Filozofia przyrody
Filozofia przyrody
Wykład 1
Wykład 1
Koncepcje filozofii przyrody
Koncepcje filozofii przyrody
dr hab. Andrzej M. A
ukasik
dr hab. Andrzej M. A
ukasik
Instytut Filozofii UMCS
Instytut Filozofii UMCS
http://bacon.umcs.lublin.pl/~lukasik
http://bacon.umcs.lublin.pl/~lukasik
[e-mail]
[e-mail]
Literatura:
Literatura:
M. Heller, Filozofia przyrody. Zarys historyczny, Znak, Kraków
M. Heller, Filozofia przyrody. Zarys historyczny, Znak, Kraków
2004, r. XIII (s. 217-235)
2004, r. XIII (s. 217-235)
http://www.sfp.wfch.uksw.edu.pl/
http://www.sfp.wfch.uksw.edu.pl/
A. A
ukasik, Filozofia przyrody a nauki przyrodnicze,
A. A
ukasik, Filozofia przyrody a nauki przyrodnicze,
http://bacon.umcs.lublin.pl/~lukasik/Publikacje.htm
http://bacon.umcs.lublin.pl/~lukasik/Publikacje.htm
Filozofia przyrody przed powstaniem nauk
przyrodniczych
Przed powstaniem nauk przyrodniczych (do XVII w.) - spekulatywna
filozofia przyrody
Filozofowie przyrody formułowali swoje poglądy na temat
podstawowych składników materii, czasu, przestrzeni, dynamiki ruchu i
wszechświata jako całości na podstawie bezpośredniego doświadczenia
zmysłowego, opierając się zwykle na pewnych założeniach
metafizycznych.
Wiek XVII  powstanie nauk przyrodniczych
Wiek XVII  powstanie nauk przyrodniczych
Galileusz, Newton  podstawy
Galileusz, Newton  podstawy
matematycznego przyrodoznawstwa
matematycznego przyrodoznawstwa
Isaac Newton, Philosophiae naturalis
Isaac Newton, Philosophiae naturalis
principia mathematica, 1687
principia mathematica, 1687
Spektakularne sukcesy nauki (fizyki)
Spektakularne sukcesy nauki (fizyki)
Zagadnienie istnienia filozofii przyrody
Zagadnienie istnienia filozofii przyrody
 Jedynym zagadnieniem, co do
 Jedynym zagadnieniem, co do
którego wszyscy zgadzają się, że
którego wszyscy zgadzają się, że
powinno być omawiane w wykładzie tej
powinno być omawiane w wykładzie tej
filozoficznej dyscypliny jest problem:
filozoficznej dyscypliny jest problem:
czy filozofia przyrody w ogóle istnieje?
czy filozofia przyrody w ogóle istnieje?
(M. Heller, Filozofia przyrody, s. 17)
(M. Heller, Filozofia przyrody, s. 17)
Wielość koncepcji filozofii przyrody
Wielość koncepcji filozofii przyrody
Filozofia przyrody jako nauka  na
Filozofia przyrody jako nauka  na
początku ( Wissenschaft am Anfang )
początku ( Wissenschaft am Anfang )
Filozofia przyrody jako  zasobnik dla problemów, zagadnień, pojęć z
Filozofia przyrody jako  zasobnik dla problemów, zagadnień, pojęć z
zakresu nauk przyrodniczych  rozważanie problemów, których nie
zakresu nauk przyrodniczych  rozważanie problemów, których nie
umiały rozwiązać nauki szczegółowe (np. z powodu braku
umiały rozwiązać nauki szczegółowe (np. z powodu braku
dostatecznego ich rozwoju)
dostatecznego ich rozwoju)
Przykłady problemów: zagadnienie budowy ciał materialnych,
Przykłady problemów: zagadnienie budowy ciał materialnych,
kwestie dotyczące natury czasu i przestrzeni, dynamiki,
kwestie dotyczące natury czasu i przestrzeni, dynamiki,
przyczynowości&
przyczynowości&
Dzięki rozwojowi przyrodoznawstwa, problemy te zostały przejęte
Dzięki rozwojowi przyrodoznawstwa, problemy te zostały przejęte
przez nauki przyrodnicze
przez nauki przyrodnicze
Zadanie filozofii przyrody - podejmowanie zagadnień nie
Zadanie filozofii przyrody - podejmowanie zagadnień nie
rozważanych jeszcze w ramach przyrodoznawstwa
rozważanych jeszcze w ramach przyrodoznawstwa
Filozofia przyrody jako spekulatywna część nauk przyrodniczych,
Filozofia przyrody jako spekulatywna część nauk przyrodniczych,
wstęp do poznania przyrody, rozwijanego póz
niej przez nauki
wstęp do poznania przyrody, rozwijanego póz
niej przez nauki
szczegółowe
szczegółowe
Filozofia przyrody jako refleksja nad
Filozofia przyrody jako refleksja nad
założeniami nauk lub filozoficzna interpretacja
założeniami nauk lub filozoficzna interpretacja
teorii naukowych
teorii naukowych
Cel filozofii przyrody - refleksja nad filozoficznymi założeniami nauk
Cel filozofii przyrody - refleksja nad filozoficznymi założeniami nauk
przyrodniczych
przyrodniczych
Potraktowanie wyników nauk przyrodniczych jako punktu wyjścia dla
Potraktowanie wyników nauk przyrodniczych jako punktu wyjścia dla
refleksji filozoficznej  filozoficzna interpretacja teorii naukowych
refleksji filozoficznej  filozoficzna interpretacja teorii naukowych
Problemy: 1) czy nauki przyrodnicze mają założenia o charakterze
Problemy: 1) czy nauki przyrodnicze mają założenia o charakterze
filozoficznym; 2) jak rozumieć filozoficzne konsekwencje teorii
filozoficznym; 2) jak rozumieć filozoficzne konsekwencje teorii
naukowych (por. wykład 2)
naukowych (por. wykład 2)
Filozofia przyrody jako filozofia nauk
Filozofia przyrody jako filozofia nauk
przyrodniczych  philosophy of science
przyrodniczych  philosophy of science
Cel filozofii przyrody - analiza pojęć, twierdzeń, metod badawczych,
Cel filozofii przyrody - analiza pojęć, twierdzeń, metod badawczych,
sposobów dochodzenia do twierdzeń, sposobów ich uzasadniania,
sposobów dochodzenia do twierdzeń, sposobów ich uzasadniania,
weryfikowania, falsyfikowania stosowanych w ramach nauk
weryfikowania, falsyfikowania stosowanych w ramach nauk
przyrodniczych
przyrodniczych
Stanowisko głoszone przede wszystkim przez neopozytywistów,
Stanowisko głoszone przede wszystkim przez neopozytywistów,
którzy zanegowali sensowność uprawiania filozoficznej refleksji nad
którzy zanegowali sensowność uprawiania filozoficznej refleksji nad
światem materialnym: wszystko o przyrodzie mogą powiedzieć nauki
światem materialnym: wszystko o przyrodzie mogą powiedzieć nauki
przyrodnicze, nie ma więc miejsca na autonomiczną dyscyplinę
przyrodnicze, nie ma więc miejsca na autonomiczną dyscyplinę
filozoficzną badającą naturę rzeczywistości
filozoficzną badającą naturę rzeczywistości
Filozofia przyrody jako metanauka, badanie teorii przyrodniczych, a
Filozofia przyrody jako metanauka, badanie teorii przyrodniczych, a
nie samej rzeczywistości materialnej
nie samej rzeczywistości materialnej
Epistemologia nauk przyrodniczych i metodologia nauk
Epistemologia nauk przyrodniczych i metodologia nauk
przyrodniczych
przyrodniczych
Analiza metod stosowanych w naukach przyrodniczych (filozoficzna
Analiza metod stosowanych w naukach przyrodniczych (filozoficzna
lub logiczna)
lub logiczna)
Filozofia przyrody jako filozofia w nauce
Filozofia przyrody jako filozofia w nauce
Cel filozofii przyrody - wykrywanie i analizowanie autentycznie
Cel filozofii przyrody - wykrywanie i analizowanie autentycznie
filozoficznych zagadnień uwikłanych w problematykę naukową przy
filozoficznych zagadnień uwikłanych w problematykę naukową przy
użyciu współczesnych narzędzi logicznych i metodologicznych
użyciu współczesnych narzędzi logicznych i metodologicznych
Nauki szczegółowe są przesiąknięte treściami filozoficznymi (szereg
Nauki szczegółowe są przesiąknięte treściami filozoficznymi (szereg
problemów, tradycyjnie określanych jako filozoficzne, jest uwikłanych
problemów, tradycyjnie określanych jako filozoficzne, jest uwikłanych
w teorie empiryczne)
w teorie empiryczne)
Wpływ idei filozoficznych na powstawanie i ewolucję teorii
Wpływ idei filozoficznych na powstawanie i ewolucję teorii
naukowych
naukowych
Zatarcie różnic miedzy zagadnieniami typowymi dla filozofii przyrody
Zatarcie różnic miedzy zagadnieniami typowymi dla filozofii przyrody
a filozofią przyrodoznawstwa
a filozofią przyrodoznawstwa
Program filozofii w nauce nie jest jeszcze precyzyjnie dopracowany
Program filozofii w nauce nie jest jeszcze precyzyjnie dopracowany
Filozofia przyrody jako synteza bądz

Filozofia przyrody jako synteza bądz

uogólnienie wyników nauk przyrodniczych
uogólnienie wyników nauk przyrodniczych
Cel filozofii przyrody  synteza wyników uzyskiwanych przez
Cel filozofii przyrody  synteza wyników uzyskiwanych przez
poszczególne dziedziny przyrodoznawstwa
poszczególne dziedziny przyrodoznawstwa
Sformułowanie ogólnego obraz świata, zaspokojenie ludzkiej
Sformułowanie ogólnego obraz świata, zaspokojenie ludzkiej
potrzeby całościowego spojrzenia na świat materialny
potrzeby całościowego spojrzenia na świat materialny
Same nauki przyrodnicze nie mogą stworzyć takiej całościowej wizji.
Same nauki przyrodnicze nie mogą stworzyć takiej całościowej wizji.
Filozofia przyrody jako konieczne i nieodzowne dopełnienie nauk
Filozofia przyrody jako konieczne i nieodzowne dopełnienie nauk
Nauki przyrodnicze same mogą dokonywać częściowych syntez czy
Nauki przyrodnicze same mogą dokonywać częściowych syntez czy
uogólnień swoich wyników - teorie z pogranicza dwóch, czy kilku
uogólnień swoich wyników - teorie z pogranicza dwóch, czy kilku
różnych dyscyplin, ogólne schematy pojęciowe lub teorie (np. teoria
różnych dyscyplin, ogólne schematy pojęciowe lub teorie (np. teoria
systemów, podstawowe teorie fizyki)
systemów, podstawowe teorie fizyki)
Jeżeli synteza nie ma być jedynie encyklopedycznym zestawieniem
Jeżeli synteza nie ma być jedynie encyklopedycznym zestawieniem
teorii przyrodniczych (w pewnej fazie ich rozwoju), to potrzebna jest
teorii przyrodniczych (w pewnej fazie ich rozwoju), to potrzebna jest
idea przewodnia (np. zaczerpnięta z nauk przyrodniczych, lecz
idea przewodnia (np. zaczerpnięta z nauk przyrodniczych, lecz
ekstrapolowana na całość przyrody)
ekstrapolowana na całość przyrody)
Filozofia przyrody jako metafizyka przyrody
Filozofia przyrody jako metafizyka przyrody
Cel filozofii przyrody   poznanie natury i właściwości bytów
Cel filozofii przyrody   poznanie natury i właściwości bytów
materialnych w świetle naczelnych zasad myślenia . Arystoteles, św.
materialnych w świetle naczelnych zasad myślenia . Arystoteles, św.
Tomasz, neotomizm&
Tomasz, neotomizm&
Filozoficzne dociekania nad samą przyrodą, a nie nad podstawami i
Filozoficzne dociekania nad samą przyrodą, a nie nad podstawami i
metodami nauk przyrodniczych
metodami nauk przyrodniczych
Filozofia (metafizyka) przyrody jako niesprowadzalna do innych
Filozofia (metafizyka) przyrody jako niesprowadzalna do innych
nauk, mająca własny język, metody i zadania (np. tomizm,
nauk, mająca własny język, metody i zadania (np. tomizm,
metafizyka procesu Whiteheada)
metafizyka procesu Whiteheada)
Tradycyjne ujmowanie filozofii przyrody zakłada arystotelesowskie
Tradycyjne ujmowanie filozofii przyrody zakłada arystotelesowskie
pojęcie nauki oraz tradycyjny podział nauk według stopni abstrakcji
pojęcie nauki oraz tradycyjny podział nauk według stopni abstrakcji
(abstrakcja fizyczna, matematyczna, metafizyczna)
(abstrakcja fizyczna, matematyczna, metafizyczna)
Filozofia przyrody jako eko-etyka
Filozofia przyrody jako eko-etyka
Przedmiot filozofii przyrody - przyroda wraz z ludzkimi działaniami
Przedmiot filozofii przyrody - przyroda wraz z ludzkimi działaniami
nakierowanymi na nią. Działanie to kwalifikuje się bądz
aprobująco,
nakierowanymi na nią. Działanie to kwalifikuje się bądz
aprobująco,
bądz
dezaprobująco, tworząc w ten sposób normatywne orientacje,
bądz
dezaprobująco, tworząc w ten sposób normatywne orientacje,
kształtujące stosunek człowieka do przyrody. Tego typu refleksja
kształtujące stosunek człowieka do przyrody. Tego typu refleksja
wydaje się potrzebna zwłaszcza w dobie kryzysu ekologicznego.
wydaje się potrzebna zwłaszcza w dobie kryzysu ekologicznego.
Stąd bierze się zainteresowanie problematyką typową dla filozofii
Stąd bierze się zainteresowanie problematyką typową dla filozofii
przyrody i podejmowanie takiego określenia przyrody i miejsca w niej
przyrody i podejmowanie takiego określenia przyrody i miejsca w niej
człowieka, aby stanowiło to uzasadnienie dla powinności chronienia
człowieka, aby stanowiło to uzasadnienie dla powinności chronienia
środowiska naturalnego
środowiska naturalnego
Cel  praktycznej filozofii przyrody - znalezienie uzasadnień dla
Cel  praktycznej filozofii przyrody - znalezienie uzasadnień dla
konieczności ochrony przyrody
konieczności ochrony przyrody
Włączenie w obręb filozofii przyrody świat wartości i norm moralnych
Włączenie w obręb filozofii przyrody świat wartości i norm moralnych
 badanie tego, co jest istotne ze względu na relacje między
 badanie tego, co jest istotne ze względu na relacje między
człowiekiem a przyrodą (etyka ekologiczna)
człowiekiem a przyrodą (etyka ekologiczna)