„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Roman Pawlik

Użytkowanie środków strzałowych 311[15].Z4.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Grzegorz Merta
mgr inż. Aleksander Wrana



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15]Z4.05
„Użytkowanie środków strzałowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik górnictwa podziemnego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

6

3.

Cele kształcenia

7

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

8

5.

Ćwiczenia

12

5.1.

Charakterystyka

materiałów

wybuchowych

i

innych

środków

strzałowych stosowanych w górnictwie podziemnym

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2.

Obwody strzałowe. Sposoby łączenia zapalników

15

5.2.1. Ćwiczenia

15

5.3.

Rodzaje otworów strzałowych i ładunków materiałów wybuchowych.
Zasady ich rozmieszczania

17

5.3.1. Ćwiczenia

17

5.4.

Wykonywanie robót strzałowych. Zasady przechowywania i obrotu
środkami strzałowymi

20

5.4.1. Ćwiczenia

20

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

22

7.

Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1.

WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

technik górnictwa podziemnego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania

−

uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie.

−

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy
jest przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zależności od tematu można zalecić
uczniom samodzielą odpowiedź na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
ponieważ nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono propozycję ćwiczeń wraz
ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając różne możliwości ich
realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych ćwiczeń jest w stanie
zrealizować przy określonym zapleczu techniczno-dydaktycznym szkoły, lub jak je
zmodyfikować. Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Jeżeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
Szczególnie jest ważna rola nauczyciela, gdyż od postawy nauczyciela, sposobu
prowadzenia

zajęć

zależy

między

innymi

zainteresowanie

ucznia.

Uczeń

niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

umiejętności założonych w jednostce modułowej. Należy rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne,
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną
liczbę możliwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzależniona
jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według własnego
projektu oraz zaproponować własną skalę ocen. Należy pamiętać, żeby tak
przeprowadzić proces oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie
swoich umiejętności.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ć

wiczenie,

−

projektów,

−

przewodniego tekstu,

−

pogadanka,

−

elementy wykładu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

311[15].Z4

Eksploatacja górnicza złóż

311[15].Z4.06

Dobieranie metod

i organizowanie procesu

wzbogacania kopalin

311[15].Z4.01

Udostępnianie i przygotowywanie

złoża do eksploatacji

311[15].Z4.02

Klasyfikowanie systemów

eksploatacji złóż

311[15].Z4.05

Użytkowanie środków

strzałowych

311[15].Z4.04

Przewietrzanie kopalń

311[15].Z4.03

Dobieranie obudów górniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować jednostki układu SI,

−

przeliczać jednostki,

−

rozróżniać podstawowe wielkości elektryczne i ich jednostki,

−

łączyć podstawowe układy elektryczne,

−

selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,

−

interpretować związki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów,
tabel,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

posługiwać się kalkulatorem,

−

oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

przestrzegać przepisy bhp,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować rodzaje materiałów wybuchowych stosowanych w górnictwie,

−

wyjaśnić stosowane oznaczenia środków strzałowych,

−

wyjaśnić podstawowe zasady techniki strzałowej,

−

scharakteryzować

system

elektryczny

i

nieelektryczny

inicjacji

materiałów

wybuchowych,

−

zaprojektować i obliczyć obwody strzałowe,

−

scharakteryzować znaczenie przybitki,

−

scharakteryzować kolejność czynności podczas wykonywaniu robót strzałowych,

−

scharakteryzować rodzaje otworów strzałowych i sposób ich rozmieszczania,

−

określić zasady włomowania,

−

wyjaśnić cel i sposób wykonania metryk strzałowych dla różnych wyrobisk,

−

określić warunki urabiania długimi otworami,

−

określić warunki stosowania lontów detonujących,

−

dobrać środki strzałowe do prac strzałowych,

−

wywiercić otwory strzałowe,

−

załadować otwory strzałowe,

−

określić sposoby przechowywania i gospodarowania materiałami wybuchowymi
i środkami strzałowymi,

−

wyznaczyć stanowiska odpalania,

−

określić sposoby nadzorowania robót strzałowych oraz zamawiania, rozchodowania
ś

rodków strzałowych,

−

określić sposoby wyznaczania stref niebezpiecznych,

−

określić sposoby zmniejszania szkodliwego oddziaływania strzelań na otoczenie,

−

określić postępowanie w przypadku znalezienia materiałów wybuchowych,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa podczas wykonywaniu robót strzałowych
z uwzględnieniem zagrożeń wybuchem metanu i pyłu węglowego oraz zagrożeń prądami
błądzącymi,

−

zastosować

przepisy

bezpieczeństwa

i

higieny

pracy

oraz

zabezpieczenia

przeciwpożarowego podczas wykonywania robót strzałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4.

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4

Jednostka modułowa:

Użytkowanie środków strzałowych 311[15].Z4.05

Temat: Klasyfikacja GMW pod względem bezpieczeństwa ich stosowania w warunkach

zagrożeń wybuchem metanu i pyłu węglowego.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i klasyfikacji MW.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać przyrządy do pomiaru stężenia metanu,

−

określić dokładność wykonania pomiaru stężenia metanu,

−

zastosować przyrząd i dokonać odczytu stężenia metanu.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy samodzielnej,

−

samooceny.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z poradnikiem

−

ć

wiczenia

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

atrapy MW,

−

tabela z nazwami handlowymi MW,

−

poradnik.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca samodzielna.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

Przebieg zajęć:
1.

Faza wstępna:

−

czynności organizacyjne.

2.

Faza wprowadzająca:

−

przypomnienie uczniom (lub sprawdzenie wiadomości dotyczących) pojęć z poprzednich
zajęć niezbędnych do realizacji zajęć:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

pojęcie wybuchu,

rodzaje rozkładu MW,

podział MW ze względu na skład chemiczny,

podział MW ze względu na prędkość rozkładu.

3.

Faza realizująca:

−

omówienie zasad bezpiecznego obchodzenia się z MW,

−

zapoznanie uczniów z krótkimi charakterystykami zagrożeń naturalnych w kopalniach
podziemnych, ze szczególnym uwzględnieniem zagrożenia wybuchem metanu i pyłu
węglowego:

ź

ródła i właściwości fizyczne metanu, dopuszczalne stężenia wybuchowość,

pył węglowy, postać fizyczna, jego stężenia grożące wybuchem,

wybuch pyłu węglowego, jako wtórny efekt wybuchu metanu.

przedstawienie uczniom podziału MW ze względu na zagrożenie wybuchem metanu
i pyłu węglowego MW skalne, metanowe, metanowe specjalne.

zastosowanie,

oznakowanie.

−

zapoznanie z tabelą nazw handlowych MW i ich stosowalności,

−

przeprowadzenie ćwiczenia 1 p. 4.1.3.

4.

Faza podsumowująca:

−

podsumowanie zajęć: zagrożenia-oznakowanie MW-zastosowanie MW,

−

zadanie pracy domowej: Wykonaj w zaszycie przedmiotowym rysunki przedstawiające
MW w postaci prostokątów ok. 1 cm x 5 cm o kolorach, oznaczeniach i opisem
poznanych rodzajów MW.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Eksploatacja górnicza złóż 311[15].Z4

Jednostka modułowa:

Użytkowanie środków strzałowych 311[15].Z4.05

Temat: Łączenie szeregowe i równoległe zapalników elektrycznych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności łączenia i obliczania oporności obwodów

strzałowych przy połączeniu szeregowym i równoległym zapalników
elektrycznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

narysować schematycznie szeregowy sposób łączenia zapalników,

−

narysować schematycznie równoległy skupiony i równoległy rozłożony sposób łączenia
zapalników,

−

obliczyć opory obwodów strzałowych dla poznanych sposobów łączenia obwodów
strzałowych,

−

wskazać wady i zalety poznanych sposobów łączenia obwodów strzałowych.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy samodzielnej,

−

samooceny.

Metody nauczania

−−−−

uczenia się:

−

elementy wykładu,

−

praca z poradnikiem,

−

ć

wiczenia.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne

−

poradnik dla ucznia

−

tablica, lub rzutnik multimedialny z prezentacją.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca samodzielna.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

Przebieg zajęć:
1.

Faza wstępna:

−

czynności organizacyjne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

2.

Faza wprowadzająca:

−

przypomnienie uczniom (lub sprawdzenie wiadomości dotyczących) pojęć z poprzednich
zajęć niezbędnych do realizacji zajęć:

pojęcie i elementy obwodu strzałowego,

charakterystyka elementów linii strzałowej,

−

przypomnienie podstawowych pojęć związanych z obwodami elektrycznymi: napięcie,
natężenie prądu, opór, stosowane jednostki.

3.

Faza realizująca:

−

przedstawienie graficzne szeregowego łączenia zapalników, z uwzględnieniem:

zalet połączenia w jego praktycznym stosowaniu,

wad połączenia przy jego praktycznym stosowaniu,

wzoru na obliczenie oporu obwodu przy łączeniu szeregowym zapalników,

wykonanie ćwiczenia 1 p.4.2.3

−

przedstawienie

graficzne

równoległego-rozłożonego

łączenia

zapalników

z uwzględnieniem:

zalet połączenia w jego praktycznym stosowaniu,

wad połączenia przy jego praktycznym stosowaniu,

roli anten,

wzoru na obliczenie oporu obwodu przy łączeniu szeregowym zapalników,

wykonanie ćwiczenia 2 p. 4.2.3.

−

przedstawienie

graficzne

równoległego-skupionego

łączenia

zapalników,

wraz

z kryteriami jego stosowania.

4.

Faza podsumowująca:

−

podsumowanie lekcji: rodzaje i kryteria doboru układu połączeń zapalników w zależności
od warunków ich stosowania,

−

zadanie pracy domowej: Przeanalizuj rysunek 12 za strony 21 poradnika dla ucznia.
Przerysuj go do zeszytu przedmiotowego i oblicz oporność układu, przy założeniu że
opór pojedynczego zapalnika wynosi 4 Ω. Wskazówka: policz najpierw oporności
zapalników w szeregach.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.

Propozycje realizacji zajęć:

Zajęcia mogą być przeprowadzone z użyciem arkusza kalkulacyjnego, w którym

uczniowie przygotują formuły i dokonają obliczeń oporów układów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Charakterystyka materiałów wybuchowych i innych środków

strzałowych stosowanych w górnictwie podziemnym

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj pod względem bezpieczeństwa wobec metanu i pyłu węglowego, wskazane

przez nauczyciela górnicze materiały wybuchowe. Podaj kryteria ich stosowalności.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Należy zaznajomić uczniów
z zasadami BHP przy kontakcie z MW. Czas wykonania ćwiczenia około 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria podziału GMW i sposoby ich
oznakowania,

2)

rozpoznać i opisać przedstawione GMW.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

atrapy górniczych materiałów wybuchowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do sporządzenia i zapisania odpowiedzi.

Ćwiczenie 2

Oznaczenie skrócone zapalnika ma postać: GZEW 0,45 AP. Na podstawie oznaczenia

skróconego zapisz jego oznaczenie pełne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia około
15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych sposoby oznakowania zapalników,

2)

dokonać analizy oznakowania zapalników na podstawie opisu,

3)

zapisać oznaczenie pełne zapalnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do sporządzenia i zapisania odpowiedzi.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj wskazany przez nauczyciela zapalnik elektryczny ostry na podstawie

kolorów jego przewodów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia około
10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych oznakowanie przewodów zapalników
elektrycznych,

2)

dla przedstawionego zapalnika dokonać analizy znaczenia kolorów przewodów,

3)

zapisać odpowiedź.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

atrapy zapalników elektrycznych,

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do zapisania odpowiedzi.

Ćwiczenie 4

Sklasyfikuj zapalarki na podstawie podanego przez nauczyciela sposobu wytwarzania

w nich impulsu elektrycznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Należy zwrócić uwagę na BHP
przy obsłudze zapalarek. Czas wykonania ćwiczenia około 10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria podziału zapalarek pod względem
sposobu wytwarzania w nich impulsu elektrycznego,

2)

porównać informacje podane przez nauczyciela z opisem w materiałach dydaktycznych,

3)

zapisać odpowiedź.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do zapisania odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.2. Obwody strzałowe. Sposoby łączenia zapalników

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz oporność obwodu strzałowego zakładając, że opór pojedynczego zapalnika

wynosi 3 Ω.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia około
10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

określić sposób łączenia zapalników w ćwiczeniu,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych wzór na obliczanie oporu całkowitego dla
takiego układu połączeń,

3)

podstawić dane do wzoru i go wyliczyć,

4)

zapisać wynik.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do sporządzania obliczeń.

zapalnik

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 2

Oblicz

oporność

obwodu

strzałowego

zakładając,

ż

e

opór

pojedynczego

zapalnika wynosi 3 Ω.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Czas wykonania ćwiczenia około
10 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

określić sposób łączenia zapalników w ćwiczeniu,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych wzór na obliczanie oporu całkowitego dla
takiego układu połączeń,

3)

podstawić dane do wzoru i go wyliczyć,

4)

zapisać wynik.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do sporządzania obliczeń.

zapalnik

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Rodzaje otworów strzałowych i ładunków materiałów

wybuchowych. Zasady ich rozmieszczania

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj i opisz przekrój podłużny otworu strzałowego jednokolumnowego gotowego do

odpalenia, w przypadku gdy jego długość wynosi 2 m oraz stosowany w nim jest GMW
węglowy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Należy zwrócić uwagę na
poprawne i staranne wykonanie rysunku oraz podkreślić znaczenie właściwego wykonania
przybitki. Czas wykonania ćwiczenia około 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje przybitek i wymagane ich minimalne
długości ze względu na rodzaj odpalanego ładunku i długości otworu strzałowego,

2)

wykonać rysunek z przekroju podłużnego otworu wraz z ładunkiem i przybitką,

3)

opisać liczbowo minimalną długość przybitki w stosunku do długości otworu.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do sporządzenia rysunku.

Ćwiczenie 2

Narysuj w trzech rzutach włom stożkowy oraz podaj w jakich rodzajach skał jest on

stosowany.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Należy zwrócić uwagę na
prawidłowe rzutowanie w rysunku. Czas wykonania ćwiczenia około 15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych rodzaje włomów oraz warunki ich stosowania,

2)

narysować włom stożkowy w trzech rzutach i podać w jakich skałach może być
stosowany.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier do naniesienia rysunku.

Ćwiczenie 3

Korzystając z atrap środków strzałowych, wykonaj kompletny ładunek jednokolumnowy

rozdzielony.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcji do ćwiczenia. Należy zwrócić uczniom uwagę na
BHP przy obchodzeniu się z zapalnikami i lontem detonacyjnym oraz kolejność
wykonywania czynności. Czas wykonania ćwiczenia około 20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać

w

materiałach

dydaktycznych

informacje

dotyczące

ładunków

jednokolumnowych rozdzielonych i sposobów ich inicjowania,

2)

wykonać ładunek wykorzystując do tego dziewięć naboi MW i inne niezbędne środki
strzałowe.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

atrapy środków strzałowych,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Korzystając z wyposażenia pracowni i wskazówek nauczyciela, zademonstruj sposób

wykonywania wiercenia otworu strzałowego poziomego za pomocą wiertarki obrotowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Należy zwrócić uczniom uwagę
prawidłową postawę ciała przy wykonywaniu wierceń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria doboru sposobu wierceń w zależności od
zwięzłości skał,

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych dobór rodzaju wierteł w zależności od sposobu
wykonywania otworu.

3)

korzystając ze wskazówek nauczyciela, osadzić wiertło w wiertarce i zademonstrować
wykonywanie wiercenia (lub wywiercić otwór).

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wiertarki z osprzętem,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.4. Wykonywanie robót strzałowych. Zasady przechowywania

i obrotu środkami strzałowymi

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z metanomierza i wskazówek nauczyciela, dokonaj pomiaru metanu według

zasad obowiązujących w przodku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Należy zwrócić uwagę na
poprawne wykonanie pomiaru. Czas wykonania ćwiczenia około15 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych miejsca i sposób wykonania pomiaru metanu,

2)

korzystając ze wskazówek nauczyciela wykonać pomiar.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

metanomierz.

Ćwiczenie 2

Dobierz środki strzałowe i wykonaj cykl robót strzałowych stosując zasady obowiązujące

górnika strzałowego. Zakładamy, że otwór odwiercony jest w węglu i nie ma zagrożenia
metanowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment

rozdziału Materiał nauczania oraz instrukcję do ćwiczenia. Należy zwrócić uwagę na
obowiązki strzałowego w trakcie wykonywania robót strzałowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

odszukać w materiałach dydaktycznych dobór środków strzałowych w zależności od
rodzaju urabianych skał i zagrożeń naturalnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

2)

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady wykonywania otworów strzałowych
i przybitki,

3)

odszukać w materiałach dydaktycznych zasady ładowania i odpalania otworów
strzałowych,

4)

dokonać analizy materiału i dobrać środki strzałowe,

5)

wykonać ćwiczenie zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Zalecane metody nauczania

−

uczenia się:

−

ć

wiczenie.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

atrapy środków strzałowych i sprzętu strzałowego,

−

materiał do wykonania przybitki

−

otwór strzałowy lub jego atrapa wykonana z rury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Użytkowanie środków
strzałowych”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 8, 9, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. a, 4. a, 5. d, 6. b, 7. b, 8. c, 9. a, 10. b, 11. d,
12. c, 13. d, 14. d, 15. c, 16. a, 17. c, 18. b, 19. a, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić rodzaje rozkładu MW

B

P

d

2

Dobrać rodzaj MW skalnych

C

P

a

3

Rozróżnić MW węglowe

B

P

a

4

Rozróżnić prędkość palenia lontu prochowego.

B

P

a

5

Wymienić elementy składowe

A

P

d

6

Określić postępowanie przy znalezieniu
niewypałów.

B

P

b

7

Określić przeznaczenie przewodów
ochronnych

C

P

b

8

Obliczyć szeregowy obwód strzałowy

C

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

9

Obliczyć równoległy obwód strzałowy.

C

PP

a

10

Zdefiniować pojęcie ładunku
wielokolumnowego

A

P

b

11 Zdefiniować pojęcie otworu długiego

A

P

d

12

Scharakteryzować rodzaje otworów
strzałowych

C

P

c

13

Dobrać materiał na przybitkę

C

P

d

14

Określić miejsce wykonania naboju
udarowego

C

P

d

15

Dobrać metodę usuwania niewypału.

D

PP

c

16

Zdefiniować pojęcie metryka strzałowa

A

P

a

17

Dobrać metodę pomiaru metanu.

C

P

c

18

Określić warunki lokalizacji składu MW

C

P

b

19

Scharakteryzować zagrożenia ze strony
prądów błądzących

D

PP

a

20

Określić zasady obrotu środkami strzałowymi.

C

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Bardzo szybka reakcja rozkładu materiału wybuchowego kruszącego, przebiegająca
z prędkością powyżej 1000 m/s to
a)

eksplozja.

b)

implozja.

c)

deflagracja

d)

detonacja.

2.

MW skalne, mogą być stosowane w robotach kamiennych przy stężeniu metanu
w powietrzu do
a)

0,5%

b)

1,5%

c)

1,8%

d)

2,0%

3.

MW węglowe mają kolor opakowania
a)

niebieski.

b)

czerwony.

c)

kremowy.

d)

czarny.

4.

Lonty prochowe palą się z prędkością około
a)

1 cm/s.

b)

5 cm/s.

c)

10 cm/s.

d)

20 cm/s.

5.

Jaki element nie wchodzi w skład zapalnika elektrycznego ostrego
a)

zespół zapalczy.

b)

zespół spłonkowy.

c)

przewody zapalnikowe.

d)

nitki rozpoznawcze.

6.

W przypadku znalezienia środków strzałowych należy
a)

zabrać je ze sobą i odnieść do składu MW.

b)

zabezpieczyć miejsce znalezienia i zgłosić ten fakt osobie dozoru lub służbie
strzałowej kopalni.

c)

zabrać je ze sobą i zgłosić ten fakt osobie dozoru.

d)

zabrać je ze sobą i przekazać je osobie dozoru.

7.

Przewody ochronne służą do połączenia
a)

urządzeń elektrycznych z uziemieniem.

b)

linii przodkowej z przewodami zapalnikowymi.

c)

zapalarki z linią strzałową

d)

omomierza strzałowego z linią strzałową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

8.

Zakładając że oporność pojedynczego zapalnika wynosi 4 Ω, opór całego obwodu
strzałowego wynosi
a)

1 Ω.

b)

2 Ω.

c)

16 Ω.

d)

8 Ω.

9.

Zakładając że oporność pojedynczego zapalnika wynosi 4 Ω, opór całego obwodu
strzałowego wynosi
a)

1 Ω.

b)

2 Ω.

c)

8 Ω.

d)

16 Ω.

10.

Określenie „ładunek wielokolumnowy” oznacza
a)

wiele otworów strzałowych w przodku.

b)

kilka kolumn ładunku w jednym otworze strzałowym.

c)

blisko siebie leżące otwory z ładunkami jednokolumnowymi.

d)

to samo co ładunek „jednokolumnowy rozdzielony”.

11.

Pojęcie „długi otwór strzałowy” oznacz otwór o długości ponad
a)

2 metry.

b)

3 metry.

c)

4 metry.

d)

6 metrów.

zapalni
k

zapalni
k

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

12.

Przedstawiony otwór strzałowy to otwór
a)

wciosowy.

b)

wrębowy.

c)

włomowy.

d)

przebitkowy.

13.

Przybitka otworu strzałowego może być wykonana między innymi z
a)

prochu strzelniczego.

b)

prętu metalowego.

c)

kołka drewnianego.

d)

wilgotnego piasku.

14.

Nabój udarowy przygotowuje się
a)

w składzie MW.

b)

na stanowisku odpalania.

c)

w przodku przed rozpoczęciem robót strzałowych.

d)

w przodku, bezpośrednio przed załadowaniem go do otworu strzałowego.

15.

Usuwanie niewypału częściowego można przeprowadzić poprzez
a)

ponowne go uzbrojenie w zapalnik i odpalenie.

b)

wydłubanie go metalowym ostrym narzędziem.

c)

odwiercenie w odległości 50 cm od otworu z niewypałem, nowego otworu
równoległego i jego odpalenie.

d)

pozostawieniem go do następnego cyklu robót strzałowych.

16.

Metryka strzałowa to
a)

podstawowy dokument określający sposób wykonania robót strzałowych.

b)

dokument określający wyłącznie długość otworów strzałowych.

c)

przyrząd do pomiaru długości (głębokości) otworów strzałowych.

d)

dokument określający wyłącznie sposób łączenia zapalników w przodku.

17.

W polach metanowych, górnik strzałowy dokonuje pomiarów stężenia metanu w przodku
a)

przy spągu wyrobiska.

b)

w połowie wysokości wyrobiska.

c)

pod stropem wyrobiska.

d)

nad obudową wyrobiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

18.

Podziemny skład MW musi
a)

być umiejscowiony blisko szybu, nie dalej niż 50 metrów.

b)

być wykonany w skałach niepalnych.

c)

mieć wysokość minimum 3,0 m.

d)

być wyłożony materiałem niepalnym.

19.

Zagrożenie ze strony prądów błądzących przy robotach strzałowych, to możliwość
a)

niekontrolowanej detonacji zapalników elektrycznych.

b)

uszkodzenia zapalarki.

c)

detonacji MW w skrzyni strzałowej.

d)

uszkodzenia wiertarki elektrycznej podczas wiercenia otworów.

20.

Ś

rodki strzałowe, wydawane są ze składu MW na podstawie

a)

metryki strzałowej,

b)

zamówienia w dzienniku strzałowym,

c)

ustnego polecenia osoby dozoru,

d)

pisemnego polecenia osoby dozoru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Użytkowanie materiałów wybuchowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Użytkowanie środków
strzałowych”

Test składa się z zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 9, 10, 16, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. d, 4. a, 5. a, 6. b, 7. d, 8. d, 9. a, 10. d, 11. d,
12. b, 13. a, 14. d, 15. a, 16. d, 17. d, 18. b, 19. a, 20. c.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżnić rodzaje MW ze względu na skład

C

P

b

2

Zdefiniować nazwy MW

A

P

c

3

Rozpoznać rodzaj MW

C

P

c

4

Określić zastosowanie środków inicjujących

C

P

b

5

Scharakteryzować cechy lontów

C

P

d

6

Określić zapalnik na podstawie jego oznaczenia.

D

P

a

7

Przedstawić sposób postępowania w przypadku
znalezienia MW

C

P

b

8

Zdefiniować wzory na obliczanie oporu obwodu
strzałowego

A

P

d

9

Obliczyć oporność obwodu strzałowego

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

10

Wskazać metody przeciwdziałania prądom
błądzącym

B

PP

b

11 Zdefiniować pojęcie ładunku MW

A

P

a

12 Określić rodzaje otworów strzałowych

C

P

a

13 Określić znaczenie przybitki

C

P

a

14 Zdefiniować pojęcie naboju udarowego

A

P

b

15 Definiować pozostały sprzęt strzałowy

A

P

d

16 Wyjaśnić pojęcie otworu zawiedzionego

D

PP

a

17

Określić wykonywanie pomiarów metanu
w przodku

C

P

d

18 Scharakteryzować specjalne metody strzelania

C

PP

d

19

Określić uprawnienia osób do wykonywania
robót strzałowych

C

P

a

20 Scharakteryzować dokumentację strzałową

C

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

5.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

6.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

7.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

8.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

9.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Ze względu na skład chemiczny, MW dzielimy na
a)

prochowe i dynamitowe.

b)

nitroestrowe i saletrzane.

c)

granulowane i stałe.

d)

miotające i kruszące.

2.

Inna nazwa MW metanowych, to
a)

gazowe.

b)

bezpieczne.

c)

powietrzne.

d)

skalne.

3.

Karbonit to MW
a)

skalny.

b)

metanowy.

c)

węglowy.

d)

nie ma takiego materiału wybuchowego.

4.

Spłonka górnicza służy do
a)

zapalenia lontu prochowego.

b)

inicjacji właściwego materiału wybuchowego.

c)

inicjacji zapalnika elektrycznego.

d)

wywołania huku ostrzegawczego.

5.

Lont detonujący detonuje z prędkością powyżej
a)

5 m/s.

b)

50 m/s..

c)

500 m/s.

d)

5000 m/s.

6.

Zapalnik elektryczny ostry mikrosekundowy, oznaczony jest dodatkowo literą
a)

U.

b)

M.

c)

m.

d)

K.

7.

W przypadku znalezienia materiałów wybuchowych na dole kopalni, górnik powinien
a)

zabrać je ze sobą i odnieść do składu MW.

b)

zabezpieczyć miejsce znalezienia i zgłosić ten fakt osobie dozoru lub służbie
strzałowej kopalni.

c)

zabrać je ze sobą i zgłosić ten fakt osobie dozoru.

d)

zabrać je ze sobą i przekazać je osobie dozoru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

8.

Wzór na obliczanie oporności równoległego obwodu strzałowego ma postać

a)

R

0

= R

L

+

2n

1

R

Z.

b)

R

0

= R

L

+

n

2

R

Z.

c)

R

0

= 2R

L

+

n

1

R

Z.

d)

R

0

= R

L

+

n

1

R

Z.

gdzie:
R

0

- opór obwodu,

R

L

- linii strzałowej,

n - liczba zapalników,
R

Z

- opór pojedynczego zapalnika.

9.

Zakładając że oporność pojedynczego zapalnika wynosi 4 Ω, opór całego obwodu
strzałowego wynosi
a)

1 Ω.

b)

2 Ω.

c)

8 Ω.

d)

16 Ω.

10.

Przeciwdziałanie prądom błądzącym może polegać na
a)

stosowaniu specjalnych przewodów zapalnikowych.

b)

utrzymaniu dobrego stanu izolacji urządzeń elektrycznych.

c)

nie można im przeciwdziałać.

d)

zwiększeniu głębokości otworów strzałowych.

11.

W skład ładunku MW wchodzą tylko naboje
a)

MW.

b)

MW i przybitka.

c)

MW, przybitka i zapalniki.

d)

MW, przybitka, zapalniki i zapalarka.

1

2

3

1 linia
strzałowa
2 anteny
3 zapalniki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

12.

Przedstawiony otwór strzałowy to otwór
a)

wciosowy.

b)

wrębowy.

c)

włomowy.

d)

przebitkowy.

13.

Przybitka otworu strzałowego ma za zadanie
a)

izolowanie wyrobiska od płomienia wybuchu.

b)

osłabienie siły kruszenia calizny.

c)

ochronę sąsiednich otworów strzałowych.

d)

obniżenie huku detonacji MW.

14.

Nabój udarowy to nabój
a)

mający za zadanie wypchnięcie przybitki.

b)

zaopatrzony w zapalnik.

c)

inicjowany jako ostatni w ładunku MW.

d)

który przypadkowo detonował przed jego załadowaniem do otworu..

15.

Nabijak służy do
a)

osadzenia na nim nabojów i późniejszego ich wprowadzenia do otworu.

b)

wydłubywania z otworów niewypałów.

c)

wykonywania otworów strzałowych.

d)

dociskania ładunków w otworach strzałowych.

16.

Otwory zawiedzione to otwory które
a)

nie zdetonowały po podłączeniu i uruchomieniu zapalarki.

b)

służą do wykonania włomu.

c)

w których ładunek MW zdetonował częściowo.

d)

to dokładnie to samo co niewypały.

17.

W polach metanowych, górnik strzałowy dokonuje pomiarów stężenia metanu w przodku
a)

tylko jeden raz w ciągu zmiany.

b)

tylko dwa razy w ciągu zmiany.

c)

górnik strzałowy nie wykonuje pomiarów metanu.

d)

między innymi przed przystąpieniem do ładowania otworów strzałowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

18.

Strzelanie centralne to
a)

odpalenie otworów umiejscowionych w środku przodka.

b)

odpalenie otworów zapalnikami umieszczonymi w połowie długości ładunku MW

c)

strzelanie z wykorzystaniem lontu prochowego.

d)

strzelanie z powierzchni ziemi w wielu przodkach naraz.

19.

Do wykonywania robót strzałowych uprawnione są osoby
a)

posiadające kwalifikacje górnika strzałowego.

b)

które posiadają zezwolenie na broń.

c)

które posiadają 10-letni staż pracy w warunkach dołowych.

d)

które posiadają 15-letni staż pracy w warunkach dołowych.

20.

Dziennik strzałowy to dokument określający między innymi
a)

długość otworów strzałowych w przodku.

b)

ilość otworów strzałowych w przodku.

c)

stan zapasów magazynowych w składzie MW.

d)

ilość i rodzaj pobranych środków strzałowych ze składu MW.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Użytkowanie materiałów wybuchowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. LITERATURA

1.

Batko P., Ślęzak J., Lewicki J., Morawa R.: Technika strzelnicza 1. Górnicze środki
strzałowe i sprzęt strzałowy. Wydawnictwa AGH, Kraków 1998

2.

Bielewicz T., Prus B., Honysz J.: Górnictwo. cz. I. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1993

3.

Bonarek J., Goc St., Siemianowski J.: Górnik Strzałowy w kopalniach węgla
kamiennego. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 2005

4.

Hobler M.: Projektowanie i wykonywanie robót strzelniczych w górnictwie podziemnym.
Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1982

5.

Nowak K., Kostrz J., Górnictwo cz. I. Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1989

Literatura metodyczna
1.

Drętkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2.

Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

3.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

4.

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000