Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl

.

grobstein_str tyt.fh9 28/8/07 21:27 Page 1

C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

grobstein_str tyt.fh9 28/8/07 21:27 Page 2

C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

grobstein_str tyt.fh9 28/8/07 21:27 Page 3

C

M

Y

CM

MY

CY CMY

K

Tytu∏ orygina∏u:
The Breast Cancer Book: What You Need to Know to Make Informed Decisions
Copyright © 2005 by Ruth H. Grobstein. All rights reserved
Copyright © for the Polish edition by Wydawnictwo W.A.B., 2007
Copyright © for the Polish translation by Wydawnictwo W.A.B., 2007

Wydanie I
Warszawa 2007

Informacje i propozycje zawarte w tej ksià˝ce nie majà zastàpiç tradycyjnych
Êwiadczeƒ zdrowotnych. Poniewa˝ zarówno ka˝dy cz∏owiek, jak ka˝dy
przypadek medyczny jest niepowtarzalny, powinieneÊ skonsultowaç si´
z w∏asnym lekarzem, by to on odpowiedzia∏ na szczegó∏owe pytania,
zdiagnozowa∏ chorob´ czy wybra∏ odpowiednià terapi´.

Autorka do∏o˝y∏a staraƒ, by ta publikacja by∏a jak najbardziej rzetelna i aktualna.
Mimo to mogà ujawniç si´ b∏´dy, pomini´cia, informacje w momencie
lektury ju˝ przestarza∏e. Ani autorka, ani wydawca nie bierze na siebie
odpowiedzialnoÊci za b∏´dy, przeoczenia, nieaktualne dane,
czy te˝ zastosowanie si´ czytelnika do porad zawartych w ksià˝ce.

Rak piersi - kolumny 7/9/07 10:36 Page 4 (Black plate)

Dla wszystkich moich pacjentek,

które nauczy∏y mnie cierpliwoÊci s∏uchania.

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 5 (Black plate)

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 6 (Black plate)

Spis treÊci

Przedmowa do polskiego wydania

9

Wprowadzenie do wydania amerykaƒskiego

15

Od autorki

21

Podzi´kowania

24

Rozdzia∏ 1

Fakty, które powinnaÊ znaç, i pytania,

które mo˝esz zadaç

26

Rozdzia∏ 2

Wykrycie: mammografia i badania piersi

39

Rozdzia∏ 3

Drogi do diagnozy: biopsje piersi

72

Rozdzia∏ 4

Rozpoznanie histopatologiczne

88

Rozdzia∏ 5

Twój zespó∏ terapeutyczny i dodatkowe opinie

97

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 7 (Black plate)

Rozdzia∏ 6

Chirurgia i analiza budowy raka piersi

104

Rozdzia∏ 7

Radioterapia

132

Rozdzia∏ 8

Terapia systemowa

153

Rozdzia∏ 9

Dodatkowe fakty, które powinnaÊ znaç

173

Rozdzia∏ 10

Okres przejÊciowy

189

Aneks

199

Indeks rzeczowy

215

8

SPIS TREÂCI

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 8 (Black plate)

Przedmowa
do polskiego wydania

Ksià˝ka Ruth H. Grobstein Wszystko o raku piersi, której

pierwszà polskà edycj´ trzymacie w∏aÊnie Paƒstwo w r´ku, jest

znanym i cenionym w Stanach Zjednoczonych poradnikiem dla

kobiet, które z ró˝nych powodów interesujà si´ zagadnieniami

zwiàzanymi z rakiem piersi. Jej autorka to lekarka onkolog

z wieloletnim doÊwiadczeniem obejmujàcym wielodyscyplinarne

post´powanie terapeutyczne tego nowotworu, zdobytym za-

równo podczas pracy z pacjentami, jak i licznych projektów

badawczych prowadzonych w renomowanych jednostkach na-

ukowo-klinicznych w USA. W napisanej przez siebie ksià˝ce

dr Grobstein potrafi∏a przedstawiç wiedz´ ÊciÊle fachowà i spe-

cjalistycznà w sposób zrozumia∏y dla przeci´tnego czytelnika,

omawiajàc praktycznie wszystkie etapy trudnej drogi, jakà prze-

bywa osoba chora na raka piersi – od szoku w momencie wykry-

cia guza, poprzez diagnoz´, leczenie i jego skutki uboczne, a˝

do trwajàcego wiele lat okresu regularnych kontroli onkologicz-

nych po zakoƒczeniu terapii. Przyst´pnoÊç i wszechstronnoÊç to

wyjàtkowe zalety tego poradnika, odró˝niajàce go od innych

dost´pnych na rynku publikacji poÊwi´conych zagadnieniom

zwiàzanym z chorobami nowotworowymi.

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 9 (Black plate)

Nowotwory z∏oÊliwe stanowià drugà przyczyn´ umieralno-

Êci w Polsce, powodujàc ponad 26% zgonów u m´˝czyzn i 22%

u kobiet – zarówno w starszych grupach wiekowych, jak i wÊród

osób poni˝ej 65. roku ˝ycia, co jest negatywnym zjawiskiem nie-

obserwowanym w innych paƒstwach europejskich. Rak piersi

jest zaÊ najcz´Êciej rozpoznawanym nowotworem z∏oÊliwym

u kobiet w krajach o wysokim stopniu rozwoju cywilizacyjnego,

stanowiàc oko∏o 22% wszystkich zachorowaƒ na te nowotwory.

W Polsce w 2003 roku odnotowano 11 733 przypadki nowych

zachorowaƒ na raka piersi i 4942 przypadki zgonów nim spo-

wodowanych. Liczba nowych zachorowaƒ na raka piersi w na-

szym kraju od kilku lat powoli wzrasta, przy niewielkim spadku

liczby zgonów z tego powodu. Âwiadczy to o skutecznoÊci dzia-

∏aƒ s∏u˝àcych profilaktyce, chocia˝ nadal nie obejmujà one ca∏ej

populacji w sposób powtarzalny.

Ksià˝ka Wszystko o raku piersi. Co powinnaÊ wiedzieç, ˝e-

by podjàç w∏aÊciwe decyzje, adresowana jest przede wszystkim

do kobiet, które interesujà si´ profilaktykà raka piersi, tych, któ-

re sà nim zagro˝one (pacjentki z grupy wysokiego ryzyka), oraz

tych, które ju˝ zosta∏y dotkni´te tym schorzeniem. Omawiane

w niej problemy dotyczà równie˝ m´˝czyzn, poniewa˝ oni tak˝e

– chocia˝ mo˝e to budziç zdziwienie – chorujà na ten nowotwór.

Powinna staç si´ ponadto wa˝nà lekturà uzupe∏niajàcà dla leka-

rzy i personelu medycznego, by dzi´ki niej mogli si´ zapoznaç

z pytaniami i wàtpliwoÊciami nurtujàcymi pacjentk´ oraz na-

uczyç si´ w zrozumia∏y sposób na nie odpowiadaç.

Poradnik dr Grobstein napisany jest prostym i przyst´p-

nym j´zykiem. Autorka w bardzo swobodny i bezpoÊredni spo-

sób zwraca si´ do swoich czytelniczek, piszàc na przyk∏ad:

„Ty i Twój lekarz”, „Twoja rodzina”, „co mo˝esz odczuwaç”, „co

mo˝esz robiç”. W Polsce nawiàzywanie tak bliskiej relacji mi´-

10

PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 10 (Black plate)

dzy lekarzem a pacjentem nie jest przyj´te. Personel medyczny

wi´kszoÊci naszych szpitali i przychodni zwraca si´ do chorych

w sposób oficjalny, a nie w drugiej osobie, i jest to pierwsza wy-

jàtkowa cecha, na którà mo˝e zwróciç uwag´ polski odbiorca

tej ksià˝ki.

Podstawowym przes∏aniem poradnika jest stwierdzenie, ˝e

chora z rakiem piersi musi sama wybraç najbardziej trafnà dla

siebie strategi´ post´powania, dotyczàcà zarówno diagnostyki,

jak i terapii. Dlatego autorka wielokrotnie podkreÊla koniecznoÊç

zadawania pytaƒ na temat choroby i metod jej leczenia oraz

konsultowania si´ ze specjalistami. To prawda, ˝e amerykaƒskie

pacjentki majà w porównaniu z Polkami o wiele lepszy dost´p do

wszystkich lekarzy i wi´ksze mo˝liwoÊci uzyskania konsultacji

w licznych klinikach onkologicznych. Nigdzie jednak, w ˝adnym

paƒstwie Êwiata, nikt nie zabroni osobie chorej na raka walczyç

o prawid∏owe post´powanie w trakcie diagnostyki i leczenia jej

choroby. Dlatego w polskim przek∏adzie ksià˝ki Ruth H. Grobstein,

mimo poczàtkowych wàtpliwoÊci, zdecydowano si´ zachowaç

bez zmian porady dotyczàce zasi´gania konsultacji – nie po to,

by pog∏´biç frustracj´ czytelniczek, lecz by uÊwiadomiç im,

czego mogà oczekiwaç i czego powinny si´ domagaç. Zdecydo-

wana postawa i konsekwencja chorej pozwolà jej uzyskaç odpo-

wiedzi na wa˝ne dla niej pytania i konsultacj´ w innym szpitalu

lub w innym mieÊcie. Je˝eli pacjentk´ na to staç, mo˝e tak˝e

zasi´gnàç opinii na temat swojego przypadku w klinikach zagra-

nicznych, a w uzasadnionych przypadkach wystàpiç do Minister-

stwa Zdrowia o pomoc i sfinansowanie leczenia w innym paƒ-

stwie. Nie jest to ∏atwe, ale te˝ nie jest niemo˝liwe.

Uk∏ad treÊci poradnika zgodny jest z naturalnà chronologià

wydarzeƒ zwiàzanych z zagro˝eniem zachorowania na raka

piersi. Wszystkie procedury i kolejnoÊç post´powania terapeu-

11

PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 11 (Black plate)

tycznego sà porównywalne do standardów obowiàzujàcych

w Polsce.

WÊród zabiegów operacyjnych autorka dok∏adnie omawia

propagowanà przez siebie chirurgi´ oszcz´dzajàcà pierÊ. Jest to

stosunkowo nowa i coraz cz´Êciej stosowana metoda, o wiele

mniej obcià˝ajàca dla chorych ni˝ standardowa dotychczas am-

putacja ca∏ej piersi. Niestety, w Polsce zabiegi takie wykonuje si´

wcià˝ jeszcze rzadko: w oko∏o 5–10% przypadków, podczas gdy

w krajach Europy Zachodniej i w USA – u 80–90% pacjentek

z nowotworem piersi. Innà stosunkowo nowà metodà leczenia

chirurgicznego jest biopsja w´z∏a wartownika, pozwalajàca

uniknàç powik∏aƒ zwiàzanych z usuni´ciem w´z∏ów ch∏onnych

pachowych po stronie guza. Zabieg ten równie˝ nie jest w na-

szym kraju standardem, ale coraz cz´Êciej proponuje si´ go cho-

rym na raka piersi. Tak˝e rekonstrukcja piersi po mastektomii za-

cz´∏a byç u nas wykonywana, ale wcià˝ rzadziej ni˝ w paƒ-

stwach Europy Zachodniej i w USA.

Nast´pnym krokiem w leczeniu raka piersi jest radioterapia.

Wi´kszoÊç polskich oÊrodków onkologicznych dysponuje ju˝

aparaturà wysokiej jakoÊci, nieró˝niàcà si´ od tej u˝ywanej na

Zachodzie. Jednak liczba aparatów do napromieniania przypa-

dajàca na 100 000 mieszkaƒców jest u nas kilkakrotnie ni˝sza

ni˝ w pozosta∏ych paƒstwach Unii Europejskiej i w USA.

W zwiàzku z tym polskie pacjentki d∏u˝ej muszà czekaç na roz-

pocz´cie radioterapii, co niestety zmniejsza ich szanse na ca∏ko-

wite wyleczenie.

W rozdziale dotyczàcym leczenia systemowego autorka

omawia trzy jego formy: chemioterapi´, terapi´ hormonalnà

oraz terapi´ biologicznà. Te nowoczesne metody nabierajà

obecnie coraz wi´kszego znaczenia; niektóre leki sta∏y si´ ju˝

standardem w leczeniu raka piersi, skutecznoÊç innych wcià˝ zaÊ

12

PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 12 (Black plate)

jest sprawdzana w ramach badaƒ klinicznych. Istniejàce w Pol-

sce zalecenia w dziedzinie terapii systemowej nie odbiegajà od

obowiàzujàcych w Europie Zachodniej i w USA, jednak w prak-

tyce cz´sto wyst´pujà u nas problemy z dost´pnoÊcià leków.

Po zakoƒczeniu aktywnego leczenia nowotworu pacjentka

staje przed dylematem nie mniej powa˝nym ni˝ te, które poja-

wia∏y si´ w czasie jej zmagaƒ z chorobà: jak teraz, po wylecze-

niu, powróciç do normalnego ˝ycia, takiego, jakie wiod∏a przed

us∏yszeniem diagnozy. Równie˝ w tej sprawie autorka spieszy

swym czytelniczkom z pomocà, udzielajàc im wielu popartych

przyk∏adami rad. Ten ostatni rozdzia∏ ksià˝ki jest bardzo wa˝ny

i szczególny, gdy˝ wielu lekarzy zapomina, ˝e czas aktywnego

post´powania terapeutycznego jest najcz´Êciej stosunkowo

krótkim okresem w przebiegu kompleksowego leczenia i rehabi-

litacji (fizycznej i psychologicznej) kobiet dotkni´tych rakiem

piersi.

Ksià˝ka Ruth H. Grobstein jest zbiorem cennych wskazó-

wek, jak post´powaç, by zyskaç jak najwi´ksze szanse na zwy-

ci´stwo w walce z rakiem piersi, skierowanych nie tylko do Ame-

rykanek, ale do kobiet na ca∏ym Êwiecie. Pami´tajàc o z∏ej kon-

dycji naszej s∏u˝by zdrowia, trzeba mieç ÊwiadomoÊç, ˝e tylko

od konsekwentnej i zdecydowanej postawy pacjentki zale˝y,

w jakim stopniu uda jej si´ zastosowaç zalecenia z niniejszego

poradnika w polskich realiach.

Monika Nowaczyk

specjalista radioterapii onkologicznej

specjalista onkologii klinicznej

Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdaƒsku

13

PRZEDMOWA DO POLSKIEGO WYDANIA

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 13 (Black plate)

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 14 (Black plate)

Wprowadzenie
do wydania amerykaƒskiego

Rak piersi – tak niewiele s∏ów niesie ze sobà tak wiele prze-

ra˝enia. W samych Stanach Zjednoczonych diagnoz´ takà us∏y-

szy co siódma kobieta*. Ta statystyka jest jednak tylko cz´Êcià

problemu.

Obecnie – dzi´ki badaniom profilaktycznym i wczesnej dia-

gnostyce – wi´cej kobiet ni˝ kiedykolwiek przedtem pokonuje

raka piersi, post´p nauki zaÊ daje nadziej´ na odkrycie skutecz-

niejszych metod leczenia, które zniszczà nowotwór bez uszko-

dzenia zdrowych tkanek. Uczeni sà przekonani, ˝e jesteÊmy

o krok od pokonania tej choroby.

Wa˝nà rol´ w batalii z rakiem piersi – obok post´pów na-

ukowych i medycznych – odgrywa rzetelna informacja dla pacjen-

tek. Jak g∏osi màdre porzekad∏o: wiedza to pot´ga. Kiedy pojawia

si´ choroba taka jak rak piersi, staje si´ ono czymÊ wi´cej ni˝ przy-

s∏owiem. Wiedza bowiem jest nie tylko pot´gà – okazuje si´ po-

mostem mi´dzy ˝yciem a Êmiercià. Mo˝e byç równie˝ or´˝em

w pokonaniu strachu – zarówno owego naturalnego przera˝enia,

* W Polsce raka piersi wykrywa si´ u 12000 kobiet rocznie (Krajowy Re-

jestr NEP, 2004 r.) (przyp. kons.).

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 15 (Black plate)

które ogarnia ka˝dà pacjentk´, jak i towarzyszàcych mu obaw od-

czuwanych przez cz∏onków jej rodziny oraz bliskich przyjació∏.

Ksià˝ka dr Ruth H. Grobstein stanowi nowe i wa˝ne êród∏o

podstawowych informacji, z którymi powinna si´ zapoznaç ka˝-

da osoba – kobieta i m´˝czyzna – stajàca twarzà w twarz z ra-

kiem piersi. Cenne informacje znajdà w niej równie˝ wszyscy,

którzy obawiajà si´ nowotworów albo po prostu pragnà wi´cej

wiedzieç na ten temat. Godnà polecenia czyni jà tak˝e to, ˝e

problem raka piersi ujmuje kompleksowo, a wyjaÊnia j´zykiem

zwi´z∏ym i przyst´pnym – dr Grobstein nie traktuje czytelnika

z protekcjonalnà wy˝szoÊcià.

Podstawowym przes∏aniem tej ksià˝ki jest niepodwa˝alna

w istocie teza, ˝e kobiety dotkni´te rakiem piersi muszà same

podjàç powa˝ne decyzje, które wp∏ynà na ich ˝ycie. Nikt inny –

bez wzgl´du na doÊwiadczenie czy najlepsze intencje – nie mo-

˝e dokonaç za pacjentk´ tego wyboru. Lekarze i najbli˝si mogà

jej tylko ofiarowaç swojà pomoc: bàdê opartà na zasobach wie-

dzy i latach doÊwiadczenia, bàdê p∏ynàcà z goràcego uczucia.

Jednak to sama chora jest osobà, która b´dzie musia∏a ˝yç z re-

zultatami owej decyzji.

To przes∏anie, ów przekaz mocy odzwierciedla charakter

i zapa∏ autorki, która proponuje powa˝ne leczenie onkologiczne

pacjentkom na ca∏ym Êwiecie. Kim jest dr Ruth Grobstein? Mia-

∏am zaszczyt jà poznaç przed niemal dwudziestu laty, na dorocz-

nej konferencji Amerykaƒskiego Towarzystwa Onkologicznego.

Uj´ta dynamicznà osobowoÊcià i silnà indywidualnoÊcià tej ko-

biety, zapragn´∏am dowiedzieç si´ czegoÊ wi´cej o jej osiàgni´-

ciach, zarówno w leczeniu, jak i w badaniach naukowych, a tak-

˝e zapoznaç si´ z jej spojrzeniem na raka.

Osoba, którà odkry∏am, by∏a prowadzàcà pionierskie ba-

dania uczonà, jednym z najpowa˝niejszych Êwiatowych autory-

16

WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 16 (Black plate)

tetów w dziedzinie radioterapii onkologicznej, lekarkà, która

poÊwi´ci∏a si´ pomaganiu pacjentkom i ratowaniu im ˝ycia. B´-

dàc dwudziestooÊmioletnià m´˝atkà z trojgiem dzieci, wstàpi∏a

na uniwersytet Yale, by studiowaç tam biologi´. W owym cza-

sie p∏eç i wiek Ruth Grobstein wyró˝nia∏y jà spoÊród wi´kszoÊci

kolegów – kobiety, szczególnie zam´˝ne i posiadajàce dzieci,

zwykle nie wybiera∏y si´ wtedy na wy˝sze studia. Ona zaÊ po

uzyskaniu tytu∏u doktora z zapa∏em kontynuowa∏a nauk´

w jeszcze trudniejszej roli stypendystki wydzia∏ów biochemii

i farmakologii, w konsekwencji zasilajàc kadr´ Yale School of

Medicine na wydziale mikrobiologii.

ZdolnoÊci i pasja naukowa dr Grobstein zosta∏y szybko za-

uwa˝one. W 1966 roku otrzyma∏a dwa powa˝ne zlecenia – jed-

no z Komisji Energii Atomowej, drugie z Narodowego Instytutu

Zdrowia – na prowadzenie badaƒ w dziedzinie immunologii.

W tym samym roku opuÊci∏a wschodnie wybrze˝e USA, wst´pu-

jàc do grona pracowników naukowych University of Califonia

w San Diego, gdzie pozna∏a swego, obecnie nie˝yjàcego ju˝,

m´˝a, Clifforda Grobsteina. By∏ on ju˝ wówczas znanym uczo-

nym, kierownikiem katedry biologii tej uczelni, a w przysz∏oÊci

mia∏ zostaç dziekanem wydzia∏u medycznego i cz∏onkiem Natio-

nal Academy of Sciences. Silna motywacja do ugruntowania so-

bie pozycji w Êwiecie naukowym, serdecznie wspierana przez

m´˝a, sprawi∏a, ˝e Ruth Grobstein sta∏a si´ wysoko cenionà,

samodzielnà wspó∏uczestniczkà badaƒ w dziedzinie onkologii

i wcià˝ pozostaje wzorem do naÊladowania dla lekarek oraz ko-

biet uczonych na ca∏ym Êwiecie.

Podczas pracy na uniwersytecie w San Diego dr Grobstein

uzna∏a, ˝e jeÊli chce dokonaç zmian w klinice, powinna uzyskaç

stopieƒ naukowy w dziedzinie medycyny. Wstàpi∏a wi´c na Uni-

versity of California w Los Angeles i po zdobyciu tytu∏u doktora

17

WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 17 (Black plate)

medycyny rozpocz´∏a sta˝ z radioterapii onkologicznej. Post´pu-

jàc zgodnie z wyjàtkowym nauczaniem dr Samuela Hellmana –

lidera w oszcz´dzajàcym leczeniu raka piersi – który w przysz∏o-

Êci mia∏ si´ staç jej dozgonnym przyjacielem, zatrudni∏a si´

na wydziale radioterapii onkologicznej University of California

w San Francisco i prowadzi∏a tam multidyscyplinarny wyk∏ad,

w którym propagowa∏a metod´ terapii polegajàcej na wyci´ciu

samego guza zamiast stosowanej wówczas powszechnie ma-

stektomii, czyli amputacji ca∏ej piersi. Praca dr Grobstein mia∏a

decydujàcy wp∏yw na zmian´ w podejÊciu do leczenia wczesne-

go stadium raka piersi w okr´gu San Diego.

Nast´pnie Ruth Grobstein kierowa∏a zainicjowanym przez

siebie programem leczenia nowotworów u kobiet, imienia Idy

i Cecila Greenów. Powierzono jej tak˝e stanowisko szefowej od-

dzia∏u radioterapii onkologicznej w Scripps Clinic w La Jolla

w Kalifornii, gdzie doÊwiadczenie b´dàce wynikiem wieloletniej

badawczej pracy laboratoryjnej prze∏o˝y∏a na codziennà prakty-

k´ oddanego lekarza specjalisty.

Przez wszystkie lata swojej pracy zawodowej dr Grobstein

nigdy nie zapomnia∏a, ˝e ka˝da pacjentka jest inna i ˝e nie ma

dwóch dok∏adnie takich samych ˝yciorysów ani przebiegów

choroby. Takà w∏aÊnie filozofi´ przedstawia w swojej ksià˝ce, raz

za razem podkreÊlajàc, ˝e ˝adna kobieta nie jest przypadkiem

statystycznym i ˝e historia ka˝dej z nich jest wyjàtkowa. Dr

Grobstein ws∏uchuje si´ w problemy swoich pacjentek i odpo-

wiada na ich potrzeby.

Zgodnie z sugestià zawartà w tytule, ksià˝ka Rak piersi.

Wszystko, co powinnaÊ wiedzieç, by podjàç w∏aÊciwe decyzje

b´dzie dla kobiet dotkni´tych tym schorzeniem osobistym prze-

wodnikiem przez labirynt problemów, z którymi zmierzà si´

w tygodniach, miesiàcach i latach po us∏yszeniu wst´pnej dia-

18

WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 18 (Black plate)

gnozy. Czytelniczki znajdà tu podstawowe definicje, historyczny

punkt widzenia na leczenie raka piersi oraz dok∏adne, ilustrowa-

ne instrukcje samokontroli piersi. Autorka porusza te˝ liczne

kwestie badawcze i medyczne odnoszàce si´ do mammografii,

∏àcznie z tym, co stanowi „dobry” wynik badania mammogra-

ficznego.

Ksià˝ka Ruth Grobstein ma równie˝ inny, szczególny

aspekt, który czytelniczki z pewnoÊcià docenià. Ró˝ne mo˝liwo-

Êci, przed którymi stajà pacjentki, wkraczajàc w skomplikowany

Êwiat onkologii klinicznej, sà w niej przedstawione w postaci

„drzewek”, czyli algorytmów post´powania, znajdujàcych si´

zarówno w odpowiednich rozdzia∏ach, jak i zebranych na koƒcu

ksià˝ki, na oddzielnych stronach, które mo˝na b´dzie wyciàç

i mieç pod r´kà podczas wizyty u lekarza. Celem dr Grobstein

jest udzielenie pacjentkom pomocy w zorientowaniu si´ w me-

todach terapii dost´pnych na ka˝dym etapie drogi, jakà b´dà

musia∏y pokonaç. Na przyk∏ad: pierwszy algorytm wiedzie

pacjentk´ przez poczàtkowe decyzje po wyczuciu guzka lub do-

strze˝eniu czegoÊ niezwyk∏ego na zdj´ciu mammograficznym.

„Co powinnaÊ teraz zrobiç? – pyta dr Grobstein. – Spojrzeç na

algorytm post´powania 1A. Jest wiele opcji. Nie wpadaj

w przera˝enie. Postaraj si´ zmobilizowaç; nie tylko z tego powo-

du, ˝e musisz si´ dowiedzieç, czy masz raka piersi, lecz tak˝e

dlatego, ˝e po∏àczenie niepewnoÊci i bezczynnoÊci naprawd´

ci zaszkodzi”.

Ksià˝ka ta jest równie˝ przyst´pnym przewodnikiem po

najnowszych osiàgni´ciach w technologii badaƒ przesiewo-

wych, opcjach terapeutycznych i pracach badawczych. Wykrycie

raka piersi sprawia, i˝ pacjentka staje wobec ró˝nych mo˝liwo-

Êci: chirurgii, chemioterapii, radioterapii oraz nowszej metody

terapii biologicznej, tzw. terapii celowanej, która umo˝liwia

19

WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 19 (Black plate)

zniszczenie nowotworu bez uszkodzenia zdrowych tkanek. Dla

przyk∏adu: poniewa˝ decydujàcà rol´ w rozwoju hormonozale˝-

nego raka piersi odgrywa estrogen, naukowcy analizujà leczni-

cze mo˝liwoÊci inhibitorów (czynników hamujàcych) enzymów

odpowiedzialnych za stymulacj´ i powstawanie estrogenów

w piersi. Inni uczeni, aby poprawiç komfort ˝ycia pacjentek, szu-

kajà sposobów ograniczenia takich ubocznych skutków terapii,

jak pooperacyjny obrz´k i ból. Dr Grobstein zach´ca wi´c pa-

cjentki, by zadawa∏y pytania i same podejmowa∏y decyzje, które

wp∏ynà na wynik leczenia. Namawia te˝ czytelniczki, ˝eby pyta-

∏y wszystkich cz∏onków zespo∏u terapeutycznego o ich doÊwiad-

czenie oraz kwalifikacje i zasi´ga∏y kolejnych opinii, jeÊli istniejà

jakiekolwiek ró˝nice zdaƒ. „Gdy w gr´ wchodzi rak, nie bój

si´, ˝e zranisz uczucia któregoÊ z lekarzy, jeÊli poprosisz

o konsultacj´ – pisze autorka tej ksià˝ki. – Kompetentni leka-

rze nie sprzeciwià si´ temu, dopóki owe dodatkowe opinie

b´dà pozyskiwane od cenionego specjalisty (lub zespo∏u

specjalistów)”. Dzi´ki takim radom pacjentki nabierajà odwagi,

by zabieraç g∏os w kwestii w∏asnej opieki medycznej.

Ksià˝ka Ruth H. Grobstein jest podstawowym êród∏em in-

formacji dla ka˝dego, kto pragnie dowiedzieç si´ czegoÊ wi´cej

o raku piersi oraz o tym, jak zwi´kszyç szanse pokonania go

i prze˝ycia. Mamy zatem wobec dr Grobstein ogromny d∏ug

wdzi´cznoÊci za podzielenie si´ z nami jej wyjàtkowà wiedzà

i doÊwiadczeniem w tej dziedzinie.

dr med. Margaret Foti

dyrektor generalny

Amerykaƒskiego Towarzystwa Onkologicznego

20

WPROWADZENIE DO WYDANIA AMERYKA¡SKIEGO

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 20 (Black plate)

Od autorki

Bez wzgl´du na to, czy si´ bojà, ˝e mogà us∏yszeç, i˝ roz-

poznano u nich raka piersi, czy te˝ ju˝ us∏ysza∏y takà diagnoz´,

kobiety majà wiele zrozumia∏ych wàtpliwoÊci i dylematów zwià-

zanych z tà chorobà. Mogà te˝ si´ jednak powstrzymywaç przed

zadawaniem owych pytaƒ. Stawiania ich unikajà nie tylko cho-

re, lecz równie˝ ich najbli˝si.

Obecnie pacjentki cz´sto nie majà mo˝liwoÊci zadawania

pytaƒ, poniewa˝ czas ich kontaktu ze specjalistà jest ograniczo-

ny. Czujà si´ rozgoryczone i bezradne. Niekiedy sà równie˝

wÊciek∏e na lekarzy, piel´gniarki i na ca∏y system opieki zdrowot-

nej, który wydaje si´ bezduszny, oraz na niemo˝noÊç wyjaÊnie-

nia nurtujàcych je wàtpliwoÊci. Przeszukujà internet i pobierajà

z niego mnóstwo informacji, nie wiedzàc, która jest przydatna,

a która nie ma znaczenia. Rozgoryczenie zaÊ narasta.

Ta ksià˝ka nie powsta∏a po to, by zastàpiç twoich lekarzy,

ale ˝eby ci pomóc w uzyskaniu opieki, jakiej potrzebujesz.

Zawiera podstawowe, proste, jasne informacje, które umo˝-

liwià ci samodzielne podj´cie w∏aÊciwych decyzji. Niczym wier-

na przyjació∏ka, jest gotowa pospieszyç z pomocà w znalezie-

niu niektórych, jeÊli nie wszystkich, odpowiedzi na twoje

pytania.

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 21 (Black plate)

W jaki sposób to robi?

Po pierwsze, zawiera rozga∏´zione diagramy, czyli algoryt-

my post´powania, które pomogà znaleêç w∏aÊciwe rozwiàza-

nie. Traktuj ka˝dy z nich jako map´ wiodàcà ci´ drogà podj´tej

decyzji – drogà, którà podà˝a∏y inne kobiety, stajàc wobec tego

samego problemu co ty; drogà zalecanà przez specjalistów

w dziedzinie raka piersi.

Tekst i algorytmy uzupe∏niajà si´ nawzajem. Tekst zarów-

no objaÊnia diagramy, jak i dostarcza informacji niezb´dnych do

podj´cia przemyÊlanej decyzji. Kiedy go przeczytasz, za pomocà

algorytmu b´dziesz mog∏a starannie przeanalizowaç wybranà

przez siebie Êcie˝k´ post´powania.

Kolejnà „pomoc naukowà” znajdziesz na koƒcu ka˝dego

rozdzia∏u. Jest nià lista zaleceƒ, rozpoczynajàca si´ od s∏owa

„Pami´taj”, która w punktach podsumowuje to, czego powin-

naÊ si´ dowiedzieç z ca∏ego rozdzia∏u.

Tekst u∏o˝ony jest tak, ˝e nie musisz czytaç go w ca∏oÊci.

Mo˝esz si´gnàç tylko do tej jego cz´Êci, która dotyczy ciebie,

nawet jeÊli znajduje si´ w Êrodku ksià˝ki. Wszystkim, czego po-

trzebujesz do uzyskania podstawowej wiedzy, mogà byç listy

zaleceƒ i algorytmy post´powania z poprzednich rozdzia∏ów.

Dodatkowo owe algorytmy zosta∏y zebrane ponownie na koƒcu

ksià˝ki, na oddzielnych stronach, byÊ mog∏a je wyciàç i wygod-

nie si´ nimi pos∏ugiwaç.

Chocia˝ stara∏am si´ na bie˝àco uaktualniaç ksià˝k´, bada-

nia w dziedzinie raka piersi wcià˝ trwajà, wi´c w chwili, kiedy jà

czytasz, niektóre informacje mogà byç ju˝ przestarza∏e. Jednak

ogólne zasady nadal pozostajà w mocy. Ta ksià˝ka jest przewod-

nikiem, a nie podr´cznikiem o ambicjach powiedzenia wszyst-

kiego, co dziÊ wiadomo o zdrowiu czy o nowotworach piersi.

Dostarczy ci informacji niezb´dnych dla podj´cia decyzji w ta-

22

OD AUTORKI

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 22 (Black plate)

kich sprawach, jak mammografia i hormonalna terapia zast´p-

cza, ale z pewnoÊcià nie obejmuje ca∏oÊci zagadnienia.

Dodatkowe wiadomoÊci na temat pewnych naukowych

i medycznych aspektów leczenia raka piersi znajdziesz w ram-

kach, jednak nie musisz ich czytaç, by zrozumieç podstawowy

tekst. Traktuj je raczej jako ciekawostki, wiedz´ uzupe∏niajàcà,

którà mo˝esz przyswoiç lub nie. Wa˝ne jest natomiast dok∏adne

przestudiowanie zaprezentowanych w ksià˝ce rysunków i dia-

gramów. Zosta∏y tu zamieszczone, aby ci u∏atwiç zrozumienie

tekstu, wi´c ich nie opuszczaj.

Napisa∏am t´ ksià˝k´, aby troch´ u∏atwiç ci ˝ycie, dostar-

czajàc informacji pomocnych w procesie podejmowania mà-

drych decyzji. Mam nadziej´, ˝e teraz stanie si´ to dla ciebie

∏atwiejsze.

23

OD AUTORKI

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 23 (Black plate)

Podzi´kowania

Za to, ˝e natchn´∏y mnie do napisania tej ksià˝ki, oraz za

okazywane mi wsparcie i mi∏oÊç wyra˝am wdzi´cznoÊç czterem

najwa˝niejszym osobom w moim ˝yciu: Cliffowi, Sandy, Beth

(Betsy) i Robin. Dzi´kuj´ równie˝ Jimowi, Marcowi i Abe’owi. Nic

by si´ nie uda∏o, gdybym nie mia∏a ich siedmiorga.

Czwarta córka, Cathy, podà˝a moim Êladem, znacznie roz-

wa˝niej ni˝ ja stawiajàc ka˝dy krok na tej drodze. Jej rady i su-

gestie okaza∏y si´ bezcenne i w wi´kszoÊci zosta∏y uwzgl´dnio-

ne w tej ksià˝ce.

Do jej powstania znacznie przyczynili si´ te˝ inni. Larry Case,

Jonathan Dolger, Jane Isay i Alida Brill Scheuer nigdy si´ nie wa-

hali, nawet gdy ja si´ za∏amywa∏am. Jestem im ogromnie

wdzi´czna. Moje nieocenione przyjació∏ki: Hinda Rosenthal-Ro-

senberg i Gloria Schaffer, uprzejmie znosi∏y mnie jako goÊcia pod-

czas owych licznych wizyt w wydawnictwie Yale University Press.

Wiele osób pomog∏o mi te˝ przebrnàç przez trudnoÊci

zwiàzane z wydaniem tej ksià˝ki. Szczególnie Jean Thomson

Black, Joan Benham, Molly Egland, Tina Weiner, Jenya Weinreb,

Nancy Moore, Vivian Wheeler i Laura Davulis u∏atwia∏y mi ˝ycie

– bardziej, ni˝ mog∏am na to liczyç. Nigdy nie zdo∏am

w odpowiedni sposób wyraziç im swojej wdzi´cznoÊci.

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 24 (Black plate)

Lista êróde∏ znajdujàca si´ na koƒcu tej ksià˝ki zosta∏a

opracowana w wydawnictwie Yale University Press przez Kaity

Cheng, Laur´ Davulis i Nancy Moore*.

Na koƒcu zaÊ dzi´kuj´ tym licznym osobom, które teraz

uwa˝am za przyjació∏, a które naprawd´ sprawi∏y, ˝e idea tej

ksià˝ki przybra∏a konkretny kszta∏t. Kilka lekarek specjalistek:

dr Vivian Lim, dr Joan Bull i dr Catherine Park, by∏o tak uprzej-

mych, ˝e przeczyta∏o jej r´kopis, kontrolujàc go pod wzgl´dem

trafnoÊci i dok∏adnoÊci. Moje przyjació∏ki, które mia∏y raka pier-

si, wysoko oceni∏y jej przydatnoÊç dla kobiet dotkni´tych tym

schorzeniem.

Chocia˝ w publikacj´ tej ksià˝ki zaanga˝owanych by∏o wie-

le innych osób, nie wystarczy tu miejsca, by wymieniç ich nazwi-

ska. Jestem wdzi´czna im wszystkim i ka˝dej z osobna.

25

PODZI¢KOWANIA

* W niniejszym wydaniu lista ta zosta∏a przystosowana do potrzeb pol-

skich czytelniczek.

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 25 (Black plate)

Rozdzia∏ 1

Fakty, które powinnaÊ znaç,
i pytania, które mo˝esz zadaç

Czujesz przera˝enie na samà myÊl, ˝e mog∏abyÊ mieç raka

piersi? Wi´kszoÊç kobiet bardziej boi si´ tego schorzenia ni˝

choroby serca, raka jelita czy innych nowotworów. Nie jest

jasne dlaczego. Czy to obawa przed utratà biustu? Prawdopo-

dobnie. W krajach rozwini´tych biust ma istotne znaczenie

dla wizerunku kobiety. Z pewnoÊcià l´k przed rakiem piersi jest

tam wi´kszy ni˝ w paƒstwach rozwijajàcych si´. Zachodni

strój mo˝e ukryç przetok´ i sztuczny odbyt. Zdo∏amy te˝ skryç

fakt, ˝e cierpimy na chorob´ serca. Ale spróbujmy zamaskowaç

brak piersi!

JeÊli rozpoznano u ciebie raka piersi albo stoisz w obliczu

takiej ewentualnoÊci, nie wpadaj w panik´. Chocia˝ trudno ci

b´dzie w to uwierzyç – masz dosyç czasu. Zanim wi´c podej-

miesz decyzj´ o leczeniu, postaraj si´ zebraç o swoim przypad-

ku mo˝liwie najwi´cej informacji (ramka 1).

Tak, rak piersi jest powa˝nym problemem i cz´stoÊç jego

wyst´powania stale roÊnie. W USA rywalizuje on o pierwsze

miejsce wÊród nowotworowych przyczyn ÊmiertelnoÊci kobiet

z rakiem p∏uc. W ostatnich latach wyÊcig ów wygrywa to drugie

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 26 (Black plate)

schorzenie (ponura cena, jakà p∏acimy za palenie papierosów).

Bez wzgl´du jednak na miejsce w statystykach, rak piersi jest

g∏ównym problemem amerykaƒskich kobiet. W 2003 roku

stwierdzono w tym kraju 211300 nowych przypadków inwazyj-

nego raka piersi i oko∏o 55700 nowych zachorowaƒ na niein-

wazyjnego raka piersi. Ty zaÊ niewàtpliwie si´ boisz, ˝e mo˝esz

zostaç jednym z takich statystycznych przypadków – o ile ju˝

nim nie jesteÊ.

Ramka 1.

Czym jest rak?

Nowotwór jest nieprawid∏owym, nadmiernym

rozrostem komórek. Mo˝e byç ∏agodny albo z∏oÊliwy.

Nowotwory ∏agodne – na przyk∏ad mi´Êniaki macicy –

mogà osiàgaç bardzo du˝e rozmiary. Chocia˝ nie two-

rzà przerzutów, ich rozwój nale˝y uwa˝nie badaç i kon-

trolowaç.

S∏owo „rak” odnosi si´ do nowotworu z∏oÊliwego.

Komórki rakowe posiadajà dwie cechy, które odró˝niajà

je od guzów ∏agodnych: nie majà kontroli nad swoim

rozrostem i naciskajàc otaczajàce tkanki, tworzà prze-

rzuty. Mogà bowiem wnikaç do krwioobiegu i w ten

sposób dostawaç si´ do innych miejsc organizmu, gdzie

rozrastajà si´ bez ograniczeƒ.

Kobiety znajdujàce si´ w okresie przedmenopau-

zalnym cz´sto zapadajà na nowotwory piersi, które pod

mikroskopem wyglàdajà na bardziej agresywne ni˝ te

wykrywane u kobiet w okresie pomenopauzalnym.

Mówimy wtedy o wy˝szym stopniu z∏oÊliwoÊci raka,

27

FAKTY, KTÓRE POWINNAÂ ZNAå, I PYTANIA, KTÓRE MO˚ESZ ZADAå

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 27 (Black plate)

np. drugim w skali trójstopniowej*. Przypuszcza si´, ˝e

nowotwory piersi o wy˝szym stopniu z∏oÊliwoÊci majà

dwukrotnie krótszy czas podwojenia ni˝ nowotwory

o ni˝szym stopniu z∏oÊliwoÊci. Jednak nawet jeÊli jesteÊ

w okresie przedmenopauzalnym, ten czas nie jest a˝ tak

krótki, abyÊ musia∏a podejmowaç b∏yskawiczne, poten-

cjalnie nierozwa˝ne decyzje.

Istnieje te˝ inna statystyka, którà byç mo˝e ju˝ znasz. Obec-

nie uwa˝a si´, ˝e rak piersi wyst´puje u co siódmej kobiety. Czy

wiesz, co to oznacza? Sàdzisz, ˝e jeÊli w jednym pokoju siedzi

siedem czterdziestolatek, to jedna z nich b´dzie mia∏a (lub ma)

raka piersi? Je˝eli tak w∏aÊnie myÊlisz, to jesteÊ w b∏´dzie. Tutaj

„jedna na siedem” oznacza bowiem, ˝e je˝eli siedem kobiet

do˝yje swoich oczekiwanych osiemdziesi´ciu kilku lat, u jednej

z nich rak piersi zostanie zdiagnozowany w c a ∏ y m o k r e s i e

j e j ˝ y c i a. Zatem je˝eli w jednym pokoju siedzi siedem dzie-

wi´çdziesi´cioczterolatek, to jednej z nich prawdopodobnie b´-

dzie postawiona taka diagnoza. Przewidywany wskaênik „jeden

do siedmiu”, podobnie jak w innych badaniach i prognozach

statystycznych, ma ró˝ne znaczenie w zale˝noÊci od kontekstu,

jakim (w tym przypadku) jest wiek.

W 1980 roku uwa˝ano, ˝e w USA rak piersi dotyka jednà

na jedenaÊcie kobiet. Czy zatem w ostatnim çwierçwieczu liczba

zachorowaƒ przybra∏a rozmiary epidemii? A mo˝e cz´stotliwoÊç

28

ROZDZIA¸ 1

* Stopieƒ z∏oÊliwoÊci zale˝y od stopnia zró˝nicowania komó-

rek nowotworowych: im mniej sà one zró˝nicowane i im bardziej
ró˝nià si´ od komórek tkanki macierzystej, tym bardziej z∏oÊliwy jest
nowotwór (przyp. kons.).

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 28 (Black plate)

wyst´powania tego nowotworu wydaje si´ rosnàç, poniewa˝

Amerykanki ˝yjà d∏u˝ej? Chyba bli˝sza prawdy jest ta druga

przyczyna, chocia˝ istnieje te˝ wiele innych istotnych czynników,

mi´dzy innymi rozwój badaƒ mammograficznych, które pozwa-

lajà na rozpoznanie nieinwazyjnego i inwazyjnego raka piersi

nawet przed wykryciem w niej guzka czy guza.

Podane tu liczby bez wàtpienia wskazujà na wag´ i rozmiar

problemu raka piersi. Teraz pora na kilka cyfr, które poka˝à, dla-

czego masz czas na podj´cie decyzji. Ile czasu, twoim zdaniem,

potrzeba jednej komórce nowotworowej, by zdo∏a∏a podzieliç

si´ na dwie, tym dwóm – na cztery, a czterem na osiem i tak da-

lej? Dwudziestu minut? Dwudziestu czterech godzin? Kilku dni?

Kilku miesi´cy? Wi´kszoÊç osób odpowiada, ˝e dwudziestu mi-

nut lub dwudziestu czterech godzin albo kilku dni. W∏aÊciwà od-

powiedzià jest wskazanie okresu trzech miesi´cy.

Ma∏y guzek wielkoÊci ziarnka grochu (jeden centymetr sze-

Êcienny; wielkoÊç ∏atwo zauwa˝alna na kliszy mammograficznej)

z∏o˝ony jest z oko∏o biliona komórek. Matematycy obliczyli, ˝e

rozrost jednej komórki do guzka o tych rozmiarach (to znaczy:

podzia∏ jednej na dwie, potem na cztery, osiem itd., by w koƒcu

rozmno˝y∏a si´ do biliona) wymaga trzydziestu podwojeƒ. Do-

konaj tego obliczenia. Pomnó˝ trzydzieÊci powtórzeƒ przez trzy

miesiàce (czas, jakiego potrzebuje jedna komórka, by podzieliç

si´ na dwie), a otrzymasz zdumiewajàcà liczb´ dziewi´çdziesi´-

ciu miesi´cy, czyli oko∏o oÊmiu lat!

Co to oznacza dla ciebie? ˚e jeÊli znajdujesz w piersi ma∏y

guzek, który okazuje si´ nowotworem – nawet inwazyjnym

rakiem – i jesteÊ w wieku pomenopauzalnym (masz ponad pi´ç-

dziesiàt lat), to zmiana nowotworowa istnia∏a od bardzo dawna.

A je˝eli jesteÊ w wieku przedmenopauzalnym? Wtedy

tak˝e masz czas. Dramatyczne, rozdzierajàce serce sceny ze sta-

29

FAKTY, KTÓRE POWINNAÂ ZNAå, I PYTANIA, KTÓRE MO˚ESZ ZADAå

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 29 (Black plate)

rych filmów i powieÊci, w których kobieta z guzem piersi jest

b∏yskawicznie zabierana do sali operacyjnej i nie wie, czy wyjdzie

z niej z jednà piersià, czy z dwiema, odesz∏y w przesz∏oÊç na za-

wsze (ramka 2).

JeÊli stwierdzono u ciebie raka piersi, leczeniem zajmà si´

ró˝ni specjaliÊci: diagnoÊci – radiolog, chirurg i patolog – oraz

lekarze terapeuci: chirurg-onkolog, radioterapeuta i onkolog kli-

niczny (chemioterapeuta).

Kiedy twoje ˝ycie znajdzie si´ w r´kach tak wielu ludzi, mo-

˝esz poczuç si´ przyt∏oczona i biernie akceptowaç wszystko, co

zostanie ci powiedziane. Mo˝esz te˝ byç tak zdezorientowana

mnogoÊcià zaleceƒ, ˝e popadniesz w rozdra˝nienie i frustracj´,

co sprawi, ˝e nie b´dziesz w stanie jasno myÊleç. Musisz wi´c

zachowaç trzeêwoÊç umys∏u i zimnà krew.

Ramka 2.

Rak piersi – krótki rys historyczny

Po odkryciu przez Wilhelma Conrada Roentgena

pod koniec XIX wieku promieniowania X, które dziÊ

nazywamy promieniowaniem rentgenowskim, wpro-

wadzono je do skutecznych metod leczenia raka pier-

si. Mniej wi´cej w tym samym czasie chirurg William

Steward Halstead opublikowa∏ swojà pierwszà prac´

na temat radykalnej mastektomii. Mimo ˝e Halstead

przeprowadza∏ drastyczne operacje chirurgiczne u ko-

biet z zaawansowanym rakiem piersi w epoce, w któ-

rej nie by∏o jeszcze antybiotyków, prze˝y∏o tyle jego

pacjentek, ˝e Halsteadowska radykalna mastektomia

sta∏a si´ standardem medycznym a˝ do koƒca lat sie-

demdziesiàtych XX wieku.

30

ROZDZIA¸ 1

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 30 (Black plate)

Od czasu, gdy na odbywajàcym si´ w 1979 roku

wspólnym zgromadzeniu amerykaƒskich National

Institutes of Health stwierdzono, ˝e liczby wyleczeƒ

i nawrotów by∏y w zasadzie takie same w przypadku

radykalnej mastektomii, jak i jej formy „z∏agodzonej”,

zacz´to preferowaç t´ drugà metod´. Zmodyfikowana

mastektomia radykalna by∏a znacznie mniej zniekszta∏-

cajàca ni˝ mastektomia radykalna, a przede wszystkim

powodowa∏a o wiele mniej negatywnych skutków

ubocznych. Wkrótce te˝ zmodyfikowana mastektomia

radykalna sta∏a si´ nowym standardem leczenia.

Chocia˝ t´ zmian´ og∏oszono, dopiero jedenaÊcie

lat póêniej kolejne zgromadzenie amerykaƒskich Na-

rodowych Instytutów Zdrowia stwierdzi∏o, ˝e metoda

oszcz´dzajàca polegajàca na wyci´ciu guza i napro-

mienianiu daje podobne rezultaty jak zmodyfikowana

mastektomia radykalna. OkreÊlono wi´c nowy stan-

dard: mniej naprawd´ oznacza∏o lepiej.

Ta tendencja utrzymuje si´ i rozwija do dziÊ.

Obecnie konwencjonalna radykalna amputacja zast´-

powana jest usuni´ciem guza z towarzyszàcà biopsjà

w´z∏a wartownika. Podejmuje si´ te˝ kliniczne próby

radiologiczne, by okreÊliç, czy ograniczone pole na-

promienienia b´dzie odpowiadaç ca∏ej naÊwietlanej

piersi. Rezultatów tych prób nie poznamy prawdopo-

dobnie jeszcze przez dziesi´ç, a mo˝e pi´tnaÊcie lat,

ale radioterapeuci wcià˝ szukajà sposobów zmniejsze-

nia obszarów, które powinny byç poddane dzia∏aniu

promieni X. Podobnie onkolodzy kliniczni dowodzà, ˝e

kobiety z guzkami mniejszymi ni˝ jeden centymetr –

u których w badaniu patologicznym nie stwierdzono

31

FAKTY, KTÓRE POWINNAÂ ZNAå, I PYTANIA, KTÓRE MO˚ESZ ZADAå

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 31 (Black plate)

komórek nowotworowych w w´z∏ach ch∏onnych pod

pachà – nie wymagajà terapii systemowej. Niepotrzeb-

na jest tym pacjentkom ani chemioterapia, ani terapia

hormonalna.

Pospieszne, nierozwa˝ne decyzje albo decyzje podejmo-

wane za ciebie przez innych i akceptowane niejako „zaocznie”

b´dà mia∏y wp∏yw na reszt´ twojego ˝ycia. JeÊli nawet nie za-

czerpniesz z tej ksià˝ki niczego innego, to wiedz, ˝e powin-

naÊ mieç czas na przemyÊlenie swoich mo˝liwoÊci wyboru,

przedyskutowanie ich i podj´cie w∏aÊciwej decyzji. Mo˝e ona

nie byç s∏uszna (czy wygodna) dla twoich doradców, b´dzie jed-

nak twoja – ty jà podejmiesz, a nie oni.

Kierujàcy si´ najlepszymi intencjami najbli˝si i przyjaciele

ch´tnie b´dà udzielaç ci rad opartych na w∏asnych lub cudzych

doÊwiadczeniach. Pami´taj jednak, ˝e ostatecznà decyzj´ podej-

mujesz ty, pacjentka – nie twój lekarz, nie twój mà˝, nie twoja

matka ani cz∏onkowie najbli˝szej rodziny czy przyjaciele. Rozwa-

˝aj ich rady, jeÊli chcesz: mogà byç cenne albo okazaç si´ po pro-

stu kolejnymi bajkami, ale w ostatecznym rozrachunku decyzj´

podejmij sama. To ty – nie zaÊ twoi ukochani najbli˝si czy ser-

deczni przyjaciele – b´dziesz musia∏a co wieczór zasypiaç i ka˝-

dego ranka si´ budziç z rezultatami swego postanowienia.

Wybór mi´dzy dwiema równorz´dnymi mo˝liwoÊciami jest

decyzjà instynktownà, niekoniecznie wi´c takà, jakà podj´liby

inni. Musi byç odpowiedni dla ciebie: konkretnej, indywidualnej

kobiety. Musisz czuç, ˝e jest s∏uszny.

Kiedy udzielam rady kobiecie, która nie potrafi dokonaç

wyboru mi´dzy dwiema równorz´dnymi mo˝liwoÊciami, cz´sto

mówi´ jej, by jednego wieczoru posz∏a spaç, myÊlàc, ˝e podda

32

ROZDZIA¸ 1

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 32 (Black plate)

si´ pierwszej z dwóch metod leczenia, a nast´pnego – ˝e podej-

mie drugà. Potem powinna zapytaç samej siebie, którego dnia

obudzi∏a si´ z lepszym samopoczuciem.

Innà stronà owego „czasu na zastanowienie” jest to, ˝e

chocia˝ si´ go ma, to jednak jest on ograniczony. Wi´kszoÊç

kobiet, s∏yszàc t´ diagnoz´, nie chce, by rak piersi ca∏kowicie

zmieni∏ ich ˝ycie. Mówià one: „Ale przecie˝ ja mam tyle do zro-

bienia...”. Sà przera˝one. Sàdzà, ˝e uporczywe trzymanie si´

ustalonego trybu ˝ycia sprawi, i˝ groêba zniknie. Osoba, która

si´ boi, ˝e ma raka – mo˝e dlatego, ˝e nieprawid∏owy okaza∏ si´

wynik mammografii albo wyczu∏a jakiÊ guzek w piersi – mo˝e

próbowaç uÊmierzyç swój strach nieustannà troskà o dzieci, m´-

˝a i w∏asnà karier´ zawodowà. Kobiety ∏atwo wpadajà w t´ pu-

∏apk´, gdy˝ majà nawyk troszczenia si´ o innych.

Teraz nadesz∏a pora, abyÊ zaj´∏a si´ sobà.

JeÊli, zamiast zmierzyç si´ z problemem, wcià˝ jesteÊ zaga-

niana i nie troszczysz si´ o siebie, to znaczy, ˝e nie panujesz

nad sytuacjà i nie masz nad nià kontroli. Takie okolicznoÊci

mogà doprowadziç do podj´cia niefortunnych decyzji.

Posiadanie kontroli nad sytuacjà oznacza mówienie „nie”

wymaganiom innych. Musisz nauczyç si´ mówiç: „Teraz ja zaj-

muj´ pierwsze miejsce, bo jeÊli nie, to nie pozostanie ze mnie

nic, by troszczyç si´ o was”. Twoje dzieci, mà˝ i inni bliscy nie

mogà wiedzieç, ˝e jesteÊ przera˝ona; nie rozumiejà, przez co

przechodzisz, kiedy si´ boisz, ˝e masz raka piersi. To ty musisz

stawiç czo∏o temu problemowi i uczyniç go swoim priorytetem.

Zacznij od rozmowy ze swoim lekarzem pierwszego kontaktu.

B´dziesz mia∏a wiele pytaƒ. Musisz je zadaç i uzyskaç odpowie-

dzi, które ci´ usatysfakcjonujà. Nie zadowalaj si´ ogólnikami.

Tak, wiem, ˝e w dzisiejszym systemie ochrony zdrowia twój

lekarz mo˝e sprawiaç wra˝enie, ˝e nie ma czasu na d∏ugie roz-

33

FAKTY, KTÓRE POWINNAÂ ZNAå, I PYTANIA, KTÓRE MO˚ESZ ZADAå

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 33 (Black plate)

mowy. W istocie on (lub ona) mo˝e wzdragaç si´ na myÊl o li-

Êcie twoich pytaƒ. Mo˝e nawet b´dziesz musia∏a odbywaç kolej-

ne wizyty, by zdobyç wszystkie informacje i zostaç dok∏adnie

przebadana.

Oto kilka pytaƒ, które mo˝e zechcesz zadaç swojemu leka-

rzowi, jeÊli jeszcze nie zdiagnozowano u ciebie raka piersi:

– Mam jakiÊ guz w piersi, który pan/i równie˝ mo˝e wy-

czuç. Skierowa∏/a mnie pan/i na dodatkowe badania. Kiedy

poznam ich wyniki? JeÊli pan/i nie mo˝e mi ich przekazaç, to kto

mi je poda?

– Zaleci∏/a mi pan/i wykonanie pewnych testów. Kto prze-

ka˝e mi ich wyniki? Kiedy najwczeÊniej poznam wynik ka˝dego

z przeprowadzonych testów? Czy mog´ otrzymaç kopie tych

wyników? Czy mo˝liwe jest przes∏anie mi ich do domu?

– W mojej rodzinie wyst´powa∏ ju˝ rak piersi. Czy powin-

nam byç badana z wi´kszà cz´stotliwoÊcià ni˝ inne kobiety?

– Ja czuj´, ˝e mam guzek w piersi. Pan/i go nie wyczuwa.

Co powinnam zrobiç? Czy konieczna jest mammografia?

– JeÊli oboje wyczuwamy ten sam guzek, jak mam postàpiç

w zwiàzku z u˝ywanymi dotychczas tabletkami antykoncepcyj-

nymi? Czy mog´ kontynuowaç hormonalnà terapi´ zast´pczà?

Czy powinnam stosowaç jakàÊ specjalnà diet´?

Oto kilka pytaƒ, jakie mo˝e b´dziesz mia∏a, jeÊli ju˝ zdia-

gnozowano u ciebie raka piersi:

– Jaki to etap choroby? Jak d∏ugo b´d´ ˝y∏a? Czy powin-

nam o tym powiedzieç rodzinie?

– Czy jesteÊcie pewni diagnozy? Kim jest patolog, który jà

postawi∏? Jakie ma doÊwiadczenie? Czy powinnam zasi´gnàç

opinii innego specjalisty?

34

ROZDZIA¸ 1

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 34 (Black plate)

– Jak zostanie podj´ta decyzja o sposobie leczenia? Jaka

ona b´dzie? Czy musz´ poddaç si´ operacji? Czy b´dzie koniecz-

na chemioterapia lub radioterapia? A mo˝e obie metody? Kiedy

mam si´ im poddaç?

– Czy mogà mnie zbadaç równie˝ inne zespo∏y terapeu-

tyczne? Jakie jest przygotowanie i doÊwiadczenie ka˝dego z le-

karzy w tym zespole? Czy mog´ spotkaç si´ z ka˝dym z nich

osobno? JeÊli nie b´d´ zadowolona z któregoÊ z nich, czy mog´

prosiç, aby zastàpi∏ go ktoÊ inny?

– JeÊli zatelefonuj´ do pana/i w czasie, gdy b´dzie pan/i ba-

daç innà pacjentk´, jak szybko skontaktuje si´ pan/i ze mnà?

– Skoro ja mam raka piersi, czy powinny zostaç zbadane

tak˝e moje siostry i córki? Kiedy?

– Czy istniejà grupy wsparcia, do których powinnam wstà-

piç? Czy powinna si´ z nimi spotkaç równie˝ moja rodzina?

– W jaki sposób mog´ sama sobie pomóc? To bardzo wa˝-

ne, ˝ebym mia∏a kontrol´ nad swojà chorobà. Czy powinnam

inaczej si´ od˝ywiaç? Mo˝e powinnam wi´cej çwiczyç?

– Pan/i rekomenduje mi leczenie konwencjonalne. Czy mo-

je ubezpieczenie pokryje koszt tego leczenia?

– Czy istniejà metody alternatywne lub komplementarne?

Czy sà osiàgalne, dost´pne? Czy jedna forma leczenia wyklucza

innà? Czy zap∏aci za nià mój ubezpieczyciel?

PowinnaÊ porozumieç si´ ze swoim ubezpieczycielem

w sprawie pokrycia kosztów badaƒ i terapii.

Ogromnie wa˝ne jest uzyskanie informacji o systemie opie-

ki zdrowotnej: przychodni, szpitalu, dost´pie do innych placó-

wek medycznych, a tak˝e o kompetencjach lekarzy diagnostów

i lekarzy prowadzàcych ca∏e leczenie oraz o mo˝liwoÊciach uzy-

skania opinii innych lekarzy i konsultowania si´ z innymi specja-

35

FAKTY, KTÓRE POWINNAÂ ZNAå, I PYTANIA, KTÓRE MO˚ESZ ZADAå

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 35 (Black plate)

listami. Mo˝esz zapytaç swego lekarza o te sprawy albo si´gnàç

do innych êróde∏ informacji. Jak sprawny jest oddzia∏ radiologii,

który b´dzie wykonywa∏ twoje badania mammograficzne?

A oddzia∏ patologii, który b´dzie bada∏ i diagnozowa∏ pobrane

od ciebie tkanki? Jakie doÊwiadczenie majà onkolodzy, którzy

b´dà si´ tobà zajmowaç? Czy szpital zatrudnia piel´gniarki

wykwalifikowane w opiece nad pacjentkami onkologicznymi,

pracownika socjalnego lub innà osob´, która mo˝e ci pomóc

w zaplanowaniu testów i hospitalizacji – innymi s∏owy: pomóc

ci przejÊç przez system? JeÊli mieszkasz w du˝ym mieÊcie, mo-

˝esz mieç wi´cej mo˝liwoÊci ni˝ w sytuacji, gdy jesteÊ mieszkan-

kà ma∏ego miasta lub wsi*.

Wyznacz sobie czas na podj´cie decyzji. Dwa do czterech

tygodni. Wykorzystaj ten czas rozwa˝nie. I... powodzenia!

Pami´taj:

• Znaleziony w twojej piersi guzek wielkoÊci ziarnka grochu lub

ma∏a grudka widoczna na zdj´ciu mammograficznym praw-

dopodobnie by∏a tam, niezauwa˝ona, od bardzo dawna. JeÊli

jest to rak piersi, to nie podwaja swych komórek co kilka mi-

nut, godzin ani nawet dni. Nie pozwól, by strach ci´ sparali˝o-

wa∏. Udaj si´ do lekarza.

• JeÊli wykryto u ciebie raka piersi, masz czas. Wykorzystaj go

rozwa˝nie. Zanim podejmiesz decyzje dotyczàce leczenia,

zbierz mo˝liwie najwi´cej informacji o twoim przypadku.

36

ROZDZIA¸ 1

* Wobec kiepskiej kondycji naszej s∏u˝by zdrowia trudno radziç polskiej

czytelniczce, by zadawa∏a takie pytania, choç oczywiÊcie powinna mieç do tego
prawo, i powinna te pytania zadawaç (przyp. t∏um.).

Rak piersi - kolumny 11/9/07 15:06 Page 36 (Black plate)

• Skoro us∏ysza∏aÊ takà diagnoz´, ˝adne pytanie nie jest zbyt

b∏ahe. Na ka˝de powinnaÊ uzyskaç natychmiastowà odpo-

wiedê.

• JeÊli jesteÊ w wieku pomenopauzalnym, czas podwojenia ko-

mórek oblicza si´ zwykle na oko∏o trzy miesiàce. Je˝eli jesteÊ

w wieku przedmenopauzalnym, okres ten mo˝e byç krótszy,

ale wcià˝ masz czas na podj´cie decyzji dyktowanej faktem,

a nie strachem.

• Wyznacz sobie limit czasu na podj´cie decyzji: dwa do czte-

rech tygodni od postawienia diagnozy.

• Miej kontrol´ nad swoim ˝yciem. Dowiedz si´, jak pokonaç

raka piersi w sposób, który b´dzie ci najbardziej odpowiada∏.

• Ty, i tylko ty, podejmujesz ostatecznà decyzj´.

37

FAKTY, KTÓRE POWINNAÂ ZNAå, I PYTANIA, KTÓRE MO˚ESZ ZADAå

Rak piersi - kolumny 4/9/07 13:26 Page 37 (Black plate)

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji

kliknij tutaj

.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora

sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji

. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej
od-sprzedaży, zgodnie z

regulaminem serwisu

.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym

e-booksweb.pl

.