Dwa oblicza sarmatyzmu w literaturze baroku











Piątek, 21 Kwietnia Imieniny obchodzą: Anzelm, Feliks, Bartosz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Barok
>
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???



Gdzie jestSciaga.pl
?
















Dwa oblicza sarmatyzmu
w literaturze baroku










kategoria:   J.polski
zakres:   Barok
dodano:   1999-11-20




W późnym
średniowieczu powstało stwierdzenie, że Polacy są spadkobiercami
Sarmatów. W XVII wieku szlachta polska doszukiwała się swej
genealogii u starożytnych Sarmatów, cechujących się odwagą,
walecznością, rycerskością oraz wspaniałomyślnością. Za
najważniejszą cechę Sarmaty uważano pobożność- Sarmata był rycerzem
wciąż gotowym do walki w obronie chrześcijaństwa. Portret
polskiego Sarmaty przedstawił w swoich "Pamiętnikach" Jan Chryzostom
Pasek, którego uważano za przykład prawego szlachcica. Jego
pamiętnik jest przepełniony ideologią ogółu XVII- wiecznej szlachty,
ideologią nacechowaną zacofaniem umysłowym oraz fanatyzmem, ale mamy
tu również do czynienia z patriotyzmem, walecznością oraz gotowością
do obrony ojczyzny. Bohater Paska sporo podróżował - w
oddziałach Stefana Czarneckiego dotarł aż do Danii, gdzie w
przerwach między bitwami i potyczkami między sobą ( co uważał za
normalne) obserwował kulturę i obyczaje mieszkańców. Choć, jak
przystało na prawdziwego Sarmatę, przekonany jest o wyższości
polskiej kultury daleki jest od potępień: "Wolu, wieprza albo
barana kiedy zabiją, ton najmniejszej krople krwie nie zepsują, ale
ją wytoczą w naczynie; namięszawszy w to krup jęczmiennych albo
tatarczanych (...)". Polski szlachcic to nie tylko żołnierz, ale
i ziemianin. Pasek dumie określił siebie słowami: "ultaque civis" ;
"bom i szlachcic, bom i żołnierz". Jako ziemianin zajmuje się
przedewszystkim sprawami majątkowymi, odkładając na bok sprawy
publiczne. Z akt sądowych Paska wynika, że jego sprawy nie
schodziły z wokandy i w końcu został skazany na banicję. To jeszcze
jedno, tym razem potwierdzone życiem, oblicze polskiego sarmatyzmu.
Zupełnie inny obraz polskiego Sarmatyzmu przedstawia w swych
utworach Wacław Potocki. Wychował się on wśród tradycyjnych
ziemiańskich wzorów kultury polskiej, dużo czytał żywił kult dala
pisarzy greckich i rzymskich. Podobnie jak Pasek, Potocki nie tylko
prowadził żywot ziemianina, ale podjął służbę żołnierską - służył w
oddziałach hetmana Mikołaja Potockiego na Ukrainie. W swym
najbardziej znanym dziele " Transakcja wojny chocimskiej"
przedstawia portret polskiego Sarmaty raczej krytycznie, chciał
zmusi szlachtę do zastanowienia się nad sobą. Cały utwór, choć
miał opisywać przygotowania do bitwy i samą bitwę, przerywany jest
rozważaniami na temat: oni i my. Poeta przez cały utwór porównywał
szlachtę dawną oraz współczesną. Zwracał uwagę na zanik tradycji
rycerskiej, nieumiejętność wykorzystywania przywilejów i
wszechobecna prywata. Współczesną sobie szlachtę Potocki
krytykuje we wszystkich napisanych przez siebie utworach. Jednak
szlachtę, szlachtę umiejącą wykorzystać dobrze swoje przywileje,
uważa za podstawę kraju. Potocki w przeciwieństwie do Paska nie
spogląda z uwielbieniem na Polskich Sarmatów. Krytykuje konserwatyzm
szlachty, jej wykręcanie się od służby wojskowej, brak troski o
dobro ojczyzny. Najbardziej Potockiego denerwuje fakt, iż szlachta
przestała być skutecznym zbrojnym ramieniem państwa. Barokowi
pisarze- sami uważający się za Sarmatów, nie mogli zbyt krytycznie
pisać o polskiej szlachcie. Pasek zauważa tylko zalety swojego
stanu, Potocki także wady, ale mówi jak szlachcic więc nie ośmiesz
ani nie gani, ale wzywa tylko do poprawy. Dlatego prawdziwe i
obiektywne spojrzenie na polskich Sarmatów przyniesie dopiero
oświecenie.







Autor: Devil

Ocena : 3 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000