których w wykazie umieszczona jest literka „Z”np.: Lisoformin 3000
2%,Medicarina 1,08%.

Obliczanie ilości gramów preparatu potrzebnego do sporządzenia wodnego

roztworu środka dezynfekcyjnego

Podczas sporządzania roztworów przyjmuje się stepujące reguły:

Sposób 1
1. 1 ml(1 cm3) wody waży 1 gram,
2. Liczbę gramów substancji potrzebna do przygotowania określonej ilości roztworu oblicza

się wg.wzoru:
S = R x P dzielone 100
Gdzie:
S= liczba gramów substancji (preparatu),
R = liczba gramów roztworu,
P = liczba określająca w procentach stężenie roztworu.

3. Ilość rozpuszczalnika (wody-dla roztworów wodnych)oblicza się wg. wzoru:

W= R – S
Gdzie :W = liczba gramów rozpuszczalnika (wody).
Przykład: Przygotuj 1500g (R),3 % (P) roztwór wodny preparatu dezynfekcyjnego:
—

obliczanie potrzebnej liczby gramów preparatu wg. wzoru S= R x P:100 = 1500 x

3:100=4500:100=45 g preparatu.

—

Obliczenie potrzebnej liczby gramów wody wg. wzoru:

W=R-S=1500-45 = 1455g wody

—

Do odmierzonej ilości wody,t.j.1455g,dodać 45g preparatu dezynfekcyjnego.

Sposób 2

Producenci środków dezynfekcyjnych na opakowaniach swoich produktów informują

o sposobie przygotowywania roztworów. Jedynym obliczeniem będzie dostosowanie ilości
roztworu do potrzeb gabinetu, tzn. zwiększenie lub zmniejszenie liczba podanych na
opakowaniu.

Jeśli producent informuje na przykład:do przygotowania 8 litrów, czyli 8000g roztworu,

potrzeba 400g preparatu i 7600g wody, a w gabinecie używany jest roztwór w ilości 2000g
(2l),to należy do 100g preparatu dodać 1900g wody, czyli

8000:2000 = 4
400:4=100 – potrzebna ilość preparatu.
Przy doborze metody oraz preparatu do dezynfekcji narzędzi, sprzętu i powierzchni

należy uwzględnić ryzyko zakażenia oraz zdolność do eliminacji drobnoustrojów
stanowiących zagrożenie. Preparaty do dezynfekcji narzędzi, powinny wykazywac działanie
bakteriobójcze, pratkobojcze, grzybobójcze, wirusobójcze oraz sporobojcze. Ogólne zasady

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przygotowania

roztworów

użytkowych

bezpiecznego

stosowania

preparatów

dezynfekcyjnych musza być przestrzegane zarówno prz dezynfekcji narzędzi jak
i powierzchni.

Przy doborze preparatu dezynfekcyjnego należy brać pod uwagę:

—

zakres działania,

—

czas dezynfekcji,

—

czy dany preparat nie niszczy dezynfekowanych tworzyw.

Preparaty dezynfekcyjne mogą być stosowane bezpośrednio na sprzęt lub

powierzchnię.Powierzchnie trudnodostępne można dezynfekować przy pomocy preparatów
dezynfekcyjnych w aerozolach.
Wyposażenie stanowiska do mycia i dezynfekcji.
1. Zlewozmywak dwukomorowy z ociekaczem z bieżącą ciepłą i zimna wodą.(do

sporządzania roztworów stosuje się wodę o temperaturze 20° C – 30 ° C)

2. Pojemniki na roztwory użytkowe preparatów dezynfekcyjnych, stabilne, z przykrywką,

z sitkiem – do narzędzi o odpowiedniej pojemności w stosunku do ilości
dezynfekowanego sprzętu.

3. Szafka zamykana naklucz na środki dezynfekcyjne.
4. Miareczkowane naczynia służące do dozowania środków chemicznych.
5. Rękawiczki ochronne.
6. Maski ochronne.
7. Okulary ochronne.
8. Wykaz stosowanych środków dezynfekcyjnych w gabinecie, proponowane stężenia

w zależności od metody dezynfekcji i jej celowości – zalecenia producenta.

9. Opracowany algorytm przygotowania stężeń poszczególnych preparatów.
10. Sprawna wentylacja.
11. Nie wolno łączyć różnych preparatów dezynfekcyjnych, ani dodawać preparatów

myjących.

Zasady przechowywania środków dezynfekcyjnych.

Dezynfekcja to proces zapobiegania szerzeniu się chorób,których czynnikiem

etiologicznym są drobnoustroje.Aby dezynfekcja była skuteczna musi być wykonana
z zachowaniem zalecanych preparatów. Nieprawidłowe postępowanie ze środkami
dezynfekcyjnymi może Stanowic zagrożenie dla zdrowia pracowników i pacjentów. Należy
zatem:
1) przestrzegać zawartych w etykiecie /ulotce informacyjnej zaleceń dotyczących

parametrów dezynfekcji,

2) przestrzegać środków ostrożności chroniących użytkownika od ujemnych skutków

stosowanych preparatów dezynfekcyjnych.

Przechowywanie preparatów dezynfekcyjnych.
1. Preparaty dezynfekcyjne przechowywać w oryginalnych opakowaniach
2. Preparaty dezynfekcyjne przechowywać w miejscach niedostępnych dla osób

niepowołanych.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są zasady przygotowywania preparatów do dezynfekcji narzędzi?
2. Jakie znasz zasady bezpiecznego stosowania preparatów do dezynfekcji?
3. W jaki sposób należy przechowywać środki dezynfekcyjne?
4. Według jakiego wzoru oblicza się ilość gramów preparatu potrzebnego do sporządzenia

wodnego roztworu środka dezynfekcyjnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. W jaki sposób należy przygotować roztwór według zaleceń producenta?
6. Jakie znasz przyczyny małej aktywności biobójczej środków dezynfekcyjnych?
7. Jakie znasz zasady dezynfekcji narzędzi?
8. Jakie znasz zasady dotyczące dezynfekcji powierzchni zanieczyszczonej materiałem

organicznym?

9. Jakie znasz zasady dotyczące dezynfekcji powierzchni stałych, podłóg, ścian i mebli)?
10. Jakie są przyczyny złej dezynfekcji?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zadanie: Przygotuj 1500g wodnego 3% roztwóru Desoform.

1. Oblicz potrzebną ilość gramów preparatu,
2. Oblicz potrzebną liczbę gramów wody, którą należy użyć do przygotowania roztworu

preparatu?

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przyjąć założenie, że 1ml(1cm

) wody waży 1 gram,

2) zastosować wzór na obliczenie potrzebnej ilości preparatu,
3) przedstawić wynik na forum grupy,
4) omówić sposób wykonania zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,

—

karta pracy – ćwiczeń,

—

przybory do pisania

—

przykładowe środki dezynfekcyjne do sporządzania roztworów w gabinecie

stomatologicznym.

Ćwiczenie 2

Zadanie:

Przygotuj

roztwór

wodny

Tiutolu

dezynfekcji

narzędzi

stomatologicznych zgodnie z zaleceniami producenta wypisanymi na opakowaniu środka
dezynfekcyjnego. Do Twojej dyspozycji jest pojemnik o pojemności 2 l.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać rozdział 4.3 z poradnika dla ucznia,
2) przeczytać informacje producenta z opakowania na środku dezynfekcyjnymi preparatu

dotyczące sposobu przygotowania roztworu preparatu,

3) przedstawić wynik obliczeń na forum grupy,
4) omówić sposób wykonania zadania i czas dezynfekcji w roztworze o takim stężeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

poradnik dla ucznia,

—

arkusze papieru formatu A4, flamastry,

—

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Sporządź roztwór Sekuseptu pulver do dezynfekcji narzędzi, stosując się do zaleceń

producenta. Określ zasady przygotowania środka dezynfekcyjnego.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania 4.4.1 informacje na temat negocjacji zakupowych,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wybrać najważniejsze problemy jakie wynikają w treści ćwiczenia,
4) wypisać istotne zasady, których należy przestrzegać w trakcie sporządzania roztworu,
5) przestrzegając zasad przygotować wybrany roztwór środka dezynfekcyjnego zgodnie

z zaleceniami producenta,

6) omówić podstawowe zasady pracy ze środkiem dezynfekcyjnym na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

papier formatu A4, flamastry,

—

kalkulator,

—

poradnik dla ucznia

—

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

—

wanienka do środka dezynfekcyjnego, środek dezynfekcyjny Secusept pulver, środki

ochrony osobistej(fartuch, rękawice ochronne, okulary).

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zasady przygotowania środków dezynfekcyjnych?



2) wyjaśnić

zasady

bezpiecznego

stosowania

środków

dezynfekcyjnych?



3) określić sposoby przechowywania środków dezynfekcyjnych?



4) sporządzić wodny roztworu środka dezynfekcyjnego?



5) przedstawić

wzór

obliczania

wodnego

roztworu

środka

dezynfekcyjnego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.5. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

4.5.1.

Materiał nauczania

Zasady bezpieczeństwa i higieny w gabinecie dentystycznym mają na celu stworzenie

takich warunków pracy, zarówno personelowi, jak i pacjentom, aby wykonanie zabiegu
mogło przebiegać sprawnie i bezpiecznie, nie zagrażając zdrowiu obu stron. Zagadnienia
z kresu bhp regulują w Polsce akty prawne t.j.: kodeks pracy, rozporządzenia wykonawcze
w sprawie chorób zawodowych i ich skutków.

W zakresie ochrony zdrowia pracowników służby zdrowia dotyczą one:

1. Ochrony przed zanieczyszczeniem i skażeniem.

—

Higiena i ochrona rąk – to higieniczne mycie i dezynfekcja rąk wg. Ayliffe”a.

Na powierzchni skóry rak występuje:

—

flora stała, tzw. fizjologiczna, niewykazująca właściwości chorobotwórczych, która

zapewnia prawidłowe funkcjonowanie skóry.

—

flora przejściowa, składająca się z mikroorganizmów, które nie są zdolne do namazania

i przebywania na skórze dłuższy czas.

—

na rekach personelu gabinetów stomatologicznych stwierdzić można obecność

drobnoustrojów chorobotwórczych przeniesionych od pacjenta, które mogą stać się
przyczyna zakażeń krzyżowych.

Ryzyko infekcji za pośrednictwem rąk zmniejsza się przez:

—

mycie rąk wodą i mydłem,

—

odkażanie skóry,

—

ochronę rąk za pomocą rękawic.

W zależności od zastosowanej techniki mycia rąk wyróżnia się: podstawowe, higieniczne

i chirurgiczne mycie rąk.

Podstawowe mycie rąk przeprowadza się:

—

po wejściu i przed wyjściem z miejsca pracy,

—

po wyjściu z toalety,

—

po wykonywanych pracach porządkowych i czystościowych,

—

przed spożyciem posiłku,

—

przed przystąpieniem do pracy z materiałem i urządzeniami sterylnymi.

Higieniczne mycie rąk – ma na celu zmycie zanieczyszczeń organicznych i brudu oraz
częściowa eliminację ze skóry rąk flory przejściowej i stałej. Wykonuje się je przed i po
każdej czynności związanej z przyjmowaniem pacjentów.
Aby przeprowadzić higieniczne mycie rak należy:

—

nanieść na dłonie odpowiednia ilość mydła w płynie z dozownika,

—

dokładnie umyć powierzchnie rąk, np. wg. techniki Ayliff’a przez czas nie krótszy niż

30 s.,

—

spłukać pod bieżąca wodą,

—

osuszyć jednorazowym ręcznikiem.

Technika mycia i dezynfekcji rąk wg Ayliffe’a.

Błędów podczas mycia rąk można uniknąć przestrzegając następujących

wskazówek:
1. Zdejmować z rąk biżuterię i zegarek,
2. Używać mydła w płynie,
3. Wycierać ręce tylko ręcznikami jednorazowego użytki,
4. Używać wody umiarkowanie ciepłej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Nie skracać czasu mycia rąk,
6. Myć dokładnie powierzchnie rąk.

Chirurgiczne mycie rąk: -ma na celu eliminacje drobnoustrojów należących do flory

przejściowej i stałej. Wykonuje się je przed wszystkimi zabiegami chirurgicznymi u pacjenta
i dotyczy np. lekarzy chirurgów.

Rękawice ochronne stosowane w stomatologii są wykonywane z lateksu lub winylu.

Postępowanie w przypadku zranienia się podczas pracy:
1) spowodować większe krwawienie przez 1 min.
2) umyć miejsce bieżącą, ciepłą wodą z mydłem,
3) ranę zdezynfekować-wodą utlenioną, spirytusem,
4) założyć opatrunek,
5) odnotować zdarzenie -data, nazwisko i imię pacjenta,
6) ewentualnie wykonać test w kierunku wykluczenia infekcji HIV.
1. Zasady ochrony personelu i pacjenta przed infekcja HBV,HIV w gabinecie

stomatologicznym
—

Ochrona twarzy,

—

Okulary ochronne,

—

Odzież ochronna,

—

Czynniki chemiczne,

—

Usuwanie odpadów i nieczystości.

2. Ochrony przed chorobami zawodowymi

Alergia – w tej grupie zawodowej spotyka się najczęściej uczulenia na:

—

metale: kadm, chrom, nikiel,

—

tworzywa akrylowe,

—

inne związki chemiczne: środki dezynfekcyjne, żywice zawarte w materiałach

kompozytowych.
Objawy to ciężkie zmiany wypryskowe na skórze rąk, z charakterystycznym

rogowaceniem, ztłuszczeniem, pęknięciami opuszek palców i ranami.

Zauważa się także wzrost uczulenia kontaktowego na rękawice gumowe.
Zespół szyjno-barkowy – do najczęściej spotykanych dolegliwości zalicza się zmęczenie,

bóle głowy, szyi, kręgosłupa, barku oraz ręki Jest to zespół spowodowany charakterem pracy
personelu stomatologicznego, który często kończy się niemożliwością wykonywania zawodu.
3. Ochrony przed zakażeniem

Wirusowe zapalenie wątroby – choroba ta jest wywołana przez wirus HBV, jest

najważniejsza z zakaźnych chorób zawodowych pracowników stomatologicznych. Zakażenie
szerzy się drogą parenteralną (wirus typu B, C) a także przez uszkodzoną skórę i błony
śluzowe.

Profilaktyka:

—

szczepienia ochronne przeciwko WZW typ B,

—

metody ochrony i dezynfekcji,

—

środki i metody dezynfekcyjne skuteczne w zwalczaniu HBV uważa się także za
skuteczne w zwalczaniu HCV,

—

gruźlica – wywołana jest przez bakterie,którą jest prątek gruźliczy. Zakażenie szerzy się

droga pokarmową, przez uszkodzoną skórę, błony śluzowe, głównie droga kropelkową.
W profilaktyce schorzenia istotną rolę odgrywają: rękawiczki, okulary ochronne,
maseczki na twarz, badania rtg narządów klatki piersiowej, a u osób
tuberkulionujemnych-kontrolne testy skórne,

—

AIDS – czynnikiem chorobotwórczym w tym wypadku jest wirus HIV Przenoszenie

wirusa odbywa się drogą płciową, drogą krwi(wstrzyknięcia dożylne, transfuzje),podczas

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontaktu uszkodzonej skóry i błon śluzowych z zakażoną krwią. Personel
stomatologiczny jest również narażony na tę chorobę.
W profilaktyce należy:

—

stosować rękawiczki, maski i odzież ochronną,

—

prawidłowo i skutecznie przeprowadzać dezynfekcje rąk, skóry, narzędzi i powierzchni

przedmiotów znajdujących się w gabinecie,

—

bezpiecznie usuwać skażone przedmioty, w tym także odpady.

4. Inne choroby zakaźne: grypa, angina, różyczka, opryszczka, półpasiec.

Profilaktyka to przede wszystkim:

—

szczepienia ochronne,

—

zabezpieczenie w postaci rękawic, masek,

Odpowiednia dezynfekcja narzędzi: przestrzeganie stężenia płynów dezynfekcyjnych:
dawkowanie środka dezynfekcyjnego musi odbywać się ściśle według wskazań

producenta lub według specjalnych wskazań stacji sanitarno – epidemiologicznej.

Zapobieganie przenoszeniu patogenów w gabinetach stomatologicznych

1. Rękawiczki

−

należy zmienić natychmiast po stwierdzeniu ich uszkodzenia,

−

podczas długotrwałych zabiegów zaleca się ich zmianę co 1 godzinę,

−

rękawiczek nie należy myć,

−

rękawiczek nigdy nie używa się ponownie,

−

zawsze należy sprawdzić datę ważności ich na opakowaniu,

−

rękawiczki ulegają degradacji z czasem, nawet przy idealnych warunkach
przechowywania.

2. Maska

−

musi szczelnie zakrywać nos i usta,

−

nie może być wilgotna,

−

należy zmienić w przypadku zabrudzenia krwią lub innymi wydzielinami,

−

powinna być wymieniana co 20 minut,

−

w normalnych warunkach powinna być zmieniana pomiędzy pacjentami.

3. Okulary ochronne

−

ochraniają personel przed przedostaniem się na śluzówkę oka kropel krwi lub innych
wydzielin.

4. Ssak
5. Koferdam

−

minimalizuje wytwarzanie aerozoli zawierających ślinę i krew,

−

optymalnie zakładany na początku zabiegu minimalizując kontakt instrumentów
z błona śluzową: zmniejsza ryzyko jej uszkodzenia i krwawienia.

6. Bariery ochronne-jednorazowe osłony, plastikowe serwety na zagłówek unitu, na rękawy,

końcówki turbinowe, kątnice, uchwyty lamp operacyjnych i polimeryzacyjnych, pistolety
do mas wyciskowych, panel sterowania rtg, tubusy aparatów rtg, kontakty, klamki.

7. Zapobieganie powstawaniu biofilmu w elementach unitu.
8. Praca na cztery ręce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czego dotyczą zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciw pożarowej

w gabinecie dentystycznym?

2. W jaki sposób chroni się personel pracujący w gabinecie stomatologicznym przed

zanieczyszczeniem i skażeniem?

3. Na jakie najczęściej choroby zawodowe są narażenie pracownicy gabinetów

stomatologicznych?

4. Jakie działania profilaktyczne w gabinecie stomatologicznym są stosowane w zakresie

profilaktyki WZW, gruźlicy, AIDS oraz innych chorób zakaźnych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z poradnika dla pielęgniarek i położnych AIDS. Jak zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV

w praktyce pielęgniarskiej. Warszawa 1998 wypisz:
1) zasady profilaktyki wśród personelu medycznego,
2) ryzyko zakażenia HIV przez narzędzia medyczne,
3) ryzyko zakażenia HIV wynikające z niestosowania środków ochrony indywidualnej,
4) ryzyko zakażenia HIV przez kontakt z krwią.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w podanym powyżej poradniku dla pielęgniarek treści określone w zadaniu,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wypisać istotne informacje na kartce,
4) omówić pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

papier formatu A4, flamastry,

—

poradnik dla ucznia

—

literatura zgodna z zadaniem.

Ćwiczenie 2

Na podstawie wypisanych danych z poradnika dla pielęgniarek i położnych AIDS. Jak

zmniejszyć ryzyko zakażenia HIV w praktyce pielęgniarskiej. Warszawa 1998 opracuj
algorytm postępowania z pacjentem zarażonym wirusem HIV w gabinecie stomatologicznym:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w podanym powyżej poradniku dla pielęgniarek treści dotyczące zasad

postępowania w profilaktyce AIDS,

2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wypisać istotne informacje na kartce,
4) opracować schemat algorytmu działań
5) zaprezentować pracę na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

papier formatu A4, flamastry,

—

poradnik dla ucznia

—

literatura podana w zadaniu.

Ćwiczenie 3

Opracuj instrukcję postępowania w gabinecie stomatologicznym w przypadku zranienia

się podczas pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w poradniku dla ucznia treści określone w zadaniu,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wypisać istotne informacje na kartce,
4) opracować instrukcje postępowania w przypadku zranienia się w gabinecie

stomatologicznym,

5) zaprezentować opracowana instrukcję na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

—

papier formatu A4, flamastry,

—

poradnik dla ucznia.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić istotne zasady w zakresie ochrony zdrowia pracowników w

gabinecie stomatologicznym? ?



2) scharakteryzować zasady higieny i ochrony rąk pracowników

gabinetu stomatologicznego? ?



3) wykonać higieniczne mycie rąk techniką Ayliffe?



4) wymienić istotne elementy profilaktyki w zakresie ochrony przed

zakażeniami w gabinecie stomatologicznym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez uzasadnienia,
nie będzie uznane.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Dezynfekcja to sposób niszczenia

a) bakterii.
b) wirusów.
c) grzybów i bakterii.
d) bakterii łącznie z prątkami gruźlicy, grzybów i wirusów.

2. Antyseptyka to

a) postępowanie polegające na niszczeniu drobnoustrojów lub zahamowaniu ich

rozwoju.

b) postępowanie zapobiegające zakażeniom przez częste mycie.
c) posługiwanie się sprzętem pozbawionym bakterii.
d) d)posługiwanie się materiałem opatrunkowym jałowym.

3. Zakażenie krzyżowe to zakażenie

a) własną florą bakteryjną pacjenta,
b) florą bakteryjną,której nosicielem jest pacjent,
c) ujawniające się w czasie pobytu w gabinecie stomatologicznym,
d) przeniesione z jednego pacjenta na drugiego przez ręce personelu.

4. Odpady medyczne to substancje

a) stałe powstające przy leczeniu.
b) stałe, ciekłe i gazowe powstające przy leczeniu, diagnozowaniu oraz profilaktyce

w działalności medycznej.

c) ciekłe powstające przy leczeniu, diagnozowaniu oraz profilaktyce w działalności

medycznej.

d) gazowe powstające przy leczeniu, diagnozowaniu w działalności medycznej.

5. Odpady specyficzne, zakażone drobnoustrojami to

a) uszkodzone termometry rtęciowe i zużyte świetlówki.
b) resztki pokarmowe z oddziałów niezakaźnych.
c) zużyty materiał opatrunkowy, strzykawki,igły.
d) substancje toksyczne.

6. Do sposobu unieszkodliwiania odpadów medycznych należy

a) termiczne przekształcanie.
b) składowanie.
c) dezynfekcja chemiczna.
d) sterylizacja.

7. Przyczyną małej aktywności biobójczej środka dezynfekcyjnego jest

a) zbyt małe stężenie roztworu, zbyt długie używanie roztworu.
b) krótki czas zanurzenia w środku dezynfekcyjnym.
c) zbyt długie moczenie w środku dezynfekcyjnym.
d) przygotowanie roztworu w naczyniu plastikowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Pojemnik ze środkiem dezynfekcyjnym musi być opisany

a) nazwą preparatu i jego stężeniem,pieczątką Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
b) godziną rozpoczęcia i zakończenia dezynfekcji,podpisem kierownika gabinetu

stomatologicznego.

c) nazwą preparatu i jego stężeniem, godziną rozpoczęcia i zakończenia dezynfekcji

i podpisem osoby odpowiedzialnej za dezynfekcję.

d) nazwą preparatu i czasu jego działania.

9. Preparaty dezynfekcyjne podlegają

a) ustawie o wyrobach medycznych, ustawie o produktach biobójczych, prawu

farmaceutycznemu.

b) tylko ustawie o wyrobach medycznych.
c) tylko ustawie o wyrobach farmaceutycznych.
d) zarządzeniom Głównego Inspektora Sanitarnego.

10. Ręce należy myć

a) zawsze rano przed pracą.
b) tylko przed jedzeniem.
c) przed założeniem rękawiczek, po zdjęciu rękawiczek, po zanieczyszczeniu krwią lub

ich uszkodzeniu.

d) po zanieczyszczeniu rąk krwią.

11 Higieniczne mycie rąk należy przeprowadzać

a) wg techniki Ayliffe.
b) metodą Jonesa.
c) metodą Bassa.
d) metodą Hirschwelda.

12. Obowiązkowa dla gabinetów stomatologicznych jest następująca dokumentacja

postępowania z odpadami medycznymi
a) instrukcja postępowania z odpadami medycznymi.
b) tylko karta ewidencji odpadów.
c) dokumenty obrotu odpadami niebezpiecznymi.
d) karta ewidencji odpadów, dokumenty obrotu odpadami niebezpiecznymi.

13. W profilaktyce zakażeń HIV w gabinecie stomatologicznym zwrócisz uwagę na

a) szczepienia ochronne.
b) stosowanie rękawiczek, masek i odzieży ochronnej.
c) badania okresowe pracowników.
d) dokładną dezynfekcje fotela stomatologicznego.

14. Celem chirurgicznego mycia rąk jest

a) uzyskanie pełnej jałowości rąk.
b) eliminacja flory stałej.
c) eliminacja flory stałej i przejściowej.
d) zmycie zanieczyszczeń organicznych i brudu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Ryzyko infekcji za pośrednictwem rąk zmniejsz się przez

a) mycie rąk wodą i mydłem,
b) odkażanie skóry rąk,
c) mycie rąk wodą i mydłem, ochrona rąk za pomocą rękawic,
d) mycie rąk wodą i mydłem, ochrona rąk za pomocą rękawic, odkażanie skóry.

16. Oznakowanie na opakowaniu środka dezynfekcyjnego – BTbcVF oznacza zakres

działania środka na
a) bakterie,wirusy.
b) bakterie,wirusy, grzyby.
c) bakterie łącznie z prątkiem gruźlicy,wirusy, grzyby.
d) bakterie,wirusy, saprofity.

17. Dezynfekcja fizyczna polega na

a) tylko na wyparzaniu.
b) spalaniu i wyparzaniu.
c) stosowaniu promieni niejonizujących i nadfioletowych i spalaniu.
d) spalaniu i wyparzaniu oraz stosowaniu promieni niejonizujących i nadfioletowych.

18. Do dezynfekcji powierzchni stosuje się preparaty działające skutecznie w czasie

a) 15 min.
b) 1 godziny.
c) 30 min.
d) 2 godzin.

19. Lampy bakteriobójcze niskociśnieniowe powinny być zamontowane w gabinecie

stomatologicznym co najmniej
a) 1 m od podłogi.
b) 2 m od podłogi.
c) 2,5 m od podłogi.
d) odległość od podłogi nie ma znaczenia.

20. W przypadku zranienia się podczas pracy zdarzenie należy odnotować zapisując

następujące informacje
a) sposób zranienia.
b) imię i nazwisko pacjenta oraz datę zdarzenia.
c) czas od zranienia do założenia opatrunku.
d) wykonanie testu w kierunku infekcji HIV.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Anusz Z.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. PZWL, Warszawa 1995,
2. Anusz Z.: Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych. PZWL Warszawa 1998,
3. Głądysz A., Juszczyk J.: Zakażenia HIV/AIDS. Poradnik dla stomatologów.

Wydawnictwo VOLUMED, Wrocław 1996,

4. Jańczuk Z. (red.): Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych.

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005,

5. Lech Vern Barnett (red.): Asystowanie w stomatologii. Podręcznik dla asyst i higienistek

stomatologicznych. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2006,

6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 VII 2007r. w sprawie szczegółowego

sposobu postępowania z odpadami medycznymi.(Dz.U.07.162.1153 z dnia 8 września
2007r.),

7. http://www.higienistki.pl,
8. Zasady

gospodarowania

odpadami

niebezpiecznymi

praktyce

lekarskiej

i dentystycznej. Biuletyn Lekarski 104/październik 2008,

9. Zapobieganie zakażeniom w gabinetach dentystycznych. Materiały szkoleniowe.

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Olsztynie. Olsztyn 2008,

10. Dziennik. Urzędowy Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej Nr.11.,poz. 32,
11. Dz. U.Nr. 11,poz.84 z 2001 r. z późniejszymi zmianami

Czasopisma:
—

Asystentka i higienistka stomatologiczna

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
11 Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11 Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
11 Wykonywanie dezynfekcji instrumentów i stanowisk pracy
higienistka stomatologiczna 322[03] z3 01 n
712[06] Z3 01 Wykonywanie robót zbrojarskich i betoniarskich
protetyk sluchu 322[17] z3 01 u
asystentka stomatologiczna 322[01] z3 02 n
higienistka stomatologiczna 322[03] z3 01 u (2)
protetyk sluchu 322[17] z3 01 n
asystentka stomatologiczna 322[01] z3 01 n
322[01] Z1 03 Przygotowanie aparatury oraz instrumentów stom
ortoptystka 322[05] z3 01 n
higienistka stomatologiczna 322[03] z3 01 n
742[01] z3 01 u wykonywanie konstrukcji z drewna i tw drzewnych(1)
protetyk sluchu 322[17] z3 01 u
higienistka stomatologiczna 322[03] z3 01 n
asystentka stomatologiczna 322[01] z3 01 n

więcej podobnych podstron