Higienistka_stomatologiczna_322[03].Z3.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Edukacja i wychowanie zdrowotne oraz promocja zdrowia

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Wpływ warunków środowiskowych na stan zdrowia człowieka

5.2.1. Ćwiczenia

5.3.Zasady

planowania

organizacja

stomatologicznej

edukacji

prozdrowotnej

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Zasady dydaktyki

5.4.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie higienistka stomatologiczna.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, umiejętności jakie powinien posiadać uczeń przed przystąpieniem
do realizacji jednostki modułowej,

–

cele kształcenia, umiejętności jakie uczeń opanuje podczas realizacji programu jednostki
modułowej,

–

przykładowe scenariusz zajęć,

–

wiczenia, zawierające polecenie, wskazówki do realizacji, sposób wykonania, zalecane

metody nauczania–uczenia

się oraz środki dydaktyczne do wykonania ćwiczenia, które

pomogą ukształtować umiejętności praktyczne i zweryfikować nabytą wiedzę
teoretyczną,

–

sprawdzian osiągnięć, pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności,

–

wykaz literatury.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym  uwzględnieniem  aktywizujących  metod  nauczania,  np.:  dyskusji  dydaktycznej,
metody  projektu,  metody  ćwiczeń  praktycznych.  Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  mogą
być zróŜnicowane, począwszy od samodzielnej do zespołowej pracy uczniów.

Schemat układu jednostek modułowych

322[03].Z3.01

Planowanie i organizowanie

stomatologicznej działalności edukacyjnej

322[03].Z3

Edukacja zdrowotna

322[03].Z3.02

Prowadzenie edukacji prozdrowotnej

dla kobiet w ciąŜy i karmiących

322[03].Z3.03

Prowadzenie edukacji prozdrowotnej

dla dzieci i młodzieŜy

322[03].Z3.04

Prowadzenie edukacji prozdrowotnej

dla osób dorosłych

i w podeszłym wieku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2.WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

posługiwać się podstawową terminologią stomatologiczną,

−

stosować zasady higieny jamy ustnej,

−

rozróŜniać choroby jamy ustnej,

−

dokonywać analizy przeprowadzanego wywiadu z pacjentem,

−

rozwiązywać problemy w zakresie badań podmiotowych,

−

planować profilaktykę chorób jamy ustnej,

−

komunikować się z uczestnikami procesu pracy,

−

rozwiązać problemy w zakresie wykonywania zadań zawodowych,

−

korzystać z komputera z dostępem do Internetu,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:

−

posłuŜyć się pojęciami: kultura zdrowotna, wychowanie zdrowotne, edukacja zdrowotna,
promocja zdrowia,

−

określić kierunki rozwoju edukacji zdrowotnej,

−

scharakteryzować zasady i metody wychowania zdrowotnego,

−

scharakteryzować koncepcje promocji zdrowia,

−

określić zaleŜności dotyczące układu stomatognatycznego w odniesieniu do
poszczególnych okresów Ŝycia człowieka,

−

określić wpływ warunków środowiskowych na stan zdrowia człowieka i społeczeństwa
oraz na edukację prozdrowotną,

−

zinterpretować wyniki badań statystycznych dotyczące stanu zdrowia społeczeństwa,

−

dokonać analizy informacji medycznych dotyczących stanu narządu Ŝucia pacjenta,

−

posłuŜyć się podstawową terminologią z zakresu dydaktyki,

−

scharakteryzować zasady i metody nauczania,

−

określić cele stomatologicznej działalności edukacyjnej,

−

scharakteryzować dostosować metody i środki oddziaływania do moŜliwości
poznawczych odbiorców,

−

dobrać środki dydaktyczne stosowane w edukacji zdrowotnej,

−

określić formy prowadzenia stomatologicznej edukacji prozdrowotnej,

−

dobrać i wykonać pomoce dydaktyczne do prowadzenia zajęć edukacyjnych,

−

dokonać oceny zaplanowanych działań,

−

określić rolę higienistki stomatologicznej w edukacji prozdrowotnej,

−

zaplanować i zorganizować pracę edukacyjną dla pacjentów w róŜnym wieku,
pochodzących z róŜnych środowisk,

−

zaplanować pracę z zakresu edukacji prozdrowotnej dla kobiet w ciąŜy i matek
karmiących,

−

zaplanować pracę z zakresu edukacji prozdrowotnej dla dzieci i młodzieŜy,

−

zaplanować pracę z zakresu edukacji prozdrowotnej dla osób dorosłych i w podeszłym
wieku,

−

zaplanować i zorganizować działania dotyczące profilaktyki fluorowej próchnicy zębów,

−

zaplanować i zorganizować działania z zakresu profilaktyki periodontologicznej,

−

zaplanować i zorganizować działania z zakresu profilaktyki ortodontycznej,

−

zaplanować działania edukacyjne ułatwiające profilaktykę ubytków w uzębieniu,

−

podjąć współpracę z instytucjami opracowującymi publikacje z zakresu higieny
stomatologicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Higienistka stomatologiczna 322[03]
Moduł:

Edukacja zdrowotna 322[03].Z3

Jednostka modułowa:

Planowanie i organizacja stomatologicznej działalności
edukacyjnej 322[03].Z3.01

Temat: Edukacja i wychowanie zdrowotne oraz promocja zdrowia.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności praktycznych tworzenia planu edukacji zdrowotnej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

uzasadnić konieczność edukacji zdrowotnej,

−

wymienić elementy podstawowe w edukacji zdrowotnej,

−

scharakteryzować błędy popełniane w edukacji zdrowotnej,

−

uzasadnić wybór odpowiednich metod kształcenia,

−

przedstawić plan prawidłowego, racjonalnego kształcenia zdrowotnego.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

praca w zespole,

−

przydział zadań zawodowych,

−

ocena stopnia wykonania zadania.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu,

−

dyskusja.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w 3-4 osobowych grupach.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

plansze,

−

arkusze papieru,

−

mazaki,

−

rzutnik multimedialny,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiał nauczania 4.1.1 poradnika dla ucznia.

Zadanie dla ucznia:

Opracuj plan edukacji zdrowotnej dotyczący racjonalnego odŜywiania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.

Podanie tematu zajęć.

Wyjaśnienie uczniom celu ogólnego i celów szczegółowych zajęć.

Podział uczniów na grupy zadaniowe i wybór lidera.

Wyjaśnienie zasad pracy w grupie, metodą projektu.

Faza właściwa
1.

Praca w grupach metodą projektu.

Faza I. Informacje
1.

Nauczyciel omawia istotę edukacji zdrowotnej, przedstawia jego strukturę.

Nauczyciel omawia poszczególne elementy mające wpływ na zdrowie.

Nauczyciel daje zespołom moŜliwość zadawania pytań.

Faza II. Konstrukcja planu marketingowego w zespołach zadaniowych.
1.

Zespoły określają rodzaje pytań do poszczególnych schorzeń, wynikających z braku
ś

wiadomości o zagroŜeniu chorobą.

Dyskusja w zespołach nad treściami, jakie powinny znajdować się w prawidłowej
edukacji zdrowotnej.

Lider zespołu przydziela kaŜdemu członkowi zespołu do opracowania dwa dialogi do
przedstawienia.

Uczniowie pracują samodzielnie, zapisując na kartkach treści, jakie powinny znaleźć się
w edukacji zdrowotnej, wyszukują teŜ jak przedstawiona wiedza dotycząca zdrowia
wpływa negatywnie na organizm.

Uczniowie w ramach grupy wymieniają się kartkami i ewentualnie dopisują swoje
propozycje.

Lider grupy zbiera wszystkie karteczki i wspólnie z grupą ustalają ostateczną wersję
planu edukacji zdrowotnej.

Faza III. Prezentacja projektu w formie multimedialnej „Edukacja zdrowotna” .
1.

KaŜda grupa w ciągu tygodnia ma przygotować prezentację multimedialną z profilaktyki
zdrowotnej.

Na  zajęciach  kaŜda  grupa  prezentuje  projekt  w  postaci  multimedialnej,  omawiając
i uzasadniając  treści  zawierające  się  w  pojęciu  racjonalnego  odŜywiania  oraz  określić
rodzaje  schorzeń,  które  mogą  wystąpić,  jeśli  nie  będzie  przestrzegana  promocja
i edukacja zdrowotna.

Faza IV. Ocena projektów.
1.

Nauczyciel wraz z uczniami ocenia plany edukacji zdrowotnej pod kątem poprawności
i atrakcyjności prezentacji.

Nauczyciel przydziela kaŜdej grupie punkty za projekt.

Uczniowie w grupie rozdzielają punkty w zaleŜności od stopnia zaangaŜowania
w przygotowanie i prezentację projektu, które następnie przeliczają na oceny.

Faza V. Podsumowanie
1.

Uczniowie uzasadniają potrzebę tworzenia planu edukacji zdrowotnej, zwłaszcza
w sytuacji, kiedy edukację traktuje się jako profilaktykę prozdrowotną. Uczniowie
omawiają trudności, jakie napotkali w trakcie realizacji projektu.

Nauczyciel dziękuje uczniom za realizację projektu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Higienistka stomatologiczna 322[03]
Moduł:

Edukacja zdrowotna 322[03].Z3

Jednostka modułowa:

Planowanie i organizacja stomatologicznej działalności
edukacyjnej 322[03].Z3.01

Temat: Wpływ warunków środowiskowych na stan zdrowia człowieka.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności analizowania wpływu warunków środowiskowych

na stan zdrowia człowieka.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wskazać źródła informacji o środowisku naturalnym,

−

rozróŜnić korzystny wpływ edukacji ekologicznej na środowisko,

−

przeprowadzić analizę zanieczyszczeń środowiska,

−

rozróŜnić zalety przestrzegania ochrony środowiska.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca zespołowa.

Czas: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

mazaki,

−

materiał nauczania 4.1.1 poradnika dla ucznia,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

rzutnik multimedialny,

−

Panorama firm,

−

katalogi branŜowe,

−

prasa.

Przebieg zajęć:

Etap I
1.

Określenie tematu zajęć.

Wyjaśnienie tematu, celu ogólnego i celów szczegółowych.

Przedstawienie uczniom zadania:

−

stomatolog nakłania do ochrony środowiska naturalnego, zaś pacjent twierdzi, Ŝe
ś

rodowisko naturalne w ogóle nie ma wpływu na stan zdrowia człowieka.

Przypomnienie zasad pracy w zespole.

Podział uczniów na zespoły zadaniowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przydział ról poszczególnym zespołom:

−

dwa zespoły pełnią rolę stomatologów wyjaśniających zalety działań chroniących
przyrodę i środowisko naturalne, pozostałe pełnią rolę pacjentów, którzy twierdzą, Ŝe
dbanie o środowisko nie ma wpływu na zdrowie człowieka.

Zespoły zadaniowe opracowują strategię działania.

Zespoły poszukują informacji o wpływie środowiska na organizm człowieka.

W ciągu tygodnia uczniowie mają za zadanie przygotować:

−

zespoły pełniące pacjentów, którzy twierdzą, Ŝe środowisko nie ma wpływu na
zdrowie człowieka – wybór najczęściej popełnianych błędów w ochronie
ś

rodowiska.

−

pozostałe zespoły – informacje o cechach środowiska i prezentację multimedialną.

Etap II
1.

Prezentacja  informacji  o  cechach  środowiska,  wpływie  środowiska  na  organizm  ludzki.
Wybór zespołu, który najlepiej określił wpływ środowiska na organizm ludzki i określił
choroby  mogące  powstać  w  wyniku  zanieczyszczenia  środowiska.  Negocjacje  między
grupami.  Wybór  zespołu,  który  najlepiej  zdefiniował  i  przedstawił  negatywny
i pozytywny wpływ środowiska na organizm ludzki.

Nauczyciel wyjaśnia, dlaczego inne zespoły nie zostały wybrane.

Nauczyciel ocenia pracę zespołów przydzielając im punkty, które uczniowie rozdzielają
w zaleŜności od stopnia zaangaŜowania w przygotowanie i prezentację projektu, które
następnie przeliczają na oceny.

Zakończenie zajęć

Nauczyciel przypomina uczniom skąd moŜna uzyskać informację na temat

zanieczyszczeń środowiska i wpływu na organizm.

Praca domowa

Wyszukaj przykłady zabiegów ochronny środowiska stosowanych w Polsce i za granicą.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące realizacji zajęć oraz nabycia umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Edukacja i wychowanie zdrowotne oraz promocja zdrowia

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj zdania zawarte w tabeli i określ czy są one prawdziwe, czy fałszywe.

Karta pracy

PYTANIA

PRAWDA

FAŁSZ

Promocja zdrowia ułatwia ludziom poprawę stanu
zdrowia

Styl Ŝycia nie wpływa na zdrowie

Edukacja jest elementem promocji zdrowia

Profilaktyka polega na edukacji

Promocja zdrowia to oś polityki zdrowotnej

Zdrowy styl Ŝycia polega na dbałości o higienę

Profilaktyka to eliminowanie czynników ryzyka

Zachowania sprzyjające zdrowiu to palenie tytoniu

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym promocji zdrowia,

przeczytać uwaŜnie zdania, zawarte w karcie pracy,

zaznaczyć X w odpowiedniej kolumnie prawda lub fałsz,

porównać wyniki pracy w grupie.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie indywidualne,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

karta pracy,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy roli higienistki stomatologicznej w promocji zdrowia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym promocji zdrowia,

wskazać zadania higienistki stomatologicznej,

wyszukać obszary promocji zdrowia, które mogłaby realizować higienistka
stomatologiczna,

przeprowadzić dyskusję na temat wpływu profilaktyki na zdrowie człowieka.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

metaplan,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

tablica,

−

mazaki,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

WskaŜ zaleŜności dotyczące układu stomatognatycznego w odniesieniu do

poszczególnych okresów Ŝycia człowieka.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym układu stomatologicznego,

wyszukać w dostępnych źródłach informacje na temat układu stomatognatycznego,

dokonać analizy zaleŜności między układem stomatognatycznym a okresami Ŝycia
człowieka.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Wpływ warunków środowiskowych na stan zdrowia

człowieka

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy wpływu warunków środowiska na zdrowie człowieka.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym wpływu warunków środowiska na
zdrowie człowieka,

wyszukać w dostępnych źródłach, informacji na temat chorób spowodowanych
czynnikami środowiskowymi,

przeprowadzić analizę tych zjawisk,

postawić wnioski na podstawie analizy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wymień i scharakteryzuj czynniki wpływające na zanieczyszczenie środowiska.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym zanieczyszczeń środowiska,

wyszukać w Internecie informacje o czynnikach wpływających na zanieczyszczenie
ś

rodowiska,

przeprowadzić analizę czynników mających negatywny wpływ na zdrowie,

przedstawić wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź, pracując w parach, dialog z pacjentem, uświadamiając mu, Ŝe czynniki

rodowiskowe mają wpływ na zdrowie człowieka.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym wpływu środowiska na zdrowie
człowieka,

przygotować scenki i dialog,

zaprezentować dialog,

omówić wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenia zespołowe,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Zasady

planowania i organizacja stomatologicznej edukacji

prozdrowotnej

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Zaplanuj i zorganizuj działania z zakresu profilaktyki periodontologicznej oraz z zakresu
profilaktyki ortodontycznej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji. Nauczyciel powinien
poinformować o przestrzeganiu przepisów BHP na stanowisku pracy ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym stomatologicznej edukacji
prozdrowotnej,

wybrać dwie sytuacje opisujące profilaktykę periodontologiczną higieny jamy ustnej,

wybrać dwie sytuacje opisujące profilaktykę ortodontyczną higieny jamy ustnej,

przedyskutować optymalny plan profilaktyki.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

tablica,

−

mazaki,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wpisz w diagram czynniki wpływające na stan higieny jamy ustnej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym higieny jamy ustnej,

wyszukać czynniki wpływające na utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej,

wpisać czynniki w diagram.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki dydaktyczne:

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Rysunek do ćwiczenia 2

Ćwiczenie 3

Wpisz do tablicy brakujące elementy doboru właściwej metody szczotkowania.

Tabela do ćwiczenia 3

Stan jamy ustnej

Szczoteczka do zębów

Metoda szczotkowania

zdrowe przyzębie

rednia twardość

Stillmanna, ............. lub ..........;
unikanie ................................
..............................................

zaostrzone zapalenia
przyzębia

.......................

roll

recesja dziąsła,
wraŜliwość szyjek

........................

roll, .....................;
unikanie ....................
..................... i .................

implanty zębowe

bardzo miękka

delikatne oczyszczanie
połączenia wszczepu z dziąsłem

po zabiegach
chirurgicznych

.........................

..................................

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

HIGIENA

JAMY USTNEJ

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym metod szczotkowania,

dokonać analizy czynników, mających wpływ na właściwy wybór szczoteczki i metody
szczotkowania,

uzupełnić tabelę,

zaprezentować wyniki na forum grupy.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

tabela,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj zajęcia z zakresu edukacji prozdrowotnej higieny jamy ustnej dla młodzieŜy

szkoły ponadgimnazjalnej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i

sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać dostępne dla ucznia źródła informacji. Nauczyciel
powinien poinformować o przestrzeganiu przepisów BHP na stanowisku pracy ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym edukacji prozdrowotnej,

dobrać metodę pracy dydaktycznej w zakresie edukacji prozdrowotnej higieny jamy
ustnej,

opracować scenariusz przeprowadzenia zajęć edukacyjnych dla młodzieŜy ponadgimnazjalnej.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

pisaki,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Zasady dydaktyki

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz temat zajęć edukacyjnych z zakresu profilaktyki higieny jamy ustnej. Dobierz

metody i środki dydaktyczne do prowadzenia zajęć edukacyjnych z wybranego przez siebie
zagadnienia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym metod i środków dydaktycznych,

ustalić temat zajęć edukacyjnych,

dobrać metody nauczania,

dobrać środki dydaktyczne do realizacji zajęć,

przedstawić wynik ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj

współpracę

odpowiednimi

instytucjami

terenie

Twojej

miejscowości/rejonu zamieszkania w zakresie higieny stomatologicznej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym higieny stomatologicznej,

wyszukać instytucje, które mogłyby podjąć współpracę w zakresie działań
profilaktycznych higieny jamy ustnej,

ustalić tematykę działań profilaktycznych,

zaplanować współpracę z odpowiednimi instytucjami,

przedstawić wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

pisaki,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj szkolenie dla personelu opiekuńczo-wychowawczego Ŝłobka i przedszkola na

temat ujemnych skutków dla zdrowia dziecka schorzeń takich jak: próchnica, choroby
przyzębia i wady zgryzu. Dobierz samodzielnie metodę dydaktyczną.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym metod dydaktycznych,

ustalić temat szkolenia,

dobrać metodę dydaktyczną,

zaplanować przebieg zajęć,

przedstawić wyniki ćwiczenia,

dokonać analizy efektywności zaproponowanych metod dydaktycznych.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

pisaki,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj zajęcia edukacyjne dla dzieci na temat wpływu diety na stan uzębienia.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia oraz wskazać źródła informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym wpływu diety na stan uzębienia,

ustalić temat zajęć,

dobrać metody nauczania z uwzględnieniem moŜliwości odbiorcy zajęć edukacyjnych,

zaplanować przebieg zajęć,

zaproponować środki dydaktyczne,

przedstawić wynik ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru,

−

pisaki,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Planowanie i organizowanie
stomatologicznej działalności edukacyjnej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 6, 8, 9, 15, 17, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. b, 4. b, 5. b, 6. c, 7.b, 8. c, 9. a, 10. a, 11. c,
12. b, 13. c, 14. c, 15. a, 16. c, 17. c, 18. a, 19. b, 20. a

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

RozróŜnić

zanieczyszczenia

rodowiska

2 Zidentyfikować prawidłową dietę

3 Zidentyfikować pasty do zębów

RozróŜnić

składniki

płynów

płukania jamy ustnej

5 Wskazać środki o małej ilości fluoru

6 Zidentyfikować metale cięŜkie

RozróŜnić czynniki wpływające na
częstość stosowania fluoru

8 Wskazać zasady higieny jamy ustnej

9 Zidentyfikować racjonalną dietę

RozróŜnić

cechy

leczenia

ortodontycznego

Określić czynniki wpływające na stan
zdrowia

12 Rozpoznać zanik przyzębia

Określić

aspekty

wychowania

zdrowotnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazać czynniki wpływające na
zdrowie

Zidentyfikować szkodliwe czynniki
wpływające na narządy Ŝucia

16 RozróŜnić objawy próchnicy

RozróŜnić elementy higieny jamy
ustnej

18 Określić promocję zdrowia

19 RozróŜnić rodzaje szczoteczek

20 RozróŜnić cechy profilaktyki

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielenia odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska polega

tylko na oczyszczaniu.

tylko na stosowaniu Ŝywności ekologicznej.

na oczyszczaniu i Ŝywności ekologicznej.

na wyrzucaniu śmieci i rozwoju przemysłu.

Dieta bogata w białko, witaminy, minerały, regularne posiłki to dieta

nieracjonalna.

racjonalna.

profilaktyczna.

sezonowa.

Zaleca się uŜywanie past zawierających

potas.

fluor.

wodór.

glukozę.

W płynach do płukania jamy ustnej głównym składnikiem jest

potas.

fluor.

magnez.

witamina C.

Preparaty o małym stęŜeniu fluoru są przeznaczone

do rzadkiego stosowania.

do częstego stosowania.

do stosowania w warunkach ambulatoryjnych.

do stosowania raz na dwa lata.

Metalem cięŜkim jest

potas.

fluor.

ołów.

wapń.

Częstość stosowania płukanek fluorowych zaleŜy od

ceny.

ilości jonów fluorkowych.

ilości jonów siarczanowych.

koloru preparatu.

Higiena jamy ustnej to mycie zębów metodą

mycia na sucho.

tarcia.

wibracyjną.

okrąŜania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawidłowa dieta

powinna utrzymywać stałą ilość śliny w jamie ustnej.

powinna składać się z węglowodanów.

powinna być zmieniana co 5 lat.

nie ma nic wspólnego z higieną zębów.

10.

Leczenie ortodontyczne obejmuje

załoŜenie aparatu.

borowanie zębów.

leczenie objawowe.

badania okresowe.

11.

Na stan zdrowia nie ma wpływu

rodowisko.

zarobki.

wiatr.

wykształcenie.

12.

Zanik przyzębia występuje u

młodych ludzi.

starszych ludzi.

dzieci w wieku szkolnym.

niemowląt.

13.

Aspekty wychowania zdrowotnego to

uprawianie bardzo nielicznych ćwiczeń fizycznych.

spoŜywanie duŜej ilości węglowodanów.

identyfikacja z własną płcią.

leczenia zębów.

14.

Czynnikiem wpływającym na zdrowie jest

tylko styl Ŝycia.

tylko środowisko.

styl Ŝycia i środowisko.

tylko sposób odŜywiania.

15.

Czynnikiem szkodliwym, prowadzącym do zaburzeń narządu Ŝucia jest

płytka nazębna.

płyn do płukania i szczoteczka ze sztucznego włosia.

szczoteczka z naturalnego włosia i płukanie jamy ustnej.

pasta z fluorem.

16.

Objawami próchnicy są
a)

bóle w klatce piersiowej.

zawroty głowy.

bóle zębów.

krwawienie dziąseł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17.

Higiena jamy ustnej to

mycie.

płukanie.

mycie, płukanie i nitkowanie.

nitkowanie.

18.

Promocja zdrowia to proces ułatwiający

poprawę zdrowia.

lepsze samopoczucie.

prawidłową higienę.

zmianę środowiska Ŝycia.

19.

Wybór szczoteczki zaleŜy

tylko od wieku.

od wieku i higieny.

tylko od higieny.

od płci.

20.

Profilaktyka jest

istotna.

niepotrzebna.

czasami tylko istotna.

bardzo często nieistotna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Planowanie i organizowanie
stomatologicznej działalności edukacyjnej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 6, 8, 9, 15, 17, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. d, 4. a, 5. d, 6. c, 7. b, 8. a, 9. c, 10. c, 11. a,
12. d, 13. d, 14. b, 15. b, 16. b, 17. c, 18. a, 19. d, 20. c

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Wskazać

zachowanie

sprzyjające

zdrowiu

RozróŜnić

zachowanie

zagraŜające

zdrowiu

Zidentyfikować zdrowy styl Ŝycia

Wskazać rolę witaminy A i E

Określić cel profilaktyki

Zidentyfikować poziomy profilaktyki

RozróŜnić

cechy

profilaktyki

pierwotnej

Wskazać cechy profilaktyki wtórnej

Zatosować metody wdraŜania edukacji
zdrowotnej

Zidentyfikować

cele

edukacji

zdrowotnej

Określić sposób realizacji Narodowego
Programu Zdrowia

Zastosować

odpowiednią

metodę

prowadzenia zajęć

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13 Scharakteryzować promocję zdrowia

14 Określić rodzaj profilaktyki

15 Określić rodzaj płukania jamy ustnej

16 Zdefiniować wychowanie fizyczne

Zidentyfikować

zanieczyszczenia

rodowiska

Wskazać

cechy

prawidłowego

zachowania podczas ciąŜy

Zidentyfikować

choroby

osób

starszych

20 Określić cel ochrony środowiska

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszystkie wątpliwości wyjaśnij.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielenia odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Zachowanie sprzyjające zdrowiu to

tylko aktywność fizyczna.

tylko racjonalne Ŝywienie.

aktywność fizyczna i racjonalne Ŝywienie.

bieganie.

Zachowanie zagraŜające zdrowiu to
a)

tylko palenie.

bieganie.

tylko alkohol.

palenie i alkohol.

Zdrowy styl Ŝycia polega na
a)

dbałości o higienę.

niepaleniu.

odpowiedniej aktywności fizycznej.

dbałości o higienę, nie paleniu, odpowiedniej aktywności fizycznej.

Witaminy A i E mają wpływ na
a)

nawilŜanie krtani.

osteoporozę.

menopauzę.

choroby reumatyczne.

Profilaktyka to
a)

eliminowanie czynników ryzyka.

chronienie zdrowia.

zabieg stomatologiczny.

eliminowanie czynników ryzyka, chronienie zdrowia.

Ilość poziomów profilaktyki to
a)

Profilaktyka pierwotna to działanie
a)

najpóźniejsze.

najwcześniejsze.

przed zdarzeniem.

tymczasowe.

Profilaktyka wtórna dotyczy
a)

osób ze zwiększonym ryzykiem choroby.

osób ze zmniejszonym ryzykiem choroby.

osób zdrowych.

osób średnio chorych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Edukacja zdrowotna polega na
a)

propagowaniu bezpiecznego palenia papierosów.

propagowaniu biegania w przypadku osób z chorobami serca.

propagowaniu dbania o zdrowie.

propagowaniu zdrowego stylu Ŝycia podczas wizyt domowych.

10.

Edukacja zdrowotna obejmuje
a)

pojęcie zdrowia.

tylko świadomość zdrowia.

wiadomość i rozumienie zdrowia.

picie alkoholu.

11.

Realizacja Narodowego Programu Zdrowia polega m. in. na
a)

zwiększeniu aktywności fizycznej społeczeństwa.

tworzeniu nowych struktur administracyjnych.

zakazie sprzedaŜy Ŝywności wysoko przetworzonej.

zakazie uŜywania opakowań, które nie mogą podlegać recyklingowi.

12.

Najlepszą metodą prowadzenia zajęć dla dzieci w zakresie edukacji jest m. in.
a)

wykład.

referat.

seminarium.

wiczenie praktyczne, np. wykonanie pracy plastycznej.

13.

Promocja zdrowia to
a)

podstawowy elementy chorobotwórczy.

dodatkowa aseptyka.

poboczna oś polityki zdrowotnej.

główna oś polityki zdrowotnej.

14.

UŜywanie past z fluorem jest profilaktyką
a)

zbiorową.

indywidualną.

społeczną.

profesjonalną.

15.

Płukanie jamy ustnej pod ciśnieniem to
a)

iryguacja.

irygacja.

torbulacja.

sterylizacja.

16.

Wychowanie fizyczne to
a)

wychowanie zdrowotne.

wychowanie sportowe.

wychowanie fizjoterapeutyczne.

wychowanie rodzinne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17.

Zanieczyszczenia metalami cięŜkimi to zanieczyszczenia
a)

węglem.

miedzią.

ołowiem.

wodorem.

18.

Kobiety w ciąŜy nie powinny
a)

pić alkoholu i palić papierosów.

racjonalnie się odŜywiać.

przestrzegać higieny.

dbać o zdrowy styl Ŝycia.

19.

Osoby w starszym wieku są bardziej naraŜone
a)

tylko na alergie.

tylko na wypadanie zębów.

tylko na brak śliny.

na alergie, wypadanie zębów, brak śliny.

20.

Ochrona środowiska polega
a)

tylko na prawidłowym gospodarowaniu.

tylko na prawidłowym kształtowaniu środowiska.

na prawidłowym gospodarowaniu i racjonalnym kształtowaniu środowiska.

na śmieceniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Planowanie i organizowanie stomatologicznej działalności edukacyjnej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

Charzyńska-Gula M.: Edukacja zdrowotna rodziny. IMW, Lublin 2002

Dembowski J.: Psychologiczne problemy starzenia się człowieka. PZWL, Warszawa-
Poznań 1984

Karski J.: Promocja zdrowia. IGNIS, Warszawa 1999

Kawczyńska-Butrym Z.: Problemy opieki nad człowiekiem starszym – obszary pomocy
i wsparcia. Praca socjalna. Śląsk, Katowice 1999

Sapota A.: Mikrobiologia diagnostyczna. AM w Łodzi 2005

www.esculap.pl

www.dental.pl

www.zdrowie.pl

Literatura metodyczna
1.

Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.
Wydawnictwo ITeE, Radom 2001

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A., Warszawa 1999

Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „śak”,
Warszawa 2003

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000

Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Cz. I i II.
Wydawnictwo ITeE, Radom 1999