barok102aangelsa

Temat: Nurt społeczny i dworski w literaturze baroku.

Nurt dworski - najwybitniejsi przedstawiciele: J.A. Morsztyn i D. Naborowski.
Morsztyn pisał błyskotliwe wiersze o tematyce towarzyskiej i miłosnej,
twierdził, że poezja powinna zadziwiać swą oryginalnością, zaskakiwać
niezwykłością metafor, często stosował koncept. Przykładem konwencji
zaskakiwania czytelnika jest sonet "Do trupa". W niezwykłe metafory obfituje
także sonet "Cuda miłości", ukazujący rozterki i niepokoje zakochanego. W
poincie stwierdza, że jednocześnie pragnie widzieć ukochaną i stroni od niej
zarazem. "Niestatek" - używa anafory, hiperboli, kompozycja opiera się na
kontraście.
Innym przedstawicielem poezji dworskiej jest Daniel Naborowski - nadworny poeta
Radziwiłłów. "Na oczy królewny angielskiej" (erotyk) - wiersz panegiryczny
(pochwalny). Gromadzi tu całą serię metafor, szeregując je stopniowo od
najsłabszych do najsilniejszych (gradacja). "Do Anny" - hiperbolizacja
(wyolbrzymienie) uczucia poprzez zestawienie go z rzeczami wielkimi. Za bardzo
ważne doświadczenie w życiu człowieka uważa przemijanie. "Krótkość żywota" -
mówi, że wszystko co ziemskie przemija szybko, życie ludzkie jest tylko krótką
chwilą. "Marność" - dramat ludzkiej egzystencji, znikomość życia ludzkiego i
nieubłagalny bieg czasu. Człowiek powinien korzystać z uroków życia, ale
uczciwie, bojąc się Boga. Prezentuje tu stoicką postawę umiaru i spokoju, wiarę
w wartość cnoty i ładu życiowego. Utwory nurtu poezji dworskiej w większości
podejmowały bardzo błahe tematy, a główny nacisk kładziony był na formę utworu,
nagromadzenie ozdobników, kunszt pisarski.
Nurt społeczny - jednym z nielicznych twórców podejmujących walkę o poprawę
Rzeczypospolitej jest Wacław Potocki. Pokazuje w swoich utworach, że polska
szlachta odeszła od ideałów sarmackich. Mówi, że Polska zamiast umacniać władzę
królewską, osłabia ją. "Transakcja wojny chocimskiej" (1670 r.) - w czasach
nowego zagrożenia tureckiego chciał przywołać zwycięskiego ducha, za wzór
współczesnemu pokoleniu postawił obronę Chocimia, gdy w 1621 roku wojsko pod
wodzą Chodkiewicza mężnie opierało się dużo liczniejszej armii tureckiej.
"Nierządem Polska stoi" - nierząd-anarchia systemu podatkowego. Ci, stojący
wyżej w hierarchii, wolni są od obciążeń, natomiast od mniejszych właścicieli
podatki są bezlitośnie ściągane. Nikt nie przestrzega praw, występki możnych
uchodzą płazem. "Czuj stary pies szczeka" - Potocki sam uważa się za psa
szczekającego w gospodarstwie, którym jest Polska. Lecz gospodarz nie słucha go,
psu może jeszcze się dostać za szczekanie. Utwór antymagnacki - magnateria
doprowadzi do tego, że Polska stanie się bezbronna. "Zbytki Polskie" - jeśli
wszyscy Polacy będą myśleć tylko o dobrach materialnych, a nie o obronie
Rzeczypospolitej, nadejdzie szybko kres państwa. "Pospolite ruszenie" - ukazuje
obóz wojskowy, w którym nikt nie reaguje na bezpośrednie zagrożenie. Nikt nie ma
ochoty pilnować kraju. Wyżsi rangą żołnierze są zbyt zmęczeni po ucztach i
biesiadach - za ich przykładem idą także prości żołnierze, tracą chęć do walki.
"Wolne kozy od pługu" - porusza sprawę ucisku chłopstwa, wykorzystując biblijną
przypowieść (biedny będzie nagrodzony, bogaty potępiony). Ubolewa, że chłop ma
pracować dla szlachcica i dodatkowo płacić podatek. Chłop ma obowiązki podwójne
- szlachcic żadnych.
Potocki był wrażliwy na krzywdę ludzką, miał ogromne poczucie odpowiedzialności
społecznej, krytykował zanik cnót rycerskich, głosił hasła tolerancji religijnej
("Kto mocniejszy ten lepszy"), wskazywał wynaturzenie w obyczajowym życiu
współczesnej szlachty. Głosił też idee równości społecznej, patriotyzmu.