1. Poglądy na naturę świata i bytu  jońscy filozofowie przyrody.
a) Tales. Woda jako zasada świata. Przedmiotem jego dociekań była przyroda i pytania z
jakiego rodzaju ciał powstała. Szukał materii, która istniała, ale uległa przetworzeniu
w inne rodzaje materii. Obserwując, \
e wszystko, co \
yje jest wilgotne, a wszystko, co
wysycha  umiera, sformułował pogląd, \
e wszystko jest z wody. Pierwsi filozofowie
przyrody nie znali abstrakcyjnego pojęcia materii, która miałaby być jednym ze
składników ciała. Uwa\
ali, \
e o\
ywienie  zdolność poruszania się jest podstawową
właściwością materii. Nieoddzielanie materii od siły, \
ycia, duszy było tak
charakterystyczne, \
e nazywano ich hilozoistami.
b) Anaksymenes. Powietrze jako zasada świata. Zachowywał poglądy Anaksymandra o
bezkresie i wiecznym ruchu. W przeciwieństwie jednak do niego uto\
samił bezkresną
materię z powietrzem, analogicznie jak Tales z wodą. Wydawało się ono
Anaksymenesowi ilościowo nieskończone. Rozumiał, \
e mo\
e mieć ono ró\
ną
gęstość i zale\
nie od tego przechodzić w ró\
ne stany skupienia, a te powiązał w
końcu z ciepłem.
c) Anaksymander. Bezkres jako zasada świata. Zaczął u\
ywać terminu  początek  arche.
Stal się on dla filozofa czymś więcej ni\
pierwszym momentem rozwoju rzeczy. W
przeciwieństwie do Talesa uwa\
ał, \
e to, co istniało na początku nie przestaje istnieć,
lecz przybiera inne kształty. Arche stała się więc ju\
nie potocznym początkiem ale
zasada rzeczy, jej pierwotną i właściwa naturą. Owej zasady nie poszukiwał w
rzeczach obserwowanych czy \
ywiołach. Znalazł ją w  bezkresie  aperion. Z
bezkresu, jakby z rezerwuaru materii stale powstaje przyroda. Bezkres istniał na
początku i nadal istnieje, ale traci swa nieokreśloność w miarę jak kształtuje się z
niego przyroda. Przyczyną tego kształtowania się jest ruch. Anaksymander stworzył
pierwszą niemitologiczną kosmogonię. Bezkres musi być niewyczerpalny w związku z
nieograniczonym rozrostem przyrody; nie poddaje się obserwacji, ale dochodzi się do
niego na drodze dedukcji.
d) Heraklit. Ogień jako faza wiecznej przemiany świata  zasadą. Obok rozwa\
ań nad
początkiem przyrody szukał jej własności. Podstawową własnością okazała się
zmienność. Wszystko jest jak rzeka  wszystko płynie (panta rhei). Nie mo\
emy
powiedzieć, \
e jesteśmy, tak jak nie da się wejść do tej samej rzeki. Pewne jest tylko,
\
e wszystko się zmienia. W stałym upływaniu rzeczy zacierają się granice między
przeciwnościami. Dzień i nos, młodość i starość, \
ycie i śmierć są tym samym.
Dociekania nad zasadą świata tracą na znaczeniu. Nie ma mowy o początku świata 
wszystko odwiecznie się przekształca. Wszechświatem musi rządzić zatem jakiś
kosmiczny rozum.
e) Parmenides. Teoria bytu. Podzielał poglądy Heraklita o przeciwieństwach, ale uwa\
ał,
\
e skoro zjawiska są tak pełne sprzeczności, to znaczy, \
e nie są prawdziwym
obrazem bytu. O niczym w przyrodzie nie mo\
na rzec, \
e jest, tylko, \
e staje się. Z
konieczności trzeba powiedzieć, \
e tylko to, co jest istnieje. Byt jest a niebytu nie ma
(ontologiczna zasada to\
samości). Byt nie ma początku, bo z czego miałby powstać?
f) Demokryt. Atomizm. Materia składa się z atomów, które są niepodzielnymi
cząstkami, niezmiennymi, ale dzięki ruchowi w przestrzeni stwarzają stale nowy układ
świata. Atomy poruszają się w pró\
ni, która jest konieczna by umo\
liwić im
przemieszczanie się. Atomy Są bytem, a pró\
nia niebytem. Byt nie bardziej istnieje od
niebytu. Uznając pró\
nię atomiści pojmowali materie jako nieciągłą. Naprawdę
istnieją tylko atomy i pró\
nia, a własności zmysłowe są umowne (subiektywne).
W. Tatarkiewicz, Historia filozofii